Sosyoloji

Dünyanın pek çok bölgesinde devasa ölçeklerde megapoller ve birbirine yüksek düzeyde bağımlı kent ağları günümüzün yerleşmeler hiyerarşisini oluşturur. Devasa bir çap ve yoğunluktaki bu kentleşme eğilimi, tüm ülkelerde nüfusu yerinden ederek, geleneksel tarımsal ve geçimlik ekonomileri ortadan kaldırmakta, kentlerde yaşayan ve gittikçe artan nüfusun ekolojik sistem ve üretim organizasyonu üzerindeki etki ve yüklerini de artırmaktadır. Yanı sıra barınma sorunu bağlamında kentsel çevre kalitesi, altyapı yatırımları, sosyal yatırımlar gibi ilave gereksinimler ortaya çıkmakta, karmaşık miras ve mülkiyet hukuku sorunları kentsel mekan siyasetinin temel tartışma konularını oluşturmaktadır. Ayrıca, yenilenen tarihî şehirlerde ve yeni ortaya çıkan tüm dünya kentlerinde de konut sorunu değişik boyutlarıyla sanayi devriminden itibaren olduğu gibi kamusal tartışmanın merkezî konularından birini oluşturmaya devam etmektedir. 1961'de Lewis Mumford şehirleşmenin geldiği aşamada şu öngörüde bulunmuştu: "Metropolün biçimsiz megalopolis bileşik kentine dönüşecek biçimde sürekli yayılması ve bileşik kentlerin çoğalıp büyümeleri bugün her toplumun yüz yüze olduğu durumun ciddiyetini ortaya koyar." 1 Mumford'un metropolün makro ölçeğinde ve panoramik olarak düşünülmüş "endişeli" kentsel öngörüleri, pek çok dünya kenti için, kentsel siyaset ve ekonominin kalbine dokunan yeni olguları da içerecek biçimde hâlâ güncelliğini korumaktadır. Mumford'un eleştirmenlerinden Jane Jacobs, ki kente sokak düzeyinden ve mahalle hayatının canlılığı ve dinamizmi içinden bakan çağdaş eleştirinin en parlak isimlerindendir, aynı yıl Mumford'un kastettiğinin tersi

Sosyal bilim araflt›rmalar›n› ve disiplinlerini kuran isimler XX. yüzy›l›n bafl›nda erken uzmanlaflma yoluna h›zl›ca girerek belki de sosyal bilimin önündeki en ciddi tuzaklar› kurdular. Bu erken uzmanlaflma, yüzy›l boyunca süren anlams›z kavgalar›n temellerini oluflturdu. Yanl›fl anlafl›lm›fl bir do¤a bilimleri epistemolojisi, özellikle Newton-Bacon mekani¤i miras›n›n, XIX. yüzy›l teleolojik tarih felsefelerinin zorlama sosyal bilimsel yorumlar›n›n ve nihayet XX. yüzy›l bafl›ndaki Alman neo-Kantç› okullar› ile tarihçi okullar› aras›nda vuku bulan metot kavgas›n›n etkileri alt›nda sosyal bilimler sanc›l› bir kurulufl dönemi yaflad›. 2

Hocam izninizle söyleşimizi üç tema ekseninde yapmak istiyoruz: Birincisi, sizin şahsî maceranız. Sizin çalışmalarınızın Türk sosyal bilimleri içindeki yeri ve seyri. İkincisi, Türkiye'deki ve dünyadaki siyaset bilimi çalışmaları hakkındaki gözlemleriniz. Son olarak ise bugünün Türkiye'si, siyaseti ve toplumu hakkındaki düşünceleriniz. Öncelikle sizin şahsî maceranızdan başlayalım isterseniz. Genel olarak, kitaplarınıza yansıdığı kadarıyla, yaşam öykünüzü hepimiz biliyoruz. Sizin, Türkiye'deki sosyal bilimciler arasında, çok farklı bir duruşunuz var. Bu duruşunuz üzerinde, ABD'de, tam da, sosyal bilimlerin gelişimi ve şekillenmesi açısından çok özel bir dönem olan II. Dünya Savaşı sonrasında eğitim görmüş olmanızın bir etkisi var mıdır? Yoksa, mesela, aile geçmişiniz ya da Türkiye'deki eğitiminiz mi etkili olmuştur? Siz bu konuyu nasıl değerlendiriyorsunuz? Amerika'da öğrenim görmüş olmamın bunda bir rolü var. Çünkü, Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden Maliye hocamız Bedri Gürsoy; Amerika'da ne kadar doktora yapan kişi varsa onların peşine takılmış ve isimlerini almış. Ondan sonra, askerliğimi yapmak için Ankara'da bulunduğum bir sırada, birdenbire beni buldu ve şimdi kapanmış olan pastanelerden birine davet etti. Oturduk konuştuk. "Bize gel" dedi. Ben de "Biz kim?" dedim. Biz, "Siyasal Bilgiler Fakültesi'ndeyiz" dedi. Ben de, o zamanlar, hem Hariciye imtihanına girdim, hem de Siyasal Bilgiler Fakültesi imtihanına. Ama Siyasal Bilgiler Fakültesi, bana, biraz tuhaf bir yer gibi geliyordu. Çünkü, orada benim anladığım şekilde bir siyaset bilimi yoktu. Orada siyaset bilimi hukukla eşitti. Benim de Yavuz Abadan'ın asistanı olarak, Yavuz Abadan'ın Kamu

