Marek Stanisz
Marek Stanisz is a professor of Polish and literary studies at the University of Rzeszów (Poland). He is interested with Romantic literature (especially Romantic literary consciousness and criticism as well as Polish Romanticism in the European context), history of ideas and the relationship between philosophy and literature, and literature and other arts. He is the author of the following books: "Wczesnoromantyczne spory o poezję" [Early Romantic Disputes over Poetry] (Kraków 1998), "Przedmowy romantyków. Kreacje autorskie, idee programowe, gry z czytelnikiem" [The Romantics' Prefaces. Author's Creations, Program Tenets, Games with Readers] (Kraków 2007), "Światy i życie. Metafory poezji w polskiej krytyce literackiej doby romantyzmu" [Worlds and Life. Metaphors of Poetry in Polish Literary Criticism of the Romantic Era] (Rzeszów 2019), "Spory o sonet we wczesnoromantycznej krytyce literackiej" [The Polemic Over the Sonnet in Polish Early Romantic Literary Criticism] (Poznań 2019). He has co-edited a number of joint publications, i.a., "Adam Mickiewicz. Dwa wieki kultury polskiej" (Rzeszów 2007), "Między biografią, literaturą i legendą" (Rzeszów 2010), "Stolice i prowincje kultury. Księga Jubileuszowa ofiarowana Profesor Alinie Kowalczykowej" (Warszawa 2012), Filozofia w literaturze. Literatura w filozofii series (Rzeszów 2013, 2016, 2019). He has published in “Studia Norwidiana”, “Teksty Drugie”, "Slavica Tergestina", “Colloquia Litteraria”, “Świat Tekstów”, “Zeszyty Szkolne” and in joint publications. He is the editor-in-chief of the literary journal “Tematy i Konteksty”.
less
Related Authors
InterestsView All (11)
Uploads
Books by Marek Stanisz
Adam Mickiewicz’s Sonnets, published in 1826, initiated the vogue for this poetic genre in Poland and shortly after a passionate discussion broke out among literary critics on the place and significance of the sonnet in Polish poetry. In the space of barely several years from the publication of this collection there appeared a plethora of articles, reviews, polemics and satirical verse on this matter. Those who put pen to paper were among the most renowned literary lions of this period as well as those a good deal lesser known, often anonymous, standard bearers of traditional, renaissance views on literature as well as advocates of new, romantic tendencies. It is thus that literary exchanges on the sonnet became an important milestone at the Romantic turn, pursued in the 1820s in Poland. This anthology is pleased to unfold before the reader some twenty five expressions of literary criticism on the sonnet. These have been placed in chronological order and given detailed editorial commentary.
W książce "Światy i życie" opowiadam właśnie tę historię.
Papers by Marek Stanisz
Celem artykułu jest charakterystyka obecności ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki we współczesnym obiegu piśmienniczym w Polsce. Autor omawia stan tłumaczeń twórczości Szewczenki na język polski, wymienia najważniejsze opracowania literaturoznawcze poświęcone temu poecie, a następnie ukazuje, jaki wizerunek Szewczenki wyłania się z wydanych w języku polskim prac współczesnych pisarzy i publicystów ukraińskich: Mykoły Riabczuka, Jarosława Hrycaka, Oksany Zabużko i Jurija Andruchowycza. W pracach tych autorów Szewczenko ukazywany jest głównie jako twórca nowoczesnej ukraińskiej świadomości narodowej oraz represjonowany patriota ukraiński; znacznie mniej uwagi przyciąga jego biografia czy dokonania artystyczne. Autor stawia tezę, że wizerunek Szewczenki we współczesnej Polsce wymaga korekt i uzupełnień.
Title: Traces of Mickiewicz in Tokarczuk’s “The Books of Jacob”.
Abstract: This article discusses various references to Adam Mickiewicz as an author as well as his oeuvre in the narrative and plot of Olga Tokarczuk’s "The Books of Jacob". Popular phrases and symbols taken from Mickiewicz’s poetry, paraphrases and allusions to his poems and dramas as well as suggestive genre hints are among cases in point. From this perspective, "The Books of Jacob" can be seen as a repository of ideas for a new spiritual genealogy of Mickiewicz as a man, author and symbol of Polish identity.
