Papers by Katarzyna Szalewska
Alter Studio eBooks, 2017
Katarzyna Szalewska – adiunkt w Katedrze Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej (Wydzial Filolo... more Katarzyna Szalewska – adiunkt w Katedrze Teorii Literatury i Krytyki Artystycznej (Wydzial Filologiczny Uniwersytetu Gdanskiego). Autorka ksiązek Urbanalia – miasto i jego teksty. Humanistyczne studia miejskie (Gdansk 2017) i Pasaz tekstowy. Czytania miasta jako forma doświadczania przeszlości we wspolczesnym eseju polskim (Krakow 2012). Stypendystka Fundacji na Rzecz Nauki Polskiej. Zajmuje sie studiami miejskimi, estetyką melancholijną i związkami miedzy historią a literaturą.
Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku eBooks, 2015
Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne, 2015
Ruch Literacki, 2019
W 1982 roku na zamówienie Muzeum Sztuki w Łodzi Tadeusz Kantor tworzy instalację Klasa Szkolna-Dz... more W 1982 roku na zamówienie Muzeum Sztuki w Łodzi Tadeusz Kantor tworzy instalację Klasa Szkolna-Dzieło zamknięte (nazywaną też przez artystę Domem "Umarłej klasy"), nawiązującą w oczywisty sposób do spektaklu z 1975 roku i wystawioną w 1983 roku w paryskim Centre Georges Pompidou, a dwa lata później także w krakowskiej Cricotece. Jak czytamy w materiałach tej instytucji, w opisie przedmiotu: "Obiekt to wielkie czarne pudło w kształcie nieregularnego pięcioboku z trzema oknami. Aby przekonać się, co znajduje się w środku, należy podejść bliżej i zajrzeć przez okno. Przestrzeń klasy jest mała i ciasna, choć jednocześnie całość przypomina ogromny pokój z domku dla lalek pozbawiony wejścia" 1. Zasada odbioru Klasy szkolnej opiera się na geście podglądania przez okno, a to z kolei stanowi figurę przestrzenną powracającą w refleksji i działaniach artystycznych Kantora wielokrotnie, czego dowodem i obiekt Okno, wykorzystany w 1980 roku w spektaklu Wielopole, Wielopole, i powtórzenie użycia okna w roli przedmiotu artystycznego w późnym cricotage'u Bardzo krótka lekcja z 1988 roku. Dowodów na zainteresowanie tą figurą spacjalną dostarcza też twórczość plastyczna, jak na przykład rysunek Człowiek i okno z 1971 roku, ukończony w 1983 roku obraz Umarła klasa (Okno), czy tworzony w latach 1988-1990 malarski cykl autotematyczny Nie można bezkarnie zaglądać przez okno 2 , * Artykuł powstał jako efekt badań prowadzonych w ramach projektu Narodowego Centrum Nauki Latencja w twórczości Tadeusza Kantora (nr 2017/01/X/HS2/01124, nr zadania: 557-F106-0781-17-2m). Dziękuję również Archiwum Cricoteki w Ośrodku Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora "Cricoteka" w Krakowie za umożliwienie przeprowadzenia kwerendy. ** Katarzyna Szalewska-dr hab., Wydział Filologiczny UG. 1 Materiał Cricoteki. Klasa-szkolna_Teatr-śmierci.doc 2 Tytuł cyklu za: K. P l e ś n i a r o w i c z,
Przestrzenie Teorii, Dec 6, 2019
od przestrzenności zapisków do czasowości archiwaliów [Tadeusz Kantor's Drafts-from the spatialit... more od przestrzenności zapisków do czasowości archiwaliów [Tadeusz Kantor's Drafts-from the spatiality of notes to the temporality of the archives]. "
Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne, 2017
GDAŃSKIE CZASOPISMO HUMANISTYCZNE 2017 nr 8 Jak czytać (pop)literaturę? Studia WIDMA DERRIDY-NIE-... more GDAŃSKIE CZASOPISMO HUMANISTYCZNE 2017 nr 8 Jak czytać (pop)literaturę? Studia WIDMA DERRIDY-NIE-UMARLI W CMĘTARZU ZWIEŻĄT STEPHENA KINGA KATARZYNA SZALEWSKA Uniwersytet Gdański Instytut Filologii Polskiej jawiskiem [...], które od początku do końca zasługuje na miano »podstawowego wyobrażenia współczesnej kultury masowej«, jest [...] fantazmat powrotu żywego trupa: wyobrażenie osobnika, który nie chce pozostać zmarłym i ciągle powraca, stanowiąc groźbę dla żywych" (Žižek 2003: 42)-pisze Slavoj Žižek w Patrząc z ukosa: do Lacana przez kulturę popularną. Jakkolwiek dyskusyjna może być intronizacja jednego wyobrażenia jako nadrzędnego dla uniwersum współczesnej kultury masowej, trzeba uznać, że figura powrotu (nie)umarłych stanowi jeden z najbardziej symptomatycznych wyobrażeń, reprodukowanych zarówno w literaturze tak zwanej wysokiej (vide estetyka romantyczna), jak i tej popularnej. Mnogość Z JEDNAK KSIĄŻKI
