Authored Books by Angelika M . Małek
Poprawna teologia i ugruntowana na jej fundamencie apologia nie istnieją bez rozpoznania i zaakce... more Poprawna teologia i ugruntowana na jej fundamencie apologia nie istnieją bez rozpoznania i zaakceptowania jako rzeczywistości zastanego kontekstu, a w konsekwencji dostosowania doń formy przekazu orędzia Ewangelii. Omówione w niniejszej pracy macierzyńskie metafory – obecne w chrystologii już od samych początków Kościoła, ożywiane współcześnie w propozycjach wysuwanych w teologiach feministycznych – dowodzą niezniszczalności tych metafor i świadczą o wysokiej wadze języka teologicznego opartego na bezpośrednich, bliskich relacjach międzyludzkich osadzonych zawsze w szerszej strukturze społeczeństwa i panującej w nim kultury.
Adrienne Rich, wpływowa amerykańska poetka i pisarka feministyczna, porównała działalność feministyczną do pracy wydobywczej, która zapomniane tradycje kulturowe wyciąga na światło dzienne jak skarby ukryte głęboko w ziemi. Niniejsze opracowanie dowodzi, że to porównanie można odnieść także do teologii feministycznej. Nowe wyzwania stanowią więc impuls do zbadania tego, co leży u źródeł naszej tożsamości, i postepowania niczym ojciec z przypowieści, który wybiera ze skarbca swojej rodziny rzeczy nowe i stare.
Spośród licznych, nawiązujących do chrześcijańskiego 'sacrum', wytworów sztuki współczesnej przyn... more Spośród licznych, nawiązujących do chrześcijańskiego 'sacrum', wytworów sztuki współczesnej przynajmniej część niewątpliwie zasługuje na zainteresowanie teologów, szczególnie teologów fundamentalnych. Skłaniają one bowiem do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, jaka jest wymowa chrystologii wyrażanej symbolicznie za pomocą dzieł sztuki, innymi słowy: co i dlaczego kultura współczesna „mówi” o Chrystusie, czyli jaka jest jej chrysto-logia? Celem tej pracy jest wykazanie na przykładzie wybranych przedstawień ukrzyżowania − i, w miarę możliwości, wyjaśnienie poprzez osadzenie ich w szerszym kontekście − głównych tendencji chrystologicznych obecnych w dzisiejszej kulturze, w świetle refleksji nad misterium wcielonego i ukrzyżowanego 'Logosu'.
Edited Books by Angelika M . Małek
1.
mgr lic. Łukasz Rzepka
Chrystologia oddalonych. Performatywność Wcielonego Słowa
2.
dr Mic... more 1.
mgr lic. Łukasz Rzepka
Chrystologia oddalonych. Performatywność Wcielonego Słowa
2.
dr Michał Zborowski
Jakie poznanie Syna przynoszą kerygmatyczne formuły „za nas” i „dla nas” (por. Rz 4,25)?
3.
mgr lic. Agnieszka Katarzyńska
Chrystologiczne aspekty teologii małżeństwa
4.
mgr lic. Piotr Popiołek
Chrystus – źródło i założyciel „praktyki” chrześcijańskiej. Eklezjologiczny wymiar chrystologii w myśli Johna Milbanka
5.
mgr lic. Angelika Małek
Pop-chrystologia: Chrystus wiary, a Jezus kultury popularnej na przykładzie "Chaty"
6.
mgr lic. Magdalena Dudek
Postaci mesjańskie fantastyki (od Frodo Bagginsa do Arlena Balesa), a Jezus Chrystus
1.
mgr lic. Piotr Popiołek
Rola Tradycji w argumentacji proikonicznej Jana z Damaszku
2.
... more 1.
mgr lic. Piotr Popiołek
Rola Tradycji w argumentacji proikonicznej Jana z Damaszku
2.
mgr lic. Łukasz Rzepka
Supersesjonizm w "Logice wiary" Johna Henry’ego Newmana
3.
mgr lic. Aneta Krupka
Ewangelizacyjno-apologetyczny wymiar teologii małżeństwa w myśli Angela Scoli
4.
mgr lic. Angelika Małek
Naukowość teologii w świetle Magisterium Kościoła jako nadrzędnego kryterium ortodoksji
5.
ks. mgr lic. Mariusz Marszałek
Możliwość wykorzystania technik psychologicznych w formacji kapłańskiej w świetle obowiązującego prawa kanonicznego
6.
mgr lic. Agnieszka Katarzyńska
Literackie przejawy apologii chrześcijaństwa. Studium na wybranych przykładach
1.
mgr Kamila Wierzbicka
Motyw Lilit w Biblii i kulturze na przestrzeni wieków
2.
mgr li... more 1.
mgr Kamila Wierzbicka
Motyw Lilit w Biblii i kulturze na przestrzeni wieków
2.
mgr lic. Małgorzata Walczak
Zmartwychwstanie w Nowym Testamencie ujęte w perspektywie trynitarnej – wybrane aspekty
3.
mgr Marta Migdał
Angelologia "Centonów Homeryckich"
4.
mgr lic. Łukasz Rzepka
"Raduj się Mario" - "Pozdrowienie Anielskie" na nowo odczytane
5.
mgr lic. Angelika Małek
"Objawienia Bożej Miłości" Juliany z Norwich – macierzyński Bóg i apokatastaza
6.
ks. mgr Karol Tomecki
Liturgia przeciwko ideologii – analiza stosowanych pojęć ruchu
7.
