Papers by Dariusz Pniewski
Roczniki Humanistyczne, t. LXXII, z. 7 (specjalny), 2024
Bohaterami artykułu są menoniccy osadnicy, zamieszkujący od XVI wieku tereny zalewowe doln... more Bohaterami artykułu są menoniccy osadnicy, zamieszkujący od XVI wieku tereny zalewowe dolnego biegu Wisły, a od końca XVIII wieku stepy nad Dnieprem. Unikalna wiedza hydrologiczna i rolnicza była tak użyteczna, że pozwoliła im zarówno na zachowanie tożsamości w obcym oto-czeniu, jak i zapewnienie sobie ekonomicznego dobrobytu. W autobiograficznych narracjach opi-sujących codzienność osadników na Żuławach (wspomnienia pisane przez zewnętrznych obserwa-torów) i na ziemiach obecnej Ukrainy (listy i raporty przywódcy osadników) zgodnie podkreślano najważniejsze cechy ich działań: pragmatyzm, celowość i efektywność. Zarówno w deltę Wisły, jak i deltę Dniepru sprowadzono ich ze względu na wiedzę rolniczą i przetwórczą, umiejętnośćhodowli zwierząt i doświadczenie w przygotowaniu ziemi do uprawy, umiejętność budowania mły-nów, umocnionych kanałów, grobli, urządzeń odwadniających. Potrafili zatem zarządzać gospo-darką (nie tylko ekonomią, lecz – co dla mnie ważniejsze – rolnictwem i wodą), a także, jak wska-zują wspomnienia osób, które miały możliwość poznać menonickie gospodarstwa, sugerować „styl ich odbioru” (narrację i idee). W tekście staram się odpowiedzieć na pytanie o to, jak wiedza, umiejętności i doświadczenie umożliwiały menonitom posiadanie różnego typu władzy. A władzęw tym kontekście rozumiem jako spójną politykę, koherentny, wielodziedzinowy zespół działań: rolniczych, technologicznych, społecznych i estetycznych (oraz ekonomicznych). Dlatego dobrym narzędziem do jej zbadania będą koncepcje biowładzy według Michela Foucaulta i Thomasa Lemkego. Istotne tło dla takiej interpretacji stworzy koncepcja literackiej polityki (Realpoetik)Paula Hamiltona i „laboratorium nowoczesności” Alexandra Etkinda. Słowa kluczowe: menonici; biopolityka; biowładza; Michel Foucault; Thomas Lemke; Paul Ha-milton; Alexander Etkind TO HAVE (BIO)POWER: NINETEENTH-CENTURY NARRATIVES ABOUT MENNONITES IN POLISH AND UKRAINIAN LAN Summary This article focuses on the Mennonite settlers who inhabited the floodplains of the lower Vis-tula River from the 16th century and the steppes on the Dnieper River from the late 18th century. Their unique hydrological and agricultural knowledge was so useful that it allowed them both to maintain/ preserve their identity in a foreign environment and to secure their economic prosperity. Autobiographical narratives describing the daily life of the settlers in the Żuławy region (memoirs written by external observers) and in the lands of present-day Ukraine (letters and reports of the settlers' leader) unanimously emphasised the most important features of their practices: pragmatism, purposefulness, and efficiency. These settlers were brought to both the Vistula and the Dnieper delta for their knowledge of agriculture and food processing, their skill in animal husbandry, and experience in preparing land for cultivation, as well as their ability to build mills, reinforced canals, dykes, and drainage facilities. Thus, they were able to manage the economy (not only economics, but, more importantly for me, agriculture and water) and, as the recollections of those who had the
Artykuły w czasopiśmie dostępne są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC-ND 4.0) ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LXXII, zeszyt 7-2024 ZESZYT SPECJALNY / SPECIAL ISSUE
Studia Norwidiana, 2021
W artykule poddano analizie postać głównego bohatera Tajemnicy Lorda Singelworth z perspektywy XI... more W artykule poddano analizie postać głównego bohatera Tajemnicy Lorda Singelworth z perspektywy XIX-wiecznej imagologii. Z tej analizy wynika, że postać została skonstruowana z rozpowszechnionych w ówczesnej Europie stereotypów na temat Brytyjczyków. Tłumaczą one dziwactwa Singelwortha: latanie balonem, obsesję czystości. Wyjaśniają również, dlaczego większość obserwatorów balonowej pasji lorda zgodnie przyjmowała zaskakujące jej wyjaśnienie – pragnienie uregulowania kłopotów gastrycznych. Uzupełnia ten zestaw charakterystyczna wyniosłość, moralna motywacja działań, poczucie misji i eskapizm. Autor tekstu stawia tezę, że tak skonstruowana figura Anglika, umiejscowiona w Wenecji u progu historycznych zmian mogła być literackim autoportretem Norwida.
