Papers by Kasım Ertaş
Günümüzde Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgesi olarak isimlendirilen coğrafya, geçmişte yoğun bir K... more Günümüzde Doğu ve Güney Doğu Anadolu bölgesi olarak isimlendirilen coğrafya, geçmişte yoğun bir Keldani nüfusunu barındırmıştır. Ancak 1915 yılında Ermenilere yönelik alınan ‘tehcir’ kararı, Keldanileri de etkilemiş ve Keldanilerin çoğu bu bölgedeki yerlerini terk etmek zorunda kalmışlardır. Keldanilerin çok az bir kısmı daha sonra köylerine geri dönerek burada yaşamaya devam etmişlerdir. Keldanilerin bölgedeki varlıkları 1990’lı yıllara kadar devam etmiştir. Ancak söz konusu dönemde bölgedeki terör olayları başta olmak üzere farklı saiklerle Keldaniler buradan göç etmek zorunda kalmışlardır. İstanbul ve bazı Avrupa ülkelerine yerleşen Keldanilerin bir kısmı 2000’li yıllarda eski köylerine tekrar yerleşmeye başlamışlardır. Bu tarihî süreçte sürekli Müslümanlarla sosyo-kültürel münasebet içerisinde olmalarına rağmen Türkiye’de Keldaniler ile ilgili yapılmış akademik çalışma sayısı yok denecek kadar azdır. Dolayısıyla Türkiye toplumunun Keldaniler hakkındaki malumatının oldukça sınırlı olduğunu ifade edebiliriz. Bu düşünceden hareketle Şırnak ve çevresinde yer alan 9 tane Keldani köyünü merkeze alarak, buradaki Keldaniler ile görüşmeler gerçekleştirdik. Böylece Keldanilerin tarihi, dini ve kültürel yapılarını ortaya koymayı hedefledik. Bunun yanı sıra Keldanilerin yüzyıllar boyunca birlikte yaşadıkları Müslüman komşuları ile ilişkilerine de mercek tutarak Müslüman-Keldani ilişkilerini ortaya koymaya çalıştık.
Anahtar Kelimeler: Keldaniler, Süryaniler, Hıristiyanlık, Müslümanlar, Şırnak.
THE CHALDEANS IN THE ŞIRNAK REGION WITH RELIGIOUS, HISTORICAL AND CULTURAL DIMENSIONS AND THEIR RELATIONS WITH MUSLIMS
The geography, named as the region of Eastern and Southeastern Anatolia today, had a large number of Chaldean inhabitants in the past. However, the deportation decision taken against Armenians in 1915 also influenced the Chaldeans and most of the Chaldeans were obliged to leave their residential areas in this region. Afterwards, small number of the Chaldeans returned to their villages and continued to live in the region. They were present in the region until the 1990s. However, they were obliged to migrate from the region due to diverse reasons, especially the terrorist incidents in the region in the mentioned period. Some of the Chaldeans who lived in Istanbul and some European countries initiated to resettle in their old villages in the 2000s. Academic works done on these Chaldeans in Turkey are almost nonexistent although they had continuous socio-cultural relations with Muslims in this historical process. For this reason, we can state that the Turkey’s society has rather limited knowledge about them. Starting from this viewpoint, we conducted interviews with the Chaldeans living in the nine Chaldean villages in Şırnak and its vicinity. Thus, we intended to reveal their historical, religious and cultural structures. In addition, we sought to illuminate their relations with the Muslim neighbors with whom they lived together for centuries.
Fâtımî Devleti, hükmettiği geniş coğrafyada farklı etnik köken ve dini inanca mensup insanları bü... more Fâtımî Devleti, hükmettiği geniş coğrafyada farklı etnik köken ve dini inanca mensup insanları bünyesinde
barındırmıştır. Fâtımîler’in idaresi altında yaşayan bu topluluklar devletin en üst düzey idari kademelerinde
yer alarak yönetime katılmışlardır. Fâtımîler’in yönetimi altında yaşayan Ermeniler de, halifeden
sonra en yetkili yönetim kademesi olan vezirlik makamında yer almış ve 60 yılı aşkın bir süre devlet idaresinde
etkin bir şekilde rol oynamışlardır. Ermeni vezirler, devletin siyasi, askeri, hukuki, iktisadi ve idari
yapısında önemli görevler üstlenmiş ve adeta devleti bir hükümdar gibi yönetmişlerdir. Söz konusu vezirlerin
başarılı yönetimleri sayesinde Fâtımî Devleti yıkılmaktan kurtulmuş ve devletin ömrü bir asır daha
uzamıştır. Bu yönüyle Ermeni vezirlerin yönetime gelmesiyle başlayan dönem, ‘Vezirler Asrı’ olarak nitelendirilmiştir.
Bu çerçevede Fâtımîler’de yedi Ermeni vezir görev almıştır. Vezirlerden altı kişi Şiî, bir kişi ise
Hıristiyan olduğu halde bu görevi yürütmüştür. Bu çalışmamızda; Bedr el-Cemâlî, Efdal b. Bedr el-Cemâlî,
Ebû Ali Ahmed b. Efdal Küteyfât, Ebü’l-Feth Yânis el-Ermeni, Behrâm el-Ermeni, Talâi ʻb. Rüzzîk ve Rüzzîk b.
Talâiʻ isimli Ermeni vezirlerin Fâtımî Devleti’nin sosyal ve siyasi hayatındaki rollerini incelemeye çalışacağız
The Fatimid State contained within itself many people from different ethnic origins and religious
beliefs in its wide geography. These communities, under the governance of the Fatimids, participated in
ruling the states by taking part in the highest administrative levels. The Armenians, living under the rule
of Fatimids also took part in the vizier position, the most authoritative ruling stage after the caliphate, and
played an active role in state administration for over 60 years. The Armenian viziers took on significant tasks
in the political, military, legal, economic and administrative life of the state and ruled it like a state ruler.
Owing to the successful administration of these viziers, the Fatimid State survived the collapse and the
lifetime of the state was extended for a century. This period, starting with the taking of Armenian viziers the
lead was described as ‘Viziers Century’. Seven Armenian viziers took part in the Fatimids in this frame. These
viziers fulfilled these tasks while six of them were Shi’i and the other was a Christian. In this study; we will
examine the role of the Armenian viziers named Badr al-Jamali, al-Afdal b. Badr el-Jamali, Abu ‘Ali Ahmad
b. al-Afdal Kutayfat, Abu’l-Fath Yanis al-Armani, Bahram al-Armani, Talaiʻ b. Ruzzik and Ruzzik b. Talaiʻ in
the social and political life of the Fatimid State.
Bitlis vilayeti, 1915'ten önce Anadolu' daki Ermeni nüfusunun en yoğun olduğu altı vilayetten (vi... more Bitlis vilayeti, 1915'ten önce Anadolu' daki Ermeni nüfusunun en yoğun olduğu altı vilayetten (vilâyât-ı sitte) birisidir. 19. yüzyılın sonunda Bitlis, Muş, Siirt ve Genç sancaklarından müteşekkil olan vilayette Ermeniler, zikredilen sancaklar ve bunlara bağlı hemen hemen bütün yerleşim birimlerine dağılmış bir şekilde yaşamaktaydılar. Ermeniler, toplumsal hayatın birçok alanında etkin bir şekilde yer almanın yanı sıra, hem vilayetin yönetim merkezinde hem de bağlı sancak, kaza ve nahiyelerde üst düzey görevlerde bulunarak vilayetin idari hayatında da oldukça etkili bir konuma sahip olmuşlardır. Bu çerçevede Ermeniler, Bitlis vilayetinde; vali yardımcılığı, kaymakam yardımcılığı ve nahiye müdür-lüğü başta olmak üzere birçok idari kurum ve kurullarda ön planda yer almışlardır. Bu çalışmamızda; konunun daha iyi anlaşılabilmesi adına öncelikle Ermenilerin vilayetteki nüfusu ve Müslümanlarla münasebetleri gibi konular hakkında genel hatlarıyla bilgi vereceğiz. Daha sonra ise; Ermenilerin Bitlis vilayetinin idari hayatındaki konumları, idari hayatta yer alan Ermenilerin isimleri ve görev aldıkla-rı kurumlardaki idari pozisyonlarını inceleyeceğiz. Böylece Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermeniler ile Müslümanların 1915'ten önceki döneme ait ilişkilerine ışık tutmaya çalışacağız.
Bitlis province is one of the six provinces in Anatolia, commonly referred as six Armenian vilayets in which the Armenian population were located densely. By the end of 19th century, the Armenians were living dispersedly in this province composed of Bitlis, Muş, Siirt and Genc subdivisions or sanjaks, and in nearly all of its settlements. In addition to taking effective part in several sphere's of social life, the Armenians played an effective role in the administration of the province by holding top-level official positions in the provincial government and its subdivisions (sanjaks) and districts. In this context, the Armenians served in the forefront of several administrative institutions and commissions such as deputy governor, deputy district governor and sub-district governor etc. In this study, the Armenian population in the province and their relationships with Muslims shall be discussed generally in order to have a better understanding of the topic. Then, the status of Armenians in the Bitlis Province Administration and their administrative positions and names shall be examined. In this way, we shall put at effort to highlight the relationship of the Armenians and Muslims in the Ottoman Empire in pre-1915 era.