Joanna Matyja
Kościół w dobie teologii nadziei. Czas człowieka współczesnego a czas wierzących według Hansa Ursa von Balthasara
8.
mgr lic. Aneta Krupka
Duszpasterz a jednak teolog. Kilka uwag na temat antropologii teologicznej księdza Franciszka Blachnickiego
9.
mgr lic. Paulina Zachara
Jakiej katechezy potrzeba globalnym nastolatkom?
10.
mgr lic. Natalia Walkowiak
(Nie)zwykły uczeń z zespołem Aspergera na katechezie
11.
mgr lic. Agnieszka Katarzyńska
Wybrane sanktuaria diecezji tarnowskiej jako miejsca recepcji pielgrzymów modlących się w intencjach rodzinnych
Presentations & Papers by Angelika M . Małek
Zakonna praktyka kulpy – wyznawania win podczas zebrania wspólnoty klasztornej – uległa przemiano... more Zakonna praktyka kulpy – wyznawania win podczas zebrania wspólnoty klasztornej – uległa przemianom po Soborze Watykańskim II. Jednak, jak wykazuje analiza dokumentów prawa własnego zgromadzeń zakonnych oraz przeprowadzonych wywiadów z ich aktualnymi i byłymi członk(ini)ami, praktyka polegająca na wyznawaniu „win zewnętrznych”, czyli przewinień związanych nie tyle z grzechami, co z zewnętrznymi naruszeniami prawa zakonnego (reguł, konstytucji i ewentualnych ustaw niższej rangi), nadal utrzymuje się w niektórych zgromadzeniach, przede wszystkim w żeńskich zakonach klauzurowych. Nie tylko nie zrezygnowano całkowicie z dotychczasowej, ale wprowadzono także inne, pokrewne formy dotyczące tej samej materii, kładące jednak większy nacisk na przeanalizowanie i poprawę postępowania niewłaściwego w ramach instytucji totalnej i wzmocnienie zachowań pożądanych, a nie, jak w klasycznej wersji, na prosty akt samokrytyki na forum wspólnoty i przyjęcie pokuty od przełożonej/-ego. Zarówno klasyczna kulpa jak i inne, wywodzące się z niej formy, odbywają się z różną częstotliwością – od kulpy codziennej i dotyczącej tak drobiazgowych spraw jak przypadkowe rozbicie naczynia, po ogólną rewizję życia odbywającą się kilka razy w roku, także z pewnymi różnicami w zależności od stopnia przynależności do zgromadzenia. Celem referatu jest przedstawienie szerokiego spektrum występowania opisanych wyżej praktyk, omówienie celów, którym mają one służyć w deklarowanej teorii (jak szeroko pojęte samodoskonalenie członków – w tym jej relacja do sakramentalnej spowiedzi – i jedność wspólnoty) oraz potencjalnych skutków praktycznych dla wspólnot i jednostek, ze szczególnym uwzględnieniem ich skutków psychologicznych u indywidualnych osób.
Życie zakonne stanowi interesujące pole badawcze dla wielu dyscyplin naukowych. Prowadzone w rama... more Życie zakonne stanowi interesujące pole badawcze dla wielu dyscyplin naukowych. Prowadzone w ramach grantu OPUS NCN badanie to jedyne w Polsce interdyscyplinarne studium współczesnego życia zakonnego wykorzystujące instrumentarium teoretyczne przede wszystkim z zakresu politologii, a także socjologii, nauk o kulturze i religii oraz teologii. Jego celem jest poznanie wewnątrzzakonnych struktur i mechanizmów sprawowania władzy, w tym zasad i przebiegu nominacji i wyborów na poszczególne funkcje, rozdziału kompetencji między organami jednostkowymi i kolegialnymi, legitymizacji władzy, narzędzi służących do jej egzekwowania, czynników statusu we wspólnocie oraz rozumienia posłuszeństwa przez członków tych wspólnot (zarówno z punktu widzenia podwładnych, jak i przełożonych). Efektem badań powinien być wielowymiarowy obraz zakonów i tworzących je wspólnot jako mikrosystemów politycznych.
Zakres projektu badawczego jest szeroki, obejmuje bowiem wszystkie zgromadzenia zakonne obecne na terytorium Polski – męskie i żeńskie, zarówno czynne, jak i kontemplacyjne, mające u podstaw różne formy prawne. Stosujemy głównie metody jakościowe, łącząc analizę zastanych materiałów źródłowych (dokumentów prawa zakonnego powszechnego i własnego) z technikami etnograficznymi (częściowo ustrukturyzowane indywidualne wywiady pogłębione, ankiety, obserwacje). Opracowanie zebranych materiałów odbywa się przy użyciu programu MAXQDA.
Z perspektywy socjologicznej, wspólnoty zakonne są częściowo autonomicznymi komunami w hierarchicznych i autorytarnych strukturach Kościoła, funkcjonującymi w warunkach pluralizmu prawnego i normatywnego. Uzyskane dotąd wyniki ukazują szeroki kontekst badanego zjawiska, daleko posunięte różnice związane nie tylko z kształtem administracyjnym wspólnot i sposobem obsadzania urzędów zakonnych, ale i podejściem do rozumienia posłuszeństwa wśród jej członków czy też form egzekwowania dyscypliny i praktyk pokutnych. Na obecnym etapie badań szczególnie interesująco wypadają żeńskie zgromadzenia klauzurowe – będące przykładem, z jednej strony, goffmanowskiej instytucji totalnej, z drugiej zaś quasi-republikańskiego systemu władzy podzielonej, z kadencyjną przełożoną wybieraną w bezpośrednim głosowaniu członkiń wspólnoty danego klasztoru. Ostatecznie dzięki pozyskanym wynikom możliwe będzie głębsze zrozumienie struktur politycznych we współczesnych zakonach katolickich, podobieństw i różnic związanych z istotnymi zmiennymi (męskie-żeńskie, czynne-kontemplacyjne, brackie-kleryckie itd.), a także odniesienie wniosków dotyczących struktur i relacji władzy do innych mikrosystemów politycznych – już nie tylko religijnych.
