Books by Miłosz Stelmach
Polskie kino najczęściej bywa opisywane przez pryzmat rodzimej historii politycznej i społecznej.... more Polskie kino najczęściej bywa opisywane przez pryzmat rodzimej historii politycznej i społecznej. Celem książki Przeczucie końca jest wykroczenie poza te ramy i spojrzenie na polską kinematografię doby PRLu w odniesieniu do światowych trendów stylistycznych, panujących w tym okresie w sztuce filmowej. Głównym tematem książki jest kino modernistyczne, rozumiane w sposób możliwie szeroki jako część rozległego paradygmatu kulturowo-artystycznego, będącego reakcją na doświadczenie powojennej nowoczesności. Jego przejawy możemy odnaleźć w sposobie realizacji poszczególnych utworów (eksponującym subiektywizm, autorefleksyjność i stronę formalną dzieła), ale także instytucjonalno-ekonomicznych uwarunkowaniach kina artystycznego tego okresu oraz jego pozycji w światowym obiegu treści kulturowych.
Centralne miejsce w książce zajmuje temat późnego modernizmu, definiowanego jako schyłkowa faza opisywanej formacji. Przypadając głównie na lata 70. i 80. XX wieku obejmuje on przede wszystkim późne dzieła takich filmowców jak Tadeusz Konwicki i Wojciech Jerzy Has, jak też filmy debiutujących w tym okresie Andrzeja Żuławskiego, Grzegorza Królikiewicza czy Piotra Szulkina. Cechy właściwe dla filmowego modernizmu w ogóle uzupełniają oni tropy uwidaczniające się w schyłkowym okresie formacji – zainteresowanie tematami przemijania, końca czy apokalipsy oraz manierystyczne z ducha przestylizowanie. Często niedoceniane i niezrozumiane w momencie premiery, stanowią one istotny wkład do światowej kinematografii, świadcząc o transnarodowej wyobraźni polskich twórców późnomodernistycznych, kształtujących własną niepowtarzalną poetykę.
Papers by Miłosz Stelmach
Studies in Eastern European Cinema, 2024
The main aim of this article is to open the traditional debate on the issue of canon formation in... more The main aim of this article is to open the traditional debate on the issue of canon formation in film studies to the quantitative methods, steadily gaining more momentum in the academic world in the face of the so called ‘computational turn’ in the humanities. For the past two decades, scholars of literature and art history have been attempting to define the canon and the processes governing its formation and transformation based on external, intersubjective criteria and numerical means of analysis. It is therefore worthwhile to inquire about similar mechanisms within the field of film studies. Viewing the canon as a social construct allows us to seek its institutional or social traces, such as the number of retrospectives, critical and academic works dedicated to specific films or filmmakers, awards given to them, or their presence in academic syllabi. Simultaneously, quantitative methods can be instrumental in undermining the canons primacy in historical research by turning towards objectified criteria for sample selection or the analysis of large data corpora. Thus, the issue of the canon may serve as a litmus test for the application of digital humanities methods in film studies, providing a testing ground for their potential and limitations.
Kwartalnik Filmowy, 2024
The aim of this text is a critical analysis of current developments and potential applications of... more The aim of this text is a critical analysis of current developments and potential applications of quantitative methods in film studies. Within its scope, a concise reconstruction of the methodological foundations, historical development, and key achievements of statistical, experimental, and digital humanities tools in relation to audiovisual media research is conducted. This involves a review of the phenomena that have developed so far as well as a philosophical consideration of the sources, consequences, and potential limitations of quantitative thinking in an area traditionally occupied by the humanities. Quantitative methods are not considered here as a replacement for existing paradigms, but rather as their complement, extension, and often inspiration. This allows to understand the current transformations but also integrate them with traditional research approaches, and identify the pitfalls and difficulties associated with this paradigm shift.