The region which was named as Çemişgezek in the 16th Century, Dersim in the 19th Century, and Tun... more The region which was named as Çemişgezek in the 16th Century, Dersim in the 19th Century, and Tunceli in the 20th Century under the rule of Ottoman Empire has been a virgin land about which not many people have had much information for centuries. During the Ottoman period, an effective state organisation could not be established in the region; accordingly the region has been independent for centuries without being under the rule of any state. Mountainous structure of the region and the lack of central authority made Dersim an unsafe region for the outlanders. For this reason, the region was almost never visited by Western travellers. Due to the weak state organization in the region and lack of travellers who visit the region, gathering information about the terrio-tory had been difficult. That is why the work of Armenian Traveller Antranik who visited Dersim in the 19th Century fills the abovementioned gap as it presents fundamental information about the region. This study aims to reveal socio-cultural and religious affiliations of Armenians and Kizilbashes in Dersim within the context of Antranik's travel book. In addition, the debate of these days that is if Dersimi Kizilbashes are originally Armenian is discussed in the light of the information given by the traveller. Öz Osmanlı İmparatorluğu'nun yönetimi altında 16. yüzyılda Çemişgezek, 19. yüzyılda Dersim ve 20. yüzyılda da Tunceli olarak isimlendirilen bölge, yüzyıllar bo-yunca hakkında kimsenin çok fazla bilgi sahibi olamadığı bakir bir coğrafya olmuştur. Osmanlı döneminde bölgede ciddi bir devlet teşkilatı kurulamamış, dolayısıyla bölge yüzyıllar boyunca herhangi bir devletin yönetimine girmeden bağımsız olarak yaşamış
Ermenilerin Bağeş/Baghesh olarak isimlendirdikleri Bitlis, Ermeni tarihi içerisinde önemli bir ye... more Ermenilerin Bağeş/Baghesh olarak isimlendirdikleri Bitlis, Ermeni tarihi içerisinde önemli bir yere sahiptir. Bölge, tarihsel süreç içerisinde belli dönemlerde Ermenilerin siyasi hâkimiyeti altında yer almıştır. Zaman içerisinde bölgedeki siyasi hâkimiyetlerini kaybeden Ermeniler, hem nüfus yoğunluğu bakımından hem de iktisadi açıdan bölgedeki etkinliklerini önemli ölçüde muhafaza etmeyi başarmışlardır. Bitlis Osmanlı İmparatorluğu yönetimi altına girdikten sonra da Ermeniler, buradaki varlıklarını korumuşlardır. Nitekim 19. yüzyılda Bitlis vilayeti, Anadolu’daki Ermeni nüfusunun en yoğun olduğu altı vilayetten (vilâyât-ı sitte) birisidir. Ermeniler bu dönemde, şehrin iktisadi ve idari hayatında oldukça etkin bir konuma sahiptirler. Buradan hareketle çalışmamızda, Bitlis’in kadim sakinleri olan Ermenilerin 19. yüzyılda şehirdeki nüfusları, ikamet yerleri, dini kurumları, eğitim kurumları, iktisadi faaliyetleri ve kamu hizmetinde üstlendikleri görevler ele alınacaktır. Yapılan bu çalışma ile Ermenilerin Osmanlı İmparatorluğu’nun son döneminde Bitlis’in toplumsal hayatındaki konumları ortaya konulmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Bitlis, Ermeniler, Toplumsal Hayat, Vilâyât-ı Sitte.
ARMENIANS in BİTLİS and THEIR STATUS in SOCIAL LIFE in 19th CENTURY
Bitlis, which Armenians call Bages/Baghesh, has an important place in the history of the Armenians. The region was under Armenian political domination during certain periods in the historical process. Armenians, who lost their political dominance in the region over time has largely succeeded in preserving both their population density as well as their influence economically in the region. Armenians maintained their existence in Bitlis after it fell under the Ottoman Empire rule as well. Indeed, in 19th Century, Bitlis province is one of the six provinces (vilayat-i-sitte) where Armenian population is the densest in Anatolia. During this period, Armenians have a very active position in the economic and administrative life of the city. Starting from this, in our study, the ancient inhabitants of Bitlis, the Armenians' population in the city, places of residence, religious institutions, educational institutions, economic activities and the duties undertaken in the public service in 19th Century will be discussed. With this study, setting forth the status of the Armenians in the social life of Bitlis during the last period of the Ottoman Empire will be attempted.
Keywords: Ottoman, Bitlis, Armenians, Social Life, Six Provinces (Vilâyât-ı Sitte).
Ermeniler, Osmanlı İmparatorluğu’nun hâkimiyetinde yüzyıllar boyunca Türkler ile bir arada yaşamı... more Ermeniler, Osmanlı İmparatorluğu’nun hâkimiyetinde yüzyıllar boyunca Türkler ile bir arada yaşamışlardır. Tarihsel süreç içerisinde bu bir arada yaşamın neticesi olarak iki toplum arasında birtakım sosyo-kültürel münasebetler gelişmiştir. Bunlardan birisi de dil alanında yaşanan etkileşimdir. Osmanlı coğrafyasında yaşayan Ermenilerin, 13. yüzyıldan itibaren yoğun bir şekilde Türkçe ile ilgilenmiş ve bu sahada çok sayıda Türkçe eser meydana getirdiklerine şahit olunmaktadır. Türk dilini adeta kendi öz dilleri gibi benimseyen Ermeniler, bu alanda çok sayıda eser vermenin ötesinde sahasının öncüsü kabul edilen eserlere imza atarak Türk dilinin gelişimi noktasında önemli bir konumda yer almışlardır. Bu çalışmalar, hem Ermenilerin yönetim ile olumlu münasebetlerinin hem de toplumun kültürel hayatı içerisindeki konumlarının tespiti noktasında önemli verilerdir. Ayrıca Ermenilerin bu çalışmaları Türkler ile Ermeniler arasındaki köklü ilişkileri göstermesi bakımından da dikkate değer veriler olarak görülebilir. Bu çerçevede, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Türk dilinin gelişimine katkı sunan çok sayıda Türkolog Ermeni yetişmiştir. Söz konusu Ermeni müelliflerin; Türk dilinin yanı sıra Ermenice, Arapça, Farsça, Fransızca ve Almanca gibi birçok dile de hâkim oldukları görülmektedir. Bu alanda önemli çalışmaları ortaya koyan söz konusu şahsiyetlerin tanınması ve Türk dilinin gelişimine sundukları katkının ortaya konulması gerektiğine inanıyoruz. Bu noktadan hareketle, bu çalışmamızda; Artin Hindoğlu, Retyos Krikoryan, Bedros Keresteciyan, Bedros Zeki Garabedyan ve Mihran Apikyan isimli Ermeni dilbilimcilerin hayatı, ilmi şahsiyetleri ve Türk diline sundukları katkı ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Türk Dili, Osmanlıca, Ermeniler, Osmanlı, Ermeni Dilbilimciler
Armenians have lived together with Turks for centuries. As a result of this coexistence, socio-cultural relations have developed between the Armenians and Turks in the historical process. One of them is the interaction seen in the language field. Armenians who have been intensely interested in Turkish since 13th century have created many Turkish works in this field. Besides producing many works in this field, The Armenians, who adopted the Turkish language as almost their own language, have created many works that are considered to be the pioneers of the field. These studies are important data in determining both the positive relationship of Armenians with the management and their place in the community's cultural life. During the Ottoman Empire era, many Armenian Turcologists were trained that have contributed to the development of the Turkish language. We believe in the recognition of these personalities who have produced these important studies in this field and the necessity to put forward the contribution they have offered to the development of the Turkish language. In this study; the lives, scientific personalities and the contribution to Turkish language by the Armenian linguists Artin Hindoğlu, Retyos Krikorian, Bedros Keresteciyan, Bedros Zeki Garabedyan and Mihran Apikyan are discussed.
Keldaniler, yüzyıllar boyunca Anadolu
coğrafyasında Müslümanlarla bir arada yaşamışlardır.
Bu açı... more Keldaniler, yüzyıllar boyunca Anadolu
coğrafyasında Müslümanlarla bir arada yaşamışlardır.
Bu açıdan Keldanilerin Müslümanlar ile
sosyo-kültürel ilişkileri oldukça eskiye dayanmaktadır.
Bununla beraber Türkiye’de Keldaniler
hakkında yapılan akademik çalışma sayısı oldukça
yetersizdir. Dolayısıyla Türkiye toplumunun
Keldanilerin kimliği hakkında yeterli bir bilgiye
sahip olmadığı kanaatindeyiz. Hatta Keldaniler
hakkında sağlıklı bir bilgiye sahip olan ilim
adamlarının sayısının bile sınırlı olduğunu düşünmekteyiz.
Keldaniler, Osmanlı İmparatorluğu
zamanında, günümüzde Güneydoğu Anadolu
olarak isimlendirilen bölgede çok sayıda yerleşim
biriminde yaşamaktaydılar. Ancak günümüzde
söz konusu bölgede Keldanilere ait sadece 9 köy
bulunmaktadır. Bu köylerden 8 tanesi Şırnak ili
sınırları içerisinde yer almaktadır. Bunlardan 3 tanesi
Beytüşşebap ilçesine bağlı olan Geznex, Hozi
ve Mehri köyleridir. Bu çalışmada, söz konusu
köylerin tarihçesi, buradaki Keldanilerin günümüzdeki
sosyo-kültürel yaşantıları, dinî yapıları
ve Müslümanlarla ilişkileri ele alınmıştır.
