SOW - volume 38 by STUDIA OBSZARÓW WIEJSKICH / RURAL STUDIES
Currently, in Romania, nearly 7,500,000 inhabitants (34% of the country total population) live in... more Currently, in Romania, nearly 7,500,000 inhabitants (34% of the country total population) live in the
metropolitan areas. Following the political and socio-economic changes which came after the post-communist
period, the metropolitan landscape witnessed significant transformations, mainly related to urban sprawl (suburbanisation),
in terms of land use/land cover changes and conversion to residential, commercial or services
areas triggering both deconcentration and spatial redistribution of the population. The authors intend to assess
the main urban sprawl-related housing dynamics in connection with some triggering driving forces in terms of
the spatial transformations of built-up areas, changes in population patterns, residential expansion, etc., while
focusing on the most important Romanian metropolitan areas: Bucharest, Oradea, Iaşi and Constanţa. Therefore,
using GIS computer mapping techniques, statistical data and field surveys, the current study seeks to provide
an insight into the connections between the main patterns of change and the residential development pathways
in the Romanian metropolitan areas.
Through revolting on the 14 of January 2011, Tunisians showed their rejection of the political, e... more Through revolting on the 14 of January 2011, Tunisians showed their rejection of the political, economic
and social system. In fact, the political system was locked since their independence in 1956 and especially
during the presidency of Zine El Abidine Ben Ali (1987–2011). Nevertheless, some local development systems or
local populations used their entrepreneurship and have established an "anti-system" which marks their response
to the system imposed by the State. Therefore, in this paper we have chosen to consider two cases of local
development through self-help. The first case concerns agriculture and will be illustrated by Ghannouch, north
of the town of Gabes. The second case will concern fishing and will be demonstrated in the Kerkennah islands in
the Mediterranean Sea, in front of the city of Sfax. The Ghannouchis faced the narrowness of their agricultural
land, and the Kerkennians faced the narrowness of their marine horizon. The Ghannouchis intensified their agriculture
through jumping and land reclamation to gain new areas away from their essential space. Nevertheless,
the Kerkennians remained closely linked to fishing with considerable efforts to pursue fishing campaigns in the
Gulf of Gabes and away from their seas. These results are verified by field surveys and confirmed by diachronic
images from Google Earth.
A solid international legal framework for family planning supports national family planning progr... more A solid international legal framework for family planning supports national family planning programs.
Yet it is not by itself a program guarantee, especially among Muslim nations, many of which have stalled FP
transitions and weak or absent government assistance for FP programs. The success of Iran’s family planning
program, therefore, is all the more noteworthy. Since its establishment in 1993, it has been one of the most successful
state family planning (FP) programs in the world, having reduced the national annual growth rate from
2.7% in the late 1960s to little over 1% currently. This paper explores international and national legal, institutional,
demographic, and cultural-geographical influences that may have contributed to its results.
The paper is discussing the role of energy production from renewable sources in the rural areas o... more The paper is discussing the role of energy production from renewable sources in the rural areas of
Central Europe, the South-Moravian Region (Czechia) being the case study area. Based on this example the
problems with the use of water, wind, sun, geothermal and biological sources for the energy production are
illustrated. The environmental, technological, economic and social aspects of the matter are discussed. It was
concluded that the use of renewable sources for decentralised energy production and consumption is strongly
recommended for the rural areas. Concerning the mass production, the use of the biological sources seems to
be meaningful. In the case of other sources, rural communes should be careful taking into account an environmental
and economic impact and also the acceptance of local inhabitants.
The paper aims at interpreting inter-linkages between environmental changes and rural out-migrati... more The paper aims at interpreting inter-linkages between environmental changes and rural out-migration
and at assessing their impacts on quality of life of rural women with a case illustration of Upper Kosi Catchment,
Uttarakhand Himalayas, India. The results indicate that the availability of water, fuel-wood and fodder decreased,
agricultural production declined and livelihood opportunities were reduced mainly due to depletion of
natural resources. Consequently, the male out-migration increased by 15% during 1981–2011. This increased
workload of women by 25%, more than 40% women are under severe threat of a variety of health risks generated
mainly due to excess work-load, under-nourishment and lack of hygiene and sanitation.
This contribution forms part of the framework of the CasoNatura research project in order to anal... more This contribution forms part of the framework of the CasoNatura research project in order to analyse
the social trust in two protected natural areas of Castilla-La Mancha region (Spain). It aims to assess contexts of
legitimacy for the Government and management of the space between the agents and institutions. Furthermore,
it tries to detect the level of territorial identity which has the population with regard to their municipality,
natural space and supra-local scales. Conflict detection of environmental, social and economic nature and how
to manage them will be analysed and assessed through methodologies including both bibliographical and documentary
sources and qualitative techniques of socio-territorial analysis: surveys of the local population and
Governing Board of the Park, interviews with "qualified informants" and interviews with organisations/institutions
located in the territory in question.
The paper reviews the main tendencies and problems of rural employment in Ukraine. It has been
co... more The paper reviews the main tendencies and problems of rural employment in Ukraine. It has been
concluded that the issue of rural employment could not be solved without a well-defined rural development policy
and separately from other problems related to the rural regions. That is why it is necessary to implement in
Ukraine the integrated rural policy which assumes a multisectoral approach to overcome the existing problems,
to stimulate the economic diversity, and to expand non-agricultural activities in the rural areas. In order to develop
the rural labour market it will be essential to achieve balance between the urban and rural areas, to create
an attractive business environment, to build a stable rural financial system, and to develop physical and social
infrastructures. In this paper the descriptive analysis is used to analyse tendencies and to identify opportunities
for the increase in rural employment across the country.
This study considers the roles of management and ideology in modifying the sustainability of comm... more This study considers the roles of management and ideology in modifying the sustainability of communal
systems. We approached this issue by discussing the major forces that shaped the planned kibbutz and
the recent processes that have brought about its current transformation. Using a questionnaire-based survey
we tried to reveal the relative importance that the members attach to traditional kibbutz values and their perception
of the tension between the original ideology and the management strategies that have been imposed
on the communal society by both external and internal forces. The findings indicate that pragmatism tends to
prevail over ideology and communality has difficulty in functioning effectively in a highly complex and changing
world. It points to the weakening of the communal system and to growing disengagement from principles of
equality. However, the process and project of reshaping the kibbutz is ongoing.
Australia’s rural regions typically have fragile and narrow economic bases specializing in agricu... more Australia’s rural regions typically have fragile and narrow economic bases specializing in agriculture, mining, or leisure and recreation. We canvass the major sources of economic fragility, which is growing fast through
global competition, massive technological progress, and many other pressures for change. These severely diminish the capacity of governments to deliver effective top-down and one-size-fits-all regional development
strategies. The antidote to fragility resides instead in local self-help strategies designed to increase communities’
entrepreneurial, technological, future-oriented, and innovative capacities. Knowledge about optimal delivery
of such outcomes in Australia’s sparsely settled regions is, however, limited. This suggests an agenda of action
research to promote and document local experiences – both successes and failures – in promoting the cultural
change necessary to deliver stable adaptation.
SOW - volume 39 by STUDIA OBSZARÓW WIEJSKICH / RURAL STUDIES
Present rural economies of developed countries are no more dominated by agriculture. However, in
... more Present rural economies of developed countries are no more dominated by agriculture. However, in
policies of rural economic development the position of farming remains very strong due to the persisiting productivist
thinking. Consequently, the tools of such policies are strongly related to agriculture, despite its minor
contribution to rural economies of developed countries. The aim of this article is to offer recommendations for
more efficient policies of rural economic development which are not based only on agriculture. These policy recommendations
for European or national, regional and local authorities are key research findings of the project
Non-agricultural and non-tourism economic industries in rural peripheries of the Visegrad countries funded by
the International Visegrad Fund.
Entrepreneurial human capital and entrepreneurship are crucial elements for the further developme... more Entrepreneurial human capital and entrepreneurship are crucial elements for the further development
of rural areas. In order to understand the role of rural enterprises it is essential to learn the characteristics
of successful companies in local economies. The main aim of this paper is to demonstrate through the
introduction of the activity, everyday practice and production procedure how non-agricultural and non-tourism
enterprises can foster the development of rural and peripheral areas in the Visegrad countries. Nine local enterprises
of different size, profile and development pathway were examined in order to highlight main experiences
and lessons being vital for and adaptable in other disadvantaged areas. The results and company descriptions
provided in the article are based on in-depth interviews, online data collection and statistical analyses.