Porównania, Dec 2, 2014
Prezentowany artykuł jest refleksją nad fabularyzowanym esejem Orhana Pamuka Stambuł. Wspomnienia... more Prezentowany artykuł jest refleksją nad fabularyzowanym esejem Orhana Pamuka Stambuł. Wspomnienia i miasto, analizowanym w kontekście całokształtu twórczości tureckiego noblisty. Wszystkie powieści Pamuka konsekwentnie utrzymane są w nastroju nostalgii za przeszłością, poszukiwania tajemnicy, a ich równoważnym bohaterem jest przestrzeń Stambułu. W omawianym eseju sam autor definiuje melancholię, do której wciąż dyskursywnie powraca, jako hüzün-szczególny rodzaj smutku właściwy dla tureckiej kultury. Celem powyższego artykułu staje się więc próba opisu tego zjawiska z wykorzystaniem ujęcia komparatystycznego, refleksji nad doświadczaniem przeszłości we współczesnej kulturze historycznej, a także narzędzi geografii humanistycznej. Hüzün jawi się wówczas jako rodzaj melancholii miejsca, ale również szczególna forma pisma melancholijnego.
Zagadnienia Rodzajów Literackich, 2015
The article attempts to outline the urban genological landscape of contemporary Polish literature... more The article attempts to outline the urban genological landscape of contemporary Polish literature. This landscape is created primarily by means of textual arcades-essayistic, polymorphic form, which arises from the attempt to find a discursive equivalent of experiencing the city. The act of walking and reading the city/depicting the city in writing is the essence of modern urban genres. The other important determinants are: the construction of subject, which relates to the patterns of the anthropological figure of flâneur, and the socalled intellectual flânerie, which involves the principle of double vision-seeing the city and at the same time confronting it with history, the read books and with the traces of the past. This type of urban experience contributed to the development of other urban genres, which are called in this paper 'urbantexts', such as the modern urban novel, faits divers, urban legend or urban collages. city in the literature, urban literature, genology, urban genres, textual arcade
Białostockie Studia Literaturoznawcze, 2016
Panoptikum, Jun 29, 2009
The paper concerns the relationship between the flâneur (a category common in the contemporary an... more The paper concerns the relationship between the flâneur (a category common in the contemporary anthropological discourse) and the past. The Baudelaire’s and Benjamin’s figure of flâneur is defined as opposite to the conception of tourist (in the meaning Zygmunt Bauman attaches to it), and flâneur’s gaze is compared to the one of photographer’s, while taking sophisticated pictures of the city (as the subject of the paper are the shots of Paris taken by Bogdan Konopka, gathered in the cycle Paris en gris). Flâneur can be seen as a kind of historian-amateur, who – doing his stroll – ‘reads’ the city’s past written in the architectural monuments, in the maze of the streets and courtyards, and seeks the ‘passages’ into the past (in this special meaning ‘passage’ – the term commonly referring to the arcades – is a metaphor naming a process of meeting the past, as well as a unique place in the space of the city, that makes this meeting possible). But the past is never there. It is gone and the only way to make it present again is to read its traces as allegory (according to Paul de Man, allegory – unlike the symbol – refers to the emptiness left after its referent’s disappearance). This is the way one can interpret the photographs taken by Bogdan Konopka. The emptiness of the streets, no human beings, just buildings, walls, doorways, gates and windows – all those elements, taken in a grayscale – can be understood as a metaphor of looking for the non‑existing past, seeking the passages into it, reading Paris as the allegory (in a very de Manian way) of its own no-more-existing-past – just in the way flâneur would do that.