Roman Catholic Church in Poland is now at the beginning of its visible crisis, though the signs o... more Roman Catholic Church in Poland is now at the beginning of its visible crisis, though the signs of coming changes were obvious to social researchers for some years. Anyway, its position at this moment is still strong and strictly bonded with the current Polish government. It is not only about a huge number of baptized people (more than 90% Polish population) but also a high number of nuns, religious brothers, and priests in general. There are more than 60 different male religious communities and more than 160 female communities in Poland. They have different canonical statuses, but what is important here, is that all of them meet 3 criteria: 1. community life (living of a group of people in one house), 2. religious vows (chastity, poverty, obedience) and 3. at least being basically recognized by the Church officials. This presentation will be a part of the interdisciplinary research on the political dimension of the religious communities in Poland, such as problems of power, rules, the election of prior(ess), and understanding of obedience.
Only less than 11% of male monks are non-ordained brothers (see: Statistical Annual Report of the Catholic Church in Poland for 2021). It means that around 90% of male religious brothers are priests or will become them in the near future. For nuns, this percentage is 0%. There are partial elaborations on the social roles of women/consecrated women in the Roman Catholic Church in Poland (see e.g. research conducted by Marta Trzebiatowska and Anna Szwed). It is widely known, that the social and Church status of male monks (and priests) and nuns in Poland is different. But what are the roots of this difference? It is not only about mentioned above ordination of women, which is impossible in the Roman Catholic Church. It is also not only about general social differences in gender roles.
Due to the strong connection between teaching and managerial roles in the Catholic Church, I have decided to consider both of them together. I will take into consideration the education level of both groups, the percentage of school teachers on various levels and academic teachers, school directors, university deans, other Catholic institution directors, and managerial functions in the Church itself. I will show the current situation on the basis of quantitative research. I will confront it with the post-Second Vatican Council Church Teaching on woman's social role and (female) consecrated life. I will consider it as an intersectional problem: not only relations between men – women, but also – or maybe above all – relations ordained and non-ordained and the deep roots of theological or quasi-theological understanding of priesthood immersed in the (still) traditional Polish culture and their role models.
Ernst Troeltsch jako teolog a zarazem przedstawiciel nauk społecznych upatrywał w chrześcijaństwi... more Ernst Troeltsch jako teolog a zarazem przedstawiciel nauk społecznych upatrywał w chrześcijaństwie przede wszystkim czegoś na kształt projektu politycznego, co miało swoje konsekwencje także w rozwijanej przez niego koncepcji teologii jako nauki. Polemikę z takim spojrzeniem na tę dyscyplinę odnaleźć można w poglądach przedstawicieli Radykalnej Ortodoksji, choćby u Johna Milbanka – Troeltsch zdaniem tego autora pod pozorem bycia teologiem uprawiał jedynie zsekularyzowane nauki społeczne, co z religijnej perspektywy czyniło go postacią niebezpieczną. Ruch Radykalnej Ortodoksji, zainicjowany w latach 90. na Uniwersytecie w Cambridge głosi, że cała rzeczywistość ma charakter teologiczny i w związku z tym domaga się dla teologii przywrócenia jej dawnej i należnej roli królowej nauk. „Radykalność” w nazwie rozumie się tam jako powrót do korzeni (łac. radix), czyli wyznania wiary i nauczania Ojców Kościoła. Choć ruch swoje źródła ma we wspomnianym środowisku akademickim i w Kościele anglikańskim, jako z natury ekumeniczny rozpowszechnił się także w innych denominacjach chrześcijańskich i środowiskach. Charakterystyczna dlań jest krytyka nowoczesnych teologii, które nie przezwyciężyły dualizmu natury stworzonej i tego, co nadprzyrodzone. Ich projekt zakłada więc wyzwolenie teologii z ram świeckich standardów naukowych. Nie ma to na celu zanegowania nowoczesności samej w sobie, ale przywrócenie chrześcijaństwu tego, co utraciło ono na przestrzeni wieków, a w konsekwencji przezwyciężenie współczesnego kryzysu. Projekt Radykalnej Ortodoksji widzi więc teologię i nauki społeczne jako de facto tożsame ze sobą – politologia, socjologia i inne dyscypliny jawią się jako swego rodzaju „kryptoteologie”, nawet jeśli oficjalnie odżegnują się od chrześcijańskiego Objawienia i systematycznej refleksji nad nim jaką jest teologia. Ruch ten dąży do integracji teologii i pozostałych nauk typowej dla czasów przednowoczesnych w obecnej, ponowoczesnej rzeczywistości. Kreuje się w ten sposób swoistą teologię polityczną, oprócz opisu stara się przekształcać to, co w nowoczesności zostało zsekularyzowane, jak wszelako i szeroko rozumiane relacje społeczne, będące dla przedstawicieli ruchu kontynuacją aktu stwórczego Boga.