Kwartalnik Filmowy, 2024
This article traces historical trends in film titling practices in Poland, based on quantitative ... more This article traces historical trends in film titling practices in Poland, based on quantitative analysis of film metadata. The authors analyse a corpus of 2,519 films produced in Poland until 2023 looking at regularities in the naming of Polish original films: the average length of titles over time, title duplication, the most frequent content words typical of successive phases in the history of Polish cinematography, lexical diversity, and the presence of proper names and foreignisms. Then they replicate some of the tests on the corpus of foreign films translated into Polish, which includes 5,585 foreign films distributed in Poland between 1945 and 1989 and 33,794 films released in Poland after 1989. The authors compare the peculiarities of the original titles and those translated into Polish in search of similarities and discrepancies, potentially symptomatic of translationese, or titlese. They also examine what translation strategies have prevailed in Poland since 1945, focusing on the proportion of films distributed under their original titles in Poland, as well as those that retained their original titles with elements added or subtracted.
Studia Filmoznawcze, 2024
The main aim of this text is to outline the possibilities of applying Immanuel Wallerstein's worl... more The main aim of this text is to outline the possibilities of applying Immanuel Wallerstein's world-systems theory to the analysis of cinema. Concepts developed by Wallerstein, especially the notion of the relationship between the core and the periphery of international political-economic systems, can be useful in trying the hegemony of Hollywood cinema in the global circulation of film content, as well as the positions smaller film industries occupy in relation to it. The assumptions of this theory will be tested using the example of the cinema of Central and Eastern Europe in recent decades, making it possible to determine its relative hierarchy in the global chain of production and consumption of audiovisual content. Special attention has been focused on Poland, presented as a model example of a local film industry attempting to emerge from the peripheral position it occupied after the political transformation of 1989.
Studia Filmoznawcze, 2024
The main aim of this text is to outline the possibilities of applying Immanuel Wallerstein's worl... more The main aim of this text is to outline the possibilities of applying Immanuel Wallerstein's world-systems theory to the analysis of cinema. Concepts developed by Wallerstein, especially the notion of the relationship between the core and the periphery of international political-economic systems, can help in understanding the hegemony of Hollywood cinema in the global circulation of film content, as well as the positions smaller film industries occupy in relation to it. The assumptions of this theory will be tested using the example of the cinema of Central and Eastern Europe in recent decades, allowing for the determination of its relative hierarchy in the global chain of production and consumption of audiovisual content. Special attention has been paid to Poland, presented as a model example of a local film industry attempting to emerge from the peripheral position it occupied after the political transformation of 1989.
Journal of Adaptation in Film & Performance, 2022
American film remakes have enjoyed growing academic attention over the past 50 years. Together wi... more American film remakes have enjoyed growing academic attention over the past 50 years. Together with prequels, sequels, reboots and spin-offs, they have been often viewed as exponents of contemporary recycling culture, symptomatic of Hollywood’s recent creative exhaustion and commercial risk aversion. In our article, we adopt a diachronic quantitative perspective to analyse and interpret the available metadata on 986 Hollywood remakes produced between 1915 and 2020. Our quantitative research shows the number of American remakes produced every year, their ratio in the total number of feature films produced annually, the percentage of remakes in the top most watched movies among the users of IMDb, as well as remake recency and percentage of remakes with titles recognizably linked to the original over the years. We find that popular convictions concerning the remarkable derivativity of contemporary American cinema stem from availability bias (accessibility of statistics concerning recen...
A special English language issue of "Ekrany" film magazine devoted to popular cinema in Eastern B... more A special English language issue of "Ekrany" film magazine devoted to popular cinema in Eastern Bloc
Kwartalnik Filmowy
Celem niniejszego tekstu jest zaobserwowanie – przy wykorzystaniu dostępnych statystyk wielkoskal... more Celem niniejszego tekstu jest zaobserwowanie – przy wykorzystaniu dostępnych statystyk wielkoskalowych – tendencji w globalnej produkcji filmowej. Punkt wyjścia dla tych dociekań stanowią szacunki rozmiarów rynku filmowego – od wolumenu produkcji światowej, przez dane dotyczące zysków z dystrybucji i sprzedanych biletów, po liczbę ekranów kinowych. W kontekście innych dostępnych informacji pozwalają one postawić tezę, że współczesną produkcję filmową w bardzo dużym stopniu definiują dwa pozornie przeciwstawne, w istocie jednak dopełniające się trendy: z jednej strony tendencja do poszerzania, demokratyzacji i rozdrobnienia filmowego świata, z drugiej zaś do jego bezprecedensowej koncentracji i dominacji kilku największych podmiotów. Efektem ich działania jest powstawanie „długiego ogona” światowego kina – coraz bardziej rozrastającego się sektora produkcji powstających na całym świecie, ale niemających rozbudowanych grup odbiorców.
