Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2025
EXTENDED ABSTRACT
Children living in villages and rural areas find a suitable environment and pla... more EXTENDED ABSTRACT Children living in villages and rural areas find a suitable environment and play materials in nature. When children use nature as a play space and plants as play tools and materials, they become integrated with nature. Plants used in children's games and toy making provide information about the vegetation characteristics of that region. The plant presence of the place where the child lives has a significant impact on his play. Children produce games and toys according to the natural flora (flora) of the place where they live or the products grown. Trees, flowers and herbs fulfill important functions in children's games and toys. Trees: It makes the space clear and has a center feature. The bark, branches, leaves, flowers, fruits, fruit seeds, seeds of various trees and the wood produced from trees, garbage, sticks, sticks, wands, laths, plywood, are used as play and toy materials. In their early periods, people practiced hunting and gathering. It can be thought that children also engaged in hunting and gathering activities on their own or with adults, or at least helped their elders in these activities. With industrialization, urbanization, migration from village to city, decrease in the population engaged in agriculture and animal husbandry, and the transition from nomadic lifestyle to settled life, people have moved away from nature and started to spend more time in closed areas. Digital culture, television, radio and the internet have squeezed people into narrow spaces. Plants in Osmaniye children's folklore; It is used in the production of toys, games and activity tools. Various plant names are used in children's play names, nursery rhymes and game contents. Various games are played with plants. Plants are used to decorate and make ornaments, and intention and fortune telling games are played with plants. Plants that are eaten, drunk, tasted and chewed have an important place in children's acquisition of nutritional habits. In preparing the article, a literature review was conducted, and observation and interview techniques were used in the field study. The subject is introduced by giving examples of various applications related to plants. According to the results of the research, children's games and activities with plants have decreased from past to present. Migration from rural areas and villages to cities was effective in the emergence of this situation. Children living together with plants in rural and village environments could not find the same environment when they came to the city. It has become difficult to reach areas in the city center and surrounding areas (picnic areas, parks, forests) in a short time, easily and safely with groups of friends. Plant species and diversity have decreased in cities. In parallel with the absence of plants or the decrease in their species, games and toys related to plants have disappeared or their diversity has decreased. Since there were no workshop or industrially produced toys that they could buy ready-made, children had to make their own toys to play with. Over time, children's handmade toys were replaced by wooden toys produced in workshops or factories, or play tools produced from various materials. Plants are one of the tools that enable people to connect with the past. It reminds us of childhood, the games we played, the toys we made, and our playmates. It is important in terms of creating a common memory and memory. It becomes one of the main topics of conversation in later ages. Plants take people back to their childhood years and the common memories they shared with their friends at that time. There are enough play materials in nature for children of families with various income levels. Procuring materials is easy and free. There is no sadness or boredom when something breaks during the game or does not turn out as desired; A new one is immediately found and rebuilt. Vegetable waste does not pollute the environment like other play materials. Producing toys from a wide variety of plants and playing a variety of games with plants shows the richness of children's imaginations. Toys made from plants are toys that he designed himself, produced himself, produced for himself, and played with himself. Therefore, it has its own characteristics. Efforts are made to add features that are different from similar ones. During its construction, mental activities and manual skills develop; Because he works hard, he takes more ownership of the toy. Children engage in physical activity by climbing trees, hanging from trees, and bending tree branches. In this way, their muscles develop, they overcome their fear of heights, and they learn to balance. Children who use plants for decoration develop their aesthetic sense. Love for nature, trees and flowers are formed. They become conscious about protecting nature and plants in nature. Recognize various properties of plants (names, flexibility, durability, colors, smell, structure, heavy/light, hard/soft, taste, adhesion, foaming in water, etc.). By sharing this information with other children, it ensures that it is passed on to future generations. In addition, they get the opportunity to get to know other creatures in nature while playing with plants. He sees that plants are important for all living things. Children learn through experience that plants are an important source of food. They gain the habit of natural nutrition. They learn to share their food and make sacrifices. They can continue the eating habits they acquired with their friends during childhood in later ages. The protection of nature and plants in nature will also determine the existence of games related to them. In order for these games to continue, nature and plants must be protected first. It is not possible to play these games in areas where everything is covered with concrete. Children who have the opportunity to play games related to plants are away from the closed environment and digital games.
Türkçe bir kelime olan yel, varlığın yaratılışıyla ilgili dört unsurdan biri olan hava ile ilişki... more Türkçe bir kelime olan yel, varlığın yaratılışıyla ilgili dört unsurdan biri olan hava ile ilişkilidir. Farsça kökenli rüzgâr kelimesi de dilimizde yel ile birlikte yaygın bir kullanıma sahiptir. Türk kültüründe Tanrılar dışında destan kahramanları ve yada taşını kullanan seçkin kişiler rüzgâr çıkarabilmiştir. İslamiyet’le birlikte Mikâil adlı melek Yaratıcı adına doğa olaylarını gerçekleştirmeye başlamış, bu bağlamda yeli kontrol etmiştir. Yelin geldiği yer, esiş yönü, estiği dönem ve zaman, saatteki hızı gibi özellikler yel isimlerinin ortaya çıkışı üzerinde etkili olmuştur. Yel; bahar yeli, şark yeli, kavak yeli, sam yeli, seher yeli, tan yeli, kabayel, şimal, kıble, lodos, garbi, mihrican, meltem, poyraz vd. gibi isimler almıştır. Yörelere göre isim alabilen rüzgâr çeşitleri olmakla birlikte Çukurova’da harman yeli, Yarıkkaya yeli, ayaz, poyraz, garbi, sazak, seher yeli, sam yeli, bora, meltem ve mihrican isimleri ön plana çıkmıştır. Yel, işlevsel bir öneme ve ekonomik bir değer...
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2023
Hastalıkların ortaya çıkması ve seyri; toplumların sosyoekonomik, kültürel yapıları üzerinde beli... more Hastalıkların ortaya çıkması ve seyri; toplumların sosyoekonomik, kültürel yapıları üzerinde belirleyici etkilere sahiptir. Modern tıp alanındaki gelişmeler küresel boyut kazanarak hızlanıp artmakla birlikte halk kültüründe hastalıklara karşı yaklaşım, zaman içerisinde geleneksellik kazanmıştır. Laboratuvar ortamında tespiti yapılmadan ve tedavisi için kesin sonuca ulaşılmadan önce halk, hastalıklara maruz kalmaktadır. Tıp alanında çalışanlar yanında halk da kendi kültürüne, tecrübelerine göre hastalığı adlandırmakta, tarif etmekte ve geleneksel tedavi usulleriyle yenme mücadelesine girmektedir. Çeşitli hastalıklarda başvurduğu bitkisel tedavi yolları, dua etme, muska yazdırma, şifalı sulardan faydalanma, ziyaret yerleri ve ocaklara gitme gibi uygulamalar halkın kültüründe muhafaza ettiği hazır kalıplardır. Bunun yanında hastalığın tedavisi konusunda üretilen bireysel çözümler, sözlü kültür ortamında yayılarak toplumsal ölçekteki uygulamalara dönüşebilmektedir. Deneme yanılma yöntemiyle bunlar yaşatılmakta ya da faydasız olduğu sonucuna ulaşılarak terk edilmektedir. Tıp ilmindeki, ilaç sanayisindeki gelişmeler halkın tutumunda da olumlu değişikliklere neden olmaktadır. Hastalık, modern tıpla yok edilemediğinde geleneksel uygulamalar da eş zamanlı olarak sürdürülebilmektedir. Çukurova, tarih boyunca sıtma hastalığının görüldüğü bir bölge olmuştur. Yaz sıcakları, bitki örtüsü, su kaynakları, arazi yapısı gibi etmenlerle hastalık kolay ve hızlı bir şekilde yayılmıştır. Hayvancılığa bağlı konargöçer yaşamı sürdüren ve yaylacılık faaliyetleriyle yaz aylarında bölgeden uzaklaşan halk, sıtma hastalığına yakalanmaktan bir nebze de olsa kurtulmuştur. Bunun yanında tarımın gelişmesi, özellikle pamuk ve çeltik ekimleriyle yaz aylarında işçi sayısına paralel olarak sıtma hastalığı da artış göstermiştir. Bölgede sivrisineklere sebep olan bataklık ve sazlık alanları kurutmak için okaliptuslar dikilmiş, bu ağaçların dikili olduğu alanlara sıtmalık adı verilmiştir. Islah edilen bu yerler, zamanla tarım ve yerleşim alanı hâline gelmiştir. Günümüzde sıtma hastalığı kalmasa da bu hastalığa neden olan sivrisinekler yaz aylarında ortaya çıkmaya ve rahatsızlık vermeye devam etmektedir. Sıtma hastalığı olgusu hafızalarda; halk şiiri, efsane, halk hikâyesi, ağıt, fıkra, atasözü gibi halk edebiyatı ürünlerinde konu edilmekte ve böylece gelecek nesillere aktarılarak yaşamaya devam etmektedir. Makalede sıtma hastalığı, halk kültürü bakımından ele alınmış; literatür taraması ve alan araştırması yöntemleriyle Çukurova bölgesinden elde edilen veriler tasnif edilip değerlendirilmiştir. Böylece sıtma örneğinden hareketle halkın hastalıklara karşı yaklaşım ve tutumu anlaşılmaya çalışılmıştır.
Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahi... more Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahiptir. Halk edebiyatı içerisinde yer alan anlatı ve şiir örneklerinin pek çoğunda ateşle ilgili unsurlara rastlamak mümkündür. Söz konusu unsurlar, âşık tarzı şiirlerde çeşitli yönleriyle sıkça konu edilmiştir. Birer kültür temsilcisi ve aktarıcısı olarak nitelendirilebilen âşıklar; ateşi (od, ört, nâr) ve ateşle ilgili unsurları (kıvılcım, çıngı, alev, yangın, yalım, köz, kor, kül, duman, tutuşmak, tütmek, yanmak, göğnümek, harlanmak, kavrulmak, dağlamak, haşlanmak, kaynamak, pişmek, sönmek vd.) şiirlerinde kullanmışlardır. Ateşle ilgili kelimelerdeki bu çeşitlilik, şiirlerde söyleyiş ve anlam zenginliği sağlamıştır. Taşıdığı anlam değerine bağlı olarak bazı şiirlerin başlığı ve ayak dizeleri ateşle ilgili söyleyişlerden oluşmuştur. Âşıklar, konu olarak Türk kültüründe görülen ateşle ilgili unsurların tamamını şiire aktarmamışlar, bunlardan bazılarını daha çok işlemişlerdir. Ateş; ortaya çıkışından ve insanlar tarafından keşfedilmesinden başlanarak başta aşk olmak üzere ayrılık acısı, hayatın zorlukları gibi konulara değinilirken kullanılmıştır. Kerem’in Aslı’ya olan aşkından yanması, Hz. İbrahim’in inancından dolayı ateşe atılması, cehennem ateşinin günahkârlar için bir ceza olması konusu âşıklar tarafından sıklıkla işlenmiştir. Âşıklar şiirlerinde, ateşle ilgili yer yer özgün ifadeler yakalamış olsalar da daha çok gelenekte hazır buldukları deyim, atasözü ve diğer şiirlerdeki konu ve söyleyişleri kullanmışlardır. Makalede, âşık tarzı şiirlerde tespit edilen örneklerden hareketle ateş ve ateşle ilgili unsurların kullanımı tasnif edilip değerlendirilmiştir.