Sobór Watykański II był Kościele katolickim momentem przełomowym – poprzez deklarację Nostra aeta... more Sobór Watykański II był Kościele katolickim momentem przełomowym – poprzez deklarację Nostra aetate proklamowano wówczas potrzebę dialogu z religiami niechrześcijańskimi. Najważniejsze miejsce ze względów historycznych zajmuje wśród nich judaizm , kolejne, do tej pory znacznie mniej eksponowane, ale obecnie coraz bardziej widoczne, islam. Najmniej poruszany jest w dokumentach Magisterium Kościoła temat religii nie-monoteistycznych . W dialogu już funkcjonującym i tym, który dopiero zafunkcjonuje, kluczowa wydaje się biblijna motywacja dla jego podjęcia i rozwijania, także w coraz to nowych jego obszarach. Jak więc orędzie nowotestamentalne inspiruje i może inspirować do pokoju nie tylko ogólnie, ale w konkretnych przełożeniach na dialog z tymi, „którzy nie znają Chrystusa i Jego Ewangelii”?
Danuta Dzielińska (1920-2010) rzeźbiarka, córka pierwszej studentki krakowskiej ASP Zofii Baltaro... more Danuta Dzielińska (1920-2010) rzeźbiarka, córka pierwszej studentki krakowskiej ASP Zofii Baltarowicz-Dzielińskiej, znana jest przede wszystkim ze swojej działalności artystycznej. Znacznie mniej a nawet całkowicie nieznany jest fakt, że była ona także autorką nieopracowanych i niewydanych do tej pory pism mistycznych. Zapiski te, tworzone w dużej mierze z myślą o przekazaniu ich do publicznej wiadomości – co wynika zarówno z ich treści, jak i faktu, że konsultowała ich poprawność doktrynalną z duchownymi – zawierają wiele wątków interesujących z punktu widzenia współczesnej teologii katolickiej. Choć powstawały przez kilka dekad i zazębiły się w czasie z zaistnieniem na Zachodzie teologii feministycznej, to nie ma dowodów na to, że Dzielińska miała szansę zapoznania się z dorobkiem tego nurtu. Wygląda więc na to, że przewijające się w jej pismach żeńskie objawienie Ducha Świętego (nazywanego zamiennie „Panią Duszą” i za pomocą innych niestandardowych tytułów, także tych przypisywanych w oficjalnej teologii Maryi), pojawiło się w oderwaniu od teologii feministycznej, w której kładzie się nacisk na dostrzeżenie żeńskiego pierwiastka w Bogu na równi z męskim oraz traktowanie kobiet i mężczyzn jako równoprawnych imago Dei. Także wskazanie na to, że tytulatura przypisywana Maryi w gruncie rzeczy jest przeniesieniem atrybutów Boga na Matkę Jezusa, jest przejawem nieświadomego włączenia się Dzielińskiej w paradygmat teologii feministycznej.
Czy zbawcze dzieło Chrystusa obejmuje tylko ludzi? Choć rozważania nad światem jako dziełem i Bog... more Czy zbawcze dzieło Chrystusa obejmuje tylko ludzi? Choć rozważania nad światem jako dziełem i Bogiem jako jego Stworzycielem podejmowano od zawsze, czerpiąc w pierwszej kolejności z biblijnego opisu stworzenia (por. Rdz 1-2), to jednak stosunkowo niedawno w chrześcijańskiej refleksji nad Objawieniem wyraźnie wyodrębniły się nurty, które zbiorczo określane są jako ekoteologia i teologia zwierząt, stanowiące ponadto część paradygmatu teologii wyzwolenia, a które w znacznie wyraźniejszy sposób akcentują konieczność włączenia istot nie-ludzkich i ogółem stworzonego świata materialnego do refleksji teologicznej i w efekcie podjęcia przez chrześcijan aktywnych działań na ich rzecz. Pomimo częściowo nowatorskiego podjęcia tematu, nie jest to jednak refleksja oderwana od wspólnych całemu chrześcijaństwu źródeł biblijnych i patrystycznych, które posłużyć mogą jako argumenty przeciwko uznaniu wspomnianych wyżej nurtów jako jedynie wyrazu "ochrzczenia" ogólnospołecznych postulatów związanych z ochroną środowiska i prawami zwierząt, stojących ponadto, zdaniem krytyków, w jawnej sprzeczności z Bożym nakazem "czynienia sobie ziemi poddanej" (por. Rdz 1,28), rozumianego w tym wypadku nie jako odpowiedzialność, ale wyłącznie jako władza. Celem rozważań podjętych w tym referacie będzie przedstawienie głównych postulatów obecnych w tytułowych teologiach, ukazanie ich źródeł/antycypacji w tradycji oraz osadzenie w kontekście współczesnych dyskusji nad miejscem człowieka wśród innych stworzeń i odwrotnie – miejscem innych stworzeń w przestrzeni działalności człowieka.
Hymn włożony przez Ewangelistę Łukasza w usta matki Jezusa nawiedzającej Elżbietę (zob. Łk 1,46-5... more Hymn włożony przez Ewangelistę Łukasza w usta matki Jezusa nawiedzającej Elżbietę (zob. Łk 1,46-55), tytułowany od swojego pierwszego słowa w wersji łacińskiej Magnificat, stanowi swoistą syntezę fragmentów biblijnych, za pomocą których osadza wydarzenie Wcielenia w kontekście Starego Przymierza (por. Rdz, 1 Sm, Iz, Ha, Hi, Ps 89, 98, 103, 107, 111). To jednak nie wszystko – przez swoją treść dotyczy on także rzeczywistości ziemskiej, bez oderwania jej rzecz jasna od historii Zbawienia, ale niejako uznając jedność obu tych perspektyw – ludzkiej i Boskiej. Pieśń Maryi traktowana jako jeden z wielu tekstów liturgicznych, pobożnych w potocznym rozumieniu tego słowa i przyjętych w tym samym od lat tłumaczeniu, jak wszystko co dobrze znane zagrożone jest spłyceniem. Obecne w teologii, szczególnie w teologiach wyzwolenia, próby „nowego”, a w rzeczywistości sięgającego źródeł odczytania, w pewnym sensie odrywającego Magnificat od stereotypowo rozumianej pobożności, pozwalają na odkrycie z całą mocą prawdy o Tym, który na przekór mechanizmom obecnym w świecie „wywyższa pokornych” a „władców strąca z tronu” nie tylko w wymiarze duchowym. Magnificat to pieśń Maryi zaświadczającej o Bogu, który nie tylko działał w historii Izraela, ale i sam stał się częścią tej historii i historii całej ludzkości, i który nadal chce w niej działać.