The article presents a theoretical overview of a distinctive strand of contemporary cinema identi... more The article presents a theoretical overview of a distinctive strand of contemporary cinema identified in the text as neomodernism (as defined by Rafał Syska). It focuses on works of filmmakers such as Béla Tarr, Aleksander Sokurov or Tsai Ming-liang and their followers and tries to present them as a part of informal postnational artistic movement developing in cinema from mid-90s onward. The aim of the article is to examine critically the journalistic and reductive category of slow cinema usually applied to auteurs mentioned above and propose term more burdened with cultural connotations and thus open for nuanced historical and theoretical studies. The particular attention is given to the international character of neomodernism that negates the traditional boundaries of national schools as well as the division of centre-periphery in world cinema shaped by the first wave of postwar modernist cinema. Neomodernism rather moves the notion of centre to the institutional level with the gr...
Kwartalnik Filmowy
Tekst ma na celu ukazanie procesu ucyfrowienia dystrybucji jako swego rodzaju gry interesów międz... more Tekst ma na celu ukazanie procesu ucyfrowienia dystrybucji jako swego rodzaju gry interesów między ważnymi podmiotami rynku filmowego – producentami, dystrybutorami, usługodawcami i kiniarzami – w wyniku której został wypracowany obowiązujący dziś model dystrybucji oraz definiujących go parametrów technicznych i procedur. Ten kosztowny i skomplikowany proces wymagał skoordynowanych działań wielu interesariuszy, zdolnych do działania na globalną skalę i zainteresowanych konwersją ze względów biznesowych. Decydujące dla niego kroki przypadają na pierwsze lata XXI w. i obejmują m.in. powołanie przez najważniejsze hollywoodzkie wytwórnie Digital Cinema Initiative oraz akceptację formatu DCP. Ukazują one, że proces ten został niemal w całości uzgodniony i narzucony reszcie świata przez członków hollywoodzkiej „wielkiej szóstki”, czyli największe wytwórnie filmowe, równie często konkurujące, co kooperujące ze sobą. Sposób, w jaki przeprowadziły one globalną konwersję kina z medium analogo...
Przyczynek do widmontologii współczesnego kina Miłosz stelMach My jesteśmy jak przeklęci, że nas ... more Przyczynek do widmontologii współczesnego kina Miłosz stelMach My jesteśmy jak przeklęci, że nas mara, dziwo nęci, wytwór tęsknej wyobraźni, serce bierze, zmysły draźni S. Wyspiański, Wesele (Poeta, I akt) Nie ma nawet własnego grobu-będzie miał film! Człowiek z żelaza (1981, reż. A. Wajda) Retoryka śmierci kina jest nieomal tak stara jak samo medium, którego kres wieszczono przy okazji wszystkich jego paradygmatycznych przemian. Tematowi śmierci kina został poświęcony między innymi cały numer monograficzny pisma "Spectator" z 2007 r., którego redaktorzy na wstępie przybliżają najważniejsze historyczne i współczesne prognozy zgonu 1. Wyraźnie nasiliły się one na przełomie XX i XXI w., zaś poczytne miejsce wśród nich wciąż zajmuje opublikowany pierwotnie na łamach "The New York Times" głośny artykuł Susan Sontag zatytułowany Zmierzch kina. Opłakując kres bliskiego jej, kinofilskiego sposobu uczestnictwa w kulturze filmowej, Sontag pisze, że jeśli kinofilia umrze, wtedy filmy też umrą… niezależnie od tego, jak wiele filmów, nawet bardzo dobrych, będzie powstawać 2. Od tamtej pory jej diagnozy były powtarzane regularnie, zaś o śmierci kina-niezależnie od tego, czy jej przyczyną miałaby być zmiana zachowań odbiorczych, zanik tradycyjnego dyspozytywu, Internet i technologia cyfrowa, przekształcenia modelu ekonomicznego kinematografii czy jeszcze inny niezidentyfikowany czynnik-debatowali tak teoretycy (Paolo Cherchi Usai 3), jak i praktycy (Peter Greenaway). Zważywszy na mnogość, rangę oraz uporczywość głosów, które powtarzają pogłoski o śmierci kina, nie ma powodu, aby uważać je za przesadzone. Przyjmijmy więc zatem, że kino rzeczywiście już umarło-być może nawet po wielokroć. Czy przeczy temu w jakikolwiek sposób fakt, że wciąż okazjonalnie chodzimy do kina, oglądając dawne i nowe-powstające zresztą w coraz większej liczbieprodukcje? Najwyraźniej nie, jak zresztą przewidziała to cytowana wyżej Susan Sontag. Sposobów obcowania z filmem istnieje dziś zresztą więcej niż kiedykolwiek. Nieunikniony wydaje się zatem wniosek, że kino umarło, ale jednocześnie jest silnie obecne w naszym codziennym życiu. Coś, co jest martwe, ale co jednocześnie objawia się nam regularnie-czy można wyobrazić sobie lepszą definicję ducha? Innymi słowy, kino musi być widmem-nie-umarłą zjawą, która, choć uśmiercona, powraca w kolejnych formach.