Türkiye Araflt›rmalar› Literatür Dergisi'nin Türk Sosyoloji Tarihi say›s› için; akademik hayat›, 68 dönemi ‹stanbul'u ve ‹stanbul Üniversitesi, Türkiye'nin sosyal sorunlar› ve kendi sosyoloji incelemeleri üzerine Prof. Dr. Korkut Tuna ile konufltuk. Tuna, halen ‹stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi De-kanl›¤› ve Sosyoloji Bölüm Baflkanl›¤› görevlerini yürütmektedir. Akademik hayat› boyunca çal›flmalar› ve düflünceleriyle Cahit Tanyol ve Baykan Sezer gibi Türk sosyoloji tarihinde önemli bir yere sahip sosyal bilimcilerimizle birlikte çal›flt›. YÖK sonras›nda ‹ÜEF Sosyoloji Bölümü'nün yeniden kurulufl çal›flmalar›nda Sezer'le yak›n bir iflbirli¤i içinde yer ald›. Merhum Sezer'in emeklili¤i sonras› bölümün baflkanl›¤› görevini üstlendi. Tuna halen Türk Dünyas› Sosyologlar Birli¤i'nin kurucu baflkanl›¤›n› da yapmaktad›r. Tuna'n›n akademik çal›flmalar›, bilgi sosyolojisi, flehir sosyolojisi ve sosyal de-¤iflim konular› üzerine odaklanm›flt›r. Hocam, isterseniz önce ö¤rencilik y›llar›n›zdan bafllayal›m. Bildi¤imiz ka-dar›yla felsefe e¤itiminden sosyolojiye geliyorsunuz. Hatta bafllang›çta hukuk ve iktisat okumak için giriflimlerde de bulunmuflsunuz. Sosyoloji ile ilk tan›fl›kl›¤›n›z nas›l bafllad›, nas›l geliflti? Bize ö¤rencilik y›llar›n›zdan, hoca-lar›n›zdan, gördü¤ünüz e¤itim süreçlerinden ve dönemin üniversite ortam›ndan bahsedebilir misiniz? Babam hukukçuydu. ‹stanbul'daki a¤abeyim de hukukçuydu. ‹lk ve orta e¤itimimi Edremit'te tamamlad›m. Üniversite ça¤lar›na geldi¤im zaman, bana ailemin 'sen de, baban gibi hukukçu ol, böylelikle a¤abeyinle de çal›flabilirsin' tarz›nda telkinleri oluyordu. ‹stanbul'a geldim ve Hukuk ve ‹ktisat Fakültelerine baflvurdum. Çünkü bir di¤er a¤abeyim de ‹ktisat Fakültesi'nde okuyordu. O dönemde Milli Türk Talebe Birli¤i, flebeke veriyordu üniversite adaylar›na. fiebekeyle sinema, tiyatro vb. gibi gidebilece¤im yerlerden ve ulafl›mdan indirimli olarak yararlanmak mümkündü.

mü'nün doktora program›n› tamamlad›. fiehir sosyolojisi, köy sosyolojisi, bilim sosyolojisi, din sosyolojisi, sa¤l›k sosyolojisi, do¤al afetler sosyolojisi ve baflka pek çok alanda önemli çal›flmalar yapt›. ODTÜ Sosyoloji Bölümü'nün gelifliminde, ilk kuruldu¤u y›llardan itibaren çok önemli katk›lar yapan Bahattin Akflit ile ODTÜ'deki ö¤rencilik y›llar›ndan Chicago'daki ö¤rencilik y›llar›na, ODTÜ'den ‹stanbul'a uzanan akademik yolculu¤una iliflkin uzun ve s›cak bir sohbet yapt›k. Özellikle ODTÜ Sosyoloji Bölümü'nün kurulufl ve geliflmesinin birinci a¤›zdan hikâyesini dinledik. Akflit ile kendi akademik serüveni, Türkiye'de sosyal bilimler alan›n›n so-runlar› ve Türkiye ve Bat› Asya toplumlar›n›n geliflme ve de¤iflme dinamikleri üzerine konufltu¤umuz, önemli tespit ve gözlemler içeren bu uzun mü-lakat› dikkatlerinize sunuyoruz. Misafirperverli¤i için hocam›za ayr›ca teflekkür ediyoruz. Hocam, isterseniz kiflisel serüveninizden bafllayal›m. Baflka konuflmalar›n›zdan ve yaz›lar›n›zdan bildi¤imiz kadar›yla mühendislikle bafll›yorsunuz üniversite e¤itiminize. Daha sonraki süreçte sosyolojiye geçifl nas›l gerçekleflti? Ben lisedeyken Fen kolundayd›m ve matematik, fizik, kimya gibi derslerde iyiydim. Okudu¤um Denizli Lisesi, 1950'lerde ve 1960'larda, flimdilerde baz› üniversitelerde dahi olmayan laboratuarlara sahipti. Ben de o laboratuarlarda çal›fl-may› çok seviyordum. Öte yandan tarih, felsefe ve sosyoloji derslerim de iyiydi.

Yaflamak, bir baflkas› olmakt›r. Ve insan, dün hissetti¤i gibi hissediyorsa, hissetmek olanaks›zd›r: Dün hissedileni bugünde hissetmek, hissetmek de¤il, dün hissedilmifl olan› bugün an›msamakt›r yaln›zca, art›k yok olmufl olan dünkü hayat›n canl› cesedi olmakt›r.