Zobrazowanie ewangelicznych opisów męki i śmierci Chrystusa (zob. Mk 14-15; Mt 26-27; Łk 22-23 i ... more Zobrazowanie ewangelicznych opisów męki i śmierci Chrystusa (zob. Mk 14-15; Mt 26-27; Łk 22-23 i J 18-19) od wieków było celem tworzących dzieła dla szeroko pojętych celów kultycznych. Obok próby oddania, mniej lub bardziej wiernie, samych przedstawionych tam wydarzeń, starano się także przekazać określoną treść teologiczną, czyniąc to rzecz jasna w kontekście kulturowym właściwym dla danego czasu i miejsca. Współcześnie w znacznie większej mierze, niż miało to miejsce wcześniej, stare-nowe motywy pasyjne są nośnikiem treści innych, niż te stricte religijne, bezpośrednio związane z przekazem biblijnym. Ewangeliczny opis staje się pretekstem dla wyrażenia obok lub zamiast wątków religijnych innych treści. Na podstawie przykładów ze sztuki współczesnej niebędącej sztuką sakralną (kultyczną), nakreślony zostanie problem przekształceń oryginalnego, ewangelicznego opisu męki i śmierci Chrystusa oraz kulturowego kontekstu – w tym przyczyn i skutków – dla tych plastycznych reinterpretacji.
Problem związku między pojęciami 'imago Dei' a 'imago Christi' nigdzie nie wybrzmiewa tak wyraziś... more Problem związku między pojęciami 'imago Dei' a 'imago Christi' nigdzie nie wybrzmiewa tak wyraziście, jak ma to miejsce w przypadku teologii feministycznej, która kwestię pełnego człowieczeństwa kobiet traktuje jako jeden z punktów wyjścia dla dalszej refleksji. Ze względu na rolę tego zagadnienia i to, że nie zatrzymuje się ono na teoretycznym aspekcie doktryny, ale rzutuje na cały praktyczny wymiar antropologii budowanej na jej podstawie, można pokusić się o próbę opisania teologii feministycznej jako specyficznie pojmowanej teologii obrazu – nie tylko, co najbardziej eksponowane, obrazu Boga jako Ojca/Matki ze wszystkimi tego przyczynami i konsekwencjami, ale także człowieka jako tego/tej, który/która jest „na obraz i podobieństwo Boże” (por. Rdz 1,26-27). Czy jednak w tradycyjnej teologii bycie stworzonym/stworzoną jako 'imago Dei' pociąga za sobą automatycznie podobieństwo do wcielonego w mężczyznę doskonałego „obrazu Boga niewidzialnego” (por. Kol 1,15), widząc Którego, wedle własnych Jego słów, widzi się także Ojca (por. J 14,9)? Pomimo biblijnej proklamacji zjednoczenia wszystkich w Chrystusie (por. Ga 3,28) odpowiedź nie jest oczywista. Jakie sposoby rozumienia 'imago Christi' proponuje się więc w ramach teologii feministycznej, i jak osadza się je w kontekście tradycyjnej antropologii teologicznej, szczególnie tej będącej podstawą dla argumentacji przeciwko kapłaństwu urzędowemu kobiet?
S. Elizabeth A. Johnson CSJ to amerykańska teolożka zaliczana i zaliczająca się do nurtu reformis... more S. Elizabeth A. Johnson CSJ to amerykańska teolożka zaliczana i zaliczająca się do nurtu reformistycznego w ramach teologii feministycznej. W swojej refleksji, jak wiele spośród teolożek feministycznych, proponuje wypracowanie nowego języka teologicznego i religijnego, który w lepszy sposób, niż miało to miejsce dotychczas, oddawałby prawdę o Trójjedynym Bogu i Jego Objawieniu. Reforma ta miałaby polegać jednak nie na zastąpieniu języka patriarchalnego matriarchalnym, lecz na takim zrównoważeniu go, by jako język prawdziwie inkluzywny z jednej strony przypominał o tym, że nie tylko mężczyźni, ale także kobiety na równi z nimi stworzone są na obraz i podobieństwo Stwórcy, z drugiej zaś, że On sam jest ponad podziałem na to, co męskie i żeńskie, zaś z konieczności ograniczony, ludzki język, przesiąknięty zawsze kulturą, w jakiej powstał i w jakiej funkcjonuje, nie oddaje nigdy w pełni prawdy o Nim – zawsze może i powinien jednak starać się przybliżać do pełni Prawdy, choć na zawsze pozostanie ona dla ludzi tajemnicą. Język jest nierozłącznie związany ze sposobem myślenia – jedno wpływa na drugie i odwrotnie, tak więc określony język jest wyrazem myśli, ale z drugiej strony, myśl też kształtowana jest przez język. Oznacza to więc, że język teologiczny wywodząc się z praktyki życia ma przełożenie na tę praktykę – zaakcentowanie pierwiastka żeńskiego/macierzyńskiego w Bogu wpłynąć więc ma nie tylko na pełniejsze mówienie o Nim, ale także na dowartościowanie kobiet w Kościele.