Mickiewiczowska sztuka przypisu. Część II (Konrad Wallenrod i Dziady cz. III). Artykuł stanowi drugą część studium poświęconego analizie kształtu retorycznego i funkcji przypisów Adama Mickiewicza do jego utworów poetyckich. Zostały tu poddane analizie przypisy do Konrada Wallenroda (1828) oraz III części Dziadów (1832). Wymienione utwory w sugestywny sposób łączą historię z bieżącą polityką, a przypisy do nich stanowią kontynuację i rozwinięcie strategii stosowanych przez Mickiewicza w adnotacjach do poprzednich tekstów poetyckich. W erudycyjnych przypisach do Konrada Wallenroda autor odnosi się głównie do realiów historycznych świata przedstawionego, wzmacniając wiarygodność opowieści prezentowanej w poemacie i eksponując własny autorytet wytrawnego historyka. Z kolei w przypisach do III cz. Dziadów Mickiewicz uzupełnia fikcję literacką o relacje uczonego, politycznego eksperta oraz świadka, od podszewki obeznanego z realiami rosyjskiego państwa. Odgrywa w ten sposób role dziejopisa upamiętniającego cierpienia rodaków, analityka obnażającego istotę systemu politycznego carskiej Rosji oraz uczestnika ważnych procesów dziejowych, eksponującego polskie racje historyczne.
Mickiewicz et son art de rédiger des notes. Partie 2e (Konrad Wallenrod et la 3e partie des Dziady). Cet article constitue la deuxième partie de l’étude consacrée à l’analyse de la forme rhétorique et de la fonction des notes de Adam Mickiewicz à ses ouvrages poétiques : Konrad Wallenrod (1828) et la 3e partie des Dziady (1832). Les ouvrages mentionnés unissent de façon suggestive l’histoire à la politique actuelle, et leurs notes constituent la suite et le développement des stratégies appliquées par Mickiewicz dans les annotations se référant aux textes poétiques précédents. Dans les notes érudites à Konrad Wallenrod, l’auteur se réfère principalement aux réalités historiques de l’univers représenté, tout en renforçant la véracité de l’histoire présentée dans le poème et mettant en relief son propre prestige d’un historien éminent. En revanche, dans les notes à la 3e partie des Dziady, Mickiewicz complète la fiction littéraire de relations d’un savant, d’un expert politique et d’un témoin connaissant les réalités de l’État russe. Ainsi joue-t-il les rôles d’un écrivain historique commémorant les souffrances de ses compatriotes, d’un analytique dévoilant la nature du système politique de la Russie impériale et d’un participant aux procédés historiques importants qui expose les raisons historiques polonaises.
The aim of the article is to answer the question how Cyprian Norwid understood Juliusz Słowacki's poem entitled "Anhelli" (1838). Norwid's interpretation of "Anhelli", which was put forward in his lectures "O Juliuszu Słowackim" (1861), was significantly different from the previous ones. Before Norwid, the critics of "Anhelli" admired its aesthetic layer and appreciated the documentary motifs, but could not make sense of its extremely pessimistic message. Norwid, however, interpreted "Anhelli" as an allegorical reflection of what Charles Taylor would have called the Polish social imaginary. Emphasising the role of the metaphorical meaning of a few motifs in the world presented (especially the one of Siberia as the „negative pole” of the Polish civilisation and the picture of characters as supporters of particular ethical views), Norwid interpreted Słowacki's poem as an allegory of a grave crisis of the Polish collective consciousness as well as a picture of the decay of the national community. In this way, Norwid's reflection on "Anhelli" gave him the opportunity to criticise the qualities of the 19th-century Polish culture and the mentality of the then emigrants.
Przedmiotem artykułu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób niemieckojęzyczne opracowania historycznoliterackie ostatnich lat ukazują początkową fazę kształtowania się romantyzmu w Polsce (1818-1830), czyli tzw. przełom romantyczny. Autor analizuje miejsce narracji o początkach polskiego romantyzmu w ramach niemieckojęzycznych koncepcji rozwoju literatury polskiej oraz ewolucji romantyzmu w Europie, a także bada kategorie historycznoliterackie, którym podporządkowane są te narracje. Przegląd ten skłania do wniosku, że początki romantyzmu w Polsce są przedstawiane na dwa sposoby. Niemieccy badacze skupiają się albo na wpływie (lub transferze kulturowym) niemieckiej literatury i myśli estetycznej na polskich twórców, albo na bardziej złożonym obrazie formowania się nowych tendencji literackich w Polsce (w którym ważną rolę odgrywają różnorodne inspiracje zagraniczne, a także ciśnienie polskiej tradycji literackiej oraz fascynacja kulturą ludową). W wielu niemieckojęzycznych syntezach romantyzmu europejskiego polska literatura jest jednak całkowicie pomijana.