The main aim of this paper is to provide a comparative analysis of regional policies dealing with... more The main aim of this paper is to provide a comparative analysis of regional policies dealing with peripheral
rural areas in the Visegrad countries from a historical perspective. As it is demonstrated in the paper
despite the common political and ideological framework the goals and means of regional policy remained rather
different in these countries during state-socialism. The systemic changes demanded the re-conceptualisation
of regional development policy and the reconfiguration of the institutional background. As the comparative
policy analysis showed in the early 1990s there was a lack of coherent regional policy that would efficiently
mitigate growing regional disparities or foster regional competitiveness. The conceptual, legal and institutional
foundation of the new regional policy took place in the second half of the 1990s, with some time lag among the
countries. In the formulation of strategic documents regarding regional policy the foreseen EU accession played
a very important role. The preparation of national development plans were based on the EU’s standardized
development handbooks, therefore a considerable similarity among the new member states’ regional policy
documents can be observed. One can say that earlier differences in regional development priorities were gradually
eliminated by the European integration among the new member states. However, rural areas were considered
in regional economic development policies only in the context of agriculture and tourism development.
In addition to local infrastructural development, preservation of natural and cultural heritage, job creation only
agriculture and tourism were defined for EU and national subsidies.
Rural areas have been traditionally perceived as space dominated by agriculture. However, especia... more Rural areas have been traditionally perceived as space dominated by agriculture. However, especially
since the World War II a sinking importance of agriculture for the economy, employment and even identity
building could be observed. This has occurred both in developed capitalist and post-socialist countries. The purpose
of this article is to discuss the character of present rural economies of developed countries (and especially
Visegrad countries) with a particular attention to other than acricultural and tourism economic industries. Key
factors influencing the growth of jobs in non-farming and tourism sectors are analysed and on this basis the
conditions for entrepreneurship in rural areas in the era of the knowledge economy are re-evaluated.
Economic climate, defined as a general characterization of the overall mood of economy which capt... more Economic climate, defined as a general characterization of the overall mood of economy which captures
the status of the stock market, the perception of the economy by consumers, and the availability of jobs
and credit, is discussed in this paper. Since broad spectrum of key players in society associate economic development
with entrepreneurship, the perception of individuals and entrepreneurs on latter within Czechia, Hungary,
Poland and Slovakia is researched. Source data on entrepreneurial attitudes, perceptions, activities and
entrepreneurship framework conditions are taken from the Global Entrepreneurship Monitor 2014, in order to
conduct comparative analysis of mentioned four countries between themselves and in comparison with the EU
averages. This analysis shows the overall economic climate for entrepreneurship on the country level.
The aim of this article is to analyze various methods and approaches to peripherality, and to int... more The aim of this article is to analyze various methods and approaches to peripherality, and to introduce
proposals for delimitation of peripheral areas in Visegrad countries. First, the content of approaches to the
identification of peripherality is assessed, followed by emphasis on the role of spatial scale in the delimitation
of peripheral areas. Then, the strict and broad understanding of peripherality is described considering the role
of locality in its conceptualization. The quantitative approach to the delimitation of peripheries in the Visegrad
countries presented in the following part of the article is in line with the precise understanding, as it is assumed
to be more sufficient for the research of economic development in peripheral areas. In the final part of the article,
examples of delimitation of peripheries in whole V4 area are introduced based on distance-based measures,
equidistant-based measures, and on the approach employing the potential index. This allowed for revealing and
validating some regularities in the spatial distribution of peripheral areas but also revealed the role of subjective
assumptions entering the delimitations.
The article is focused on the introduction and categorization of various approaches to rurality, ... more The article is focused on the introduction and categorization of various approaches to rurality, and
the identification and delimitation of rural areas in Visegrad countries. Three substantively different groups of
conceptualizations and definitions of rural and rurality are described as follows: functional definitions, rural as
locality (political-economic approaches), and social representation. Latter, basic sorts of methods and approaches
to the delimitation of rural areas in V4 countries are introduced emphasizing its historical development,
differences in spatial level and criteria of delimitation in current research. Due to different nature of rural areas
and even local administrative units (the basic units usually used for delimitation of rural areas), it is not possible
to reach sufficient and reliable identification of rural areas for whole V4 area using any of criteria or definitions
applied in the research at national levels. Therefore, the average population density of entire V4 area was used
as a main criterion for distinguishing between urban and rural LAU 2 at the whole Visegrad area level. Such
approach is also affected by generalization but it captures various conditions in each country relatively well and
moreover, it is comparable with the OECD and European Union methods to some extent.
The aim of this article is to support another view of rural economies than one focused mainly on ... more The aim of this article is to support another view of rural economies than one focused mainly on agriculture.
The reason for such a view is the fact that the economic importance of other than agricultural economic
activities (e.g. in manufacturing, services) in rural areas of developed countries is much larger than that of agriculture.
Despite this new economic orientation of rural areas, rural developemt policies are still heavily focused
on agriculture. To support these statements, a changing nature of rural economies of developed countries is
discussed in contrast to the stagnating focus of rural studies and rural development policies.
SOW - volume 40 by STUDIA OBSZARÓW WIEJSKICH / RURAL STUDIES
Celem artykułu jest przedstawienie językowego obrazu leksemu wieśniak we współczesnym języku
pols... more Celem artykułu jest przedstawienie językowego obrazu leksemu wieśniak we współczesnym języku
polskim. Badanie przeprowadzono w oparciu o definicje zawarte w ogólnych i specjalistycznych słownikach
języka polskiego oraz na podstawie ankiet. Pozwoliło to opisać stereotyp wieśniaka w świadomości Polaków,
który zasadza się na połączeniu znaczenia gramatycznego i metaforycznego. Już nawet w opracowaniach leksykograficznych
doszło do niepokojącego braku wyodrębnienia potocznego rozumienia tego słowa, tj. wieśniak
– człowiek niekulturalny, niewychowany. W większości opracowań leksykograficznych komponent ze znaczenia
gramatycznego człowiek ze wsi został wbudowany w definicje znaczeniowe metaforycznego rozumienia badanego
leksemu. Również badania ankietowe potwierdzają tę tezę. Dla respondentów wieśniak to mieszkaniec wsi,
który ponadto odznacza się następującymi cechami: brakiem obycia, nieznajomością kultury, posługiwaniem się
gwarą, prostactwem, brakiem inteligencji.
W artykule podjęto problem prezentacji wsi i rolnictwa w podręcznikach szkolnych do geografii
w d... more W artykule podjęto problem prezentacji wsi i rolnictwa w podręcznikach szkolnych do geografii
w dwóch krajach – Polsce i Anglii, które różnią zarówno główne założenia kształcenia geograficznego, jak i charakter
oraz problematyka prac naukowych poświęconych obszarom wiejskim. To co łączy obydwa kraje, to fakt,
iż zarówno w Polsce, jak i w Anglii obowiązkowa nauka geografii trwa zaledwie cztery lata i tylko w tym czasie
doświadczenia szkolne są dla uczniów pewnym nośnikiem informacji na temat charakteru tej dyscypliny i przedmiotu
jej badań. Analizowane w artykule podręczniki szkolne potraktowano jako przestrzenie reprezentacji
środowiska geograficznego, które zgodnie z koncepcją H. Lefebvre (1974, 1991), podobnie jak inne media, pośrednio
kształtują u odbiorców określone reprezentacje przestrzeni. Porównanie charakteru i treści dotyczących
wsi i rolnictwa w podręcznikach do geografii w Polsce i w Anglii potwierdziło niedoskonałości polskiej edukacji
geograficznej, która nie wykorzystuje w pełni możliwości, jakie stwarza dyscyplina, a stosowane rozwiązania nie
podążają za dorobkiem geografii jako dyscypliny naukowej.
Celem pracy jest ukazanie roli, jaką pełni społeczeństwo w podejmowaniu przez samorządy lokalne
d... more Celem pracy jest ukazanie roli, jaką pełni społeczeństwo w podejmowaniu przez samorządy lokalne
decyzji dotyczących zagospodarowania obszarów wiejskich. Korzystając z wiedzy o środowisku zamieszkania,
wynikającej z doświadczeń uczestników danej przestrzeni, bardziej odpowiedzialnie i trafnie władze mogą kształtować
przestrzeń. W artykule określono podstawy tej wiedzy i formy jej przekazu oraz zwrócono uwagę na fakt,
iż może ona stać się podstawą współpracy pomiędzy sektorem publicznym a prywatnym. Zwrócono również
uwagę na wartość tkwiącą w aktywnym udziale mieszkańców wsi w odnowie wsi oraz na konieczność włączania
tej grupy społecznej w proces powstawania dokumentów planistycznych i strategicznych. Omówiono formy komunikacji
mieszkańców z władzą samorządu lokalnego, gdyż umiejętność dyskusji zawsze tworzy wartość dodaną
w kontekście realizacji procesu odnowy wsi.