Zoophilologica, Jun 22, 2022
Co to znaczy być "dobrym wilkiem"? O dyskursach ogrodu zoologicznego Что значит быть «добрым волк... more Co to znaczy być "dobrym wilkiem"? O dyskursach ogrodu zoologicznego Что значит быть «добрым волком»? О дискурсах зоопарка Абстракт Статья представляет собой прочтение идеи зоопарка в контексте концепции пространственности дискурса Мишеля Фуко. Книга Ларса берге Добрый волк. Трагедия в шведском зоопарке послужила автору источником вдохновения для размышлений. Автор статьи обращается к истории зоопарков, пытаясь рассмотреть это место на фоне истории идей, особенно концепций экономизации, сциентизма, коллекционирования и таксономии девятнадцатого века. В дальнейшей части автор рассматривает зоопарк в контексте визуальных практик, учитывая роль взгляда в диалектике власти/знания. Это показывает, что зоопарк, функционирующий в связи с политическим, иерархическим мировоззрением, всегда будет оставаться областью культурного и антропоцентрического. В статье обсуждается также восприятие зоопарков в эпоху антропоцена как современных «ноевых ковчегов» и этический аспект «социализации» животных.
Acta Universitatis Wratislaviensis, Sep 17, 2021
Od czasu gdy Bolesław Prus w swych tygodniowych kronikach prześmiewczo opisywał warszawskie salon... more Od czasu gdy Bolesław Prus w swych tygodniowych kronikach prześmiewczo opisywał warszawskie salony towarzyskie, raczkujące w XIX wieku kultura popularna i masowa rozwinęły się w znakomity sposób. Ta ekspansja spowodowała, jak wiadomo, ich głębokie osadzenie się w świadomości nie tylko przeciętnych odbiorców, lecz także samych pisarzy. Wywodzące się z ich obszarów klisze-słowne i obrazowe-tworzą dziś równouprawniony z cytatami z tak zwanej kultury wysokiej rezerwuar intertekstualnych odniesień. Intrygująca interpretacyjnie staje się zwłaszcza sytuacja, w której kultura popularna przekształca się w temat wypowiedzi aspirujących do artystycznie wyższych rejonów. Innymi słowy-kiedy pisarz bierze na warsztat zjawisko popkultury i formułuje poświęcony jej dyskurs metatekstowy. Na tego typu intertekście oparte są dwa zbiory felietonów powstałych pod piórem znanych i chętnie z popkulturowych odniesień korzystających autorów: Doroty Masłowskiej i Krzysztofa Vargi. Zbiór felietonów Doroty Masłowskiej Jak przejąć kontrolę nad światem, nie wychodząc z domu został wydany przez Wydawnictwo Literackie w 2017 roku. Całość jest przedrukiem tekstów publikowanych przez autorkę w latach 2014-2016 na łamach internetowego czasopisma "dwutygodnik.com". Z kolei Polska mistrzem Polski to seria felietonowych wypowiedzi Krzysztofa Vargi, wydana w formie książkowej w 2012 roku przez Agorę, a będąca kompilacją wcześniejszych tekstów ukazujących się w dodatku do "Gazety Wyborczej"-"Dużym
Porównania, Sep 30, 2022
Ekoliteratura w kontekście animal studies i zwrotu etycznego Ekokrytyka w ostatnich latach nie ty... more Ekoliteratura w kontekście animal studies i zwrotu etycznego Ekokrytyka w ostatnich latach nie tylko stała się dyscypliną dobrze już umocowaną w polskich badaniach humanistycznych 1 , lecz również niejako stanowi odpowiedź na wzrastające zainteresowanie zagadnieniami ekologicznymi związane choćby z problematyką kryzysu klimatycznego. Analogicznie do zwiększającej się liczby prac akademickich poświęconych relacjom między człowiekiem a naturą, zauważyć można trend wzmagającej się popularności ekobestsellerów 2. Choć zainteresowanie czytelników tekstami o przyrodzie (ale również filmami przyrodniczymi) nie jest zjawiskiem nowym, a lista rozpoznawalnych i lubianych twórców tego typu przekazów jest długa, to jednak ostatnie lata przyniosły powrót na księgarskie półki książek o szeroko pojętej naturze, zwłaszcza o zwierzętach 3 , oraz sprzyjały utrwaleniu się nazwisk kilku autorów, którzy zdobyli szczególną popularność. Wśród pozycji powielających 1 Trudno przywołać tu wszystkie tytuły powstałe w duchu ekokrytycznej interpretacji tekstów kultury. Ograniczę się więc tylko do wskazania kilku-zob. Fiedorczuk 2015; Barcz 2016; ekokrytyce poświęcono też cały numer "Tekstów Drugich" (2018, nr 2). 2 Określenie to przytaczam za: Bednarek, Gostyński 2019. 3 Ale nie tylko, co ukazuje tekst Magdaleny Roszczynialskiej analizującej ujęcia tematyki dendrologicznej w literaturze humanistycznej obecnej na polskim rynku księgarskim w drugiej dekadzie XXI wieku (zob. Roszczynialska 2020).