Współczesna antropologia teologiczna w różnicy płci widzi nie tylko pewną wartość, ale i drogę wz... more Współczesna antropologia teologiczna w różnicy płci widzi nie tylko pewną wartość, ale i drogę wzajemnego ubogacania, przede wszystkim w małżeństwie. W traktacie "O stworzeniu człowieka" (po 379 r.) autorstwa jednego z Ojców kapadockich – św. Grzegorza z Nyssy (335-394 r.), zaprezentowany został przykład zgoła odmiennego podejścia do tej kwestii. Podział ludzkości na kobiety i mężczyzn miałby być wedle tej koncepcji skutkiem przewidzianego przez Boga grzechu Pierwszych Rodziców. Ten stan rzeczy, z konieczności niedoskonały, w oczywisty sposób wiązałby się z przekazywaniem życia, które musiało zostać pomyślane w inny sposób, niż gdyby nie doszło do upadku i mogło dokonywać się na sposób aniołów. Pomimo tego dość restrykcyjnego podejścia do seksualności Grzegorz nigdzie nie neguje ludzkiej cielesności jako takiej – człowiek, pomimo grzechu, był i pozostaje obrazem natury Boga, musi tylko walczyć o odnowienie go, obraz ten został zaś odciśnięty nie tylko w jego duszy, ale także w ciele. Człowiek jako stworzenie jest więc z jednej strony obdarzony niebywałą godnością, z drugiej jednak, przez upadek, dotykają go określone jego konsekwencje – powstanie ludzkiej natury było w jakimś sensie podwójne, jedno na podobieństwo Stwórcy, drugie z podziałem na płcie, nieposiadające przymiotów właściwych Bogu i co się z tym wiąże mniej doskonałe. To wszystko czyni człowieka bytem pośrednim między Stwórcą (przez rozum i mądrość) a bezrozumnymi zwierzętami (przez rozróżnienie na kobietę i mężczyznę), przy czym to ostatnie jest dla niego rzeczywistością wtórną. Zmartwychwstanie będzie zaś dla ludzi powrotem do pierwotnego podobieństwa aniołom. Celem wystąpienia jest zaprezentowanie stanowiska Grzegorza z Nyssy na temat teologicznego wymiaru różnicy płci i osadzenie go w kontekście antropologiczno-teologicznym i filozoficznym epoki.
Uploads
Authored Books by Angelika M . Małek
Adrienne Rich, wpływowa amerykańska poetka i pisarka feministyczna, porównała działalność feministyczną do pracy wydobywczej, która zapomniane tradycje kulturowe wyciąga na światło dzienne jak skarby ukryte głęboko w ziemi. Niniejsze opracowanie dowodzi, że to porównanie można odnieść także do teologii feministycznej. Nowe wyzwania stanowią więc impuls do zbadania tego, co leży u źródeł naszej tożsamości, i postepowania niczym ojciec z przypowieści, który wybiera ze skarbca swojej rodziny rzeczy nowe i stare.
Edited Books by Angelika M . Małek
mgr lic. Łukasz Rzepka
Chrystologia oddalonych. Performatywność Wcielonego Słowa
2.
dr Michał Zborowski
Jakie poznanie Syna przynoszą kerygmatyczne formuły „za nas” i „dla nas” (por. Rz 4,25)?
3.
mgr lic. Agnieszka Katarzyńska
Chrystologiczne aspekty teologii małżeństwa
4.
mgr lic. Piotr Popiołek
Chrystus – źródło i założyciel „praktyki” chrześcijańskiej. Eklezjologiczny wymiar chrystologii w myśli Johna Milbanka
5.
mgr lic. Angelika Małek
Pop-chrystologia: Chrystus wiary, a Jezus kultury popularnej na przykładzie "Chaty"
6.
mgr lic. Magdalena Dudek
Postaci mesjańskie fantastyki (od Frodo Bagginsa do Arlena Balesa), a Jezus Chrystus
mgr lic. Piotr Popiołek
Rola Tradycji w argumentacji proikonicznej Jana z Damaszku
2.
mgr lic. Łukasz Rzepka
Supersesjonizm w "Logice wiary" Johna Henry’ego Newmana
3.
mgr lic. Aneta Krupka
Ewangelizacyjno-apologetyczny wymiar teologii małżeństwa w myśli Angela Scoli
4.
mgr lic. Angelika Małek
Naukowość teologii w świetle Magisterium Kościoła jako nadrzędnego kryterium ortodoksji
5.
ks. mgr lic. Mariusz Marszałek
Możliwość wykorzystania technik psychologicznych w formacji kapłańskiej w świetle obowiązującego prawa kanonicznego
6.
mgr lic. Agnieszka Katarzyńska
Literackie przejawy apologii chrześcijaństwa. Studium na wybranych przykładach
mgr Kamila Wierzbicka
Motyw Lilit w Biblii i kulturze na przestrzeni wieków
2.
mgr lic. Małgorzata Walczak
Zmartwychwstanie w Nowym Testamencie ujęte w perspektywie trynitarnej – wybrane aspekty
3.
mgr Marta Migdał
Angelologia "Centonów Homeryckich"
4.
mgr lic. Łukasz Rzepka
"Raduj się Mario" - "Pozdrowienie Anielskie" na nowo odczytane
5.
mgr lic. Angelika Małek
"Objawienia Bożej Miłości" Juliany z Norwich – macierzyński Bóg i apokatastaza
6.
ks. mgr Karol Tomecki
Liturgia przeciwko ideologii – analiza stosowanych pojęć ruchu
7.