Kwartalnik Filmowy
Celem autora jest przybliżenie wpływu, jaki wywarł na kinematografię Stefan Kudelski i stworzona ... more Celem autora jest przybliżenie wpływu, jaki wywarł na kinematografię Stefan Kudelski i stworzona przez niego marka magnetofonów Nagra. Zwłaszcza skonstruowana pod koniec lat 50. Nagra III stała się niezwykle popularna wśród filmowców (wraz z innymi przełomowymi wynalazkami tego okresu), przyczyniając się do powstania nowego typu kina dokumentalnego, a także wpływając na metody produkcji fabularnej. Magnetofony marki Nagra na blisko trzy dekady stały się branżowym standardem, współtworząc takie ruchy jak francuska Nowa Fala czy Nowe Hollywood i tym samym biorąc znaczący udział w kształtowaniu się estetyki kina postklasycznego, wprowadzającego nowy rodzaj filmowego realizmu, a także znacznie większą swobodę w operowaniu dźwiękiem. Ten istotny epizod z historii techniki filmowej stanowi pretekst do ukazania tego, w jaki sposób postęp techniczny może stanowić przyczynek do przemian organizacji produkcji, praktyk branżowych, a także rozwiązań stricte artystycznych.
Kwartalnik Filmowy, Dec 27, 2023
Niniejszy tekst stanowi publicystyczną refleksję na temat dalszych kierunków rozwoju platform str... more Niniejszy tekst stanowi publicystyczną refleksję na temat dalszych kierunków rozwoju platform streamingowych. Skupia się przede wszystkim na przyszłości Netfliksa, dziś postrzeganego jako lidera tego sektora, ale w istocie budującego swoją pozycję na chwiejnych podstawach. Wydaje się, że silniejsze mogą okazać się podmioty związane z dużymi konglomeratami medialnymi, których dalsza koncentracja i jej konsekwencje stanowią drugi główny temat tekstu. (Materiał nierecenzowany). s. 219-228 Kwartalnik Filmowy 220 124 (2023)
Kwartalnik Filmowy, Jun 29, 2015
Przestrzenie Teorii, 2017
The aim of the article is to place Andrzej Wajda’s work from the early 1970s in the late-moderist... more The aim of the article is to place Andrzej Wajda’s work from the early 1970s in the late-moderist trend developing in Polish film at that time. The best example of this is The Wedding (1972), which implements modernist strategies of subjectification, self-reflection and stylisation at the artistic and narrative level. The presence of ghosts in this film especially leads to a theoretical discussion on the spectral nature of the medium of film.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis | Studia de Cultura
DOI 10.24917/20837275.9.4.8Tekst jest próbą przybliżenia rozwijającego się w ostatnich latach w a... more DOI 10.24917/20837275.9.4.8Tekst jest próbą przybliżenia rozwijającego się w ostatnich latach w anglosaskim literaturoznawstwie nurtu nowych studiów modernistycznych (New Modernist Studies). Badacze z tego kręgu, tacy jak Susan Stanford Friedman, Douglas Mao czy Rebecca Walkowitz starają się przeformułować dawne definicje modernizmu literackiego i artystycznego, rozszerzając jego zakres pojęciowy i otwierając na interdyscyplinarne, komparatystyczne, kulturoznawcze czy postkolonialne badania. Ich ustalenia i propozycje mogą być użyteczne także na gruncie filmoznawstwa jako pomoc w usystematyzowaniu i pogłębieniu opisów filmowego modernizmu.Open design of modernism. "New Modernist Studies" in the perspective of film researchThis text is an attempt to present the current and still developing field of New ModernistStudies, very much present in Anglo-American literature studies of early XXI century. Scholars associated with NMS, such as Susan Stanford Friedman, Douglas Mao or R...