Uploads
SOW - volume 38 by STUDIA OBSZARÓW WIEJSKICH / RURAL STUDIES
metropolitan areas. Following the political and socio-economic changes which came after the post-communist
period, the metropolitan landscape witnessed significant transformations, mainly related to urban sprawl (suburbanisation),
in terms of land use/land cover changes and conversion to residential, commercial or services
areas triggering both deconcentration and spatial redistribution of the population. The authors intend to assess
the main urban sprawl-related housing dynamics in connection with some triggering driving forces in terms of
the spatial transformations of built-up areas, changes in population patterns, residential expansion, etc., while
focusing on the most important Romanian metropolitan areas: Bucharest, Oradea, Iaşi and Constanţa. Therefore,
using GIS computer mapping techniques, statistical data and field surveys, the current study seeks to provide
an insight into the connections between the main patterns of change and the residential development pathways
in the Romanian metropolitan areas.
and social system. In fact, the political system was locked since their independence in 1956 and especially
during the presidency of Zine El Abidine Ben Ali (1987–2011). Nevertheless, some local development systems or
local populations used their entrepreneurship and have established an "anti-system" which marks their response
to the system imposed by the State. Therefore, in this paper we have chosen to consider two cases of local
development through self-help. The first case concerns agriculture and will be illustrated by Ghannouch, north
of the town of Gabes. The second case will concern fishing and will be demonstrated in the Kerkennah islands in
the Mediterranean Sea, in front of the city of Sfax. The Ghannouchis faced the narrowness of their agricultural
land, and the Kerkennians faced the narrowness of their marine horizon. The Ghannouchis intensified their agriculture
through jumping and land reclamation to gain new areas away from their essential space. Nevertheless,
the Kerkennians remained closely linked to fishing with considerable efforts to pursue fishing campaigns in the
Gulf of Gabes and away from their seas. These results are verified by field surveys and confirmed by diachronic
images from Google Earth.
Yet it is not by itself a program guarantee, especially among Muslim nations, many of which have stalled FP
transitions and weak or absent government assistance for FP programs. The success of Iran’s family planning
program, therefore, is all the more noteworthy. Since its establishment in 1993, it has been one of the most successful
state family planning (FP) programs in the world, having reduced the national annual growth rate from
2.7% in the late 1960s to little over 1% currently. This paper explores international and national legal, institutional,
demographic, and cultural-geographical influences that may have contributed to its results.
Central Europe, the South-Moravian Region (Czechia) being the case study area. Based on this example the
problems with the use of water, wind, sun, geothermal and biological sources for the energy production are
illustrated. The environmental, technological, economic and social aspects of the matter are discussed. It was
concluded that the use of renewable sources for decentralised energy production and consumption is strongly
recommended for the rural areas. Concerning the mass production, the use of the biological sources seems to
be meaningful. In the case of other sources, rural communes should be careful taking into account an environmental
and economic impact and also the acceptance of local inhabitants.
and at assessing their impacts on quality of life of rural women with a case illustration of Upper Kosi Catchment,
Uttarakhand Himalayas, India. The results indicate that the availability of water, fuel-wood and fodder decreased,
agricultural production declined and livelihood opportunities were reduced mainly due to depletion of
natural resources. Consequently, the male out-migration increased by 15% during 1981–2011. This increased
workload of women by 25%, more than 40% women are under severe threat of a variety of health risks generated
mainly due to excess work-load, under-nourishment and lack of hygiene and sanitation.
the social trust in two protected natural areas of Castilla-La Mancha region (Spain). It aims to assess contexts of
legitimacy for the Government and management of the space between the agents and institutions. Furthermore,
it tries to detect the level of territorial identity which has the population with regard to their municipality,
natural space and supra-local scales. Conflict detection of environmental, social and economic nature and how
to manage them will be analysed and assessed through methodologies including both bibliographical and documentary
sources and qualitative techniques of socio-territorial analysis: surveys of the local population and
Governing Board of the Park, interviews with "qualified informants" and interviews with organisations/institutions
located in the territory in question.
concluded that the issue of rural employment could not be solved without a well-defined rural development policy
and separately from other problems related to the rural regions. That is why it is necessary to implement in
Ukraine the integrated rural policy which assumes a multisectoral approach to overcome the existing problems,
to stimulate the economic diversity, and to expand non-agricultural activities in the rural areas. In order to develop
the rural labour market it will be essential to achieve balance between the urban and rural areas, to create
an attractive business environment, to build a stable rural financial system, and to develop physical and social
infrastructures. In this paper the descriptive analysis is used to analyse tendencies and to identify opportunities
for the increase in rural employment across the country.
systems. We approached this issue by discussing the major forces that shaped the planned kibbutz and
the recent processes that have brought about its current transformation. Using a questionnaire-based survey
we tried to reveal the relative importance that the members attach to traditional kibbutz values and their perception
of the tension between the original ideology and the management strategies that have been imposed
on the communal society by both external and internal forces. The findings indicate that pragmatism tends to
prevail over ideology and communality has difficulty in functioning effectively in a highly complex and changing
world. It points to the weakening of the communal system and to growing disengagement from principles of
equality. However, the process and project of reshaping the kibbutz is ongoing.
global competition, massive technological progress, and many other pressures for change. These severely diminish the capacity of governments to deliver effective top-down and one-size-fits-all regional development
strategies. The antidote to fragility resides instead in local self-help strategies designed to increase communities’
entrepreneurial, technological, future-oriented, and innovative capacities. Knowledge about optimal delivery
of such outcomes in Australia’s sparsely settled regions is, however, limited. This suggests an agenda of action
research to promote and document local experiences – both successes and failures – in promoting the cultural
change necessary to deliver stable adaptation.
SOW - volume 39 by STUDIA OBSZARÓW WIEJSKICH / RURAL STUDIES
policies of rural economic development the position of farming remains very strong due to the persisiting productivist
thinking. Consequently, the tools of such policies are strongly related to agriculture, despite its minor
contribution to rural economies of developed countries. The aim of this article is to offer recommendations for
more efficient policies of rural economic development which are not based only on agriculture. These policy recommendations
for European or national, regional and local authorities are key research findings of the project
Non-agricultural and non-tourism economic industries in rural peripheries of the Visegrad countries funded by
the International Visegrad Fund.
of rural areas. In order to understand the role of rural enterprises it is essential to learn the characteristics
of successful companies in local economies. The main aim of this paper is to demonstrate through the
introduction of the activity, everyday practice and production procedure how non-agricultural and non-tourism
enterprises can foster the development of rural and peripheral areas in the Visegrad countries. Nine local enterprises
of different size, profile and development pathway were examined in order to highlight main experiences
and lessons being vital for and adaptable in other disadvantaged areas. The results and company descriptions
provided in the article are based on in-depth interviews, online data collection and statistical analyses.
rural areas in the Visegrad countries from a historical perspective. As it is demonstrated in the paper
despite the common political and ideological framework the goals and means of regional policy remained rather
different in these countries during state-socialism. The systemic changes demanded the re-conceptualisation
of regional development policy and the reconfiguration of the institutional background. As the comparative
policy analysis showed in the early 1990s there was a lack of coherent regional policy that would efficiently
mitigate growing regional disparities or foster regional competitiveness. The conceptual, legal and institutional
foundation of the new regional policy took place in the second half of the 1990s, with some time lag among the
countries. In the formulation of strategic documents regarding regional policy the foreseen EU accession played
a very important role. The preparation of national development plans were based on the EU’s standardized
development handbooks, therefore a considerable similarity among the new member states’ regional policy
documents can be observed. One can say that earlier differences in regional development priorities were gradually
eliminated by the European integration among the new member states. However, rural areas were considered
in regional economic development policies only in the context of agriculture and tourism development.
