hegg

Hegg er eit lauvtre som sjeldan blir høgare enn 15 meter, men det er funne tre opp til 18 meter i Noreg. Yteveden er lys gul, kjerneveden litt meir brunleg, ofte med gulgrøne årar. Blada er fint sagtanna, og om ein pressar blada slik at noko av bladsafta kjem ut, vil ein kjenne lukt av bittermandelolje. Blomane er kvite, femtallige, tokjønna og insektpollinerte. Fruktene som blir danna er svarte steinfrukter med snerpesmak. Frøa blir spreidde ved at fuglar et frukene som inneheld frø.

Hegg kan formeire seg både seksuelt, ved frø, og vegetativt, ved rot- og stubbeskot.

Hegg veks i hovudsak i heile Europa, men finst ikkje i delar av Italia og på Balkan. Hegg veks òg i eit breitt belte frå Asia til Stillehavet.

I Noreg er hegg vanleg som enkeltståande tre i skogar i heile landet. Vi finn hegg nord til Hammerfest, og på Hardangervidda i Sør-Noreg veks det individ heilt opp til 1265 meter over havet. I fjellet veks hegg like langt opp som bjørk. Der er heggen buskforma og med opprette blomeklasar. Hegg er delt inn i to underartar: Skoghegg, Prunus padus ssp. padus og fjellhegg, Prunus padus ssp. borealis.

Hegg stiller omtrent dei same krava til varme som dunbjørka. Trea får best utvikling i område der det er noko fukt og god bonitet. Treslaget er skuggetolande, hegg finst ofte i kantsonene inntil bekkar og andre vassdrag, og dessutan inntil jordekantar. Trea trivst ikkje særleg godt på tørr mark.

Under heggeblomstringa, som skjer tidleg på sumaren, kan mange av dei kvite blomestandane dekkje nesten heile trekrona. Blomane skil ut ein svært spesiell aroma som utandørs kan minne om parfyme. Heggedufta frå blomane er så kraftig at han treng eit stort luftvolum, slik at dufta vert utblanda, for at vi kan kjenne ei velduftande parfymelukt. Om ein tek med seg plukka kvistar med blomar inn, kan ein risikere at dufta blir opplevd som emmen.

Tidspunktet for heggeblomstring har i eldre tider vore eit kalendermerke, ei hending i naturen som gav beskjed om at det no var rett tidspunkt for diverse aktivitetar. Heggeblomstringa har mellom anna gjeve tidspunkt for utplanting av plantar som toler kulde dårleg, og for potetsetjing.

På enkelte nettsider blir det frårådd å plante heggetre tett inntil bustadar og hytter på grunn av den sterke dufta av blomane. I boka «Plantar og tradisjon» skriv Ove Arbo Høeg at det på gardane i tidlegare tider var vanleg med ein svært stor hegg i hagen like i nærleiken av våningshuset/bustaden. Som regel var dette det einaste treet i hagen, og det vart pleidd med stor kjærleik og vakta med omhug.

Av frukta frå hegg kan ein lag gelé, vin, likør og saft. Fruktkjøtet i steinfruktene er etande, men frøa i kjernen er giftige, og resten av planten er.

Planting av hegg kan vere aktuelt for å oppnå leverknadar. Dette er spesielt aktuelt i våre nordlegaste fylke, der det er få andre treslag som klarer seg i det hardføre klimaet.

Det finst informasjon i enkelte kjelder om at hegg ikkje er særleg utsett for skadar av beitande og gnagande dyr. Årsaka er oppgjeven til smaksstoffa i borken og fersk ved som gjev ein bitter smak og sterk lukt. Truleg er desse smaksstoffa flyktige, for tørr heggebark har blitt nytta som husdyrfôr. Dette vernet på grunn av smaksstoff kan nok òg variere. Andre kjelder opplyser om sterk beiting av hegg i Søraust-Noreg, i vegetasjonstypen gråor-heggeskog.

Ifylgje Landsskogtakseringen er ståande volum av hegg i Noreg 1 415 416 kubikkmeter på produktiv skogmark. Dette er areal med produksjonsevne på minst 0,1 kubikkmeter per daa/mål, og der ein kan drive økonomisk skogbruk. Trea på areal under kraftliner og naturverna areal er ikkje med i dette omgrepet. På ikkje-produktiv skogmark, altså der produksjonsevna er under 0,1 kubikkmeter per daa/mål, står det 145 815 kubikkmeter med heggetre.

Årleg tilvekst av hegg på produktiv skogmark er berekna til 58 294 kubikkmeter. På ikkje-produktiv skogmark er tilveksten 6 532 kubikkmeter.

• kirsebærslekta
• rosefamilien
• lauvtre

• Nedkvitne, Knut & Johannes Gjerdåker: Hegg og hassel i norsk natur og tradisjon, 1999, isbn 82-90660-21-9