Tarihimizde padişahlara ve devlet ileri gelenlerine yol göstermek maksadıyla yazılan çok sayıda e... more Tarihimizde padişahlara ve devlet ileri gelenlerine yol göstermek maksadıyla yazılan çok sayıda eser vardır. Bu konuda eser kaleme alanlardan birisi de XVI. yüzyılın önde gelen tarihçi ve devlet adamlarından Gelibolulu Mustafa Âlî'dir. Ancak Mustafa Âlî'nin kaleme aldığı Nasîhatu's-Selâtîn/ Nushatü's-Selâtîn, daha önce devlet büyüklerine yol gösterici mahiyette yazılan bu tarz örneklerin çok ötesinde bir öneme sahiptir. Âlî'den önce bu konuda eser yazan müellifler, genel olarak örneklerini geçmiş dönemlerden seçerken, Âlî örneklerini kendi zamanından seçmiştir. Mustafa Âlî, problemlerin üzerine cesurca giderek onların çözümü konusundaki fikirlerini korkusuz bir şekilde ve keskin bir dille ifade etmiştir. Müellifin bu eseri, siyasal reform edebiyatında "nasîhatnâme" denilen yeni bir türün öncü çalışması olarak değerlendirilmektedir.
Gelibolulu Mustafa Âlî, is one of the most important intellectuals, historians, authors and burea... more Gelibolulu Mustafa Âlî, is one of the most important intellectuals, historians, authors and bureaucrats. He performed in various top management positions of the government such as council clerkship, provincial treasurer of manorialism, sanjak beylic etc. The author's work named Nasîhatu's-Selâtîn constitutes the original source of information on his life. The author, in this work, provides very important information about his own life. Some important studies were conducted on Mustafa Âlî's life in the world of literature. However, there is no significant detailed and recent study about his works. Mustafa Âlî, who is a versatile intellectual, indited important works in many areas such as politics, history, literature, morals and Islamic mysticism. It was contented with mentioning some of his works or only the names of his works in the studies conducted so far on Gelibolulu. In some studies, different copies of the same work were treated as if they had been different works without doing a serious research. There is not adequate information on whether the writings of these works exist or not; if they exist, in which libraries they are and; whether there is any study about these works or not. In this study, after giving ordered information on Mustafa Âlî's life and his scholarly entity, some information is given on in which libraries (section, number) the writings of his works that are known to exist are; if they were printed, when and where they were printed; if an * Makale, "Gelibolulu Mustafa Âlî'nin Nasîhatu's-Selâtîn İsimli Eserinin Tenkidli Metni" adlı yüksek lisans tezimizden türetilmiştir.
Conference Presentations by Kasım Ertaş
The geographical region within the borders of Şırnak province has been under the rule of various ... more The geographical region within the borders of Şırnak province has been under the rule of various states/civilizations throughout history, including the Assyrians, Babylonians, Medes, Persians, Byzantines, and Ottomans. Due to its hosting of numerous different ethnic and religious groups, the region has had a cosmopolitan structure. The study primarily aimed to identify the ethnic and religious groups that have lived and continue to live within the region that remained within the borders of Şırnak province from the late Ottoman period to the present. Additionally, the extent to which the region has been able to preserve its multi-ethnic and multi-religious structure was examined. In cases where written sources were insufficient, oral sources were consulted to address the lack of information on the subject. The research revealed that within the specified time frame, Muslims, Christians, Jews, and Yazidis lived in the province. Considering that the predominantly Turkish, Kurdish, and Arab Muslim population in the past is now predominantly composed of Kurds, an ethnic-based classification was not employed. Christians were addressed as Armenians, Syriacs, Nestorians, and Assyrians-Chaldeans as subheadings. It was observed that these different ethnic and religious groups living in Şırnak province have largely preserved their cultures and identities throughout the centuries. With the collapse of the Ottoman Empire, the region lost the vitality of its long-preserved multi-ethnic and multi-religious structure. However, this structure did not completely disappear, and albeit in small numbers, these ethnic/religious groups continued to live alongside Muslims in Şırnak during the Republican era. However, due to security issues arising from the terrorist incidents that emerged in the region in the 1970s and reasons such as unemployment, migrations from the region to the western parts of the country and abroad took place. Today, most of the population in the region is composed of Muslim Kurds, while a very small number of Assyrians and Assyrian-Chaldeans continue to live there.
Seyahatnameler, Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyo-kültürel tarihinin yazılı
kaynakları arasında mü... more Seyahatnameler, Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyo-kültürel tarihinin yazılı
kaynakları arasında mühim bir konuma sahiptirler. Bu tür eserler, hem ilgili
dönem için birincil kaynak olmaları hem de arşive yansımayan veya arşiv
belgelerinde hakkında detaylı bilgi bulunmayan konularda bilgi vermeleri
bakımından oldukça önemlidirler. Biz de bu noktadan hareketle; Osmanlı
İmparatorluğu döneminde Diyarbakır vilayetinin ve sancağının yönetim merkezi
olan Diyarbakır kazasının 19. yüzyıldaki toplum hayatı, sosyo-kültürel yaşantısı,
etnik-dini gruplar arasındaki münasebetler gibi konularda aydınlatıcı bilgiler
sunan Batılı seyyahlara ait eserleri inceledik. Bu çerçevede 19. yüzyılda
Diyarbakır’ı ziyaret eden Batılı seyyahlardan James Silk Buckingham, H.
Petermann, Alman Doktor Lamec Saad, Amerikalı Misyoner Horatio Southgate,
İngiliz Seyyah Barkley başta olmak üzere değişik vesilelerle söz konusu dönemde
Diyarbakır’da bulunmuş Batılı devlet adamları, misyonerler ve seyyahların
Diyarbakır hakkındaki izlenimlerini ele aldık. İncelemeye esas aldığımız
seyahatnameler; şehrin fiziki ve iktisadi yapısı, nüfusu, şehirde yaşayan etnik ve
dini gruplar, buradaki dini gruplara ait müesseseler, söz konusu etnik ve dini
grupların birbirleri ile olan sosyal, kültürel ve dini münasebetleri gibi konularda önemli bilgiler sunmaktadırlar.
ABSTRACT
Travelogues have been at a significant position among the written sources of the
Ottoman Empire’s socio-cultural history. This kind of pieces is critical because
they are primary resources for the related period, and also provide information
about the issues which were not found either at all or sufficiently in the archive.
Based on this point, this study examines the pieces of western travellers, which
supply illuminating information on the issues such as the social life, socio-cultural
life, relationships between ethno-religious groups in Diyarbakır County that was
the administrative centre of Diyarbakır city and sanjak during the Ottoman period
in the 19th century. In this framework, the impression of western political leaders, missionaries, and travellers on Diyarbakır, notably that of James Silk
Buckingham, H. Petermann, German Doctor Lamec Saad, American Missionary
Horatio Southgate, British Traveller Barkley, who had been to Diyarbakır by
various means in that era, were assessed. The travelogues examined within the
study provide considerable information regarding the issues such as the physical
and economic structure of city, its population, the ethnic and religious groups
living in the city, the institutions belonging to those religious groups, and social,
cultural and religious relationships between those ethnic and religious groups.
Ermeniler, Anadolu coğrafyasında yaklaşık olarak 1400 yıl Müslümanlar ile birlikte
yaşamışlardır.... more Ermeniler, Anadolu coğrafyasında yaklaşık olarak 1400 yıl Müslümanlar ile birlikte
yaşamışlardır. Sosyal hayatın hemen hemen her alanında Müslümanlar ile yoğun münasebetler
içerisinde olan Ermeniler, Osmanlı İmparatorluğu'nda da 19. yüzyılın sonlarına kadar önemli
bir sorun yaşamadan Müslümanlar ile beraber huzur içerisinde yaşamışlardır. Ancak ülkemizde
yapılan akademik çalışmalarda, bu toplulukların sosyo-killtörel münasebetleri yeterince ele
alınmamıştır. Bu münasebetleri inceleyip ortaya koyan çalışmalar oldukça sınırlı kalmıştır.
Yapılan çalışmalar, daha çok Osmanlı İmparatorluğu'nda 19. yüzyılın son çeyreği ile 20.
yüzyılın ilk çeyreğinde Müslümanlar ile Ermeniler arasında yaşanan siyasi problemler etrafında
yoğunlaşmıştır. Bu sebeple Ermeniler ile Müslilmıınlann yüzyıllarca süren sosyo-killtörel
münasebetleri gölgede kalmıştır. Dolayısıyla Ermeniler ile ilgili yapılan değerlendirmeler de söz
konusu siyasi hadiselerin gölgesinde yapılmıştır. Bu durum, aralarında derin kültürel bağlar
bulurum bu iki toplumun birbirini anlamasını, yaşanan siyasi problemlerin sağlıklı bir şekilde
tespit edilerek çözülmesini zorlaştırmaktadır. 1 Bu çerçevede, 19. yüzyılda Urfa' da şehir
ticaretinin yaklaşık olarak % 75'ini elinde bulunduran ve mimarlık, kunduracılık, demircilik,
halıcılık gibi zanaat alanlarında oldukça etkin bir konuma sahip oldukları bilinen Ermenilerin2
Müslümanlar ile münasebetlerinin birçok açıdan incelenmesi gerektiğine inanıyoruz. Ancak
bunu bir tebliğ/makale kapsamında ortaya koymak mümkün değildir. Bu sebeple çalışmamızda
19. yüzyılda Ermenilerin, Urfa şehrinin sosyal ve iktisadi hayatındaki konumlanın genel
hatlarıyla ortaya koymaya çalışacağız.
Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyo-kültürel tarihinin yazılı kaynakları arasında önemli bir yere sah... more Osmanlı İmparatorluğu’nun sosyo-kültürel tarihinin yazılı kaynakları arasında önemli bir yere sahip olan seyahatnameler, adeta kaleme alındıkları dönemin birer canlı portresi konumdadırlar. Bu tür eserlere, seyyahlar zaman zaman kendi önyargılarını yansıtsalar da seyahatnameler, sosyal tarih yazıcılığı için birincil kaynak durumundadırlar. Seyahatnameler, arşive ve dönemin diğer kaynaklarına yansımayan veya kaynaklara yansıdığı halde hakkında eksik bilgi bulunan konularda önemli bir boşluğunu doldurmaktadırlar. Biz de bu noktadan hareketle; Osmanlı İmparatorluğu’nun 17. yüzyıldaki toplum hayatı, etnik ve dini gruplar arasındaki münasebetler gibi konularda aydınlatıcı bilgiler sunan Ermeni Seyyah Polonyalı Simeon’a ait seyahatnameyi inceleyeceğiz. Çalışmada, seyyahın, hakkında bilgi sunduğu bütün toplumsal konuları tek tek ele almak böyle bir çalışmanın sınırları dahilinde mümkün değildir. Bu sebeple söz konusu eseri, daha ziyade Osmanlı coğrafyasında yaşayan etnik ve dini grupların genel yapısı ve söz konusu etnik/dini grupların birbirleri ile olan münasebetleri üzerinden okumaya çalışacağız.
Travel books, which occupy an important place among the written sources of the socio-cultural history of the Ottoman Empire, paint a very vivid portrait of the age in which they were penned. Even though these books occasionally reflect travelers’ biases, they hold the position of primary sources for social historiography. They close a significant gap in the issues that were not reflected in the archive documents and other sources of the period. On the other hand, even if these issues were dealt with in the recourses, the travel books fill the subjects’ voids originated in lack of knowledge. From this viewpoint, we will examine the travel book of Armenian Traveler Simeon of Poland, which presents illuminating information about the issues such as the social life of the Ottoman Empire in the 17th century and about the relationships between the ethnic and religious groups. In the limits of the present work, it is not plausible to scrutinize the subjects separately about which the traveler offers information. This is why we will seek to read the mentioned work especially in terms of the general structure of the ethnic and religious groups living in the Ottoman geography regarding the relationships between these groups.
Tufan miti, mahiyeti farklı olmakla birlikte gerek İbrahimî dinlerin
kutsal metinlerinde gerekse ... more Tufan miti, mahiyeti farklı olmakla birlikte gerek İbrahimî dinlerin
kutsal metinlerinde gerekse paganist inançlarda yer almaktadır. Tufan
hadiseleri içerisinde en yaygın olanı Nuh tufanıdır. Dünyanın değişik
bölgelerinde farklı etnik ve dini grupların toplumsal hafızalarında varlığını
sürdüren bu tufan anlatısının, söz konusu toplulukların kültürel yapısı
içerisinde bazı yansımaları mevcuttur. Tufan miti, diğer bazı kültürlerde
olduğu gibi Ermeni kültürü içerisinde de varlığını canlı bir şekilde
sürdürmektedir. Ermeniler, pagan dönemde benimsedikleri tufan eksenli
kültürel unsurları yeni dinleri içerisinde harmanlayarak onları günümüze
kadar taşımışlardır. Çalışmada Nuh tufanının Ermeni kültüründeki bazı
izdüşümleri ve bu bağlamda Ermenilerin Hıristiyanlığa geçtikten sonra bu
kültürel unsurları yeni dinleri içerisinde nasıl bir motife dönüştürerek
korudukları ele alınacaktır.
FOOTPRINTS OF THE FLOOD IN ARMENIAN CULTURE
The Flood myth, although its nature is different, takes place both
in the sacred texts of Abrahamic religions and in paganist beliefs. The most
common of The Flood events is the Noah’s flood. This flood narrative,
which continues to exist in the social memories of different ethnic and
religious groups in different parts of the world, has some reflections in the
cultural structure of the communities in question. The Flood myth
continues to exist in Armenian culture, as it does in some other cultures.
Armenians blended The Flood-oriented cultural elements which they
adopted in the pagan period into their new religions and carried them to
the present day. In this study, some projections of The Flood in Armenian
culture and in this context, how Armenians preserved these cultural
elements in their new religion after converting to Christianity will be
discussed.
Books by Kasım Ertaş
Ermenilerin Osmanlı İmparatorluğu’ndaki konumları, sosyal, iktisadi
ve idari hayattaki rolleri ve... more Ermenilerin Osmanlı İmparatorluğu’ndaki konumları, sosyal, iktisadi
ve idari hayattaki rolleri ve Müslümanlar ile olan münasebetleri;
ya bu dönemde meydana gelen siyasi hadiselerin gölgesinde
tamamen kaybolmuş ya da meseleler bu hadiselerin etkisinde
kalınarak bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Kanaatimizce
yüzyıllar boyunca birlikte yaşayan bu toplulukların konumları
ve birbirleri ile olan münasebetleri 19. yüzyılın son çeyreğinde
meydana gelen siyasi hadiseler ile başlayıp “tehcir” ile sonuçlanan
ve “Ermeni Meselesi” olarak nitelendirilen hadiseden bağımsız
bir şekilde ele alınarak ortaya konulmalıdır. Biz de bu
düşünceden hareketle 19. yüzyılda Osmanlı coğrafyasının günümüz
Türkiye sınırlarını kapsayan bölgelerinde yaşayan Ermenilerin
sosyal, kültürel, dini ve iktisadi yapıları ile toplumsal münasebetlerini
Batılı seyyahların bize sundukları bilgiler ışığında
ortaya koymayı hedeflemekteyiz. Böylece Ermenilerin 19. yüzyılda
Osmanlı toplum yapısındaki konumları ve Müslümanlarla
münasebetleri noktasında bir panorama sunmaya çalışacağız.
Book Chapters by Kasım Ertaş
Tanzimat'tan Günümüze Diyarbakır, 2019
Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliği altında farklı etnik köken ve inanca sahip insanlar yüzyılla... more Osmanlı İmparatorluğu’nun egemenliği altında farklı etnik köken ve inanca sahip insanlar yüzyıllarca bir arada, kendi inançlarını ve kültürlerini muhafaza ederek genel olarak huzur içerisinde yaşamışlardır. İmparatorluğun bünyesindeki bu topluluklar içerisinde Ermeniler çok farklı bir konuma sahiptirler. Toplumsal hayatın farklı tabakalarında etkin bir şekilde rol alan Ermenilerin, Müslümanlarla ilişkilerinin diğer gayrimüslim topluluklara nazaran daha sıcak olduğu bilinmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Ermeniler ile Müslümanlar arasındaki münasebet hem yabancı seyyahların hem de Müslüman ve Ermeni yazarların eserlerine yansımıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nun Asya, Avrupa ve Afrika’da yayıldığı geniş coğrafyaya kıyasen oldukça küçük bir paya sahip olan Diyarbakır vilayetinde 19. yüzyılda Müslümanlar dışında çok sayıda dini grup/cemaat bulunmaktaydı. Bu açıdan Diyarbakır, barındırdığı dini gruplar itibarıyla Osmanlı İmparatorluğu’nun adeta küçültülmüş bir halini teşkil etmekteydi. 19. yüzyıl Diyarbakır’ının bu yapısı içerisinde en büyük nüfusa sahip olan gayrimüslim topluluk Ermenilerdir. Diyarbakır’ın zanaat ve ticaret hayatında etkin rol oynayan Ermeniler; kuyumculuk, demircilik, bakırcılık ve mimarlık gibi birçok zanaat alanında ön planda olmuşlardır. Bunun yanı sıra; valilik, belediye, hastane ve adliye gibi kamu kurumlarındaki hizmet alanlarında da Ermenilerin Müslümanlarla birlikte etkin bir şekilde görev aldıklarına şahit olunmaktadır. Dolayısıyla Ermenilerin toplumsal hayatın neredeyse bütün alanlarında Müslümanlarla münasebet içerisinde oldukları söylenebilir. Biz de buradan hareketle çalışmamızda Ermenilerin Diyarbakır’daki konumları ve Müslümanlar ile olan münasebetlerini genel hatlarıyla ortaya koymaya çalışacağız.
Uploads
Papers by Kasım Ertaş
Anahtar Kelimeler: Keldaniler, Süryaniler, Hıristiyanlık, Müslümanlar, Şırnak.