In addition to local infrastructural development, preservation of natural and cultural heritage, job creation only
agriculture and tourism were defined for EU and national subsidies.
since the World War II a sinking importance of agriculture for the economy, employment and even identity
building could be observed. This has occurred both in developed capitalist and post-socialist countries. The purpose
of this article is to discuss the character of present rural economies of developed countries (and especially
Visegrad countries) with a particular attention to other than acricultural and tourism economic industries. Key
factors influencing the growth of jobs in non-farming and tourism sectors are analysed and on this basis the
conditions for entrepreneurship in rural areas in the era of the knowledge economy are re-evaluated.
the status of the stock market, the perception of the economy by consumers, and the availability of jobs
and credit, is discussed in this paper. Since broad spectrum of key players in society associate economic development
with entrepreneurship, the perception of individuals and entrepreneurs on latter within Czechia, Hungary,
Poland and Slovakia is researched. Source data on entrepreneurial attitudes, perceptions, activities and
entrepreneurship framework conditions are taken from the Global Entrepreneurship Monitor 2014, in order to
conduct comparative analysis of mentioned four countries between themselves and in comparison with the EU
averages. This analysis shows the overall economic climate for entrepreneurship on the country level.
proposals for delimitation of peripheral areas in Visegrad countries. First, the content of approaches to the
identification of peripherality is assessed, followed by emphasis on the role of spatial scale in the delimitation
of peripheral areas. Then, the strict and broad understanding of peripherality is described considering the role
of locality in its conceptualization. The quantitative approach to the delimitation of peripheries in the Visegrad
countries presented in the following part of the article is in line with the precise understanding, as it is assumed
to be more sufficient for the research of economic development in peripheral areas. In the final part of the article,
examples of delimitation of peripheries in whole V4 area are introduced based on distance-based measures,
equidistant-based measures, and on the approach employing the potential index. This allowed for revealing and
validating some regularities in the spatial distribution of peripheral areas but also revealed the role of subjective
assumptions entering the delimitations.
the identification and delimitation of rural areas in Visegrad countries. Three substantively different groups of
conceptualizations and definitions of rural and rurality are described as follows: functional definitions, rural as
locality (political-economic approaches), and social representation. Latter, basic sorts of methods and approaches
to the delimitation of rural areas in V4 countries are introduced emphasizing its historical development,
differences in spatial level and criteria of delimitation in current research. Due to different nature of rural areas
and even local administrative units (the basic units usually used for delimitation of rural areas), it is not possible
to reach sufficient and reliable identification of rural areas for whole V4 area using any of criteria or definitions
applied in the research at national levels. Therefore, the average population density of entire V4 area was used
as a main criterion for distinguishing between urban and rural LAU 2 at the whole Visegrad area level. Such
approach is also affected by generalization but it captures various conditions in each country relatively well and
moreover, it is comparable with the OECD and European Union methods to some extent.
The reason for such a view is the fact that the economic importance of other than agricultural economic
activities (e.g. in manufacturing, services) in rural areas of developed countries is much larger than that of agriculture.
Despite this new economic orientation of rural areas, rural developemt policies are still heavily focused
on agriculture. To support these statements, a changing nature of rural economies of developed countries is
discussed in contrast to the stagnating focus of rural studies and rural development policies.
SOW - volume 40 by STUDIA OBSZARÓW WIEJSKICH / RURAL STUDIES
polskim. Badanie przeprowadzono w oparciu o definicje zawarte w ogólnych i specjalistycznych słownikach
języka polskiego oraz na podstawie ankiet. Pozwoliło to opisać stereotyp wieśniaka w świadomości Polaków,
który zasadza się na połączeniu znaczenia gramatycznego i metaforycznego. Już nawet w opracowaniach leksykograficznych
doszło do niepokojącego braku wyodrębnienia potocznego rozumienia tego słowa, tj. wieśniak
– człowiek niekulturalny, niewychowany. W większości opracowań leksykograficznych komponent ze znaczenia
gramatycznego człowiek ze wsi został wbudowany w definicje znaczeniowe metaforycznego rozumienia badanego
leksemu. Również badania ankietowe potwierdzają tę tezę. Dla respondentów wieśniak to mieszkaniec wsi,
który ponadto odznacza się następującymi cechami: brakiem obycia, nieznajomością kultury, posługiwaniem się
gwarą, prostactwem, brakiem inteligencji.
w dwóch krajach – Polsce i Anglii, które różnią zarówno główne założenia kształcenia geograficznego, jak i charakter
oraz problematyka prac naukowych poświęconych obszarom wiejskim. To co łączy obydwa kraje, to fakt,
iż zarówno w Polsce, jak i w Anglii obowiązkowa nauka geografii trwa zaledwie cztery lata i tylko w tym czasie
doświadczenia szkolne są dla uczniów pewnym nośnikiem informacji na temat charakteru tej dyscypliny i przedmiotu
jej badań. Analizowane w artykule podręczniki szkolne potraktowano jako przestrzenie reprezentacji
środowiska geograficznego, które zgodnie z koncepcją H. Lefebvre (1974, 1991), podobnie jak inne media, pośrednio
kształtują u odbiorców określone reprezentacje przestrzeni. Porównanie charakteru i treści dotyczących
wsi i rolnictwa w podręcznikach do geografii w Polsce i w Anglii potwierdziło niedoskonałości polskiej edukacji
geograficznej, która nie wykorzystuje w pełni możliwości, jakie stwarza dyscyplina, a stosowane rozwiązania nie
podążają za dorobkiem geografii jako dyscypliny naukowej.
decyzji dotyczących zagospodarowania obszarów wiejskich. Korzystając z wiedzy o środowisku zamieszkania,
wynikającej z doświadczeń uczestników danej przestrzeni, bardziej odpowiedzialnie i trafnie władze mogą kształtować
przestrzeń. W artykule określono podstawy tej wiedzy i formy jej przekazu oraz zwrócono uwagę na fakt,
iż może ona stać się podstawą współpracy pomiędzy sektorem publicznym a prywatnym. Zwrócono również
uwagę na wartość tkwiącą w aktywnym udziale mieszkańców wsi w odnowie wsi oraz na konieczność włączania
tej grupy społecznej w proces powstawania dokumentów planistycznych i strategicznych. Omówiono formy komunikacji
mieszkańców z władzą samorządu lokalnego, gdyż umiejętność dyskusji zawsze tworzy wartość dodaną
w kontekście realizacji procesu odnowy wsi.
metropolitan areas. Following the political and socio-economic changes which came after the post-communist
period, the metropolitan landscape witnessed significant transformations, mainly related to urban sprawl (suburbanisation),
in terms of land use/land cover changes and conversion to residential, commercial or services
areas triggering both deconcentration and spatial redistribution of the population. The authors intend to assess
the main urban sprawl-related housing dynamics in connection with some triggering driving forces in terms of
the spatial transformations of built-up areas, changes in population patterns, residential expansion, etc., while
focusing on the most important Romanian metropolitan areas: Bucharest, Oradea, Iaşi and Constanţa. Therefore,
using GIS computer mapping techniques, statistical data and field surveys, the current study seeks to provide
an insight into the connections between the main patterns of change and the residential development pathways
in the Romanian metropolitan areas.
and social system. In fact, the political system was locked since their independence in 1956 and especially
during the presidency of Zine El Abidine Ben Ali (1987–2011). Nevertheless, some local development systems or
local populations used their entrepreneurship and have established an "anti-system" which marks their response
to the system imposed by the State. Therefore, in this paper we have chosen to consider two cases of local
development through self-help. The first case concerns agriculture and will be illustrated by Ghannouch, north
of the town of Gabes. The second case will concern fishing and will be demonstrated in the Kerkennah islands in
the Mediterranean Sea, in front of the city of Sfax. The Ghannouchis faced the narrowness of their agricultural
land, and the Kerkennians faced the narrowness of their marine horizon. The Ghannouchis intensified their agriculture
through jumping and land reclamation to gain new areas away from their essential space. Nevertheless,
the Kerkennians remained closely linked to fishing with considerable efforts to pursue fishing campaigns in the
Gulf of Gabes and away from their seas. These results are verified by field surveys and confirmed by diachronic
images from Google Earth.
Yet it is not by itself a program guarantee, especially among Muslim nations, many of which have stalled FP
transitions and weak or absent government assistance for FP programs. The success of Iran’s family planning
program, therefore, is all the more noteworthy. Since its establishment in 1993, it has been one of the most successful
state family planning (FP) programs in the world, having reduced the national annual growth rate from
2.7% in the late 1960s to little over 1% currently. This paper explores international and national legal, institutional,
demographic, and cultural-geographical influences that may have contributed to its results.
