Gjuha perse

Persishtja
Persishtja
Pronunciation	[fɒːɾˈsiː]
Region	Azia Perëndimore e Qëndrore
Folësit	Amtarë: 81 milionë; Total: 130 milionë
Stampa:Wrap	Indo-evropiane Indo-Iraniane Iraniane Iraniane Perëndimore Iraniane Jugperëndimore Persishtja; ; ; ; ;
Standard forms	Persishtja Iraniane; Dari; Taxhik;
Language codes
ISO 639-3	fas
Linguasphere	Stampa:Infobox language/lingualist
	Stampa:Infobox language/lingualist
	Stampa:Infobox language/lingualist
	Stampa:Infobox language/lingualist
	Stampa:Infobox language/lingualist
	Stampa:Infobox language/lingualist
	Stampa:Infobox language/lingualist
	Stampa:Infobox language/lingualist
	Stampa:Infobox language/lingualist
	Stampa:Infobox language/lingualist
	Zona me numër domethënës njerëzish që kanë si gjuhë amtare Persishten

Page Stampa:Infobox/styles-images.css has no content.

Gjuha perse, persishtja ose farsishtja (فارسی Fārsī) është një gjuhë Iraniane që flitet në Iran, Afganistan, Taxhikistan dhe Uzbekistan. Është gjuha më e folur Iraniane, pjesë e familjes së madhe të gjuhëve Indo-Evropiane. Është e shkruar zyrtarisht në Iran e Afganistan me alfabetin Pers të prejardhur nga shkrimi Arab, dhe e shkruar në Taxhikistan me alfabetin Taxhik të prejardhur nga alfabeti Cirilik.

Është e klasifikuar si vazhdim i persishtes së mesme, gjuhës zyrtare dhe letrare të Perandorisë Sasanide, vetë një vazhdim i persishtes së vjetër, gjuha e Perandorisë Akemenide. Gjuha perse është gjuhë pluricentrike (me disa forma të standartizuara) dhe gramatika e saj është e ngjashme me shumë gjuhët e sotme Evropiane.

Me një histori të gjatë para Islamit (kur ishte persishte e mesme), persishtja ishte gjuha e parë në botën Islame që e theu monopolinë e arabishtes në letërsi. Kështu u popullarizua persishtja në shkrimin e poezisë në botën islamike. Persishtja përdorej si gjuhë burokracie në këshillat e Perandorisë Osmane, Perandorisë Mogule e shtete të tjera myslimanë. Ka patur një influencë të madhe në gjuhët gjeografikisht të afërme si gjuhët e tjera Iraniane, gjuhët Turqike, Armenishten, Gjeorgjishten e gjuhët Indo-Ariane.

Klasifikimi

Persishtja është pjesë e grupit Iranian Perëndimor të gjuhëve Iraniane, të cilat përbëjnë një degë të gjuhëve Indo-Evropiane në nënndarjen Indo-Iraniane. Gjuhët Perëndimore Iraniane vetë janë të ndara në dy nëngrupe: gjuhët Jugperëndimore Iraniane, në të cilat Persishtja është gjuha më e folur, dhe gjuhët Veriperëndimore Iraniane, në të cilat Kurdishtja dhe Baloçishtja janë gjuhët më të folura.^[2]

Historia

Përgjithësisht, gjuhët Iraniane ndahen në tre periudha: periudha e vjetër, e mesme dhe e re (moderne). Këto korrespondojnë me tre periudhat historike të historisë Iraniane; epoka e vjetër ishte nga koha e Perandorisë Akamenide (400–300 p.e.s.), epoka e mesme ishte rreth kohës së Perandorisë Sasanide, dhe epoka e re është periudha më pas deri në ditët e sotme.

Persishtja e vjetër

Persishtja e vjetër është e dëshmuar gjatë periudhës së Perandorisë Akamenide, si gjuhë e shkruar në mbishkrime perandorake.

Persishtja e mesme

Persishtja e mesme përshkruan gjuhën perse gjatë periudhës mesjetare. Shumë letërsi perse u krijua pas pushtimeve myslimane, si Shahnameja e poetit Ferdousi.

Persishtja moderne

Gjatë shekullit të 19-të, dialekti i folur në Teheran u rrit në prestigj.

Shih edhe

Ky artikull është i cunguar. Ju mund të ndihmoni Wikipedian duke e zgjeruar atë.

^ Windfuhr, Gernot: The Iranian Languages, Routledge 2009, p. 418.
^ Windfuhr, Gernot (1987). Comrie, Berard (red.). The World's Major Languages (në anglisht). Oxford: Oxford University Press. fq. 523–546. ISBN 978-0-19-506511-4.

[Windfuhr-1] Windfuhr, Gernot: The Iranian Languages, Routledge 2009, p. 418.

[2] Windfuhr, Gernot (1987). Comrie, Berard (red.). The World's Major Languages (në anglisht). Oxford: Oxford University Press. fq. 523–546. ISBN 978-0-19-506511-4.

[1]

[2]