THE CHALDEANS IN THE ŞIRNAK REGION WITH RELIGIOUS, HISTORICAL AND CULTURAL DIMENSIONS AND THEIR RELATIONS WITH MUSLIMS
The geography, named as the region of Eastern and Southeastern Anatolia today, had a large number of Chaldean inhabitants in the past. However, the deportation decision taken against Armenians in 1915 also influenced the Chaldeans and most of the Chaldeans were obliged to leave their residential areas in this region. Afterwards, small number of the Chaldeans returned to their villages and continued to live in the region. They were present in the region until the 1990s. However, they were obliged to migrate from the region due to diverse reasons, especially the terrorist incidents in the region in the mentioned period. Some of the Chaldeans who lived in Istanbul and some European countries initiated to resettle in their old villages in the 2000s. Academic works done on these Chaldeans in Turkey are almost nonexistent although they had continuous socio-cultural relations with Muslims in this historical process. For this reason, we can state that the Turkey’s society has rather limited knowledge about them. Starting from this viewpoint, we conducted interviews with the Chaldeans living in the nine Chaldean villages in Şırnak and its vicinity. Thus, we intended to reveal their historical, religious and cultural structures. In addition, we sought to illuminate their relations with the Muslim neighbors with whom they lived together for centuries.
barındırmıştır. Fâtımîler’in idaresi altında yaşayan bu topluluklar devletin en üst düzey idari kademelerinde
yer alarak yönetime katılmışlardır. Fâtımîler’in yönetimi altında yaşayan Ermeniler de, halifeden
sonra en yetkili yönetim kademesi olan vezirlik makamında yer almış ve 60 yılı aşkın bir süre devlet idaresinde
etkin bir şekilde rol oynamışlardır. Ermeni vezirler, devletin siyasi, askeri, hukuki, iktisadi ve idari
yapısında önemli görevler üstlenmiş ve adeta devleti bir hükümdar gibi yönetmişlerdir. Söz konusu vezirlerin
başarılı yönetimleri sayesinde Fâtımî Devleti yıkılmaktan kurtulmuş ve devletin ömrü bir asır daha
uzamıştır. Bu yönüyle Ermeni vezirlerin yönetime gelmesiyle başlayan dönem, ‘Vezirler Asrı’ olarak nitelendirilmiştir.
Bu çerçevede Fâtımîler’de yedi Ermeni vezir görev almıştır. Vezirlerden altı kişi Şiî, bir kişi ise
Hıristiyan olduğu halde bu görevi yürütmüştür. Bu çalışmamızda; Bedr el-Cemâlî, Efdal b. Bedr el-Cemâlî,
Ebû Ali Ahmed b. Efdal Küteyfât, Ebü’l-Feth Yânis el-Ermeni, Behrâm el-Ermeni, Talâi ʻb. Rüzzîk ve Rüzzîk b.
Talâiʻ isimli Ermeni vezirlerin Fâtımî Devleti’nin sosyal ve siyasi hayatındaki rollerini incelemeye çalışacağız
The Fatimid State contained within itself many people from different ethnic origins and religious
beliefs in its wide geography. These communities, under the governance of the Fatimids, participated in
ruling the states by taking part in the highest administrative levels. The Armenians, living under the rule
of Fatimids also took part in the vizier position, the most authoritative ruling stage after the caliphate, and
played an active role in state administration for over 60 years. The Armenian viziers took on significant tasks
in the political, military, legal, economic and administrative life of the state and ruled it like a state ruler.
Owing to the successful administration of these viziers, the Fatimid State survived the collapse and the
lifetime of the state was extended for a century. This period, starting with the taking of Armenian viziers the
lead was described as ‘Viziers Century’. Seven Armenian viziers took part in the Fatimids in this frame. These
viziers fulfilled these tasks while six of them were Shi’i and the other was a Christian. In this study; we will
examine the role of the Armenian viziers named Badr al-Jamali, al-Afdal b. Badr el-Jamali, Abu ‘Ali Ahmad
b. al-Afdal Kutayfat, Abu’l-Fath Yanis al-Armani, Bahram al-Armani, Talaiʻ b. Ruzzik and Ruzzik b. Talaiʻ in
the social and political life of the Fatimid State.
Bitlis province is one of the six provinces in Anatolia, commonly referred as six Armenian vilayets in which the Armenian population were located densely. By the end of 19th century, the Armenians were living dispersedly in this province composed of Bitlis, Muş, Siirt and Genc subdivisions or sanjaks, and in nearly all of its settlements. In addition to taking effective part in several sphere's of social life, the Armenians played an effective role in the administration of the province by holding top-level official positions in the provincial government and its subdivisions (sanjaks) and districts. In this context, the Armenians served in the forefront of several administrative institutions and commissions such as deputy governor, deputy district governor and sub-district governor etc. In this study, the Armenian population in the province and their relationships with Muslims shall be discussed generally in order to have a better understanding of the topic. Then, the status of Armenians in the Bitlis Province Administration and their administrative positions and names shall be examined. In this way, we shall put at effort to highlight the relationship of the Armenians and Muslims in the Ottoman Empire in pre-1915 era.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Bitlis, Ermeniler, Toplumsal Hayat, Vilâyât-ı Sitte.
ARMENIANS in BİTLİS and THEIR STATUS in SOCIAL LIFE in 19th CENTURY
Bitlis, which Armenians call Bages/Baghesh, has an important place in the history of the Armenians. The region was under Armenian political domination during certain periods in the historical process. Armenians, who lost their political dominance in the region over time has largely succeeded in preserving both their population density as well as their influence economically in the region. Armenians maintained their existence in Bitlis after it fell under the Ottoman Empire rule as well. Indeed, in 19th Century, Bitlis province is one of the six provinces (vilayat-i-sitte) where Armenian population is the densest in Anatolia. During this period, Armenians have a very active position in the economic and administrative life of the city. Starting from this, in our study, the ancient inhabitants of Bitlis, the Armenians' population in the city, places of residence, religious institutions, educational institutions, economic activities and the duties undertaken in the public service in 19th Century will be discussed. With this study, setting forth the status of the Armenians in the social life of Bitlis during the last period of the Ottoman Empire will be attempted.
Keywords: Ottoman, Bitlis, Armenians, Social Life, Six Provinces (Vilâyât-ı Sitte).
Anahtar Kelimeler
Türk Dili, Osmanlıca, Ermeniler, Osmanlı, Ermeni Dilbilimciler
Armenians have lived together with Turks for centuries. As a result of this coexistence, socio-cultural relations have developed between the Armenians and Turks in the historical process. One of them is the interaction seen in the language field. Armenians who have been intensely interested in Turkish since 13th century have created many Turkish works in this field. Besides producing many works in this field, The Armenians, who adopted the Turkish language as almost their own language, have created many works that are considered to be the pioneers of the field. These studies are important data in determining both the positive relationship of Armenians with the management and their place in the community's cultural life. During the Ottoman Empire era, many Armenian Turcologists were trained that have contributed to the development of the Turkish language. We believe in the recognition of these personalities who have produced these important studies in this field and the necessity to put forward the contribution they have offered to the development of the Turkish language. In this study; the lives, scientific personalities and the contribution to Turkish language by the Armenian linguists Artin Hindoğlu, Retyos Krikorian, Bedros Keresteciyan, Bedros Zeki Garabedyan and Mihran Apikyan are discussed.
coğrafyasında Müslümanlarla bir arada yaşamışlardır.
Bu açıdan Keldanilerin Müslümanlar ile
sosyo-kültürel ilişkileri oldukça eskiye dayanmaktadır.
Bununla beraber Türkiye’de Keldaniler
hakkında yapılan akademik çalışma sayısı oldukça
yetersizdir. Dolayısıyla Türkiye toplumunun
Keldanilerin kimliği hakkında yeterli bir bilgiye
sahip olmadığı kanaatindeyiz. Hatta Keldaniler
hakkında sağlıklı bir bilgiye sahip olan ilim
adamlarının sayısının bile sınırlı olduğunu düşünmekteyiz.
Keldaniler, Osmanlı İmparatorluğu
zamanında, günümüzde Güneydoğu Anadolu
olarak isimlendirilen bölgede çok sayıda yerleşim
biriminde yaşamaktaydılar. Ancak günümüzde
söz konusu bölgede Keldanilere ait sadece 9 köy
bulunmaktadır. Bu köylerden 8 tanesi Şırnak ili
sınırları içerisinde yer almaktadır. Bunlardan 3 tanesi
Beytüşşebap ilçesine bağlı olan Geznex, Hozi
ve Mehri köyleridir. Bu çalışmada, söz konusu
köylerin tarihçesi, buradaki Keldanilerin günümüzdeki
sosyo-kültürel yaşantıları, dinî yapıları
ve Müslümanlarla ilişkileri ele alınmıştır.