Central Europe, the South-Moravian Region (Czechia) being the case study area. Based on this example the
problems with the use of water, wind, sun, geothermal and biological sources for the energy production are
illustrated. The environmental, technological, economic and social aspects of the matter are discussed. It was
concluded that the use of renewable sources for decentralised energy production and consumption is strongly
recommended for the rural areas. Concerning the mass production, the use of the biological sources seems to
be meaningful. In the case of other sources, rural communes should be careful taking into account an environmental
and economic impact and also the acceptance of local inhabitants.
and at assessing their impacts on quality of life of rural women with a case illustration of Upper Kosi Catchment,
Uttarakhand Himalayas, India. The results indicate that the availability of water, fuel-wood and fodder decreased,
agricultural production declined and livelihood opportunities were reduced mainly due to depletion of
natural resources. Consequently, the male out-migration increased by 15% during 1981–2011. This increased
workload of women by 25%, more than 40% women are under severe threat of a variety of health risks generated
mainly due to excess work-load, under-nourishment and lack of hygiene and sanitation.
the social trust in two protected natural areas of Castilla-La Mancha region (Spain). It aims to assess contexts of
legitimacy for the Government and management of the space between the agents and institutions. Furthermore,
it tries to detect the level of territorial identity which has the population with regard to their municipality,
natural space and supra-local scales. Conflict detection of environmental, social and economic nature and how
to manage them will be analysed and assessed through methodologies including both bibliographical and documentary
sources and qualitative techniques of socio-territorial analysis: surveys of the local population and
Governing Board of the Park, interviews with "qualified informants" and interviews with organisations/institutions
located in the territory in question.
concluded that the issue of rural employment could not be solved without a well-defined rural development policy
and separately from other problems related to the rural regions. That is why it is necessary to implement in
Ukraine the integrated rural policy which assumes a multisectoral approach to overcome the existing problems,
to stimulate the economic diversity, and to expand non-agricultural activities in the rural areas. In order to develop
the rural labour market it will be essential to achieve balance between the urban and rural areas, to create
an attractive business environment, to build a stable rural financial system, and to develop physical and social
infrastructures. In this paper the descriptive analysis is used to analyse tendencies and to identify opportunities
for the increase in rural employment across the country.
systems. We approached this issue by discussing the major forces that shaped the planned kibbutz and
the recent processes that have brought about its current transformation. Using a questionnaire-based survey
we tried to reveal the relative importance that the members attach to traditional kibbutz values and their perception
of the tension between the original ideology and the management strategies that have been imposed
on the communal society by both external and internal forces. The findings indicate that pragmatism tends to
prevail over ideology and communality has difficulty in functioning effectively in a highly complex and changing
world. It points to the weakening of the communal system and to growing disengagement from principles of
equality. However, the process and project of reshaping the kibbutz is ongoing.
global competition, massive technological progress, and many other pressures for change. These severely diminish the capacity of governments to deliver effective top-down and one-size-fits-all regional development
strategies. The antidote to fragility resides instead in local self-help strategies designed to increase communities’
entrepreneurial, technological, future-oriented, and innovative capacities. Knowledge about optimal delivery
of such outcomes in Australia’s sparsely settled regions is, however, limited. This suggests an agenda of action
research to promote and document local experiences – both successes and failures – in promoting the cultural
change necessary to deliver stable adaptation.
policies of rural economic development the position of farming remains very strong due to the persisiting productivist
thinking. Consequently, the tools of such policies are strongly related to agriculture, despite its minor
contribution to rural economies of developed countries. The aim of this article is to offer recommendations for
more efficient policies of rural economic development which are not based only on agriculture. These policy recommendations
for European or national, regional and local authorities are key research findings of the project
Non-agricultural and non-tourism economic industries in rural peripheries of the Visegrad countries funded by
the International Visegrad Fund.
of rural areas. In order to understand the role of rural enterprises it is essential to learn the characteristics
of successful companies in local economies. The main aim of this paper is to demonstrate through the
introduction of the activity, everyday practice and production procedure how non-agricultural and non-tourism
enterprises can foster the development of rural and peripheral areas in the Visegrad countries. Nine local enterprises
of different size, profile and development pathway were examined in order to highlight main experiences
and lessons being vital for and adaptable in other disadvantaged areas. The results and company descriptions
provided in the article are based on in-depth interviews, online data collection and statistical analyses.
rural areas in the Visegrad countries from a historical perspective. As it is demonstrated in the paper
despite the common political and ideological framework the goals and means of regional policy remained rather
different in these countries during state-socialism. The systemic changes demanded the re-conceptualisation
of regional development policy and the reconfiguration of the institutional background. As the comparative
policy analysis showed in the early 1990s there was a lack of coherent regional policy that would efficiently
mitigate growing regional disparities or foster regional competitiveness. The conceptual, legal and institutional
foundation of the new regional policy took place in the second half of the 1990s, with some time lag among the
countries. In the formulation of strategic documents regarding regional policy the foreseen EU accession played
a very important role. The preparation of national development plans were based on the EU’s standardized
development handbooks, therefore a considerable similarity among the new member states’ regional policy
documents can be observed. One can say that earlier differences in regional development priorities were gradually
eliminated by the European integration among the new member states. However, rural areas were considered
in regional economic development policies only in the context of agriculture and tourism development.
In addition to local infrastructural development, preservation of natural and cultural heritage, job creation only
agriculture and tourism were defined for EU and national subsidies.
since the World War II a sinking importance of agriculture for the economy, employment and even identity
building could be observed. This has occurred both in developed capitalist and post-socialist countries. The purpose
of this article is to discuss the character of present rural economies of developed countries (and especially
Visegrad countries) with a particular attention to other than acricultural and tourism economic industries. Key
factors influencing the growth of jobs in non-farming and tourism sectors are analysed and on this basis the
conditions for entrepreneurship in rural areas in the era of the knowledge economy are re-evaluated.
the status of the stock market, the perception of the economy by consumers, and the availability of jobs
and credit, is discussed in this paper. Since broad spectrum of key players in society associate economic development
with entrepreneurship, the perception of individuals and entrepreneurs on latter within Czechia, Hungary,
Poland and Slovakia is researched. Source data on entrepreneurial attitudes, perceptions, activities and
entrepreneurship framework conditions are taken from the Global Entrepreneurship Monitor 2014, in order to
conduct comparative analysis of mentioned four countries between themselves and in comparison with the EU
averages. This analysis shows the overall economic climate for entrepreneurship on the country level.
proposals for delimitation of peripheral areas in Visegrad countries. First, the content of approaches to the
identification of peripherality is assessed, followed by emphasis on the role of spatial scale in the delimitation
of peripheral areas. Then, the strict and broad understanding of peripherality is described considering the role
of locality in its conceptualization. The quantitative approach to the delimitation of peripheries in the Visegrad
countries presented in the following part of the article is in line with the precise understanding, as it is assumed
to be more sufficient for the research of economic development in peripheral areas. In the final part of the article,
examples of delimitation of peripheries in whole V4 area are introduced based on distance-based measures,
equidistant-based measures, and on the approach employing the potential index. This allowed for revealing and
validating some regularities in the spatial distribution of peripheral areas but also revealed the role of subjective
assumptions entering the delimitations.
the identification and delimitation of rural areas in Visegrad countries. Three substantively different groups of
conceptualizations and definitions of rural and rurality are described as follows: functional definitions, rural as
locality (political-economic approaches), and social representation. Latter, basic sorts of methods and approaches
to the delimitation of rural areas in V4 countries are introduced emphasizing its historical development,
differences in spatial level and criteria of delimitation in current research. Due to different nature of rural areas
and even local administrative units (the basic units usually used for delimitation of rural areas), it is not possible
to reach sufficient and reliable identification of rural areas for whole V4 area using any of criteria or definitions
applied in the research at national levels. Therefore, the average population density of entire V4 area was used
as a main criterion for distinguishing between urban and rural LAU 2 at the whole Visegrad area level. Such
approach is also affected by generalization but it captures various conditions in each country relatively well and
moreover, it is comparable with the OECD and European Union methods to some extent.
The reason for such a view is the fact that the economic importance of other than agricultural economic
activities (e.g. in manufacturing, services) in rural areas of developed countries is much larger than that of agriculture.