Joanna Matyja
Kościół w dobie teologii nadziei. Czas człowieka współczesnego a czas wierzących według Hansa Ursa von Balthasara
8.
mgr lic. Aneta Krupka
Duszpasterz a jednak teolog. Kilka uwag na temat antropologii teologicznej księdza Franciszka Blachnickiego
9.
mgr lic. Paulina Zachara
Jakiej katechezy potrzeba globalnym nastolatkom?
10.
mgr lic. Natalia Walkowiak
(Nie)zwykły uczeń z zespołem Aspergera na katechezie
11.
mgr lic. Agnieszka Katarzyńska
Wybrane sanktuaria diecezji tarnowskiej jako miejsca recepcji pielgrzymów modlących się w intencjach rodzinnych
Presentations & Papers by Angelika M . Małek
Zakres projektu badawczego jest szeroki, obejmuje bowiem wszystkie zgromadzenia zakonne obecne na terytorium Polski – męskie i żeńskie, zarówno czynne, jak i kontemplacyjne, mające u podstaw różne formy prawne. Stosujemy głównie metody jakościowe, łącząc analizę zastanych materiałów źródłowych (dokumentów prawa zakonnego powszechnego i własnego) z technikami etnograficznymi (częściowo ustrukturyzowane indywidualne wywiady pogłębione, ankiety, obserwacje). Opracowanie zebranych materiałów odbywa się przy użyciu programu MAXQDA.
Z perspektywy socjologicznej, wspólnoty zakonne są częściowo autonomicznymi komunami w hierarchicznych i autorytarnych strukturach Kościoła, funkcjonującymi w warunkach pluralizmu prawnego i normatywnego. Uzyskane dotąd wyniki ukazują szeroki kontekst badanego zjawiska, daleko posunięte różnice związane nie tylko z kształtem administracyjnym wspólnot i sposobem obsadzania urzędów zakonnych, ale i podejściem do rozumienia posłuszeństwa wśród jej członków czy też form egzekwowania dyscypliny i praktyk pokutnych. Na obecnym etapie badań szczególnie interesująco wypadają żeńskie zgromadzenia klauzurowe – będące przykładem, z jednej strony, goffmanowskiej instytucji totalnej, z drugiej zaś quasi-republikańskiego systemu władzy podzielonej, z kadencyjną przełożoną wybieraną w bezpośrednim głosowaniu członkiń wspólnoty danego klasztoru. Ostatecznie dzięki pozyskanym wynikom możliwe będzie głębsze zrozumienie struktur politycznych we współczesnych zakonach katolickich, podobieństw i różnic związanych z istotnymi zmiennymi (męskie-żeńskie, czynne-kontemplacyjne, brackie-kleryckie itd.), a także odniesienie wniosków dotyczących struktur i relacji władzy do innych mikrosystemów politycznych – już nie tylko religijnych.
Only less than 11% of male monks are non-ordained brothers (see: Statistical Annual Report of the Catholic Church in Poland for 2021). It means that around 90% of male religious brothers are priests or will become them in the near future. For nuns, this percentage is 0%. There are partial elaborations on the social roles of women/consecrated women in the Roman Catholic Church in Poland (see e.g. research conducted by Marta Trzebiatowska and Anna Szwed). It is widely known, that the social and Church status of male monks (and priests) and nuns in Poland is different. But what are the roots of this difference? It is not only about mentioned above ordination of women, which is impossible in the Roman Catholic Church. It is also not only about general social differences in gender roles.
Due to the strong connection between teaching and managerial roles in the Catholic Church, I have decided to consider both of them together. I will take into consideration the education level of both groups, the percentage of school teachers on various levels and academic teachers, school directors, university deans, other Catholic institution directors, and managerial functions in the Church itself. I will show the current situation on the basis of quantitative research. I will confront it with the post-Second Vatican Council Church Teaching on woman's social role and (female) consecrated life. I will consider it as an intersectional problem: not only relations between men – women, but also – or maybe above all – relations ordained and non-ordained and the deep roots of theological or quasi-theological understanding of priesthood immersed in the (still) traditional Polish culture and their role models.
Adrienne Rich, wpływowa amerykańska poetka i pisarka feministyczna, porównała działalność feministyczną do pracy wydobywczej, która zapomniane tradycje kulturowe wyciąga na światło dzienne jak skarby ukryte głęboko w ziemi. Niniejsze opracowanie dowodzi, że to porównanie można odnieść także do teologii feministycznej. Nowe wyzwania stanowią więc impuls do zbadania tego, co leży u źródeł naszej tożsamości, i postepowania niczym ojciec z przypowieści, który wybiera ze skarbca swojej rodziny rzeczy nowe i stare.
mgr lic. Łukasz Rzepka
Chrystologia oddalonych. Performatywność Wcielonego Słowa
2.
dr Michał Zborowski
Jakie poznanie Syna przynoszą kerygmatyczne formuły „za nas” i „dla nas” (por. Rz 4,25)?