Conference Presentations by Kasım Ertaş
kaynakları arasında mühim bir konuma sahiptirler. Bu tür eserler, hem ilgili
dönem için birincil kaynak olmaları hem de arşive yansımayan veya arşiv
belgelerinde hakkında detaylı bilgi bulunmayan konularda bilgi vermeleri
bakımından oldukça önemlidirler. Biz de bu noktadan hareketle; Osmanlı
İmparatorluğu döneminde Diyarbakır vilayetinin ve sancağının yönetim merkezi
olan Diyarbakır kazasının 19. yüzyıldaki toplum hayatı, sosyo-kültürel yaşantısı,
etnik-dini gruplar arasındaki münasebetler gibi konularda aydınlatıcı bilgiler
sunan Batılı seyyahlara ait eserleri inceledik. Bu çerçevede 19. yüzyılda
Diyarbakır’ı ziyaret eden Batılı seyyahlardan James Silk Buckingham, H.
Petermann, Alman Doktor Lamec Saad, Amerikalı Misyoner Horatio Southgate,
İngiliz Seyyah Barkley başta olmak üzere değişik vesilelerle söz konusu dönemde
Diyarbakır’da bulunmuş Batılı devlet adamları, misyonerler ve seyyahların
Diyarbakır hakkındaki izlenimlerini ele aldık. İncelemeye esas aldığımız
seyahatnameler; şehrin fiziki ve iktisadi yapısı, nüfusu, şehirde yaşayan etnik ve
dini gruplar, buradaki dini gruplara ait müesseseler, söz konusu etnik ve dini
grupların birbirleri ile olan sosyal, kültürel ve dini münasebetleri gibi konularda önemli bilgiler sunmaktadırlar.
ABSTRACT
Travelogues have been at a significant position among the written sources of the
Ottoman Empire’s socio-cultural history. This kind of pieces is critical because
they are primary resources for the related period, and also provide information
about the issues which were not found either at all or sufficiently in the archive.
Based on this point, this study examines the pieces of western travellers, which
supply illuminating information on the issues such as the social life, socio-cultural
life, relationships between ethno-religious groups in Diyarbakır County that was
the administrative centre of Diyarbakır city and sanjak during the Ottoman period
in the 19th century. In this framework, the impression of western political leaders, missionaries, and travellers on Diyarbakır, notably that of James Silk
Buckingham, H. Petermann, German Doctor Lamec Saad, American Missionary
Horatio Southgate, British Traveller Barkley, who had been to Diyarbakır by
various means in that era, were assessed. The travelogues examined within the
study provide considerable information regarding the issues such as the physical
and economic structure of city, its population, the ethnic and religious groups
living in the city, the institutions belonging to those religious groups, and social,
cultural and religious relationships between those ethnic and religious groups.
yaşamışlardır. Sosyal hayatın hemen hemen her alanında Müslümanlar ile yoğun münasebetler
içerisinde olan Ermeniler, Osmanlı İmparatorluğu'nda da 19. yüzyılın sonlarına kadar önemli
bir sorun yaşamadan Müslümanlar ile beraber huzur içerisinde yaşamışlardır. Ancak ülkemizde
yapılan akademik çalışmalarda, bu toplulukların sosyo-killtörel münasebetleri yeterince ele
alınmamıştır. Bu münasebetleri inceleyip ortaya koyan çalışmalar oldukça sınırlı kalmıştır.
Yapılan çalışmalar, daha çok Osmanlı İmparatorluğu'nda 19. yüzyılın son çeyreği ile 20.
yüzyılın ilk çeyreğinde Müslümanlar ile Ermeniler arasında yaşanan siyasi problemler etrafında
yoğunlaşmıştır. Bu sebeple Ermeniler ile Müslilmıınlann yüzyıllarca süren sosyo-killtörel
münasebetleri gölgede kalmıştır. Dolayısıyla Ermeniler ile ilgili yapılan değerlendirmeler de söz
konusu siyasi hadiselerin gölgesinde yapılmıştır. Bu durum, aralarında derin kültürel bağlar
bulurum bu iki toplumun birbirini anlamasını, yaşanan siyasi problemlerin sağlıklı bir şekilde
tespit edilerek çözülmesini zorlaştırmaktadır. 1 Bu çerçevede, 19. yüzyılda Urfa' da şehir
ticaretinin yaklaşık olarak % 75'ini elinde bulunduran ve mimarlık, kunduracılık, demircilik,
halıcılık gibi zanaat alanlarında oldukça etkin bir konuma sahip oldukları bilinen Ermenilerin2
Müslümanlar ile münasebetlerinin birçok açıdan incelenmesi gerektiğine inanıyoruz. Ancak
bunu bir tebliğ/makale kapsamında ortaya koymak mümkün değildir. Bu sebeple çalışmamızda
19. yüzyılda Ermenilerin, Urfa şehrinin sosyal ve iktisadi hayatındaki konumlanın genel
hatlarıyla ortaya koymaya çalışacağız.
Travel books, which occupy an important place among the written sources of the socio-cultural history of the Ottoman Empire, paint a very vivid portrait of the age in which they were penned. Even though these books occasionally reflect travelers’ biases, they hold the position of primary sources for social historiography. They close a significant gap in the issues that were not reflected in the archive documents and other sources of the period. On the other hand, even if these issues were dealt with in the recourses, the travel books fill the subjects’ voids originated in lack of knowledge. From this viewpoint, we will examine the travel book of Armenian Traveler Simeon of Poland, which presents illuminating information about the issues such as the social life of the Ottoman Empire in the 17th century and about the relationships between the ethnic and religious groups. In the limits of the present work, it is not plausible to scrutinize the subjects separately about which the traveler offers information. This is why we will seek to read the mentioned work especially in terms of the general structure of the ethnic and religious groups living in the Ottoman geography regarding the relationships between these groups.
kutsal metinlerinde gerekse paganist inançlarda yer almaktadır. Tufan
hadiseleri içerisinde en yaygın olanı Nuh tufanıdır. Dünyanın değişik
bölgelerinde farklı etnik ve dini grupların toplumsal hafızalarında varlığını
sürdüren bu tufan anlatısının, söz konusu toplulukların kültürel yapısı
içerisinde bazı yansımaları mevcuttur. Tufan miti, diğer bazı kültürlerde
olduğu gibi Ermeni kültürü içerisinde de varlığını canlı bir şekilde
sürdürmektedir. Ermeniler, pagan dönemde benimsedikleri tufan eksenli
kültürel unsurları yeni dinleri içerisinde harmanlayarak onları günümüze
kadar taşımışlardır. Çalışmada Nuh tufanının Ermeni kültüründeki bazı
izdüşümleri ve bu bağlamda Ermenilerin Hıristiyanlığa geçtikten sonra bu
kültürel unsurları yeni dinleri içerisinde nasıl bir motife dönüştürerek
korudukları ele alınacaktır.
FOOTPRINTS OF THE FLOOD IN ARMENIAN CULTURE
The Flood myth, although its nature is different, takes place both
in the sacred texts of Abrahamic religions and in paganist beliefs. The most
common of The Flood events is the Noah’s flood. This flood narrative,
which continues to exist in the social memories of different ethnic and
religious groups in different parts of the world, has some reflections in the
cultural structure of the communities in question. The Flood myth
continues to exist in Armenian culture, as it does in some other cultures.
Armenians blended The Flood-oriented cultural elements which they
adopted in the pagan period into their new religions and carried them to
the present day. In this study, some projections of The Flood in Armenian
culture and in this context, how Armenians preserved these cultural
elements in their new religion after converting to Christianity will be
discussed.
Books by Kasım Ertaş
ve idari hayattaki rolleri ve Müslümanlar ile olan münasebetleri;
ya bu dönemde meydana gelen siyasi hadiselerin gölgesinde
tamamen kaybolmuş ya da meseleler bu hadiselerin etkisinde
kalınarak bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Kanaatimizce
yüzyıllar boyunca birlikte yaşayan bu toplulukların konumları
ve birbirleri ile olan münasebetleri 19. yüzyılın son çeyreğinde
meydana gelen siyasi hadiseler ile başlayıp “tehcir” ile sonuçlanan
ve “Ermeni Meselesi” olarak nitelendirilen hadiseden bağımsız
bir şekilde ele alınarak ortaya konulmalıdır. Biz de bu
düşünceden hareketle 19. yüzyılda Osmanlı coğrafyasının günümüz
Türkiye sınırlarını kapsayan bölgelerinde yaşayan Ermenilerin
sosyal, kültürel, dini ve iktisadi yapıları ile toplumsal münasebetlerini
Batılı seyyahların bize sundukları bilgiler ışığında
ortaya koymayı hedeflemekteyiz. Böylece Ermenilerin 19. yüzyılda
Osmanlı toplum yapısındaki konumları ve Müslümanlarla
münasebetleri noktasında bir panorama sunmaya çalışacağız.
Book Chapters by Kasım Ertaş
Anahtar Kelimeler: Keldaniler, Süryaniler, Hıristiyanlık, Müslümanlar, Şırnak.