Despite this new economic orientation of rural areas, rural developemt policies are still heavily focused
on agriculture. To support these statements, a changing nature of rural economies of developed countries is
discussed in contrast to the stagnating focus of rural studies and rural development policies.
polskim. Badanie przeprowadzono w oparciu o definicje zawarte w ogólnych i specjalistycznych słownikach
języka polskiego oraz na podstawie ankiet. Pozwoliło to opisać stereotyp wieśniaka w świadomości Polaków,
który zasadza się na połączeniu znaczenia gramatycznego i metaforycznego. Już nawet w opracowaniach leksykograficznych
doszło do niepokojącego braku wyodrębnienia potocznego rozumienia tego słowa, tj. wieśniak
– człowiek niekulturalny, niewychowany. W większości opracowań leksykograficznych komponent ze znaczenia
gramatycznego człowiek ze wsi został wbudowany w definicje znaczeniowe metaforycznego rozumienia badanego
leksemu. Również badania ankietowe potwierdzają tę tezę. Dla respondentów wieśniak to mieszkaniec wsi,
który ponadto odznacza się następującymi cechami: brakiem obycia, nieznajomością kultury, posługiwaniem się
gwarą, prostactwem, brakiem inteligencji.
w dwóch krajach – Polsce i Anglii, które różnią zarówno główne założenia kształcenia geograficznego, jak i charakter
oraz problematyka prac naukowych poświęconych obszarom wiejskim. To co łączy obydwa kraje, to fakt,
iż zarówno w Polsce, jak i w Anglii obowiązkowa nauka geografii trwa zaledwie cztery lata i tylko w tym czasie
doświadczenia szkolne są dla uczniów pewnym nośnikiem informacji na temat charakteru tej dyscypliny i przedmiotu
jej badań. Analizowane w artykule podręczniki szkolne potraktowano jako przestrzenie reprezentacji
środowiska geograficznego, które zgodnie z koncepcją H. Lefebvre (1974, 1991), podobnie jak inne media, pośrednio
kształtują u odbiorców określone reprezentacje przestrzeni. Porównanie charakteru i treści dotyczących
wsi i rolnictwa w podręcznikach do geografii w Polsce i w Anglii potwierdziło niedoskonałości polskiej edukacji
geograficznej, która nie wykorzystuje w pełni możliwości, jakie stwarza dyscyplina, a stosowane rozwiązania nie
podążają za dorobkiem geografii jako dyscypliny naukowej.
decyzji dotyczących zagospodarowania obszarów wiejskich. Korzystając z wiedzy o środowisku zamieszkania,
wynikającej z doświadczeń uczestników danej przestrzeni, bardziej odpowiedzialnie i trafnie władze mogą kształtować
przestrzeń. W artykule określono podstawy tej wiedzy i formy jej przekazu oraz zwrócono uwagę na fakt,
iż może ona stać się podstawą współpracy pomiędzy sektorem publicznym a prywatnym. Zwrócono również
uwagę na wartość tkwiącą w aktywnym udziale mieszkańców wsi w odnowie wsi oraz na konieczność włączania
tej grupy społecznej w proces powstawania dokumentów planistycznych i strategicznych. Omówiono formy komunikacji
mieszkańców z władzą samorządu lokalnego, gdyż umiejętność dyskusji zawsze tworzy wartość dodaną
w kontekście realizacji procesu odnowy wsi.
szczególną rolę w kształtowaniu obszarów wiejskich. Badania ankietowe przeprowadzone wśród studentów
kierunków Gospodarka Przestrzenna, Architektura Krajobrazu i Turystyka i Rekreacja wykazały wpływ specyfiki
kształcenia na różnice w postrzeganiu krajobrazu kulturowego obszarów wiejskich. W badaniu ankietowym studenci
wykazywali braki w wiedzy z zakresu krajobrazu kulturowego, co w przyszłości może negatywnie wpłynąć
na interpretację i kształtowanie przestrzeni wiejskiej. Wyniki analizy porównawczej esejów pt. Idealna wieś oraz
problemowych opracowań zaliczeniowych dotyczących koncepcji zagospodarowania terenu wykazały, że zachodzi
konieczność wymiany wiedzy i doświadczeń studentów różnych kierunków (np. poprzez międzyuczelniane
warsztaty, wspólne praktyki / zajęcia terenowe, wystawy projektów). Przeprowadzone badania oraz analiza treści
kształcenia dla wybranych kierunków wskazują na potrzebę ujęcia treści związanych z kształtowaniem krajobrazu,
zwłaszcza obszarów wiejskich, w ramach odrębnego kształcenia, gdyż wiedza przekazana w tym zakresie
w dotychczasowej formie może ulegać rozmyciu.
na gromadzenie i udostępnianie zbiorów naukowych. Ich zasoby są ogromne i stale aktualizowane. Dla przeciętnego
obywatela służy duża liczebnie sieć bibliotek utrzymywanych przez samorządy lokalne. Podstawowym
ich zadaniem jest dostarczanie „książek do czytania” oraz działalność edukacyjno-kulturalna. Potrzeba przebudowy
i wypracowania nowego wizerunku biblioteki publicznej, rozszerzającej swoją podstawową działalność
o funkcje informacyjne, kulturalne i społeczne zwłaszcza na obszarach wiejskich w Polsce jest duża. Celem badawczym
było określenie znaczenia, jakie spełniają biblioteki w środowisku wiejskim w Polsce. Rozwój bibliotek
wiejskich wspierają dwa komplementarne programy: Rozwoju Bibliotek i Biblioteka+. W artykule przedstawiono
działalność biblioteki wiejskiej w Starym Mieście jako centrum funkcji informacyjnej, edukacyjnej, kulturalnej
i społecznej. Model biblioteki wiejskiej jako centrum wszelakiej informacji, w którym można się dowiedzieć praktycznie
wszystkiego, preferowany w państwach zachodnich, jest w Polsce jeszcze odległy.
pochodną dynamicznego procesu przeobrażeń kultury chłopskiej. Wraz z kulturą fizyczną w wiejskich społecznościach
lokalnych pojawiały się nowe zjawiska społeczno-kulturowe, na ogół o miejskiej proweniencji, w sposób
istotny zmieniające styl życia mieszkańców wsi. Współcześnie obserwować można podobne prawidłowości.
Przykładem jest ekspansja „kultury futbolowej” dokonująca się dzięki masowej obecności na obszarach wiejskich
klubów sportowych, z których większość propaguje piłkę nożną. Artykuł stanowi przyczynek do eksplikacji
zjawiska futbolizacji polskiej wsi w kategoriach geograficznych, a tym samym wyjścia poza dominującą jak dotąd
w rozważaniach nad tym zagadnieniem perspektywę socjologiczną. Celem tekstu jest wykazanie związków między
organizacją przestrzeni wokół widowiska sportowego a aktywnością kibicowską. Autorzy, uznając aspekt
przestrzenny za immanentny dla piłkarskiej rywalizacji, podejmują próbę analizy, z zastosowaniem koncepcji
funkcji miejsca, usytuowania i funkcji boisk i stadionów w układach lokalnych – w wymiarze morfologiczno-przestrzennym,
ekonomicznym oraz społecznym. Chcą przy tym wskazać i uzasadnić kierunek dalszych studiów nad
zagadnieniem z zastosowaniem podejścia interdyscyplinarnego.
projektów unijnych przez wybrane gminy z województwa łódzkiego na rzecz poprawy szans edukacyjnych dzieci
i młodzieży z terenów wiejskich. Projekty wspierały przemiany w wybranych (i zdefiniowanych) obszarach
nierówności w zakresie edukacji na wsi, począwszy od edukacji przedszkolnej poprzez wdrażanie programów
w szkołach ogólnych oraz pozyskiwanie środków na programy doskonalenia nauczycieli. Dzięki funduszom unijnym
możliwa jest realizacja kompleksowych działań wspierających istniejące placówki oświatowe oraz powoływanie
nowych, doposażanie bazy dydaktycznej, w tym także tworzenie bogatej infrastruktury sportowej, zmianę
kwalifikacji kadry pedagogicznej, jak również inwestycje w infrastrukturę edukacyjną. Punktem wyjścia są dane
statystyczne dotyczące zrealizowanych w okresie 2006–2013 projektów w edukacji przy wykorzystaniu środków
UE w województwie łódzkim. Następnie zaprezentowane są przykłady zrealizowanych projektów (z uwzględnieniem
obszaru nierówności) w trzech gminach województwa łódzkiego: Drużbice z powiatu bełchatowskiego,
Grabów z powiatu łęczyckiego i Kowiesy z powiatu skierniewickiego. Podstawowym materiałem są źródła zastane,
pozyskane na szczeblu województwa oraz analizowanych gmin.
funduszy strukturalnych, które przyczyniają się do modernizacji obszarów wiejskich. Jednym z najbardziej
skutecznych mechanizmów tego wsparcia okazał się LEADER, którego popularność w Polsce jest największa
spośród wszystkich krajów członkowskich UE. Jego specyfika, polegająca na aktywizacji społeczności lokalnych,
okazała się skuteczną odpowiedzią na rzeczywiste potrzeby mieszkańców, a za szczególnie istotne uznać należy
potrzeby edukacyjne. W artykule przeanalizowano, w jaki sposób i w jakim zakresie mechanizm LEADER wspiera
procesy edukacyjne na obszarach wiejskich. Analizie poddano wszystkie 27,5 tys. projektów, które w perspektywie
finansowej 2007–2013 realizowane były w ramach mechanizmu LEADER w Polsce. Pod uwagę wzięto
zarówno projekty w ramach wdrażania lokalnych strategii rozwoju, jak i projekty współpracy. W przypadku tych
drugich komponent edukacyjny okazał się mieć jednak marginalne znaczenie. W ramach wdrażania lokalnych
strategii rozwoju projekty edukacyjne stanowiły natomiast 1/4 wszystkich projektów i miały one charakter pośrednio
lub bezpośrednio wspierających edukację. Inicjatywy wsparcia pośredniego zdecydowanie dominowały,
zarówno w skali całego kraju, jak i w poszczególnych LGD, zarówno pod względem liczby, jak i wartości projektów.