3.
mgr lic. Agnieszka Katarzyńska
Chrystologiczne aspekty teologii małżeństwa
4.
mgr lic. Piotr Popiołek
Chrystus – źródło i założyciel „praktyki” chrześcijańskiej. Eklezjologiczny wymiar chrystologii w myśli Johna Milbanka
5.
mgr lic. Angelika Małek
Pop-chrystologia: Chrystus wiary, a Jezus kultury popularnej na przykładzie "Chaty"
6.
mgr lic. Magdalena Dudek
Postaci mesjańskie fantastyki (od Frodo Bagginsa do Arlena Balesa), a Jezus Chrystus
mgr lic. Piotr Popiołek
Rola Tradycji w argumentacji proikonicznej Jana z Damaszku
2.
mgr lic. Łukasz Rzepka
Supersesjonizm w "Logice wiary" Johna Henry’ego Newmana
3.
mgr lic. Aneta Krupka
Ewangelizacyjno-apologetyczny wymiar teologii małżeństwa w myśli Angela Scoli
4.
mgr lic. Angelika Małek
Naukowość teologii w świetle Magisterium Kościoła jako nadrzędnego kryterium ortodoksji
5.
ks. mgr lic. Mariusz Marszałek
Możliwość wykorzystania technik psychologicznych w formacji kapłańskiej w świetle obowiązującego prawa kanonicznego
6.
mgr lic. Agnieszka Katarzyńska
Literackie przejawy apologii chrześcijaństwa. Studium na wybranych przykładach
mgr Kamila Wierzbicka
Motyw Lilit w Biblii i kulturze na przestrzeni wieków
2.
mgr lic. Małgorzata Walczak
Zmartwychwstanie w Nowym Testamencie ujęte w perspektywie trynitarnej – wybrane aspekty
3.
mgr Marta Migdał
Angelologia "Centonów Homeryckich"
4.
mgr lic. Łukasz Rzepka
"Raduj się Mario" - "Pozdrowienie Anielskie" na nowo odczytane
5.
mgr lic. Angelika Małek
"Objawienia Bożej Miłości" Juliany z Norwich – macierzyński Bóg i apokatastaza
6.
ks. mgr Karol Tomecki
Liturgia przeciwko ideologii – analiza stosowanych pojęć ruchu
7.
Joanna Matyja
Kościół w dobie teologii nadziei. Czas człowieka współczesnego a czas wierzących według Hansa Ursa von Balthasara
8.
mgr lic. Aneta Krupka
Duszpasterz a jednak teolog. Kilka uwag na temat antropologii teologicznej księdza Franciszka Blachnickiego
9.
mgr lic. Paulina Zachara
Jakiej katechezy potrzeba globalnym nastolatkom?
10.
mgr lic. Natalia Walkowiak
(Nie)zwykły uczeń z zespołem Aspergera na katechezie
11.
mgr lic. Agnieszka Katarzyńska
Wybrane sanktuaria diecezji tarnowskiej jako miejsca recepcji pielgrzymów modlących się w intencjach rodzinnych
Zakres projektu badawczego jest szeroki, obejmuje bowiem wszystkie zgromadzenia zakonne obecne na terytorium Polski – męskie i żeńskie, zarówno czynne, jak i kontemplacyjne, mające u podstaw różne formy prawne. Stosujemy głównie metody jakościowe, łącząc analizę zastanych materiałów źródłowych (dokumentów prawa zakonnego powszechnego i własnego) z technikami etnograficznymi (częściowo ustrukturyzowane indywidualne wywiady pogłębione, ankiety, obserwacje). Opracowanie zebranych materiałów odbywa się przy użyciu programu MAXQDA.
Z perspektywy socjologicznej, wspólnoty zakonne są częściowo autonomicznymi komunami w hierarchicznych i autorytarnych strukturach Kościoła, funkcjonującymi w warunkach pluralizmu prawnego i normatywnego. Uzyskane dotąd wyniki ukazują szeroki kontekst badanego zjawiska, daleko posunięte różnice związane nie tylko z kształtem administracyjnym wspólnot i sposobem obsadzania urzędów zakonnych, ale i podejściem do rozumienia posłuszeństwa wśród jej członków czy też form egzekwowania dyscypliny i praktyk pokutnych. Na obecnym etapie badań szczególnie interesująco wypadają żeńskie zgromadzenia klauzurowe – będące przykładem, z jednej strony, goffmanowskiej instytucji totalnej, z drugiej zaś quasi-republikańskiego systemu władzy podzielonej, z kadencyjną przełożoną wybieraną w bezpośrednim głosowaniu członkiń wspólnoty danego klasztoru. Ostatecznie dzięki pozyskanym wynikom możliwe będzie głębsze zrozumienie struktur politycznych we współczesnych zakonach katolickich, podobieństw i różnic związanych z istotnymi zmiennymi (męskie-żeńskie, czynne-kontemplacyjne, brackie-kleryckie itd.), a także odniesienie wniosków dotyczących struktur i relacji władzy do innych mikrosystemów politycznych – już nie tylko religijnych.
Only less than 11% of male monks are non-ordained brothers (see: Statistical Annual Report of the Catholic Church in Poland for 2021). It means that around 90% of male religious brothers are priests or will become them in the near future. For nuns, this percentage is 0%. There are partial elaborations on the social roles of women/consecrated women in the Roman Catholic Church in Poland (see e.g. research conducted by Marta Trzebiatowska and Anna Szwed). It is widely known, that the social and Church status of male monks (and priests) and nuns in Poland is different. But what are the roots of this difference? It is not only about mentioned above ordination of women, which is impossible in the Roman Catholic Church. It is also not only about general social differences in gender roles.
Due to the strong connection between teaching and managerial roles in the Catholic Church, I have decided to consider both of them together. I will take into consideration the education level of both groups, the percentage of school teachers on various levels and academic teachers, school directors, university deans, other Catholic institution directors, and managerial functions in the Church itself. I will show the current situation on the basis of quantitative research. I will confront it with the post-Second Vatican Council Church Teaching on woman's social role and (female) consecrated life. I will consider it as an intersectional problem: not only relations between men – women, but also – or maybe above all – relations ordained and non-ordained and the deep roots of theological or quasi-theological understanding of priesthood immersed in the (still) traditional Polish culture and their role models.