Türkçe bir kelime olan yel, varlığın yaratılışıyla ilgili dört unsurdan biri olan hava ile ilişki... more Türkçe bir kelime olan yel, varlığın yaratılışıyla ilgili dört unsurdan biri olan hava ile ilişkilidir. Farsça kökenli rüzgâr kelimesi de dilimizde yel ile birlikte yaygın bir kullanıma sahiptir. Türk kültüründe Tanrılar dışında destan kahramanları ve yada taşını kullanan seçkin kişiler rüzgâr çıkarabilmiştir. İslamiyet'le birlikte Mikâil adlı melek Yaratıcı adına doğa olaylarını gerçekleştirmeye başlamış, bu bağlamda yeli kontrol etmiştir. Yelin geldiği yer, esiş yönü, estiği dönem ve zaman, saatteki hızı gibi özellikler yel isimlerinin ortaya çıkışı üzerinde etkili olmuştur. Yel; bahar yeli, şark yeli, kavak yeli, sam yeli, seher yeli, tan yeli, kabayel, şimal, kıble, lodos, garbi, mihrican, meltem, poyraz vd. gibi isimler almıştır. Yörelere göre isim alabilen rüzgâr çeşitleri olmakla birlikte Çukurova'da harman yeli, Yarıkkaya yeli, ayaz, poyraz, garbi, sazak, seher yeli, sam yeli, bora, meltem ve mihrican isimleri ön plana çıkmıştır. Yel, işlevsel bir öneme ve ekonomik bir değere sahiptir. Hayvancılık ve tarım yapan geleneksel Türk toplumu yanında kent kültürü bağlamında çeşitli meslek kollarında olanlar için de önemini korumaktadır. Rüzgâr gücü; değirmen çarklarını çevirmek, rüzgâr santrallerinde elektrik elde etmek için kullanılmıştır. Turizm sektöründe rüzgâr sörfü, yelken yarışı, yamaç paraşütü ve balon turları yapabilmek için rüzgâr durumu dikkate alınmaktadır. İklim üzerinde etkili olan rüzgâr soğuk ya da sıcak havayı taşır, sisli ve bulutlu havayı dağıtır. Çukurova'da yaz aylarında serinlemek ve harman savurmak için rüzgâra ihtiyaç duyulmuştur. Rüzgâr esmediğinde çeşitli ritüellere başvurulmuştur. Rüzgâr şiddetli esip fırtınaya ve ardından hortuma dönüştüğünde hayatı olumsuz yönde etkilemektedir. Çatıları uçurmakta, ağaçları devirmekte, otomobillere zarar vermektedir. Kara, deniz ve hava ulaşımını aksatabilmektedir. Çukurova bölgesi halk şiirinde yel; hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanılarak duyguların, düşüncelerin, içinde bulunulan durumun ve ruh hâlinin anlatımında aracı olur. Rüzgâr haberci olma özelliğiyle sevgili hakkındaki bilgileri ve onun kokusunu âşığa ulaştırır. Muhabbet, hasret, ayrılık, ecel ve yalan gibi soyut kavramlar, yele benzetilerek somutlaştırılır. Rüzgâr adları, taşıdığı özellikler dikkate alınarak, erkek-kadın isimlerinde ve soyadı olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada mitoloji, destan, efsane ve halk hikâyelerinden yola çıkılarak Türk kültüründe yel ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra, yelin Çukurova bölgesi halk kültüründeki yeri ve özellikleri değerlendirilecektir.
Kopuzun mucidi ve ozanların piri olan Korkut Ata/ Dede Korkut, Türk dünyasının bilge tiplerinden;... more Kopuzun mucidi ve ozanların piri olan Korkut Ata/ Dede Korkut, Türk dünyasının bilge tiplerinden; Dede Korkut Hikâyeleri de Türk kültürünün en zengin kaynaklarındandır. Osmaniye, parçası olduğu Türk toplumunun ortak değerlerinden olan bu bilgesini ve eserini kültürel kodları içinde korumuş, geleceğe taşımak için çaba göstermiştir. Bilge tipinin özelliklerine sahip kişiler, “devrin Dede Korkut’u” olarak adlandırılmış ve toplantılarda söz sahibi olmuşlardır. Osmaniye ili ve çevresi tarih boyunca çeşitli Türk boylarının yerleşim alanı olmuştur. Bunlardan Ulaşlı ve Kınık isimlerine Dede Korkut Hikâyeleri’nde de rastlanmaktadır. Bölgede hayvancılığa bağlı konargöçer yaşam biçimini sürdüren aşiretler varlıklarını ve kültürlerini günümüze gelinceye kadar devam ettirmişlerdir. Hikâyelerde anlatılan sosyokültürel hayatla bölge kültürü arasındaki benzerlikler oldukça belirgin ve fazladır. Toplumsal yapıda, ekonomik faaliyetlerde, törenlerde bunları görmek mümkündür. Osmaniye’de canlılığını ko...
Kopuzun mucidi ve ozanların piri olan Korkut Ata/ Dede Korkut, Türk dünyasının bilge tiplerinden;... more Kopuzun mucidi ve ozanların piri olan Korkut Ata/ Dede Korkut, Türk dünyasının bilge tiplerinden; Dede Korkut Hikâyeleri de Türk kültürünün en zengin kaynaklarındandır. Osmaniye, parçası olduğu Türk toplumunun ortak değerlerinden olan bu bilgesini ve eserini kültürel kodları içinde korumuş, geleceğe taşımak için çaba göstermiştir. Bilge tipinin özelliklerine sahip kişiler, “devrin Dede Korkut’u” olarak adlandırılmış ve toplantılarda söz sahibi olmuşlardır. Osmaniye ili ve çevresi tarih boyunca çeşitli Türk boylarının yerleşim alanı olmuştur. Bunlardan Ulaşlı ve Kınık isimlerine Dede Korkut Hikâyeleri’nde de rastlanmaktadır. Bölgede hayvancılığa bağlı konargöçer yaşam biçimini sürdüren aşiretler varlıklarını ve kültürlerini günümüze gelinceye kadar devam ettirmişlerdir. Hikâyelerde anlatılan sosyokültürel hayatla bölge kültürü arasındaki benzerlikler oldukça belirgin ve fazladır. Toplumsal yapıda, ekonomik faaliyetlerde, törenlerde bunları görmek mümkündür. Osmaniye’de canlılığını koruyan âşıklık geleneği içerisinde Dede Korkut tipi ve Dede Korkut Hikâyeleri değer görmüş, üretilen eserlerde konu olarak işlenmiştir. Bölgede anlatılan halk hikâyelerinde Dede Korkut Hikâyeleri’nin izlerine rastlanmaktadır. Nitekim, Bey Beyrek Hikâyesi’nin varyantlarından biri de Osmaniye’den derlenmiştir. Bölgede Dede Korkut Hikâyelerinde geçen Dede, Korkut, Ulaş, Burla, Selcen, Beyböğrek, Boğaç gibi şahıs isimlerine ve bu isimlerin kaynaklık ettiği Ulaşlı, Bayındırlı, Gökçedağ, Korkut Ata gibi yer isimlerine rastlanmaktadır. Tarihî ve kültürel bağlara ek olarak Korkut Ata ismini alan üniversitenin açılması, bir dönüm noktası olmuştur. 24 Ekim 1996 tarihinde il olan Osmaniye’de üniversite kurulması özlemi doğmuş, 2000 yılından itibaren de üniversitenin adının Korkut Ata olacağı dillendirilmeye başlamıştır. “Korkutata” adıyla yerel bir gazete yayın hayatına başlamış, diğer gazeteler de yaptıkları haberlerle konuyu gündemde tutarak destek olmuşlardır. 29 Mayıs 2007 tarihinde Osmaniye Korkut Ata Üniversitesinin kurulmasıyla birlikte bölgedeki Korkut Ata/ Dede Korkut ile ilgili kültürel çalışmalar hız kazanmıştır. Korkut Ata/ Dede Korkut ismi gerek özel gerekse kamuya ait kurum ve kuruluşlarda yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Şehre ve üniversite kampüsüne Korkut Ata heykelleri dikilmiş; heykellerin kaide ve çevresinde hikâyelerde geçen isimlere, sözlere yer verilmiştir. Üniversite bünyesinde konuyla ilgili makaleler üretilmiş, konferanslar verilmiş, sempozyum planlanmış, paneller düzenlenmiş, broşür ve internet sayfası hazırlanmıştır. Karatepe Kilim Kooperatifi ile iş birliği yapılarak Korkut Ata temalı kilimler dokutulmuş, magnetler yaptırılmış, üniversite kütüphanesi içerisinde Dede Korkut Köşesi oluşturularak burada kitap, pul, hatıra para, sapan gibi maddi unsurlara yer verilmiştir. Taşıdığı ismi tanıtıp yaşatmayı misyonlarından biri olarak gören üniversite; Türk dünyasının ortak değeri ve kültür mirası olan Korkut Ata/ Dede Korkut’a sahip çıkmaya, bu çerçevedeki kültürel mirası ulusal ve uluslararası düzeyde canlı tutarak gelecek nesillere aktarma çalışmalarına devam etmektedir. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesinin büyümesi ve gelişmesine bağlı olarak çağın gereklerine göre yerel, ulusal ve küresel ölçekteki paydaşlarla iş birliği içerisinde çalışmalar derinlik ve çeşitlilik kazanacaktır. Makalede, Türk dünyasında önemli yer tutan Korkut Ata / Dede Korkut ile Dede Korkut Hikâyeleri’nin Osmaniye’deki iz düşümlerini literatür taraması ve alan araştırması yöntemleriyle ortaya koyup değerlendirmek amaçlanmaktadır.