THE CHALDEANS IN THE ŞIRNAK REGION WITH RELIGIOUS, HISTORICAL AND CULTURAL DIMENSIONS AND THEIR RELATIONS WITH MUSLIMS
The geography, named as the region of Eastern and Southeastern Anatolia today, had a large number of Chaldean inhabitants in the past. However, the deportation decision taken against Armenians in 1915 also influenced the Chaldeans and most of the Chaldeans were obliged to leave their residential areas in this region. Afterwards, small number of the Chaldeans returned to their villages and continued to live in the region. They were present in the region until the 1990s. However, they were obliged to migrate from the region due to diverse reasons, especially the terrorist incidents in the region in the mentioned period. Some of the Chaldeans who lived in Istanbul and some European countries initiated to resettle in their old villages in the 2000s. Academic works done on these Chaldeans in Turkey are almost nonexistent although they had continuous socio-cultural relations with Muslims in this historical process. For this reason, we can state that the Turkey’s society has rather limited knowledge about them. Starting from this viewpoint, we conducted interviews with the Chaldeans living in the nine Chaldean villages in Şırnak and its vicinity. Thus, we intended to reveal their historical, religious and cultural structures. In addition, we sought to illuminate their relations with the Muslim neighbors with whom they lived together for centuries.
barındırmıştır. Fâtımîler’in idaresi altında yaşayan bu topluluklar devletin en üst düzey idari kademelerinde
yer alarak yönetime katılmışlardır. Fâtımîler’in yönetimi altında yaşayan Ermeniler de, halifeden
sonra en yetkili yönetim kademesi olan vezirlik makamında yer almış ve 60 yılı aşkın bir süre devlet idaresinde
etkin bir şekilde rol oynamışlardır. Ermeni vezirler, devletin siyasi, askeri, hukuki, iktisadi ve idari
yapısında önemli görevler üstlenmiş ve adeta devleti bir hükümdar gibi yönetmişlerdir. Söz konusu vezirlerin
başarılı yönetimleri sayesinde Fâtımî Devleti yıkılmaktan kurtulmuş ve devletin ömrü bir asır daha
uzamıştır. Bu yönüyle Ermeni vezirlerin yönetime gelmesiyle başlayan dönem, ‘Vezirler Asrı’ olarak nitelendirilmiştir.
Bu çerçevede Fâtımîler’de yedi Ermeni vezir görev almıştır. Vezirlerden altı kişi Şiî, bir kişi ise
Hıristiyan olduğu halde bu görevi yürütmüştür. Bu çalışmamızda; Bedr el-Cemâlî, Efdal b. Bedr el-Cemâlî,
Ebû Ali Ahmed b. Efdal Küteyfât, Ebü’l-Feth Yânis el-Ermeni, Behrâm el-Ermeni, Talâi ʻb. Rüzzîk ve Rüzzîk b.
Talâiʻ isimli Ermeni vezirlerin Fâtımî Devleti’nin sosyal ve siyasi hayatındaki rollerini incelemeye çalışacağız
The Fatimid State contained within itself many people from different ethnic origins and religious
beliefs in its wide geography. These communities, under the governance of the Fatimids, participated in
ruling the states by taking part in the highest administrative levels. The Armenians, living under the rule
of Fatimids also took part in the vizier position, the most authoritative ruling stage after the caliphate, and
played an active role in state administration for over 60 years. The Armenian viziers took on significant tasks
in the political, military, legal, economic and administrative life of the state and ruled it like a state ruler.
Owing to the successful administration of these viziers, the Fatimid State survived the collapse and the
lifetime of the state was extended for a century. This period, starting with the taking of Armenian viziers the
lead was described as ‘Viziers Century’. Seven Armenian viziers took part in the Fatimids in this frame. These
viziers fulfilled these tasks while six of them were Shi’i and the other was a Christian. In this study; we will
examine the role of the Armenian viziers named Badr al-Jamali, al-Afdal b. Badr el-Jamali, Abu ‘Ali Ahmad
b. al-Afdal Kutayfat, Abu’l-Fath Yanis al-Armani, Bahram al-Armani, Talaiʻ b. Ruzzik and Ruzzik b. Talaiʻ in
the social and political life of the Fatimid State.
Bitlis province is one of the six provinces in Anatolia, commonly referred as six Armenian vilayets in which the Armenian population were located densely. By the end of 19th century, the Armenians were living dispersedly in this province composed of Bitlis, Muş, Siirt and Genc subdivisions or sanjaks, and in nearly all of its settlements. In addition to taking effective part in several sphere's of social life, the Armenians played an effective role in the administration of the province by holding top-level official positions in the provincial government and its subdivisions (sanjaks) and districts. In this context, the Armenians served in the forefront of several administrative institutions and commissions such as deputy governor, deputy district governor and sub-district governor etc. In this study, the Armenian population in the province and their relationships with Muslims shall be discussed generally in order to have a better understanding of the topic. Then, the status of Armenians in the Bitlis Province Administration and their administrative positions and names shall be examined. In this way, we shall put at effort to highlight the relationship of the Armenians and Muslims in the Ottoman Empire in pre-1915 era.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Bitlis, Ermeniler, Toplumsal Hayat, Vilâyât-ı Sitte.
ARMENIANS in BİTLİS and THEIR STATUS in SOCIAL LIFE in 19th CENTURY
Bitlis, which Armenians call Bages/Baghesh, has an important place in the history of the Armenians. The region was under Armenian political domination during certain periods in the historical process. Armenians, who lost their political dominance in the region over time has largely succeeded in preserving both their population density as well as their influence economically in the region. Armenians maintained their existence in Bitlis after it fell under the Ottoman Empire rule as well. Indeed, in 19th Century, Bitlis province is one of the six provinces (vilayat-i-sitte) where Armenian population is the densest in Anatolia. During this period, Armenians have a very active position in the economic and administrative life of the city. Starting from this, in our study, the ancient inhabitants of Bitlis, the Armenians' population in the city, places of residence, religious institutions, educational institutions, economic activities and the duties undertaken in the public service in 19th Century will be discussed. With this study, setting forth the status of the Armenians in the social life of Bitlis during the last period of the Ottoman Empire will be attempted.
Keywords: Ottoman, Bitlis, Armenians, Social Life, Six Provinces (Vilâyât-ı Sitte).
Anahtar Kelimeler
Türk Dili, Osmanlıca, Ermeniler, Osmanlı, Ermeni Dilbilimciler
Armenians have lived together with Turks for centuries. As a result of this coexistence, socio-cultural relations have developed between the Armenians and Turks in the historical process. One of them is the interaction seen in the language field. Armenians who have been intensely interested in Turkish since 13th century have created many Turkish works in this field. Besides producing many works in this field, The Armenians, who adopted the Turkish language as almost their own language, have created many works that are considered to be the pioneers of the field. These studies are important data in determining both the positive relationship of Armenians with the management and their place in the community's cultural life. During the Ottoman Empire era, many Armenian Turcologists were trained that have contributed to the development of the Turkish language. We believe in the recognition of these personalities who have produced these important studies in this field and the necessity to put forward the contribution they have offered to the development of the Turkish language. In this study; the lives, scientific personalities and the contribution to Turkish language by the Armenian linguists Artin Hindoğlu, Retyos Krikorian, Bedros Keresteciyan, Bedros Zeki Garabedyan and Mihran Apikyan are discussed.
coğrafyasında Müslümanlarla bir arada yaşamışlardır.
Bu açıdan Keldanilerin Müslümanlar ile
sosyo-kültürel ilişkileri oldukça eskiye dayanmaktadır.
Bununla beraber Türkiye’de Keldaniler
hakkında yapılan akademik çalışma sayısı oldukça
yetersizdir. Dolayısıyla Türkiye toplumunun
Keldanilerin kimliği hakkında yeterli bir bilgiye
sahip olmadığı kanaatindeyiz. Hatta Keldaniler
hakkında sağlıklı bir bilgiye sahip olan ilim
adamlarının sayısının bile sınırlı olduğunu düşünmekteyiz.
Keldaniler, Osmanlı İmparatorluğu
zamanında, günümüzde Güneydoğu Anadolu
olarak isimlendirilen bölgede çok sayıda yerleşim
biriminde yaşamaktaydılar. Ancak günümüzde
söz konusu bölgede Keldanilere ait sadece 9 köy
bulunmaktadır. Bu köylerden 8 tanesi Şırnak ili
sınırları içerisinde yer almaktadır. Bunlardan 3 tanesi
Beytüşşebap ilçesine bağlı olan Geznex, Hozi
ve Mehri köyleridir. Bu çalışmada, söz konusu
köylerin tarihçesi, buradaki Keldanilerin günümüzdeki
sosyo-kültürel yaşantıları, dinî yapıları
ve Müslümanlarla ilişkileri ele alınmıştır.
kaynakları arasında mühim bir konuma sahiptirler. Bu tür eserler, hem ilgili
dönem için birincil kaynak olmaları hem de arşive yansımayan veya arşiv
belgelerinde hakkında detaylı bilgi bulunmayan konularda bilgi vermeleri
bakımından oldukça önemlidirler. Biz de bu noktadan hareketle; Osmanlı
İmparatorluğu döneminde Diyarbakır vilayetinin ve sancağının yönetim merkezi
olan Diyarbakır kazasının 19. yüzyıldaki toplum hayatı, sosyo-kültürel yaşantısı,
etnik-dini gruplar arasındaki münasebetler gibi konularda aydınlatıcı bilgiler
sunan Batılı seyyahlara ait eserleri inceledik. Bu çerçevede 19. yüzyılda
Diyarbakır’ı ziyaret eden Batılı seyyahlardan James Silk Buckingham, H.