The author of the text presents his opinion about Jan Zielinski's book entitled Obraz pogodne... more The author of the text presents his opinion about Jan Zielinski's book entitled Obraz pogodnej śmierci. Norwid – Rafael – Maratti i śmierc świetego Jozefa ( A Picture of a Cheerful Death. Norwid – Raphael – Maratti and the Death of St Joseph ). He considers its author's care of credibility of the proposed interpretations the main advantage of the book. It is seen in the method of research as well as in the way it is presented. Pniewski has associated Zielinski's argument with the method described by Robin Collingwood that was held in high regard by historians throughout nearly all of the 20 th century. Collingwood thought that investigation of crimes is a model to be followed in conducting historical research. Hence he made evidence the only elements shaping the process of inference. Zielinski also conducts an “investigation” that is based on analysis of facts of Cyprian Norwid's, Raphael Santi's and Carl Maratti's lives and the fates of their works, as well ...
The text concerns the literary presentation of experiencing time that was characteristic of Roman... more The text concerns the literary presentation of experiencing time that was characteristic of Romantics. In his latest book, Piotr Śniedziewski mentions time as a problem considered by 19th-century artists several times. The article presents this issue using the current reflection on the experience (Frank Ankersmit’s “historical sublime experience”) and the findings concerning the impact of photography that has been developing rapidly since 1839, on the way the literary represented world is shaped, as well as the use of photography as a tool of analysing time (“the visual model of time”).
The aim of the analyses presented in the article is an attempt to prove that Norwid's moraliz... more The aim of the analyses presented in the article is an attempt to prove that Norwid's moralizing may be explained by his conscious referring to the ancient categories of pathos , ethos , paideia and to the category of sublimity that had been reinterpreted for centuries. According to the principles of rhetoric a sudden emotion, that is pathos , that is revealed during a speech, was supposed to ensure the public that the speaker was earnest. In Great words Norwid explicitly indicates that he speaks for idealistic reasons. In this way he behaves like an orator: he exposes an idea, and not himself; he does not appear as a master, a prophet, someone who is initiated into something; he also does not pronounce himself to be the discoverer of that idea. A bombastic emotionality of an utterance indicates involvement of the orator who considers himself a guard or defender of everlasting values coming from the Absolute. The speaker's personal ethos is tantamount to a universal law. Def...
The text is an analysis of an excerpt from Norwid's Czarne kwiaty ( Black Flowers ) connected... more The text is an analysis of an excerpt from Norwid's Czarne kwiaty ( Black Flowers ) connected with Paul Delaroche's last paintings. The author points to differences between Norwid's description of the painter's last work and the painting itself. The differences are also concerned with the facts connected with Delaroche's last series of pictures. There are a lot of mistakes, but – as the author points out – they constitute a logical whole. They were supposed to serve Norwid as proof that Delaroche was one of the most outstanding painters of his epoch – according to the hierarchy set up by the poet. The author expresses his opinion, based on the example of Black Flowers , that Norwid often applied this method. He willingly used biographies of artists that were popular at the end of the 18 th and in the first half of the 19 th centuries; he also used their works, as well as well-known and much discussed currents in art, or artistic schools, in this way making his me...
TEKST UKAZAŁ SIĘ W KWARTALNIKU "ELEWATOR", nr 35 (1/2021), styczeń/marzec, s. 48-54, 2021
I. Sławińska postawiła J.W. Gomulickiemu zarzut, że do liryki religijnej Norwida brak Gomulickiem... more I. Sławińska postawiła J.W. Gomulickiemu zarzut, że do liryki religijnej Norwida brak Gomulickiemu jakiegoś "słuchu wewnętrznego", tak uboga i wąska jest problematyka interpretacji. Niech nie zmyli poetyckie sformułowanie zarzutu, nie jest on lekki, gdyż powiązanie go przez badaczkę z liryką religijną sprawia, że dotyczy treści charakterystycznych dla twórczości Norwida. Bardziej bezpośrednio wyraził się W. Weintraub, kiedy pisząc o "Tajemnicy Lorda Singelworth", uznał za oczywistość, że autor noweli nie mógł wypowiadać się pochlebnie o amerykańskim ruchu religijnym-Revivalu, gdyż był "zdecydowanym katolikiem". Nie sądzę, by interpretatorska perspektywa przyjęta przez Gomulickiego - twórcę pierwszego pełnego wydania dzieł Norwida, zasługiwała na potępienie, co więcej - jestem przekonany, że poetyka tekstów autora Quidama nie wyklucza ich czytania w luźnym związku z tradycją badawczą, w tym tą, która postrzega Norwida głównie przez pryzmat jego wiary.
Studia Norwidiana
Tematem tekstu jest charakterystyczne dla romantyków literackie przedstawienie doświadczenia czas... more Tematem tekstu jest charakterystyczne dla romantyków literackie przedstawienie doświadczenia czasu. O czasie jako problemie rozważanym przez XIX-wiecznych twórców napomyka kilkakrotnie w swojej najnowszej książce Piotr Śniedziewski. W artykule kwestię tę zaprezentowano, wykorzystując aktualną refleksję na temat doświadczenia („historical sublime experience” Franka Ankersmita) i ustalenia dotyczące wpływu gwałtowanie rozwijającej się po 1839 r. fotografii na sposób kształtowania literackiego świata przedstawionego, a także używania fotografii jak narzędzia analizy czasu („wizualnego modelu czasu”).
funkcjonujących w kontekstach społecznych i politycznych. Dlatego też nie Maria, lecz Jezus był b... more funkcjonujących w kontekstach społecznych i politycznych. Dlatego też nie Maria, lecz Jezus był bohaterem rodzącej się nowoczesności.