En eski devirlerden günümüze Türk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinin anlatıcıları/aktarıcıları... more En eski devirlerden günümüze Türk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinin anlatıcıları/aktarıcıları kam, baksı, ozan ve âşıklar olmuştur. Dinamik bir yapıya sahip olan sözlü edebiyat ürünleri kendine has özellikleri ve kaidelerini bozmadan çağın şartlarına, toplumun ve bireylerin hassasiyetlerine uygun olarak şekillenmiş; zamanla yerini bir başka edebî mahsule bırakmıştır. Türk destancılık geleneğinin yerini alan halk hikâyeleri ve türkülü aşk hikâyeleri de kendi oluşum sürecinden itibaren farklı kültür ortamlarında kendine yer edinmiştir. Zamanla sözlü kültür ortamının yerini yazılı ve elektronik kültür ortamı almasıyla beraber icracı/âşık ile dinleyici kitlesinde de birtakım değişimler yaşanmıştır. Halk hikâyelerinin ve türkülü aşk hikâyelerinin yapısında icracı/âşıkların, özellikle icra ortamından doğan koşullar ve değişimlerden ötürü birtakım farklılaşmalara ve yönelimlere gittiği saptanmıştır. Bu durum hem sözlü kültür ortamından yazılı kültür ortamına, sonrasında gelişen teknolo...
TEZ8973Tez (Doktora) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2013.Kaynakça (s. 794-805) var.2 c. (xiii, ... more TEZ8973Tez (Doktora) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2013.Kaynakça (s. 794-805) var.2 c. (xiii, 873 s.) : res. ; 29 cm.Konargöçerlik, temeli hayvancılığa dayanan Türklerle özdeşleşen, Anadolu'yu vatanlaştırdıktan sonra da uzun yıllar sürdürülen bir yaşam biçimidir. Tarihi süreç içerisinde bu yaşam biçimi merkezinde kendine özgü bir kültür ve edebiyat oluşmuştur. Çukurova bölgesi tarih boyunca konargöçer yaşam biçiminin sürdürüldüğü, daha çok kışlak olarak kullanılan, ardından yerleşik hayata geçilen bir coğrafya olmuştur. Söz konusu yaşam biçimi günümüzde, geçmişteki kadar canlılığını korumamakla birlikte, bölgede yaşamaya devam etmektedir. Bu çalışma Çukurova bölgesinde konargöçerliği geçmişte yaşamış, özellikle de halen yaşamaya devam eden Yörük ve Türkmenleri konu edinmektedir. Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümü oluşturan giriş bölümünde araştırma konusunun sınırları, amacı, yöntemi, konuyla ilgili çeşitli terim ve kavramlar hakkında bilgi verildikten sonr...
International Journal of Social and Economic Sciences, 2012
Osmaniye halk kültüründe ateş işlevsel olarak önemli bir yere sahip olması yanında bir kült olara... more Osmaniye halk kültüründe ateş işlevsel olarak önemli bir yere sahip olması yanında bir kült olarak da varlığını sürdürmektedir. Düğünlerde sinsin ateşi, yaylaya çıkışlarda ve yayladan inişlerde göç ateşi, nevruz törenlerinde nevruz ateşi gibi çeşitli adlar alan ateş, törenin en önemli öğesi konumundadır. Geçiş dönemlerinde kültürel bir öğe olarak karşımıza çıkan ateşin insanların ve hayvanların tedavisinde sağaltım aracı olarak kullanıldığı görülmektedir. Bunun yanında ateşin bir kült olma özelliğine bağlı olarak ateş, köz, kül, duman ve ocakla ilgili çeşitli inanışların günümüzde de canlılığını koruduğu söylenebilir. Bu yazıda, Osmaniye'de geçmişten beri yaşatılan ateş kültünü inceleyerek Çukurova, Anadolu ve Türklük dünyası halk kültürüne katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahi... more Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahiptir. Halk edebiyatı içerisinde yer alan anlatı ve şiir örneklerinin pek çoğunda ateşle ilgili unsurlara rastlamak mümkündür. Söz konusu unsurlar, âşık tarzı şiirlerde çeşitli yönleriyle sıkça konu edilmiştir. Birer kültür temsilcisi ve aktarıcısı olarak nitelendirilebilen âşıklar; ateşi (od, ört, nâr) ve ateşle ilgili unsurları (kıvılcım, çıngı, alev, yangın, yalım, köz, kor, kül, duman, tutuşmak, tütmek, yanmak, göğnümek, harlanmak, kavrulmak, dağlamak, haşlanmak, kaynamak, pişmek, sönmek vd.) şiirlerinde kullanmışlardır. Ateşle ilgili kelimelerdeki bu çeşitlilik, şiirlerde söyleyiş ve anlam zenginliği sağlamıştır. Taşıdığı anlam değerine bağlı olarak bazı şiirlerin başlığı ve ayak dizeleri ateşle ilgili söyleyişlerden oluşmuştur. Âşıklar, konu olarak Türk kültüründe görülen ateşle ilgili unsurların tamamını şiire aktarmamışlar, bunlardan bazılarını daha çok işlemişlerdir. Ateş; ortaya çıkışından ve insanlar tarafından keşfedilmesinden başlanarak başta aşk olmak üzere ayrılık acısı, hayatın zorlukları gibi konulara değinilirken kullanılmıştır. Kerem’in Aslı’ya olan aşkından yanması, Hz. İbrahim’in inancından dolayı ateşe atılması, cehennem ateşinin günahkârlar için bir ceza olması konusu âşıklar tarafından sıklıkla işlenmiştir. Âşıklar şiirlerinde, ateşle ilgili yer yer özgün ifadeler yakalamış olsalar da daha çok gelenekte hazır buldukları deyim, atasözü ve diğer şiirlerdeki konu ve söyleyişleri kullanmışlardır. Makalede, âşık tarzı şiirlerde tespit edilen örneklerden hareketle ateş ve ateşle ilgili unsurların kullanımı tasnif edilip değerlendirilmiştir.
Osmaniye'de vefat eden Aba'nın üzerinde çalıştığı ya da yayıma hazır hâle getirdiği çok sayıda es... more Osmaniye'de vefat eden Aba'nın üzerinde çalıştığı ya da yayıma hazır hâle getirdiği çok sayıda eserinin de olduğu görülmektedir. Veli Aba'nın hayat hikâyesi ve eserlerini konu ettiğimiz bu çalışmadaki bilgiler kendisiyle ilgili hatıra ve gözlemlerimizden; yakınları, arkadaşlarıyla yapılan görüşmelerden ve literatür taramasından elde edilmiştir. Tespit edilen bilgiler çeşitli başlıklar altında, kronolojik bir sıra takip edilerek verilmiştir.
Baraj, su üzerine engel konularak engel gerisinde kalan geniş bir havzada suyun toplanması ve tut... more Baraj, su üzerine engel konularak engel gerisinde kalan geniş bir havzada suyun toplanması ve tutulması şeklinde oluşturulan yapıdır. Suyun toplanmasıyla; tarım alanlarını sulama, taşkınları önleme, enerji üretme, içme suyu temin etme gibi birçok amaca hizmet eden barajların 5000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu bilinmektedir. Merkezî yönetimler tarafından insanlığa hizmet amacıyla inşa edilen barajlar, özellikle de kurulduğu bölgelerdeki insanları çeşitli yönlerden etkilemektedir. Araştırmamızın merkezini oluşturan Aslantaş Barajı'nın yaklaşık on yıl süren yapımı sırasında ve 1983 yılında hizmete girmesi sonrasında yöre insanlarında oluşturduğu etkiler, olumlu ve daha çok da olumsuz yönleriyle halk şiirinde dile getirilmiştir. Bu etkiler tarlaların sular altında kalması sonucunda geçim sıkıntılarının başlaması, evlerin kaybedilmesiyle farklı yerleşim yerlerine göçlerin yaşanması, insanların âdeta kök saldıkları topraklardan koparılmasıyla maddi ve manevi sıkıntılara düşmesi şekillerinde olumsuz; elektrik üretimi, su kaynaklarının verimli kullanılması, çiftlik balıkçılığına elverişli olması, hoş bir manzara oluşturması, turizmi canlandırması gibi olumlu şekillerde örneklendirilebilir.
Suriye ile Turkiye arasinda, tarihi cok eskilere giden ve gunumuze gelinceye kadar canliligini ko... more Suriye ile Turkiye arasinda, tarihi cok eskilere giden ve gunumuze gelinceye kadar canliligini koruyan kulturel iliskiler vardir. Buna bagli olarak iki toplum arasinda kurulan evlilikleri de bu kulturel iliskilerle birlikte baslatmak mumkundur. Mart 2011’de yasanan Suriye olaylarindan sonra Turkiye’ye cok sayida Suriyeli gocmek zorunda kalmis, buna paralel olarak Suriyelilerle evlenmeler artmistir. Turkiye’nin hemen her bolgesine dagilan ve genel olarak Suriyeli olarak adlandirilan bu siginmacilarin yogun olarak yasadigi yerlerden birisi de Osmaniye ili olmustur. Merkeze bagli Cevdetiye kasabasinda Suriyelilerin yasadigi gecici barinma merkezi bulunmaktadir. Bunun disinda basta sehir merkezinde olmak uzere Osmaniye’nin diger ilce, kasaba ve koylerinde ev kiralayarak hayatlarini surduren Suriyeli aileler vardir. Osmaniye halki Suriye’den gelen insanlari dislamamis, onlara is temininde ve barinma konusunda yardimci olmustur. Bu baglamda olusan sosyo-kulturel yakinlasma, evlilikleri de...
Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahi... more Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahiptir. Halk edebiyatı içerisinde yer alan anlatı ve şiir örneklerinin pek çoğunda ateşle ilgili unsurlara rastlamak mümkündür. Söz konusu unsurlar, âşık tarzı şiirlerde çeşitli yönleriyle sıkça konu edilmiştir. Birer kültür temsilcisi ve aktarıcısı olarak nitelendirilebilen âşıklar; ateşi (od, ört, nâr) ve ateşle ilgili unsurları (kıvılcım, çıngı, alev, yangın, yalım, köz, kor, kül, duman, tutuşmak, tütmek, yanmak, göğnümek, harlanmak, kavrulmak, dağlamak, haşlanmak, kaynamak, pişmek, sönmek vd.) şiirlerinde kullanmışlardır. Ateşle ilgili kelimelerdeki bu çeşitlilik, şiirlerde söyleyiş ve anlam zenginliği sağlamıştır. Taşıdığı anlam değerine bağlı olarak bazı şiirlerin başlığı ve ayak dizeleri ateşle ilgili söyleyişlerden oluşmuştur. Âşıklar, konu olarak Türk kültüründe görülen ateşle ilgili unsurların tamamını şiire aktarmamışlar, bunlardan bazılarını daha çok işlemişlerdir. Ateş; ortaya çıkışından ve insanlar tarafından keşfedilmesinden başlanarak başta aşk olmak üzere ayrılık acısı, hayatın zorlukları gibi konulara değinilirken kullanılmıştır. Kerem’in Aslı’ya olan aşkından yanması, Hz. İbrahim’in inancından dolayı ateşe atılması, cehennem ateşinin günahkârlar için bir ceza olması konusu âşıklar tarafından sıklıkla işlenmiştir. Âşıklar şiirlerinde, ateşle ilgili yer yer özgün ifadeler yakalamış olsalar da daha çok gelenekte hazır buldukları deyim, atasözü ve diğer şiirlerdeki konu ve söyleyişleri kullanmışlardır. Makalede, âşık tarzı şiirlerde tespit edilen örneklerden hareketle ateş ve ateşle ilgili unsurların kullanımı tasnif edilip değerlendirilmiştir.
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2021
Baraj, su üzerine engel konularak engel gerisinde kalan geniş bir havzada suyun toplanması ve tut... more Baraj, su üzerine engel konularak engel gerisinde kalan geniş bir havzada suyun toplanması ve tutulması şeklinde oluşturulan yapıdır. Suyun toplanmasıyla; tarım alanlarını sulama, taşkınları önleme, enerji üretme, içme suyu temin etme gibi birçok amaca hizmet eden barajların 5000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu bilinmektedir. Merkezî yönetimler tarafından insanlığa hizmet amacıyla inşa edilen barajlar, özellikle de kurulduğu bölgelerdeki insanları çeşitli yönlerden etkilemektedir. Araştırmamızın merkezini oluşturan Aslantaş Barajı'nın yaklaşık on yıl süren yapımı sırasında ve 1983 yılında hizmete girmesi sonrasında yöre insanlarında oluşturduğu etkiler, olumlu ve daha çok da olumsuz yönleriyle halk şiirinde dile getirilmiştir. Bu etkiler tarlaların sular altında kalması sonucunda geçim sıkıntılarının başlaması, evlerin kaybedilmesiyle farklı yerleşim yerlerine göçlerin yaşanması, insanların âdeta kök saldıkları topraklardan koparılmasıyla maddi ve manevi sıkıntılara düşmesi şekillerinde olumsuz; elektrik üretimi, su kaynaklarının verimli kullanılması, çiftlik balıkçılığına elverişli olması, hoş bir manzara oluşturması, turizmi canlandırması gibi olumlu şekillerde örneklendirilebilir.
Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2025
EXTENDED ABSTRACT
Children living in villages and rural areas find a suitable environment and pla... more EXTENDED ABSTRACT Children living in villages and rural areas find a suitable environment and play materials in nature. When children use nature as a play space and plants as play tools and materials, they become integrated with nature. Plants used in children's games and toy making provide information about the vegetation characteristics of that region. The plant presence of the place where the child lives has a significant impact on his play. Children produce games and toys according to the natural flora (flora) of the place where they live or the products grown. Trees, flowers and herbs fulfill important functions in children's games and toys. Trees: It makes the space clear and has a center feature. The bark, branches, leaves, flowers, fruits, fruit seeds, seeds of various trees and the wood produced from trees, garbage, sticks, sticks, wands, laths, plywood, are used as play and toy materials. In their early periods, people practiced hunting and gathering. It can be thought that children also engaged in hunting and gathering activities on their own or with adults, or at least helped their elders in these activities. With industrialization, urbanization, migration from village to city, decrease in the population engaged in agriculture and animal husbandry, and the transition from nomadic lifestyle to settled life, people have moved away from nature and started to spend more time in closed areas. Digital culture, television, radio and the internet have squeezed people into narrow spaces. Plants in Osmaniye children's folklore; It is used in the production of toys, games and activity tools. Various plant names are used in children's play names, nursery rhymes and game contents. Various games are played with plants. Plants are used to decorate and make ornaments, and intention and fortune telling games are played with plants. Plants that are eaten, drunk, tasted and chewed have an important place in children's acquisition of nutritional habits. In preparing the article, a literature review was conducted, and observation and interview techniques were used in the field study. The subject is introduced by giving examples of various applications related to plants. According to the results of the research, children's games and activities with plants have decreased from past to present. Migration from rural areas and villages to cities was effective in the emergence of this situation. Children living together with plants in rural and village environments could not find the same environment when they came to the city. It has become difficult to reach areas in the city center and surrounding areas (picnic areas, parks, forests) in a short time, easily and safely with groups of friends. Plant species and diversity have decreased in cities. In parallel with the absence of plants or the decrease in their species, games and toys related to plants have disappeared or their diversity has decreased. Since there were no workshop or industrially produced toys that they could buy ready-made, children had to make their own toys to play with. Over time, children's handmade toys were replaced by wooden toys produced in workshops or factories, or play tools produced from various materials. Plants are one of the tools that enable people to connect with the past. It reminds us of childhood, the games we played, the toys we made, and our playmates. It is important in terms of creating a common memory and memory. It becomes one of the main topics of conversation in later ages. Plants take people back to their childhood years and the common memories they shared with their friends at that time. There are enough play materials in nature for children of families with various income levels. Procuring materials is easy and free. There is no sadness or boredom when something breaks during the game or does not turn out as desired; A new one is immediately found and rebuilt. Vegetable waste does not pollute the environment like other play materials. Producing toys from a wide variety of plants and playing a variety of games with plants shows the richness of children's imaginations. Toys made from plants are toys that he designed himself, produced himself, produced for himself, and played with himself. Therefore, it has its own characteristics. Efforts are made to add features that are different from similar ones. During its construction, mental activities and manual skills develop; Because he works hard, he takes more ownership of the toy. Children engage in physical activity by climbing trees, hanging from trees, and bending tree branches. In this way, their muscles develop, they overcome their fear of heights, and they learn to balance. Children who use plants for decoration develop their aesthetic sense. Love for nature, trees and flowers are formed. They become conscious about protecting nature and plants in nature. Recognize various properties of plants (names, flexibility, durability, colors, smell, structure, heavy/light, hard/soft, taste, adhesion, foaming in water, etc.). By sharing this information with other children, it ensures that it is passed on to future generations. In addition, they get the opportunity to get to know other creatures in nature while playing with plants. He sees that plants are important for all living things. Children learn through experience that plants are an important source of food. They gain the habit of natural nutrition. They learn to share their food and make sacrifices. They can continue the eating habits they acquired with their friends during childhood in later ages. The protection of nature and plants in nature will also determine the existence of games related to them. In order for these games to continue, nature and plants must be protected first. It is not possible to play these games in areas where everything is covered with concrete. Children who have the opportunity to play games related to plants are away from the closed environment and digital games.
Türkçe bir kelime olan yel, varlığın yaratılışıyla ilgili dört unsurdan biri olan hava ile ilişki... more Türkçe bir kelime olan yel, varlığın yaratılışıyla ilgili dört unsurdan biri olan hava ile ilişkilidir. Farsça kökenli rüzgâr kelimesi de dilimizde yel ile birlikte yaygın bir kullanıma sahiptir. Türk kültüründe Tanrılar dışında destan kahramanları ve yada taşını kullanan seçkin kişiler rüzgâr çıkarabilmiştir. İslamiyet’le birlikte Mikâil adlı melek Yaratıcı adına doğa olaylarını gerçekleştirmeye başlamış, bu bağlamda yeli kontrol etmiştir. Yelin geldiği yer, esiş yönü, estiği dönem ve zaman, saatteki hızı gibi özellikler yel isimlerinin ortaya çıkışı üzerinde etkili olmuştur. Yel; bahar yeli, şark yeli, kavak yeli, sam yeli, seher yeli, tan yeli, kabayel, şimal, kıble, lodos, garbi, mihrican, meltem, poyraz vd. gibi isimler almıştır. Yörelere göre isim alabilen rüzgâr çeşitleri olmakla birlikte Çukurova’da harman yeli, Yarıkkaya yeli, ayaz, poyraz, garbi, sazak, seher yeli, sam yeli, bora, meltem ve mihrican isimleri ön plana çıkmıştır. Yel, işlevsel bir öneme ve ekonomik bir değer...
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2023
Hastalıkların ortaya çıkması ve seyri; toplumların sosyoekonomik, kültürel yapıları üzerinde beli... more Hastalıkların ortaya çıkması ve seyri; toplumların sosyoekonomik, kültürel yapıları üzerinde belirleyici etkilere sahiptir. Modern tıp alanındaki gelişmeler küresel boyut kazanarak hızlanıp artmakla birlikte halk kültüründe hastalıklara karşı yaklaşım, zaman içerisinde geleneksellik kazanmıştır. Laboratuvar ortamında tespiti yapılmadan ve tedavisi için kesin sonuca ulaşılmadan önce halk, hastalıklara maruz kalmaktadır. Tıp alanında çalışanlar yanında halk da kendi kültürüne, tecrübelerine göre hastalığı adlandırmakta, tarif etmekte ve geleneksel tedavi usulleriyle yenme mücadelesine girmektedir. Çeşitli hastalıklarda başvurduğu bitkisel tedavi yolları, dua etme, muska yazdırma, şifalı sulardan faydalanma, ziyaret yerleri ve ocaklara gitme gibi uygulamalar halkın kültüründe muhafaza ettiği hazır kalıplardır. Bunun yanında hastalığın tedavisi konusunda üretilen bireysel çözümler, sözlü kültür ortamında yayılarak toplumsal ölçekteki uygulamalara dönüşebilmektedir. Deneme yanılma yöntemiyle bunlar yaşatılmakta ya da faydasız olduğu sonucuna ulaşılarak terk edilmektedir. Tıp ilmindeki, ilaç sanayisindeki gelişmeler halkın tutumunda da olumlu değişikliklere neden olmaktadır. Hastalık, modern tıpla yok edilemediğinde geleneksel uygulamalar da eş zamanlı olarak sürdürülebilmektedir. Çukurova, tarih boyunca sıtma hastalığının görüldüğü bir bölge olmuştur. Yaz sıcakları, bitki örtüsü, su kaynakları, arazi yapısı gibi etmenlerle hastalık kolay ve hızlı bir şekilde yayılmıştır. Hayvancılığa bağlı konargöçer yaşamı sürdüren ve yaylacılık faaliyetleriyle yaz aylarında bölgeden uzaklaşan halk, sıtma hastalığına yakalanmaktan bir nebze de olsa kurtulmuştur. Bunun yanında tarımın gelişmesi, özellikle pamuk ve çeltik ekimleriyle yaz aylarında işçi sayısına paralel olarak sıtma hastalığı da artış göstermiştir. Bölgede sivrisineklere sebep olan bataklık ve sazlık alanları kurutmak için okaliptuslar dikilmiş, bu ağaçların dikili olduğu alanlara sıtmalık adı verilmiştir. Islah edilen bu yerler, zamanla tarım ve yerleşim alanı hâline gelmiştir. Günümüzde sıtma hastalığı kalmasa da bu hastalığa neden olan sivrisinekler yaz aylarında ortaya çıkmaya ve rahatsızlık vermeye devam etmektedir. Sıtma hastalığı olgusu hafızalarda; halk şiiri, efsane, halk hikâyesi, ağıt, fıkra, atasözü gibi halk edebiyatı ürünlerinde konu edilmekte ve böylece gelecek nesillere aktarılarak yaşamaya devam etmektedir. Makalede sıtma hastalığı, halk kültürü bakımından ele alınmış; literatür taraması ve alan araştırması yöntemleriyle Çukurova bölgesinden elde edilen veriler tasnif edilip değerlendirilmiştir. Böylece sıtma örneğinden hareketle halkın hastalıklara karşı yaklaşım ve tutumu anlaşılmaya çalışılmıştır.
Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahi... more Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahiptir. Halk edebiyatı içerisinde yer alan anlatı ve şiir örneklerinin pek çoğunda ateşle ilgili unsurlara rastlamak mümkündür. Söz konusu unsurlar, âşık tarzı şiirlerde çeşitli yönleriyle sıkça konu edilmiştir. Birer kültür temsilcisi ve aktarıcısı olarak nitelendirilebilen âşıklar; ateşi (od, ört, nâr) ve ateşle ilgili unsurları (kıvılcım, çıngı, alev, yangın, yalım, köz, kor, kül, duman, tutuşmak, tütmek, yanmak, göğnümek, harlanmak, kavrulmak, dağlamak, haşlanmak, kaynamak, pişmek, sönmek vd.) şiirlerinde kullanmışlardır. Ateşle ilgili kelimelerdeki bu çeşitlilik, şiirlerde söyleyiş ve anlam zenginliği sağlamıştır. Taşıdığı anlam değerine bağlı olarak bazı şiirlerin başlığı ve ayak dizeleri ateşle ilgili söyleyişlerden oluşmuştur. Âşıklar, konu olarak Türk kültüründe görülen ateşle ilgili unsurların tamamını şiire aktarmamışlar, bunlardan bazılarını daha çok işlemişlerdir. Ateş; ortaya çıkışından ve insanlar tarafından keşfedilmesinden başlanarak başta aşk olmak üzere ayrılık acısı, hayatın zorlukları gibi konulara değinilirken kullanılmıştır. Kerem’in Aslı’ya olan aşkından yanması, Hz. İbrahim’in inancından dolayı ateşe atılması, cehennem ateşinin günahkârlar için bir ceza olması konusu âşıklar tarafından sıklıkla işlenmiştir. Âşıklar şiirlerinde, ateşle ilgili yer yer özgün ifadeler yakalamış olsalar da daha çok gelenekte hazır buldukları deyim, atasözü ve diğer şiirlerdeki konu ve söyleyişleri kullanmışlardır. Makalede, âşık tarzı şiirlerde tespit edilen örneklerden hareketle ateş ve ateşle ilgili unsurların kullanımı tasnif edilip değerlendirilmiştir.
Türkçe bir kelime olan yel, varlığın yaratılışıyla ilgili dört unsurdan biri olan hava ile ilişki... more Türkçe bir kelime olan yel, varlığın yaratılışıyla ilgili dört unsurdan biri olan hava ile ilişkilidir. Farsça kökenli rüzgâr kelimesi de dilimizde yel ile birlikte yaygın bir kullanıma sahiptir. Türk kültüründe Tanrılar dışında destan kahramanları ve yada taşını kullanan seçkin kişiler rüzgâr çıkarabilmiştir. İslamiyet'le birlikte Mikâil adlı melek Yaratıcı adına doğa olaylarını gerçekleştirmeye başlamış, bu bağlamda yeli kontrol etmiştir. Yelin geldiği yer, esiş yönü, estiği dönem ve zaman, saatteki hızı gibi özellikler yel isimlerinin ortaya çıkışı üzerinde etkili olmuştur. Yel; bahar yeli, şark yeli, kavak yeli, sam yeli, seher yeli, tan yeli, kabayel, şimal, kıble, lodos, garbi, mihrican, meltem, poyraz vd. gibi isimler almıştır. Yörelere göre isim alabilen rüzgâr çeşitleri olmakla birlikte Çukurova'da harman yeli, Yarıkkaya yeli, ayaz, poyraz, garbi, sazak, seher yeli, sam yeli, bora, meltem ve mihrican isimleri ön plana çıkmıştır. Yel, işlevsel bir öneme ve ekonomik bir değere sahiptir. Hayvancılık ve tarım yapan geleneksel Türk toplumu yanında kent kültürü bağlamında çeşitli meslek kollarında olanlar için de önemini korumaktadır. Rüzgâr gücü; değirmen çarklarını çevirmek, rüzgâr santrallerinde elektrik elde etmek için kullanılmıştır. Turizm sektöründe rüzgâr sörfü, yelken yarışı, yamaç paraşütü ve balon turları yapabilmek için rüzgâr durumu dikkate alınmaktadır. İklim üzerinde etkili olan rüzgâr soğuk ya da sıcak havayı taşır, sisli ve bulutlu havayı dağıtır. Çukurova'da yaz aylarında serinlemek ve harman savurmak için rüzgâra ihtiyaç duyulmuştur. Rüzgâr esmediğinde çeşitli ritüellere başvurulmuştur. Rüzgâr şiddetli esip fırtınaya ve ardından hortuma dönüştüğünde hayatı olumsuz yönde etkilemektedir. Çatıları uçurmakta, ağaçları devirmekte, otomobillere zarar vermektedir. Kara, deniz ve hava ulaşımını aksatabilmektedir. Çukurova bölgesi halk şiirinde yel; hem gerçek hem de mecaz anlamda kullanılarak duyguların, düşüncelerin, içinde bulunulan durumun ve ruh hâlinin anlatımında aracı olur. Rüzgâr haberci olma özelliğiyle sevgili hakkındaki bilgileri ve onun kokusunu âşığa ulaştırır. Muhabbet, hasret, ayrılık, ecel ve yalan gibi soyut kavramlar, yele benzetilerek somutlaştırılır. Rüzgâr adları, taşıdığı özellikler dikkate alınarak, erkek-kadın isimlerinde ve soyadı olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada mitoloji, destan, efsane ve halk hikâyelerinden yola çıkılarak Türk kültüründe yel ile ilgili genel bilgiler verildikten sonra, yelin Çukurova bölgesi halk kültüründeki yeri ve özellikleri değerlendirilecektir.
Kopuzun mucidi ve ozanların piri olan Korkut Ata/ Dede Korkut, Türk dünyasının bilge tiplerinden;... more Kopuzun mucidi ve ozanların piri olan Korkut Ata/ Dede Korkut, Türk dünyasının bilge tiplerinden; Dede Korkut Hikâyeleri de Türk kültürünün en zengin kaynaklarındandır. Osmaniye, parçası olduğu Türk toplumunun ortak değerlerinden olan bu bilgesini ve eserini kültürel kodları içinde korumuş, geleceğe taşımak için çaba göstermiştir. Bilge tipinin özelliklerine sahip kişiler, “devrin Dede Korkut’u” olarak adlandırılmış ve toplantılarda söz sahibi olmuşlardır. Osmaniye ili ve çevresi tarih boyunca çeşitli Türk boylarının yerleşim alanı olmuştur. Bunlardan Ulaşlı ve Kınık isimlerine Dede Korkut Hikâyeleri’nde de rastlanmaktadır. Bölgede hayvancılığa bağlı konargöçer yaşam biçimini sürdüren aşiretler varlıklarını ve kültürlerini günümüze gelinceye kadar devam ettirmişlerdir. Hikâyelerde anlatılan sosyokültürel hayatla bölge kültürü arasındaki benzerlikler oldukça belirgin ve fazladır. Toplumsal yapıda, ekonomik faaliyetlerde, törenlerde bunları görmek mümkündür. Osmaniye’de canlılığını ko...