Petermann, Alman Doktor Lamec Saad, Amerikalı Misyoner Horatio Southgate,
İngiliz Seyyah Barkley başta olmak üzere değişik vesilelerle söz konusu dönemde
Diyarbakır’da bulunmuş Batılı devlet adamları, misyonerler ve seyyahların
Diyarbakır hakkındaki izlenimlerini ele aldık. İncelemeye esas aldığımız
seyahatnameler; şehrin fiziki ve iktisadi yapısı, nüfusu, şehirde yaşayan etnik ve
dini gruplar, buradaki dini gruplara ait müesseseler, söz konusu etnik ve dini
grupların birbirleri ile olan sosyal, kültürel ve dini münasebetleri gibi konularda önemli bilgiler sunmaktadırlar.
ABSTRACT
Travelogues have been at a significant position among the written sources of the
Ottoman Empire’s socio-cultural history. This kind of pieces is critical because
they are primary resources for the related period, and also provide information
about the issues which were not found either at all or sufficiently in the archive.
Based on this point, this study examines the pieces of western travellers, which
supply illuminating information on the issues such as the social life, socio-cultural
life, relationships between ethno-religious groups in Diyarbakır County that was
the administrative centre of Diyarbakır city and sanjak during the Ottoman period
in the 19th century. In this framework, the impression of western political leaders, missionaries, and travellers on Diyarbakır, notably that of James Silk
Buckingham, H. Petermann, German Doctor Lamec Saad, American Missionary
Horatio Southgate, British Traveller Barkley, who had been to Diyarbakır by
various means in that era, were assessed. The travelogues examined within the
study provide considerable information regarding the issues such as the physical
and economic structure of city, its population, the ethnic and religious groups
living in the city, the institutions belonging to those religious groups, and social,
cultural and religious relationships between those ethnic and religious groups.
yaşamışlardır. Sosyal hayatın hemen hemen her alanında Müslümanlar ile yoğun münasebetler
içerisinde olan Ermeniler, Osmanlı İmparatorluğu'nda da 19. yüzyılın sonlarına kadar önemli
bir sorun yaşamadan Müslümanlar ile beraber huzur içerisinde yaşamışlardır. Ancak ülkemizde
yapılan akademik çalışmalarda, bu toplulukların sosyo-killtörel münasebetleri yeterince ele
alınmamıştır. Bu münasebetleri inceleyip ortaya koyan çalışmalar oldukça sınırlı kalmıştır.
Yapılan çalışmalar, daha çok Osmanlı İmparatorluğu'nda 19. yüzyılın son çeyreği ile 20.
yüzyılın ilk çeyreğinde Müslümanlar ile Ermeniler arasında yaşanan siyasi problemler etrafında
yoğunlaşmıştır. Bu sebeple Ermeniler ile Müslilmıınlann yüzyıllarca süren sosyo-killtörel
münasebetleri gölgede kalmıştır. Dolayısıyla Ermeniler ile ilgili yapılan değerlendirmeler de söz
konusu siyasi hadiselerin gölgesinde yapılmıştır. Bu durum, aralarında derin kültürel bağlar
bulurum bu iki toplumun birbirini anlamasını, yaşanan siyasi problemlerin sağlıklı bir şekilde
tespit edilerek çözülmesini zorlaştırmaktadır. 1 Bu çerçevede, 19. yüzyılda Urfa' da şehir
ticaretinin yaklaşık olarak % 75'ini elinde bulunduran ve mimarlık, kunduracılık, demircilik,
halıcılık gibi zanaat alanlarında oldukça etkin bir konuma sahip oldukları bilinen Ermenilerin2
Müslümanlar ile münasebetlerinin birçok açıdan incelenmesi gerektiğine inanıyoruz. Ancak
bunu bir tebliğ/makale kapsamında ortaya koymak mümkün değildir. Bu sebeple çalışmamızda
19. yüzyılda Ermenilerin, Urfa şehrinin sosyal ve iktisadi hayatındaki konumlanın genel
hatlarıyla ortaya koymaya çalışacağız.
Travel books, which occupy an important place among the written sources of the socio-cultural history of the Ottoman Empire, paint a very vivid portrait of the age in which they were penned. Even though these books occasionally reflect travelers’ biases, they hold the position of primary sources for social historiography. They close a significant gap in the issues that were not reflected in the archive documents and other sources of the period. On the other hand, even if these issues were dealt with in the recourses, the travel books fill the subjects’ voids originated in lack of knowledge. From this viewpoint, we will examine the travel book of Armenian Traveler Simeon of Poland, which presents illuminating information about the issues such as the social life of the Ottoman Empire in the 17th century and about the relationships between the ethnic and religious groups. In the limits of the present work, it is not plausible to scrutinize the subjects separately about which the traveler offers information. This is why we will seek to read the mentioned work especially in terms of the general structure of the ethnic and religious groups living in the Ottoman geography regarding the relationships between these groups.
kutsal metinlerinde gerekse paganist inançlarda yer almaktadır. Tufan
hadiseleri içerisinde en yaygın olanı Nuh tufanıdır. Dünyanın değişik
bölgelerinde farklı etnik ve dini grupların toplumsal hafızalarında varlığını
sürdüren bu tufan anlatısının, söz konusu toplulukların kültürel yapısı
içerisinde bazı yansımaları mevcuttur. Tufan miti, diğer bazı kültürlerde
olduğu gibi Ermeni kültürü içerisinde de varlığını canlı bir şekilde
sürdürmektedir. Ermeniler, pagan dönemde benimsedikleri tufan eksenli
kültürel unsurları yeni dinleri içerisinde harmanlayarak onları günümüze
kadar taşımışlardır. Çalışmada Nuh tufanının Ermeni kültüründeki bazı
izdüşümleri ve bu bağlamda Ermenilerin Hıristiyanlığa geçtikten sonra bu
kültürel unsurları yeni dinleri içerisinde nasıl bir motife dönüştürerek
korudukları ele alınacaktır.
FOOTPRINTS OF THE FLOOD IN ARMENIAN CULTURE
The Flood myth, although its nature is different, takes place both
in the sacred texts of Abrahamic religions and in paganist beliefs. The most
common of The Flood events is the Noah’s flood. This flood narrative,
which continues to exist in the social memories of different ethnic and
religious groups in different parts of the world, has some reflections in the
cultural structure of the communities in question. The Flood myth
continues to exist in Armenian culture, as it does in some other cultures.
Armenians blended The Flood-oriented cultural elements which they
adopted in the pagan period into their new religions and carried them to
the present day. In this study, some projections of The Flood in Armenian
culture and in this context, how Armenians preserved these cultural
elements in their new religion after converting to Christianity will be
discussed.
ve idari hayattaki rolleri ve Müslümanlar ile olan münasebetleri;
ya bu dönemde meydana gelen siyasi hadiselerin gölgesinde
tamamen kaybolmuş ya da meseleler bu hadiselerin etkisinde
kalınarak bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Kanaatimizce
yüzyıllar boyunca birlikte yaşayan bu toplulukların konumları
ve birbirleri ile olan münasebetleri 19. yüzyılın son çeyreğinde
meydana gelen siyasi hadiseler ile başlayıp “tehcir” ile sonuçlanan
ve “Ermeni Meselesi” olarak nitelendirilen hadiseden bağımsız
bir şekilde ele alınarak ortaya konulmalıdır. Biz de bu
düşünceden hareketle 19. yüzyılda Osmanlı coğrafyasının günümüz
Türkiye sınırlarını kapsayan bölgelerinde yaşayan Ermenilerin
sosyal, kültürel, dini ve iktisadi yapıları ile toplumsal münasebetlerini
Batılı seyyahların bize sundukları bilgiler ışığında
ortaya koymayı hedeflemekteyiz. Böylece Ermenilerin 19. yüzyılda
Osmanlı toplum yapısındaki konumları ve Müslümanlarla
münasebetleri noktasında bir panorama sunmaya çalışacağız.
Tefsir, Akâid ve özellikle Mezhepler Tarihi alanında araştırmaya açık bir konu olup bu çalışmanın İslam Tarihi alanı çerçevesinde yapıldığına dikkat çekmektedir.
The First Mahdi of Islamic History: Ibn al-Hanafiyya' is Hüseyin Güneş's doctoral dissertation titled 'Muhammad b. Hanafiyya and His Life (16/637-81/700) in terms of Religious, Political and Social Influence'. Muhammad b. Hanafiyya; Hz. Ali's wife, Havla bnt. He was born to Ja'far al-Khanafiyya. Muhammad b. Hanafiyya, the only child of Hazrat Ali by this wife, was called Ibn al-Hanafiyya in relation to his mother, both to distinguish him from his other siblings born to Hazrat Ali's other wives and bearing the same name as him, and to emphasize that he was not a descendant of Hazrat Fatima, who was tried to be sanctified as “Ahl al-Bayt” by a certain group. The book provides important information on the life of Muhammad b. Hanafiyya in terms of his religious, political and social influence, and provides important information in terms of enlightening the period in question and understanding the impact of the events that continue to this day. Although the author deals with the subject from a broad perspective; Ibn al-Hanafiyya's life in Fiqh, Hadith,
It is a subject open to research in the fields of Tafsir, Aqa'id and especially the History of Sects, and it draws attention to the fact that this study was conducted within the framework of the field of Islamic History.