Henryk Siemiradzki i akademizm
Studia Norwidiana
Norwid, twórca wszechstronny, szukał moz ˙liwos´ci wypowiedzenia sie ˛ w róz ˙nych dziedzinach sz... more Norwid, twórca wszechstronny, szukał moz ˙liwos´ci wypowiedzenia sie ˛ w róz ˙nych dziedzinach sztuki, był poet ˛ a, rzez´biarzem, malarzem, rysownikiem, sztycharzem i medalierem. Posiadł pewne wykształcenie artystyczne, choc´trzeba dodac´, z ˙e była to wiedza niepełna i chyba dos´c´przypadkowo groma-dzona. Poza pobieraniem nauki w pracowniach Norwid studiował równiez ˙ na własn ˛ a re ˛ke ˛ i dla własnych potrzeb dzieła w muzeach i galeriach, bywał w atelier współczesnych, cze ˛sto popularnych, malarzy i rzez´biarzy, wykonywał przerysy prac mistrzów. Czytał tez ˙ znane w jego czasach prace z zakresu historii i teorii sztuki, takie jak np. Seroux d'Agincourta Histoire de l'art par les monuments 1 , pisma estetyczne Jean Paula Richtera 2 czy teksty Johanna Friedricha Overbecka 3. Chyba nie jest moz ˙liwe, aby wiedza z zakresu historii sztuki i upodobania artystyczne pozostały bez wpływu na wyobraz´nie ˛ poety. Prace plastyczne i literackie tego twórcy cze ˛sto uzupełniaj ˛ a sie ˛ i tłumacz ˛ a wzajemnie, s ˛ a nos´nikami analogicznych tres´ci. Pojawiaj ˛ a sie ˛ w nich takz ˙e podobne symbole czy motywy. Warto zatem rozwaz ˙yc´problem: czy mimo róz ˙-nicy s ´rodków wyrazu moz ˙na powiedziec´, z ˙e artysta słowa wykorzystywał barwe ˛ i s ´wiatło dla ekspresji tres´ci, nieco podobnie jak czynili to znani mu malarze? (W tym miejscu pozwole ˛ sobie pomin ˛ ac´rozwaz ˙ania nad wszelkimi ogranicze-niami takich porównan´wynikaj ˛ acymi z odmiennos´ci tych dziedzin sztuki, gdyz ˙ byłby to materiał na osobne studium). Zaznaczam, z ˙e nie chodzi tutaj o po-szukiwanie bezpos´rednich malarskich odpowiedników obrazów poetyckich, ale 1 Wydanie paryskie pochodzi z 1823 r. Norwid czytał te ˛ ksi ˛ az ˙ke ˛ w niemieckim przekładzie z 1840 r. C. N o r w i d. Pisma wybrane. Wybrał i objas´nił J. W. Gomulicki. T. 5: Listy. Warszawa 1968 s. 181 i 184 (dalej: PW z odesłaniem do odpowiedniego tomu; pierwsza liczba oznacza tom, naste ˛pne strony). 2 Zapewne Vorschule der Ästhetik (1804) w przekładzie francuskim. PW 3, 518. 3 Mówi sie ˛ tylko ogólnie o jakiejs´broszurze. Overbeck napisał trzy. PW 5, 211-213.
Books by Dariusz Pniewski
Wkoło wrze Wybór tekstów uczestników warsztatów literackich "Po Prostu Pisz" edycji 2023/24, 2024
Książka z tekstami uczestników warsztatów literackich "Po Prostu Pisz".
Sądzę, że są warte upows... more Książka z tekstami uczestników warsztatów literackich "Po Prostu Pisz".
Sądzę, że są warte upowszechnienia.
Prace ilustratorki, Patrycji Wielgosz, zostaną pokazane podczas Salonu Ilustratorów. Wystawa będzie towarzyszyć Poznańskim Targom Książki (7-9 marca 2025).
Uploads
Papers by Dariusz Pniewski
Artykuły w czasopiśmie dostępne są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC-ND 4.0) ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LXXII, zeszyt 7-2024 ZESZYT SPECJALNY / SPECIAL ISSUE
Books by Dariusz Pniewski
Sądzę, że są warte upowszechnienia.
Prace ilustratorki, Patrycji Wielgosz, zostaną pokazane podczas Salonu Ilustratorów. Wystawa będzie towarzyszyć Poznańskim Targom Książki (7-9 marca 2025).
Artykuły w czasopiśmie dostępne są na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne-Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC-ND 4.0) ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LXXII, zeszyt 7-2024 ZESZYT SPECJALNY / SPECIAL ISSUE
Sądzę, że są warte upowszechnienia.
Prace ilustratorki, Patrycji Wielgosz, zostaną pokazane podczas Salonu Ilustratorów. Wystawa będzie towarzyszyć Poznańskim Targom Książki (7-9 marca 2025).