Kopuzun mucidi ve ozanların piri olan Korkut Ata/ Dede Korkut, Türk dünyasının bilge tiplerinden;... more Kopuzun mucidi ve ozanların piri olan Korkut Ata/ Dede Korkut, Türk dünyasının bilge tiplerinden; Dede Korkut Hikâyeleri de Türk kültürünün en zengin kaynaklarındandır. Osmaniye, parçası olduğu Türk toplumunun ortak değerlerinden olan bu bilgesini ve eserini kültürel kodları içinde korumuş, geleceğe taşımak için çaba göstermiştir. Bilge tipinin özelliklerine sahip kişiler, “devrin Dede Korkut’u” olarak adlandırılmış ve toplantılarda söz sahibi olmuşlardır. Osmaniye ili ve çevresi tarih boyunca çeşitli Türk boylarının yerleşim alanı olmuştur. Bunlardan Ulaşlı ve Kınık isimlerine Dede Korkut Hikâyeleri’nde de rastlanmaktadır. Bölgede hayvancılığa bağlı konargöçer yaşam biçimini sürdüren aşiretler varlıklarını ve kültürlerini günümüze gelinceye kadar devam ettirmişlerdir. Hikâyelerde anlatılan sosyokültürel hayatla bölge kültürü arasındaki benzerlikler oldukça belirgin ve fazladır. Toplumsal yapıda, ekonomik faaliyetlerde, törenlerde bunları görmek mümkündür. Osmaniye’de canlılığını koruyan âşıklık geleneği içerisinde Dede Korkut tipi ve Dede Korkut Hikâyeleri değer görmüş, üretilen eserlerde konu olarak işlenmiştir. Bölgede anlatılan halk hikâyelerinde Dede Korkut Hikâyeleri’nin izlerine rastlanmaktadır. Nitekim, Bey Beyrek Hikâyesi’nin varyantlarından biri de Osmaniye’den derlenmiştir. Bölgede Dede Korkut Hikâyelerinde geçen Dede, Korkut, Ulaş, Burla, Selcen, Beyböğrek, Boğaç gibi şahıs isimlerine ve bu isimlerin kaynaklık ettiği Ulaşlı, Bayındırlı, Gökçedağ, Korkut Ata gibi yer isimlerine rastlanmaktadır. Tarihî ve kültürel bağlara ek olarak Korkut Ata ismini alan üniversitenin açılması, bir dönüm noktası olmuştur. 24 Ekim 1996 tarihinde il olan Osmaniye’de üniversite kurulması özlemi doğmuş, 2000 yılından itibaren de üniversitenin adının Korkut Ata olacağı dillendirilmeye başlamıştır. “Korkutata” adıyla yerel bir gazete yayın hayatına başlamış, diğer gazeteler de yaptıkları haberlerle konuyu gündemde tutarak destek olmuşlardır. 29 Mayıs 2007 tarihinde Osmaniye Korkut Ata Üniversitesinin kurulmasıyla birlikte bölgedeki Korkut Ata/ Dede Korkut ile ilgili kültürel çalışmalar hız kazanmıştır. Korkut Ata/ Dede Korkut ismi gerek özel gerekse kamuya ait kurum ve kuruluşlarda yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır. Şehre ve üniversite kampüsüne Korkut Ata heykelleri dikilmiş; heykellerin kaide ve çevresinde hikâyelerde geçen isimlere, sözlere yer verilmiştir. Üniversite bünyesinde konuyla ilgili makaleler üretilmiş, konferanslar verilmiş, sempozyum planlanmış, paneller düzenlenmiş, broşür ve internet sayfası hazırlanmıştır. Karatepe Kilim Kooperatifi ile iş birliği yapılarak Korkut Ata temalı kilimler dokutulmuş, magnetler yaptırılmış, üniversite kütüphanesi içerisinde Dede Korkut Köşesi oluşturularak burada kitap, pul, hatıra para, sapan gibi maddi unsurlara yer verilmiştir. Taşıdığı ismi tanıtıp yaşatmayı misyonlarından biri olarak gören üniversite; Türk dünyasının ortak değeri ve kültür mirası olan Korkut Ata/ Dede Korkut’a sahip çıkmaya, bu çerçevedeki kültürel mirası ulusal ve uluslararası düzeyde canlı tutarak gelecek nesillere aktarma çalışmalarına devam etmektedir. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesinin büyümesi ve gelişmesine bağlı olarak çağın gereklerine göre yerel, ulusal ve küresel ölçekteki paydaşlarla iş birliği içerisinde çalışmalar derinlik ve çeşitlilik kazanacaktır. Makalede, Türk dünyasında önemli yer tutan Korkut Ata / Dede Korkut ile Dede Korkut Hikâyeleri’nin Osmaniye’deki iz düşümlerini literatür taraması ve alan araştırması yöntemleriyle ortaya koyup değerlendirmek amaçlanmaktadır.
En eski devirlerden günümüze Türk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinin anlatıcıları/aktarıcıları... more En eski devirlerden günümüze Türk edebiyatının sözlü kültür ürünlerinin anlatıcıları/aktarıcıları kam, baksı, ozan ve âşıklar olmuştur. Dinamik bir yapıya sahip olan sözlü edebiyat ürünleri kendine has özellikleri ve kaidelerini bozmadan çağın şartlarına, toplumun ve bireylerin hassasiyetlerine uygun olarak şekillenmiş; zamanla yerini bir başka edebî mahsule bırakmıştır. Türk destancılık geleneğinin yerini alan halk hikâyeleri ve türkülü aşk hikâyeleri de kendi oluşum sürecinden itibaren farklı kültür ortamlarında kendine yer edinmiştir. Zamanla sözlü kültür ortamının yerini yazılı ve elektronik kültür ortamı almasıyla beraber icracı/âşık ile dinleyici kitlesinde de birtakım değişimler yaşanmıştır. Halk hikâyelerinin ve türkülü aşk hikâyelerinin yapısında icracı/âşıkların, özellikle icra ortamından doğan koşullar ve değişimlerden ötürü birtakım farklılaşmalara ve yönelimlere gittiği saptanmıştır. Bu durum hem sözlü kültür ortamından yazılı kültür ortamına, sonrasında gelişen teknolo...
TEZ8973Tez (Doktora) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2013.Kaynakça (s. 794-805) var.2 c. (xiii, ... more TEZ8973Tez (Doktora) -- Çukurova Üniversitesi, Adana, 2013.Kaynakça (s. 794-805) var.2 c. (xiii, 873 s.) : res. ; 29 cm.Konargöçerlik, temeli hayvancılığa dayanan Türklerle özdeşleşen, Anadolu'yu vatanlaştırdıktan sonra da uzun yıllar sürdürülen bir yaşam biçimidir. Tarihi süreç içerisinde bu yaşam biçimi merkezinde kendine özgü bir kültür ve edebiyat oluşmuştur. Çukurova bölgesi tarih boyunca konargöçer yaşam biçiminin sürdürüldüğü, daha çok kışlak olarak kullanılan, ardından yerleşik hayata geçilen bir coğrafya olmuştur. Söz konusu yaşam biçimi günümüzde, geçmişteki kadar canlılığını korumamakla birlikte, bölgede yaşamaya devam etmektedir. Bu çalışma Çukurova bölgesinde konargöçerliği geçmişte yaşamış, özellikle de halen yaşamaya devam eden Yörük ve Türkmenleri konu edinmektedir. Çalışmamız dört bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümü oluşturan giriş bölümünde araştırma konusunun sınırları, amacı, yöntemi, konuyla ilgili çeşitli terim ve kavramlar hakkında bilgi verildikten sonr...
International Journal of Social and Economic Sciences, 2012
Osmaniye halk kültüründe ateş işlevsel olarak önemli bir yere sahip olması yanında bir kült olara... more Osmaniye halk kültüründe ateş işlevsel olarak önemli bir yere sahip olması yanında bir kült olarak da varlığını sürdürmektedir. Düğünlerde sinsin ateşi, yaylaya çıkışlarda ve yayladan inişlerde göç ateşi, nevruz törenlerinde nevruz ateşi gibi çeşitli adlar alan ateş, törenin en önemli öğesi konumundadır. Geçiş dönemlerinde kültürel bir öğe olarak karşımıza çıkan ateşin insanların ve hayvanların tedavisinde sağaltım aracı olarak kullanıldığı görülmektedir. Bunun yanında ateşin bir kült olma özelliğine bağlı olarak ateş, köz, kül, duman ve ocakla ilgili çeşitli inanışların günümüzde de canlılığını koruduğu söylenebilir. Bu yazıda, Osmaniye'de geçmişten beri yaşatılan ateş kültünü inceleyerek Çukurova, Anadolu ve Türklük dünyası halk kültürüne katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahi... more Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahiptir. Halk edebiyatı içerisinde yer alan anlatı ve şiir örneklerinin pek çoğunda ateşle ilgili unsurlara rastlamak mümkündür. Söz konusu unsurlar, âşık tarzı şiirlerde çeşitli yönleriyle sıkça konu edilmiştir. Birer kültür temsilcisi ve aktarıcısı olarak nitelendirilebilen âşıklar; ateşi (od, ört, nâr) ve ateşle ilgili unsurları (kıvılcım, çıngı, alev, yangın, yalım, köz, kor, kül, duman, tutuşmak, tütmek, yanmak, göğnümek, harlanmak, kavrulmak, dağlamak, haşlanmak, kaynamak, pişmek, sönmek vd.) şiirlerinde kullanmışlardır. Ateşle ilgili kelimelerdeki bu çeşitlilik, şiirlerde söyleyiş ve anlam zenginliği sağlamıştır. Taşıdığı anlam değerine bağlı olarak bazı şiirlerin başlığı ve ayak dizeleri ateşle ilgili söyleyişlerden oluşmuştur. Âşıklar, konu olarak Türk kültüründe görülen ateşle ilgili unsurların tamamını şiire aktarmamışlar, bunlardan bazılarını daha çok işlemişlerdir. Ateş; ortaya çıkışından ve insanlar tarafından keşfedilmesinden başlanarak başta aşk olmak üzere ayrılık acısı, hayatın zorlukları gibi konulara değinilirken kullanılmıştır. Kerem’in Aslı’ya olan aşkından yanması, Hz. İbrahim’in inancından dolayı ateşe atılması, cehennem ateşinin günahkârlar için bir ceza olması konusu âşıklar tarafından sıklıkla işlenmiştir. Âşıklar şiirlerinde, ateşle ilgili yer yer özgün ifadeler yakalamış olsalar da daha çok gelenekte hazır buldukları deyim, atasözü ve diğer şiirlerdeki konu ve söyleyişleri kullanmışlardır. Makalede, âşık tarzı şiirlerde tespit edilen örneklerden hareketle ateş ve ateşle ilgili unsurların kullanımı tasnif edilip değerlendirilmiştir.
Osmaniye'de vefat eden Aba'nın üzerinde çalıştığı ya da yayıma hazır hâle getirdiği çok sayıda es... more Osmaniye'de vefat eden Aba'nın üzerinde çalıştığı ya da yayıma hazır hâle getirdiği çok sayıda eserinin de olduğu görülmektedir. Veli Aba'nın hayat hikâyesi ve eserlerini konu ettiğimiz bu çalışmadaki bilgiler kendisiyle ilgili hatıra ve gözlemlerimizden; yakınları, arkadaşlarıyla yapılan görüşmelerden ve literatür taramasından elde edilmiştir. Tespit edilen bilgiler çeşitli başlıklar altında, kronolojik bir sıra takip edilerek verilmiştir.
