Fìdich
Ël fìdich a l'é un dj'òrgan pì important dël còrp uman, situà ant la part àuta drita dla pansa, sota ël diaframa. A l'ha fonsion vitaj ant la digestion, ël metabolism, e la disintossicassion. A l'é ël second òrgan pì gròss dël còrp (dòp la pel) e a colàbora strèit con ël sistema digestiv e sircolatòri.
Strutura dël fìdich
[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël fìdich as divid an doe part prinsipaj (lòb drita e snistra), separà dal ligament falciform. A l'é formà da milen-e d'unità ciamà lòboj, mincadun-a compòsta da cele epàtiche (epatòcit) e da canalicoj biliar. A l'é rich ëd sangh, fornì da la ven-a pòrta e da l'arteria epàtica.
Fonsion prinsipaj
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Produssion ëd la fel: Essensial për la digestion dij grass (as anmagasin-a ant la cistifelia).
- Disintossicassion: Eliminassion ëd tossin-e (es. àlcol, mëdzine) dal sangh.
- Metabolism dij nutriment: Trasformassion ëd glucòsi an glicògen, sìntesi dle protein-e (es. albumin-a), e gestion dij grass.
- Conservassion dij nutriment: Anmagasiné vitamin-e (A, D, B12) e mineral (fer).
- Fonsion imunitarie: Produssion ëd fator ëd coagulassion e eliminassion dij bater dal sangh.
Organ corelà
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Cistifelia: Anbaron-a la fe prodovùa dal fìdich për giontela a l'intestin cit.
- Pàncreas: A colàbora con ël fìdich ant ël metabolism dël glucòsi (insulin-a e glucagon).
- Ven-a pòrta: A pòrta sangh rich ëd nutriment da l'intestin cit al fìdich.
Maladìe comun-e
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Epatite: Infiamassion dël fìdich (causà da virus, àlcol, o tossin-e).
- Sìndrom ëd fìdich grass: Acumulassion ëd grass ant le cele epàtiche, associà a l'obesità.
- Ciròsi: Dëstrussion crònica dël tessù epàtich, sostituì da tessù fibros.
- Càncher epàtich: Sovens colegà a la ciròsi o a infession (epatite B/C).
Prevension
[modìfica | modifiché la sorgiss]- Evité l'abus d'àlcol e dël tabach.
- Dieta equilibrà (pòch grass saturà, pì fibre).
- Vacinassion contra l'epatite B.
- Contròl regolar dle transaminase (esam dël sangh) për trové problema an temp.
Curiosità
[modìfica | modifiché la sorgiss]An Piemont, ël consum tradissional ëd vin ross (es. Bareul, Barbaresch) a l'é part dla cultura, ma l'ecess a peul danegé ël fìdich. La dieta mediterania, con ël pess, l'euli d'uliva, e le nòtole, a l'é arcomandà për manten-e la salute epàtica. Ij piat com ël frit mist a deuvo esse consumà con moderassion.
Referense
[modìfica | modifiché la sorgiss]Gray, H. (1918). Anatomia umana.