Najwięcej z nich dotyczyło budowy świetlic wiejskich. Z kolei projekty bezpośrednio wspierające edukację w skali
całego kraju miały relatywnie niewielki udział w strukturze. Analiza liczby i wartości projektów edukacyjnych
nie wykazała istotnych zależności przestrzennych. Powszechność inwestycji „twardych”, charakteryzujących się
wysokimi nakładami finansowymi, unifikuje przestrzenny obraz struktury wartości projektów.
znaczący ubytek liczby uczniów w szkołach podstawowych. Konsekwencją tych zmian jest likwidacja małych
szkół zlokalizowanych głównie na obszarach wiejskich. Powoduje to wydłużenie czasu dojazdu dzieci do szkół.
Artykuł przedstawia zmiany w sieci szkół województwa małopolskiego oraz zjawiska ludnościowe, które w głównej
mierze za nie odpowiadają. Skupiono się na najbardziej depopulacyjnym regionie województwa, powiecie
miechowskim, położonym w jego północno-wschodniej części. Dla powiatu miechowskiego przedstawiono
zmiany ludności w latach 1950–2012, które doprowadziły do trudnej sytuacji demograficznej regionu. Następnie
porównano poziom dostępności czasowej do szkół podstawowych powiatu miechowskiego w roku 2008 oraz
2014. Starano się również ocenić organizację zajęć pozalekcyjnych, jako istotnego czynnika wyrównywania szans
kształcenia dzieci i młodzieży.
rolnym. Wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wprowadzanie gospodarki opartej na wiedzy powodują
zapotrzebowanie na wzrost poziomu wykształcenia ludności rolniczej. Problematyka z zakresu edukacji
mieszkańców wsi jest w Polsce przedmiotem licznych prac i zainteresowań badawczych. Obejmują one zarówno
opracowania dotyczące całego kraju, jak i regionów. Niniejszy artykuł stanowi próbę ukazania stanu i zmiany
wykształcenia rolniczego kierowników gospodarstw rolnych w latach 2002–2010 w województwie kujawsko-
-pomorskim, w okresie pomiędzy powszechnymi spisami rolnictwa. Zbadano zależności pomiędzy rozkładem
przestrzennym struktury wykształcenia kierowników gospodarstw rolnych a uwarunkowaniami przyrodniczymi
i pozaprzyrodniczymi. Jednocześnie w celu określenia przemian pod względem poziomu i struktury wykształcenia
kierowników (użytkowników) gospodarstw rolnych prowadzących działalność rolniczą, przyjmując przeciętny
okres edukacji rolniczej, obliczono wskaźnik bonitacji punktowej wykształcenia rolniczego.
z przyszłością młodych mieszkańców województwa mazowieckiego. Artykuł jest wynikiem analizy danych pozyskanych
z badania potrzeb i planów młodzieży województwa mazowieckiego, ze szczególnym uwzględnieniem
młodzieży z obszarów wiejskich. Badanie to miało charakter ankietowy, objęło uczniów szkół ponadgimnazjalnych.
Pytano w nim m.in: jak młodzież postrzega swoje miejsce zamieszkania, jakie są jej przewidywania dotyczące
przebiegu dalszej nauki i kariery zawodowej oraz jak ocenia swoje szanse na rynku pracy. Wyniki potwierdziły
znaczenie Warszawy jako bieguna przyciągającego kapitał ludzki ze względu na jakość i ofertę edukacyjną, wielkość
stołecznego rynku pracy oraz warunki życia.
związane są ze zmianami strukturalnymi w szkolnictwie wyższym oraz z przemianami znaczenia nadawanemu
wartości wykształcenia. Artykuł analizuje wpływ umasowienia i upowszechnienia studiów wyższych na młodzież
wiejską i same obszary wiejskie. Procesy te, wraz z przemianami mentalnymi mieszkańców wsi, otwarciem kulturowym
na nowe trendy i wartości czy niebagatelną pomocą unijną skierowaną na obszary wiejskie, sprawiły,
że do niedawna marginalizowane obszary wiejskie zyskały szansę na „nadgonienie” oświatowych i cywilizacyjnych
zaległości. Młodzież wiejska z pojawiającej się szansy skorzystała: dostała możliwość zdobycia wymarzonych
kwalifikacji i wyższego wykształcenia przydatnych później na rynku pracy, co w znacznej mierze przyczyniło się
do destygmatyzacji wiejskości. Zyskały również obszary wiejskie, na których nastąpił wyraźny wzrost poziomu
wykształcenia ogółu ich mieszkańców oraz zaszła rekompozycja społecznej struktury. Wśród negatywnych konsekwencji
tych procesów należy wymienić przede wszystkim: kształtowanie aspiracji życiowych i zawodowych
do wyjścia ze wsi i do pracy poza rolnictwem (młodzież nie chce kształcić się w zawodach rolniczych i raczej nie
planuje również powrócić na wieś). Wynika to z coraz silniejszych więzi z miastem (poprzez miejsce zatrudnienia
bądź zamieszkania) mieszkańców wsi z wyższym wykształceniem, których znaczna część ma ograniczone związki
z obszarami wiejskimi (m.in. wiejscy migranci oraz miejscy rezydenci).
człowieka) najczęściej przyjmuje się model historyczno-problemowy, tzn. chronologicznego opisu podejmowanych
tematów z charakterystyką najważniejszych wyników prac naukowych. Podobna sytuacja dotyczy podsumowań
dorobku geografii rolnictwa. Dużo rzadziej stosowanym modelem oceny dorobku i charakteru dyscypliny
jest próba rekonstrukcji przedmiotowej odnosząca się do podstaw teoretyczno-metodologicznych. Rozwój programu
badawczego geografii rolnictwa w Polsce można rozpatrywać jako zespół następujących po sobie podprogramów,
których historia wprowadzania może być interpretowana jako powtarzająca się procedura reformy
twardego rdzenia i tworzenie wokół niego pasa ochronnego. Geneza i podtrzymywanie mocy wyjaśniającej programu
badawczego przez stopniowe poszerzanie problematyki studiów, przy zachowaniu rygoru postępowania
metodologicznego, stanowi interesujący przypadek ewolucji szkoły naukowej, wzrostu jej znaczenia, rozkwitu
oraz regresu.
przeprowadzonych wśród mieszkańców przyległej do zbiornika wsi Ligota Zamecka. Termin pierwszej ankietyzacji został wybrany w momencie, kiedy mieszkańcy znali jedynie projekt budowy zbiornika retencyjno-rekreacyjnego w Kluczborku. Drugą ankietę przeprowadzono, kiedy zbiornik był już ukończony i napełniony wodą. Wyniki ankietyzacji pokazują, że opinia mieszkańców, zmieniła się wraz z wybudowaniem zbiornika (więcej jest opinii pozytywnych). Ponadto wykonano dwukrotnie orientacyjne badanie fizykochemiczne wody w zbiorniku.
Próby pobrano jesienią i wiosną poniżej miejsca wlotu rzeki Stobrawa do zbiornika wstępnego oraz na wlocie do właściwego zbiornika retencyjnego.
szczególnie dobrze rozwinięte cechy miejskie, zarówno w rozumieniu ilościowym (natężenie cech), jak i jakościowym (liczba tych cech) są byłe miasta. Niektóre z nich, pomimo wiejskiego obecnie statusu, zachowały miejski układ przestrzenny, silne związki z zapleczem i inne miejskie cechy, dzięki którym w świadomości społeczności lokalnych ciągle pozostają miastami. Charakterystyka tych jednostek uwzględnia m.in. zagadnienia demograficzne, funkcjonalne i morfologiczne. Część miejscowości wytypowano jako posiadające szanse na odzyskanie praw
miejskich.
ten – pomimo podejmowanych różnych prób jego aktywizacji – zaliczany był przez wielu badaczy do obszarów problemowych. W ostatnich latach doszło jednak do zróżnicowania się tendencji zmian ludnościowych i obok wciąż obecnych procesów depopulacji pojawiły się procesy świadczące o „odradzaniu się” niektórych wsi, uznawanych
dotychczas za zanikające. Wpływ na to mają przede wszystkim nowi mieszkańcy napływający tu głównie z obszarów miejskich, którzy w wielu przypadkach podejmują działalność gospodarczą, przyczyniając się do przeobrażenia charakteru funkcjonalnego poszczególnych wsi.