This article presents selected rhetorical strategies used by Romantic literary critics to stress their ideological and aesthetic identity. Their essence was the establishment of a new beginning in the history of literature, set at the start of the Romantic movement. To do this the Romantics emphasised the novelty of their own artistic propositions, viewed their work as a new stage in the development of literature, indicated the crisis in which European culture had found itself, redefined the scope of acceptable literary tradition, accentuated their distance from their predecessors, created a situation of continual debate with representatives of other aesthetical views, and showed the historical circumstances attending the Romantic movement, which were radically different from what had applied hitherto. They employed strategies of this kind not only at the start of the Romantic movement, but also throughout its endurance. In my article I refer to the meta-literary statements made by Friedrich Schlegel, William Wordsworth, William Hazlitt, Victor Hugo, Maurycy Mochnacki, Adam Mickiewicz, Seweryn Goszczyński, Juliusz Słowacki, and Cyprian Norwid.
Adam Mickiewicz’s Sonnets, published in 1826, initiated the vogue for this poetic genre in Poland and shortly after a passionate discussion broke out among literary critics on the place and significance of the sonnet in Polish poetry. In the space of barely several years from the publication of this collection there appeared a plethora of articles, reviews, polemics and satirical verse on this matter. Those who put pen to paper were among the most renowned literary lions of this period as well as those a good deal lesser known, often anonymous, standard bearers of traditional, renaissance views on literature as well as advocates of new, romantic tendencies. It is thus that literary exchanges on the sonnet became an important milestone at the Romantic turn, pursued in the 1820s in Poland. This anthology is pleased to unfold before the reader some twenty five expressions of literary criticism on the sonnet. These have been placed in chronological order and given detailed editorial commentary.
W książce "Światy i życie" opowiadam właśnie tę historię.
Celem artykułu jest charakterystyka obecności ukraińskiego poety Tarasa Szewczenki we współczesnym obiegu piśmienniczym w Polsce. Autor omawia stan tłumaczeń twórczości Szewczenki na język polski, wymienia najważniejsze opracowania literaturoznawcze poświęcone temu poecie, a następnie ukazuje, jaki wizerunek Szewczenki wyłania się z wydanych w języku polskim prac współczesnych pisarzy i publicystów ukraińskich: Mykoły Riabczuka, Jarosława Hrycaka, Oksany Zabużko i Jurija Andruchowycza. W pracach tych autorów Szewczenko ukazywany jest głównie jako twórca nowoczesnej ukraińskiej świadomości narodowej oraz represjonowany patriota ukraiński; znacznie mniej uwagi przyciąga jego biografia czy dokonania artystyczne. Autor stawia tezę, że wizerunek Szewczenki we współczesnej Polsce wymaga korekt i uzupełnień.
Title: Traces of Mickiewicz in Tokarczuk’s “The Books of Jacob”.
Abstract: This article discusses various references to Adam Mickiewicz as an author as well as his oeuvre in the narrative and plot of Olga Tokarczuk’s "The Books of Jacob". Popular phrases and symbols taken from Mickiewicz’s poetry, paraphrases and allusions to his poems and dramas as well as suggestive genre hints are among cases in point. From this perspective, "The Books of Jacob" can be seen as a repository of ideas for a new spiritual genealogy of Mickiewicz as a man, author and symbol of Polish identity.
Mickiewiczowska sztuka przypisu. Część II (Konrad Wallenrod i Dziady cz. III). Artykuł stanowi drugą część studium poświęconego analizie kształtu retorycznego i funkcji przypisów Adama Mickiewicza do jego utworów poetyckich. Zostały tu poddane analizie przypisy do Konrada Wallenroda (1828) oraz III części Dziadów (1832). Wymienione utwory w sugestywny sposób łączą historię z bieżącą polityką, a przypisy do nich stanowią kontynuację i rozwinięcie strategii stosowanych przez Mickiewicza w adnotacjach do poprzednich tekstów poetyckich. W erudycyjnych przypisach do Konrada Wallenroda autor odnosi się głównie do realiów historycznych świata przedstawionego, wzmacniając wiarygodność opowieści prezentowanej w poemacie i eksponując własny autorytet wytrawnego historyka. Z kolei w przypisach do III cz. Dziadów Mickiewicz uzupełnia fikcję literacką o relacje uczonego, politycznego eksperta oraz świadka, od podszewki obeznanego z realiami rosyjskiego państwa. Odgrywa w ten sposób role dziejopisa upamiętniającego cierpienia rodaków, analityka obnażającego istotę systemu politycznego carskiej Rosji oraz uczestnika ważnych procesów dziejowych, eksponującego polskie racje historyczne.