Kwartalnik Filmowy, 2014
W poszukiwaniu straconego czasu Proroczy charakter teorii kina Gilles'a Deleuze'a Miłosz stelMach... more W poszukiwaniu straconego czasu Proroczy charakter teorii kina Gilles'a Deleuze'a Miłosz stelMach To nie my tworzymy kino, to świat przypomina nam kiepski film.
Stosując kategorię postkina, zaproponowaną przez Chrisa Petit, autor analizuje film György Pálfie... more Stosując kategorię postkina, zaproponowaną przez Chrisa Petit, autor analizuje film György Pálfiego Panie, panowie: Ostatnie cięcie. Ten nowatorski projekt stanowi próbę połączenia technik found footage z konwencjami klasycznego kina fabularnego. Efektem jest wysoce autotematyczny i teoretyczny eksperyment badający możliwości kina w zakresie przyczynowo-skutkowej i czasowo-przestrzennej ciągłości oraz zaangażowania widza. Jednocześnie jego dwuznaczny status prawny kwestionuje sztywne kategorie prawa autorskiego oraz współczesne sposoby dystrybucji i produkcji treści
Uploads
Books by Miłosz Stelmach
Centralne miejsce w książce zajmuje temat późnego modernizmu, definiowanego jako schyłkowa faza opisywanej formacji. Przypadając głównie na lata 70. i 80. XX wieku obejmuje on przede wszystkim późne dzieła takich filmowców jak Tadeusz Konwicki i Wojciech Jerzy Has, jak też filmy debiutujących w tym okresie Andrzeja Żuławskiego, Grzegorza Królikiewicza czy Piotra Szulkina. Cechy właściwe dla filmowego modernizmu w ogóle uzupełniają oni tropy uwidaczniające się w schyłkowym okresie formacji – zainteresowanie tematami przemijania, końca czy apokalipsy oraz manierystyczne z ducha przestylizowanie. Często niedoceniane i niezrozumiane w momencie premiery, stanowią one istotny wkład do światowej kinematografii, świadcząc o transnarodowej wyobraźni polskich twórców późnomodernistycznych, kształtujących własną niepowtarzalną poetykę.
Papers by Miłosz Stelmach
Centralne miejsce w książce zajmuje temat późnego modernizmu, definiowanego jako schyłkowa faza opisywanej formacji. Przypadając głównie na lata 70. i 80. XX wieku obejmuje on przede wszystkim późne dzieła takich filmowców jak Tadeusz Konwicki i Wojciech Jerzy Has, jak też filmy debiutujących w tym okresie Andrzeja Żuławskiego, Grzegorza Królikiewicza czy Piotra Szulkina. Cechy właściwe dla filmowego modernizmu w ogóle uzupełniają oni tropy uwidaczniające się w schyłkowym okresie formacji – zainteresowanie tematami przemijania, końca czy apokalipsy oraz manierystyczne z ducha przestylizowanie. Często niedoceniane i niezrozumiane w momencie premiery, stanowią one istotny wkład do światowej kinematografii, świadcząc o transnarodowej wyobraźni polskich twórców późnomodernistycznych, kształtujących własną niepowtarzalną poetykę.