-mazurskie, pomorskie, kujawsko-pomorskie oraz zachodniopomorskie. Stan rozwoju funkcjonalnego obszarów wiejskich północnej Polski z 1988 r. przedstawiono na podstawie wyników klasyfikacji funkcjonalno-przestrzennej zastosowanej przez W. Stolę (1993). Do analizy zmian funkcjonalno-przestrzennych w 2012 r. wykorzystano dane z GUS. Klasyfikację obszaru w ujęciu gmin wykonano na podstawie zbioru cech diagnostycznych kwalifikujących gminę do jednego z 5 typów funkcjonalnych nawiązujących do klasyfikacji z 1988 r. (Stola 1993). Wyniki przeprowadzonej analizy potwierdzają, iż struktura funkcjonalno-przestrzenna obszarów wiejskich północnej Polski – podobnie jak w całym kraju – ulega coraz większemu zróżnicowaniu. Obszary wiejskie często stają się obszarami wielofunkcyjnymi, gdzie obok funkcji rolniczej rozwija się działalność pozarolnicza. Istotnym jest, aby rozwój wielofunkcyjny przyczyniał się do tworzenia lepszych warunków życia ludności wiejskiej, zapewniając równocześnie ochronę krajobrazu przyrodniczego i kulturowego.
rozwoju obszarów wiejskich województwa lubelskiego, m.in. trudną sytuację demograficzną, niską jakość kapitału ludzkiego, peryferyjne położenie, monofunkcyjność obszarów, położenie na pograniczu religijnym i kulturowym i inne. Biorąc pod uwagę te uwarunkowania wyznaczono obszary reprezentujące różne kierunki specjalizacji
(obszary funkcjonalne), m.in. mieszkaniowe, turystyczno-rekreacyjne, usługowe, rolnicze i inne.
Morana Ii., jako zmienną przyjęto powierzchnię użytków rolnych objętych dofinansowaniem unijnym z pakietów programu rolnośrodowiskowego: „Rolnictwo zrównoważone”, „Rolnictwo ekologiczne”, „Ochrona gleb i wód”, działania „Wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania” (ONW) w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007–2013.
czynników rozwoju. Przedmiotem badań są obszary stagnacji wyznaczone metodą analizy skupień przeprowadzonej na podstawie wartości wskaźnika syntetycznego dla okresu 2000–2010, na poziomie powiatów. W pierwszym kroku postępowania badawczego identyfikuje się czynniki rozwoju w obszarach stagnacji w ujęciu całościowym oraz w ujęciu częściowym. Następnie w układzie analizowanych jednostek określa się poziom i strukturę wykorzystania funduszy unijnych w latach 2004–2010 zarówno ogółem, jak i w podziale odpowiadającym
wskazanym aspektom rozwoju społeczno-gospodarczego. Ostatnim etapem jest analiza stopnia dopasowania wielkości i struktury pozyskanych funduszy unijnych do zidentyfikowanych czynników rozwojowych obszarów stagnacji. Wyniki badań pozwalają wskazać rekomendacje w zakresie ukierunkowania interwencji polityki rozwoju
skierowanej do polskich obszarów stagnacji na poziomie lokalnym w celu bardziej efektywnego kształtowania i wzmacniania ich czynników rozwoju. Opracowanie zawiera częściowe wyniki badań prowadzonych w ramach projektu badawczego Rozwój społeczno-gospodarczy a kształtowanie się obszarów wzrostu i obszarów stagnacji
gospodarczej finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki (N N306 791940), którego Autorzy są wykonawcami.
wsi, jako kierunku (specjalności) oraz ważnego pola badawczego geografii społeczno-ekonomicznej. Podstawą badań w geografii wsi jest potrójna struktura obszarów wiejskich (wieś, obszar wiejski i kontinuum wiejsko-miejskie). W literaturze geograficznej można wymienić co najmniej trzy konceptualne modele studiów wiejskich: funkcjonalistyczny (gdzie funkcja prowadzi do wyjaśnienia danego zjawiska), systemowy (wieś stanowi otwarty system społeczno-techniczny kształtowany na wielu płaszczyznach i poziomach) i humanistyczny (podejście behawioralne, jakościowe). Konceptualizacja systemowa w badaniach wsi (gmin) umożliwia wyróżnienie trzech podsystemów: I – podsystemu uwarunkowań, II – podsystemu funkcjonalno-strukturalnego i III – podsystemu strategicznego. W podsystemach: uwarunkowań i funkcjonalno-strukturalnym wyróżniono po 10 obszarów badawczych,
natomiast w podsystemie strategicznym 7 scenariuszy rozwoju. W strategicznym rozwoju obszarów wiejskich Polski (do 2050 r.) autor rozważa różnorodność scenariuszy jako efekt optymalnego wykorzystania (lub niewykorzystania) sfery przyrodniczej, społeczno-demograficznej, ekonomicznej i infrastrukturalnej, w wymiarze
lokalnym, regionalnym, krajowym i globalnym.
specyficznego wielofunkcyjnego obszaru wiejskiego, położonego w strefie podmiejskiej dużego miasta. Wyprowadzone wnioski odnoszą się zarówno do samego przedmiotu badania (gminy), jak i mają wymiar teoretyczny.
i przestrzennymi, co pozwala na traktowanie ich jako przedmiotu interwencji polityk publicznych. Ich zasięg przestrzenny można wyznaczyć badając więzi gospodarcze, społeczne czy środowiskowe. Analizę oparto o krajowe i regionalne dokumenty strategiczne, materiały statystyczne i opracowania eksperckie oraz wyniki ankietyzacji,
którą przeprowadzono w środowisku lokalnych samorządów gmin i powiatów województwa opolskiego. Czynnikiem delimitującym strefy potencjału i obszary interwencji była ocena dostępności do usług publicznych o charakterze technicznym, społecznym oraz administracyjnym. Wyniki zaprezentowano w formie opisowej
i graficznej na mapach.
i struktury funkcjonalnej (funkcjonalno-strukturalnych). Funkcjonalne modele pojęciowe i odpowiadające im programy badań koncentrowały się na koncepcji (idei) wyjaśniania rzeczywistości oraz ich rozwoju w kontekście rozwiązywania problemów badawczych. Funkcjonalizm w badaniach przestrzennych (głównie geografia ekonomiczna
i gospodarka przestrzenna) był najważniejszym nurtem identyfikacji i interpretacji zjawisk społeczno-gospodarczych. Zredukowanie rzeczywistości społeczno-gospodarczej głównie do sfery zagospodarowania przestrzennego i przyjęcie metod badań funkcjonalnych uwydatniało te właściwości struktury, które podkreślały
systemową spójność (harmonia i ład przestrzenny). W koncepcjach rozwoju wiejskiej przestrzeni (planowanie funkcjonalne) natomiast w małym stopniu podkreśla się wewnętrzne sprzeczności, które są źródłem konfliktów i napięć o charakterze społecznym.
regionu powierzchniowego, tzw. „pozornego”. Przyjęto, że poziomem szczegółowości analizy jest gmina.
W pierwszym etapie wyłoniony został podzbiór gmin, które na podstawie przyjętego kryterium uznano za obszary wiejskie. Następnie na podstawie analizy danych empirycznych wśród gmin wyznaczonych obszarów wiejskich wyodrębniono takie obszary, które cechują się relatywną homogenicznością pod względem dostępności
transportowej, dynamiki rozwoju i wewnętrznej struktury gospodarki. W każdej z wymienionych trzech płaszczyzn analizy wyodrębniono 2 lub 3 kategorie gmin. Wyniki tych klasyfikacji umożliwiły wyznaczenie 12 typów funkcjonalnych obszarów wiejskich, stanowiących różne kombinacje klas możliwych do uzyskania w trzech płaszczyznach analizy. W końcowym etapie uzyskana struktura przestrzenna została zgeneralizowana w celu wyznaczenia względnie homogenicznych zwartych obszarów funkcjonalnych. Wyniki zastosowanej procedury oraz
jej poszczególnych etapów zostały zaprezentowane na mapach.