Mickiewicz et son art de rédiger des notes. Partie 2e (Konrad Wallenrod et la 3e partie des Dziady). Cet article constitue la deuxième partie de l’étude consacrée à l’analyse de la forme rhétorique et de la fonction des notes de Adam Mickiewicz à ses ouvrages poétiques : Konrad Wallenrod (1828) et la 3e partie des Dziady (1832). Les ouvrages mentionnés unissent de façon suggestive l’histoire à la politique actuelle, et leurs notes constituent la suite et le développement des stratégies appliquées par Mickiewicz dans les annotations se référant aux textes poétiques précédents. Dans les notes érudites à Konrad Wallenrod, l’auteur se réfère principalement aux réalités historiques de l’univers représenté, tout en renforçant la véracité de l’histoire présentée dans le poème et mettant en relief son propre prestige d’un historien éminent. En revanche, dans les notes à la 3e partie des Dziady, Mickiewicz complète la fiction littéraire de relations d’un savant, d’un expert politique et d’un témoin connaissant les réalités de l’État russe. Ainsi joue-t-il les rôles d’un écrivain historique commémorant les souffrances de ses compatriotes, d’un analytique dévoilant la nature du système politique de la Russie impériale et d’un participant aux procédés historiques importants qui expose les raisons historiques polonaises.
The aim of the article is to answer the question how Cyprian Norwid understood Juliusz Słowacki's poem entitled "Anhelli" (1838). Norwid's interpretation of "Anhelli", which was put forward in his lectures "O Juliuszu Słowackim" (1861), was significantly different from the previous ones. Before Norwid, the critics of "Anhelli" admired its aesthetic layer and appreciated the documentary motifs, but could not make sense of its extremely pessimistic message. Norwid, however, interpreted "Anhelli" as an allegorical reflection of what Charles Taylor would have called the Polish social imaginary. Emphasising the role of the metaphorical meaning of a few motifs in the world presented (especially the one of Siberia as the „negative pole” of the Polish civilisation and the picture of characters as supporters of particular ethical views), Norwid interpreted Słowacki's poem as an allegory of a grave crisis of the Polish collective consciousness as well as a picture of the decay of the national community. In this way, Norwid's reflection on "Anhelli" gave him the opportunity to criticise the qualities of the 19th-century Polish culture and the mentality of the then emigrants.
Przedmiotem artykułu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób niemieckojęzyczne opracowania historycznoliterackie ostatnich lat ukazują początkową fazę kształtowania się romantyzmu w Polsce (1818-1830), czyli tzw. przełom romantyczny. Autor analizuje miejsce narracji o początkach polskiego romantyzmu w ramach niemieckojęzycznych koncepcji rozwoju literatury polskiej oraz ewolucji romantyzmu w Europie, a także bada kategorie historycznoliterackie, którym podporządkowane są te narracje. Przegląd ten skłania do wniosku, że początki romantyzmu w Polsce są przedstawiane na dwa sposoby. Niemieccy badacze skupiają się albo na wpływie (lub transferze kulturowym) niemieckiej literatury i myśli estetycznej na polskich twórców, albo na bardziej złożonym obrazie formowania się nowych tendencji literackich w Polsce (w którym ważną rolę odgrywają różnorodne inspiracje zagraniczne, a także ciśnienie polskiej tradycji literackiej oraz fascynacja kulturą ludową). W wielu niemieckojęzycznych syntezach romantyzmu europejskiego polska literatura jest jednak całkowicie pomijana.
This article presents selected rhetorical strategies used by Romantic literary critics to stress their ideological and aesthetic identity. Their essence was the establishment of a new beginning in the history of literature, set at the start of the Romantic movement. To do this the Romantics emphasised the novelty of their own artistic propositions, viewed their work as a new stage in the development of literature, indicated the crisis in which European culture had found itself, redefined the scope of acceptable literary tradition, accentuated their distance from their predecessors, created a situation of continual debate with representatives of other aesthetical views, and showed the historical circumstances attending the Romantic movement, which were radically different from what had applied hitherto. They employed strategies of this kind not only at the start of the Romantic movement, but also throughout its endurance. In my article I refer to the meta-literary statements made by Friedrich Schlegel, William Wordsworth, William Hazlitt, Victor Hugo, Maurycy Mochnacki, Adam Mickiewicz, Seweryn Goszczyński, Juliusz Słowacki, and Cyprian Norwid.