Baraj, su üzerine engel konularak engel gerisinde kalan geniş bir havzada suyun toplanması ve tut... more Baraj, su üzerine engel konularak engel gerisinde kalan geniş bir havzada suyun toplanması ve tutulması şeklinde oluşturulan yapıdır. Suyun toplanmasıyla; tarım alanlarını sulama, taşkınları önleme, enerji üretme, içme suyu temin etme gibi birçok amaca hizmet eden barajların 5000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu bilinmektedir. Merkezî yönetimler tarafından insanlığa hizmet amacıyla inşa edilen barajlar, özellikle de kurulduğu bölgelerdeki insanları çeşitli yönlerden etkilemektedir. Araştırmamızın merkezini oluşturan Aslantaş Barajı'nın yaklaşık on yıl süren yapımı sırasında ve 1983 yılında hizmete girmesi sonrasında yöre insanlarında oluşturduğu etkiler, olumlu ve daha çok da olumsuz yönleriyle halk şiirinde dile getirilmiştir. Bu etkiler tarlaların sular altında kalması sonucunda geçim sıkıntılarının başlaması, evlerin kaybedilmesiyle farklı yerleşim yerlerine göçlerin yaşanması, insanların âdeta kök saldıkları topraklardan koparılmasıyla maddi ve manevi sıkıntılara düşmesi şekillerinde olumsuz; elektrik üretimi, su kaynaklarının verimli kullanılması, çiftlik balıkçılığına elverişli olması, hoş bir manzara oluşturması, turizmi canlandırması gibi olumlu şekillerde örneklendirilebilir.
Suriye ile Turkiye arasinda, tarihi cok eskilere giden ve gunumuze gelinceye kadar canliligini ko... more Suriye ile Turkiye arasinda, tarihi cok eskilere giden ve gunumuze gelinceye kadar canliligini koruyan kulturel iliskiler vardir. Buna bagli olarak iki toplum arasinda kurulan evlilikleri de bu kulturel iliskilerle birlikte baslatmak mumkundur. Mart 2011’de yasanan Suriye olaylarindan sonra Turkiye’ye cok sayida Suriyeli gocmek zorunda kalmis, buna paralel olarak Suriyelilerle evlenmeler artmistir. Turkiye’nin hemen her bolgesine dagilan ve genel olarak Suriyeli olarak adlandirilan bu siginmacilarin yogun olarak yasadigi yerlerden birisi de Osmaniye ili olmustur. Merkeze bagli Cevdetiye kasabasinda Suriyelilerin yasadigi gecici barinma merkezi bulunmaktadir. Bunun disinda basta sehir merkezinde olmak uzere Osmaniye’nin diger ilce, kasaba ve koylerinde ev kiralayarak hayatlarini surduren Suriyeli aileler vardir. Osmaniye halki Suriye’den gelen insanlari dislamamis, onlara is temininde ve barinma konusunda yardimci olmustur. Bu baglamda olusan sosyo-kulturel yakinlasma, evlilikleri de...
Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahi... more Ateş, Türk halk kültüründe inanış boyutu ve günlük hayatta kullanım alanıyla önemli bir yere sahiptir. Halk edebiyatı içerisinde yer alan anlatı ve şiir örneklerinin pek çoğunda ateşle ilgili unsurlara rastlamak mümkündür. Söz konusu unsurlar, âşık tarzı şiirlerde çeşitli yönleriyle sıkça konu edilmiştir. Birer kültür temsilcisi ve aktarıcısı olarak nitelendirilebilen âşıklar; ateşi (od, ört, nâr) ve ateşle ilgili unsurları (kıvılcım, çıngı, alev, yangın, yalım, köz, kor, kül, duman, tutuşmak, tütmek, yanmak, göğnümek, harlanmak, kavrulmak, dağlamak, haşlanmak, kaynamak, pişmek, sönmek vd.) şiirlerinde kullanmışlardır. Ateşle ilgili kelimelerdeki bu çeşitlilik, şiirlerde söyleyiş ve anlam zenginliği sağlamıştır. Taşıdığı anlam değerine bağlı olarak bazı şiirlerin başlığı ve ayak dizeleri ateşle ilgili söyleyişlerden oluşmuştur. Âşıklar, konu olarak Türk kültüründe görülen ateşle ilgili unsurların tamamını şiire aktarmamışlar, bunlardan bazılarını daha çok işlemişlerdir. Ateş; ortaya çıkışından ve insanlar tarafından keşfedilmesinden başlanarak başta aşk olmak üzere ayrılık acısı, hayatın zorlukları gibi konulara değinilirken kullanılmıştır. Kerem’in Aslı’ya olan aşkından yanması, Hz. İbrahim’in inancından dolayı ateşe atılması, cehennem ateşinin günahkârlar için bir ceza olması konusu âşıklar tarafından sıklıkla işlenmiştir. Âşıklar şiirlerinde, ateşle ilgili yer yer özgün ifadeler yakalamış olsalar da daha çok gelenekte hazır buldukları deyim, atasözü ve diğer şiirlerdeki konu ve söyleyişleri kullanmışlardır. Makalede, âşık tarzı şiirlerde tespit edilen örneklerden hareketle ateş ve ateşle ilgili unsurların kullanımı tasnif edilip değerlendirilmiştir.
Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 2021
Baraj, su üzerine engel konularak engel gerisinde kalan geniş bir havzada suyun toplanması ve tut... more Baraj, su üzerine engel konularak engel gerisinde kalan geniş bir havzada suyun toplanması ve tutulması şeklinde oluşturulan yapıdır. Suyun toplanmasıyla; tarım alanlarını sulama, taşkınları önleme, enerji üretme, içme suyu temin etme gibi birçok amaca hizmet eden barajların 5000 yıllık bir geçmişe sahip olduğu bilinmektedir. Merkezî yönetimler tarafından insanlığa hizmet amacıyla inşa edilen barajlar, özellikle de kurulduğu bölgelerdeki insanları çeşitli yönlerden etkilemektedir. Araştırmamızın merkezini oluşturan Aslantaş Barajı'nın yaklaşık on yıl süren yapımı sırasında ve 1983 yılında hizmete girmesi sonrasında yöre insanlarında oluşturduğu etkiler, olumlu ve daha çok da olumsuz yönleriyle halk şiirinde dile getirilmiştir. Bu etkiler tarlaların sular altında kalması sonucunda geçim sıkıntılarının başlaması, evlerin kaybedilmesiyle farklı yerleşim yerlerine göçlerin yaşanması, insanların âdeta kök saldıkları topraklardan koparılmasıyla maddi ve manevi sıkıntılara düşmesi şekillerinde olumsuz; elektrik üretimi, su kaynaklarının verimli kullanılması, çiftlik balıkçılığına elverişli olması, hoş bir manzara oluşturması, turizmi canlandırması gibi olumlu şekillerde örneklendirilebilir.
Doğaner, Ali & Dinç. Hasan (2024). Osmaniye yöresi halk anlatılarında Fırka-i Islâhiye kumandanı Derviş Paşa. International 1st Scientific Research Congress, December 06-08 2024 Adana/Türkiye, Proceeding Book, (s.164-173), (Ed. Ergün Kara). Akademik Paylaşım Platformu Publishing House (ISBN: 978-..., 2024
International 1st Scientific Research Congress, December 06-08 2024 Adana/Türkiye, Proceeding Book, (s.153-163), (Ed. Ergün Kara). Akademik Paylaşım Platformu Publishing House (ISBN: 978-625-6997-54-7), 2024
15. Uluslararası Çin’den Adriyatik’e Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Kongresi Tam Metin Kitabı (s. 135-142) (Ed. Memmed ALİYEV), IKSAD Publishing House. , 2024
Her toplumun kendine ait değerleri ve bu değerlere karşı geliştirdiği inanışları vardır. Bu inanı... more Her toplumun kendine ait değerleri ve bu değerlere karşı geliştirdiği inanışları vardır. Bu inanışlar; o toplumun dinini, dünyaya bakış açısını, yaşam tarzını yansıtan semboller bütünüdür. Bunlar arasında belirgin bir şekilde ortaya çıkanlar ise yatır/türbe ve ziyaret yerleriyle ilgili yapılan uygulamalardır. İslamiyet öncesi Türk kültüründe de geniş bir yer tutan bu yerlerle ilgili inanışlar, İslamiyet sonrasında da devam etmiştir ancak İslamiyet’ten önceki Şaman kültüründen farklı olarak bazı uygulama ve pratiklerde değişiklikler olmuştur. Anadolu sahası Türk halk kültüründe de bu tür yerlere sıkça rastlamak mümkündür. Bunlardan bazılarında Şamanizm’den kalma uygulamalar görülürken bazılarında ise tamamen İslami uygulamalar mevcuttur ancak insanlar bu yerleri hemen hemen aynı amaç için ziyaret etmişlerdir. İlk uygulamalardan günümüze kadar amaç ve isteklerde de değişikler olmuştur. Bu çalışmada; Anadolu sahası Türk kültür ve inanışını bünyesinde barından Osmaniye ili Hasanbeyli ilçesi ve çevresinde bulunan “Muhammet Bilal Nâdir Hazretleri (Bilal Baba), Narlı Baba/ Narlı Dede, Kurt Baba, Nahardız, Hacı Bektaş, Uzun Kabir, Beş Ağaç, Hazreti Ukkâşe Türbesi, İbrahim Sani (İbrahim Baba)” gibi yatır/türbe ve ziyaret yerleri incelenmiş olup bu yerlerle ilgili inanışlar ve uygulamalar ele alınmıştır. Yapılan bu çalışmada araştırma sahası ve konusuyla ilgili yazılı kaynaklar taranmış, incelemeye konu edilen yerlere gidilerek gözlem/görüşme teknikleriyle sözlü kültürdeki bilgi ve uygulamalar kaydedilmiştir. Böylece konunun tarihî özellikleriyle mevcut durumu tespit edilerek karşılaştırmalar yapılmış, kültürdeki değişim ve dönüşüm ortaya konulmuştur.