Przestrzenie Teorii, Dec 15, 2008
Prawda cytatu, czyli o grze alegacjami (na podstawie cyklu Paryskie pasaże Krzysztofa Rutkowskieg... more Prawda cytatu, czyli o grze alegacjami (na podstawie cyklu Paryskie pasaże Krzysztofa Rutkowskiego)* ABSTRACT. Katarzyna Szalewska, Prawda cytatu, czyli o grze alegacjami (na podstawie cyklu "Paryskie pasaże" Krzysztofa Rutkowskiego). [The truth of quotation or on an allegations game (based on Krzysztof Rutkowski's cycle Paris Passages)]. "
The paper concerns the relationship between the flâneur (a category common in the contemporary an... more The paper concerns the relationship between the flâneur (a category common in the contemporary anthropological discourse) and the past. The Baudelaire’s and Benjamin’s figure of flâneur is defined as opposite to the conception of tourist (in the meaning Zygmunt Bauman attaches to it), and flâneur’s gaze is compared to the one of photographer’s, while taking sophisticated pictures of the city (as the subject of the paper are the shots of Paris taken by Bogdan Konopka, gathered in the cycle Paris en gris). Flâneur can be seen as a kind of historian-amateur, who – doing his stroll – ‘reads’ the city’s past written in the architectural monuments, in the maze of the streets and courtyards, and seeks the ‘passages’ into the past (in this special meaning ‘passage’ – the term commonly referring to the arcades – is a metaphor naming a process of meeting the past, as well as a unique place in the space of the city, that makes this meeting possible). But the past is never there. It is gone and the only way to make it present again is to read its traces as allegory (according to Paul de Man, allegory – unlike the symbol – refers to the emptiness left after its referent’s disappearance). This is the way one can interpret the photographs taken by Bogdan Konopka. The emptiness of the streets, no human beings, just buildings, walls, doorways, gates and windows – all those elements, taken in a grayscale – can be understood as a metaphor of looking for the non‑existing past, seeking the passages into it, reading Paris as the allegory (in a very de Manian way) of its own no-more-existing-past – just in the way a flâneur would do that.
Białostockie Studia Literaturoznawcze, 2012
Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne, Jan 11, 2014
SUMMARY Murder walk. Maps of provincial crime The article presents the reflections on the practic... more SUMMARY Murder walk. Maps of provincial crime The article presents the reflections on the practice of literary tourism, the so-called crime tourism, related to the growing popularity of Scandinavian detective story, especially Henning Mankell’s series dedicated to Wallander, which resulted in the phenomenon of touristic attraction of Swedish Ystad or Gotland. The author analyses the cultural spatial practice – murder walk – differentiating it to practice of flânerie and drifting, and typing in a problem related to the tourist navigation. She focuses on cartographic dimension of the tourist experience, highlighting a range of spatial processes that occur during the murder walk – contrasting view with book, the role of topographic imagination of reader, recognizing the landscape as guilty, performing the fictional role in the constructed murder scene, etc. Criminal tourists embody cartography, which they imagine during reading to incorporate it into enacted spectacle of murder walk. The article concludes with a reflection on the relations between literature and tourism in the context of Polish small town discourse (for example Sandomierz).
Co to znaczy być "dobrym wilkiem"? O dyskursach ogrodu zoologicznego Что значит быть «добрым волк... more Co to znaczy być "dobrym wilkiem"? O dyskursach ogrodu zoologicznego Что значит быть «добрым волком»? О дискурсах зоопарка Абстракт Статья представляет собой прочтение идеи зоопарка в контексте концепции пространственности дискурса Мишеля Фуко. Книга Ларса берге Добрый волк. Трагедия в шведском зоопарке послужила автору источником вдохновения для размышлений. Автор статьи обращается к истории зоопарков, пытаясь рассмотреть это место на фоне истории идей, особенно концепций экономизации, сциентизма, коллекционирования и таксономии девятнадцатого века. В дальнейшей части автор рассматривает зоопарк в контексте визуальных практик, учитывая роль взгляда в диалектике власти/знания. Это показывает, что зоопарк, функционирующий в связи с политическим, иерархическим мировоззрением, всегда будет оставаться областью культурного и антропоцентрического. В статье обсуждается также восприятие зоопарков в эпоху антропоцена как современных «ноевых ковчегов» и этический аспект «социализации» животных.
Uploads
Papers by Katarzyna Szalewska