Özet Dağlar, geçmiĢten günümüze kadar insanoğlunun yaĢamsal faaliyetlerini sürdürdüğü yeryüzü olu... more Özet Dağlar, geçmiĢten günümüze kadar insanoğlunun yaĢamsal faaliyetlerini sürdürdüğü yeryüzü oluĢumlarıdır. Eteklerinde daha çok kalıcı yerleĢmelerin görüldüğü dağların yüksek kesimlerinde yaylacılık kültürü yaĢatılmaktadır. Dağlar barındırdığı hayvan varlığı sayesinde avcılık faaliyetlerine, doğa güzelliği ve su varlığı ile turizm aktivitelerine ev sahipliği yapmaktadır. Dağların yükseltisi arttıkça iklim özellikleriyle birlikte bitkiler de çeĢitlenmektedir. Buradan toplanan bitkiler, gıda maddesi olarak ve halk hekimliğinde sağaltım için kullanılmaktadır. Dağların oluĢması, ad alması mitoloji ve efsanelere konu olmuĢtur. Etrafında geliĢen olaylarla sözlü ve yazılı kültüre kaynaklık eden dağlar, aynı zamanda kültürün yaĢatıldığı ritüel, Ģenlik ve festivallere de mekân oluĢturmaktadır. Bu özelliklere sahip dağlar, fiziki varlıkları ve iĢlevsel özellikleri yanında zamanla imgeleĢerek yerleĢim yerlerinin simgesi hâline dönüĢebilmektedir. Osmaniye'nin Düziçi ilçesi sınırları içinde bulunan, çevre yerleĢim yerlerinden de görülebilen Düldül Dağı; çeĢitli açılardan sözlü ve yazılı kültür içerisinde yer alırken aynı zamanda farklı ekonomik faaliyetler yapılan, yaylacılık kültürü devam eden, Düziçi halkı tarafından simge olarak görülen bir kültür unsuru olma özelliği taĢımaktadır. Düldül Dağı'nda yetiĢen doğal bitkiler insanlar ve diğer canlılar için son derece önemlidir. Bu bitkiler arıcılık, büyükbaĢ/küçükbaĢ hayvancılık yapanlar ve aktarlar için ekonomik değer taĢımaktadır. SatıĢı yapılan bitki ve ürünlerin Düldül ile iliĢkili olduğu özellikle belirtilmektedir. Piknik ve mesire alanı olarak da kullanılan Düldül Dağı'nda doğa yürüyüĢü ve paraĢütle atlama sporları da yapılmaktadır. Ġlçede bulunan resmî/özel kurum ve kuruluĢlar Düldül ismi taĢımakta ve amblemlerinde Düldül Dağı görseli kullanabilmektedir. Böylece, Düldül Dağı ile benzerlik kurularak güçlü, görkemli, kalıcı, görünür olma gibi özellikler ya da hedefler içinde olunduğu vurgulanmaktadır. Düziçi ilçesinin turizm değerleri Düldül Dağı etrafında yoğunlaĢmıĢtır. Düldül Dağı'na yapılan teleferik hattının hizmete girmesi ile yörenin turizm potansiyeliyle birlikte dağın önemi daha da artacaktır. Düldül Dağı halk edebiyatı ürünleri için de son derece önemlidir. Efsane, halk hikâyesi gibi anlatı türlerine; ağıtlara, âĢık tarzı Ģiirlere kaynaklık etmiĢ, verilen örnek metinlerden de anlaĢılacağı gibi çeĢitli yönleriyle ön plana çıkarılmıĢtır. ÇalıĢmada, konuyla ilgili literatür taranmıĢ, Düziçi ilçesinden gözlem ve görüĢme teknikleriyle bilgiler toplanmıĢtır. Elde edilen veriler, nitel araĢtırma yöntemi takip edilerek değerlendirilmiĢtir.
Uploads
Papers by Ali DOĞANER
Children living in villages and rural areas find a suitable environment and play materials in nature. When children use nature as a play space and plants as play tools and materials, they become integrated with nature. Plants used in children's games and toy making provide information about the vegetation characteristics of that region. The plant presence of the place where the child lives has a significant impact on his play. Children produce games and toys according to the natural flora (flora) of the place where they live or the products grown.
Trees, flowers and herbs fulfill important functions in children's games and toys. Trees: It makes the space clear and has a center feature. The bark, branches, leaves, flowers, fruits, fruit seeds, seeds of various trees and the wood produced from trees, garbage, sticks, sticks, wands, laths, plywood, are used as play and toy materials.
In their early periods, people practiced hunting and gathering. It can be thought that children also engaged in hunting and gathering activities on their own or with adults, or at least helped their elders in these activities. With industrialization, urbanization, migration from village to city, decrease in the population engaged in agriculture and animal husbandry, and the transition from nomadic lifestyle to settled life, people have moved away from nature and started to spend more time in closed areas. Digital culture, television, radio and the internet have squeezed people into narrow spaces.
Plants in Osmaniye children's folklore; It is used in the production of toys, games and activity tools. Various plant names are used in children's play names, nursery rhymes and game contents. Various games are played with plants. Plants are used to decorate and make ornaments, and intention and fortune telling games are played with plants. Plants that are eaten, drunk, tasted and chewed have an important place in children's acquisition of nutritional habits. In preparing the article, a literature review was conducted, and observation and interview techniques were used in the field study. The subject is introduced by giving examples of various applications related to plants.
According to the results of the research, children's games and activities with plants have decreased from past to present. Migration from rural areas and villages to cities was effective in the emergence of this situation. Children living together with plants in rural and village environments could not find the same environment when they came to the city. It has become difficult to reach areas in the city center and surrounding areas (picnic areas, parks, forests) in a short time, easily and safely with groups of friends. Plant species and diversity have decreased in cities. In parallel with the absence of plants or the decrease in their species, games and toys related to plants have disappeared or their diversity has decreased.
Since there were no workshop or industrially produced toys that they could buy ready-made, children had to make their own toys to play with. Over time, children's handmade toys were replaced by wooden toys produced in workshops or factories, or play tools produced from various materials.
Plants are one of the tools that enable people to connect with the past. It reminds us of childhood, the games we played, the toys we made, and our playmates. It is important in terms of creating a common memory and memory. It becomes one of the main topics of conversation in later ages. Plants take people back to their childhood years and the common memories they shared with their friends at that time.
There are enough play materials in nature for children of families with various income levels. Procuring materials is easy and free. There is no sadness or boredom when something breaks during the game or does not turn out as desired; A new one is immediately found and rebuilt. Vegetable waste does not pollute the environment like other play materials.
Producing toys from a wide variety of plants and playing a variety of games with plants shows the richness of children's imaginations. Toys made from plants are toys that he designed himself, produced himself, produced for himself, and played with himself. Therefore, it has its own characteristics. Efforts are made to add features that are different from similar ones. During its construction, mental activities and manual skills develop; Because he works hard, he takes more ownership of the toy.
Children engage in physical activity by climbing trees, hanging from trees, and bending tree branches. In this way, their muscles develop, they overcome their fear of heights, and they learn to balance. Children who use plants for decoration develop their aesthetic sense. Love for nature, trees and flowers are formed. They become conscious about protecting nature and plants in nature.
Recognize various properties of plants (names, flexibility, durability, colors, smell, structure, heavy/light, hard/soft, taste, adhesion, foaming in water, etc.). By sharing this information with other children, it ensures that it is passed on to future generations. In addition, they get the opportunity to get to know other creatures in nature while playing with plants. He sees that plants are important for all living things.
Children learn through experience that plants are an important source of food. They gain the habit of natural nutrition. They learn to share their food and make sacrifices. They can continue the eating habits they acquired with their friends during childhood in later ages.
The protection of nature and plants in nature will also determine the existence of games related to them. In order for these games to continue, nature and plants must be protected first. It is not possible to play these games in areas where everything is covered with concrete. Children who have the opportunity to play games related to plants are away from the closed environment and digital games.
Children living in villages and rural areas find a suitable environment and play materials in nature. When children use nature as a play space and plants as play tools and materials, they become integrated with nature. Plants used in children's games and toy making provide information about the vegetation characteristics of that region. The plant presence of the place where the child lives has a significant impact on his play. Children produce games and toys according to the natural flora (flora) of the place where they live or the products grown.
Trees, flowers and herbs fulfill important functions in children's games and toys. Trees: It makes the space clear and has a center feature. The bark, branches, leaves, flowers, fruits, fruit seeds, seeds of various trees and the wood produced from trees, garbage, sticks, sticks, wands, laths, plywood, are used as play and toy materials.
In their early periods, people practiced hunting and gathering. It can be thought that children also engaged in hunting and gathering activities on their own or with adults, or at least helped their elders in these activities. With industrialization, urbanization, migration from village to city, decrease in the population engaged in agriculture and animal husbandry, and the transition from nomadic lifestyle to settled life, people have moved away from nature and started to spend more time in closed areas. Digital culture, television, radio and the internet have squeezed people into narrow spaces.
Plants in Osmaniye children's folklore; It is used in the production of toys, games and activity tools. Various plant names are used in children's play names, nursery rhymes and game contents. Various games are played with plants. Plants are used to decorate and make ornaments, and intention and fortune telling games are played with plants. Plants that are eaten, drunk, tasted and chewed have an important place in children's acquisition of nutritional habits. In preparing the article, a literature review was conducted, and observation and interview techniques were used in the field study. The subject is introduced by giving examples of various applications related to plants.
According to the results of the research, children's games and activities with plants have decreased from past to present. Migration from rural areas and villages to cities was effective in the emergence of this situation. Children living together with plants in rural and village environments could not find the same environment when they came to the city. It has become difficult to reach areas in the city center and surrounding areas (picnic areas, parks, forests) in a short time, easily and safely with groups of friends. Plant species and diversity have decreased in cities. In parallel with the absence of plants or the decrease in their species, games and toys related to plants have disappeared or their diversity has decreased.
Since there were no workshop or industrially produced toys that they could buy ready-made, children had to make their own toys to play with. Over time, children's handmade toys were replaced by wooden toys produced in workshops or factories, or play tools produced from various materials.
Plants are one of the tools that enable people to connect with the past. It reminds us of childhood, the games we played, the toys we made, and our playmates. It is important in terms of creating a common memory and memory. It becomes one of the main topics of conversation in later ages. Plants take people back to their childhood years and the common memories they shared with their friends at that time.
There are enough play materials in nature for children of families with various income levels. Procuring materials is easy and free. There is no sadness or boredom when something breaks during the game or does not turn out as desired; A new one is immediately found and rebuilt. Vegetable waste does not pollute the environment like other play materials.
Producing toys from a wide variety of plants and playing a variety of games with plants shows the richness of children's imaginations. Toys made from plants are toys that he designed himself, produced himself, produced for himself, and played with himself. Therefore, it has its own characteristics. Efforts are made to add features that are different from similar ones. During its construction, mental activities and manual skills develop; Because he works hard, he takes more ownership of the toy.
Children engage in physical activity by climbing trees, hanging from trees, and bending tree branches. In this way, their muscles develop, they overcome their fear of heights, and they learn to balance. Children who use plants for decoration develop their aesthetic sense. Love for nature, trees and flowers are formed. They become conscious about protecting nature and plants in nature.
Recognize various properties of plants (names, flexibility, durability, colors, smell, structure, heavy/light, hard/soft, taste, adhesion, foaming in water, etc.). By sharing this information with other children, it ensures that it is passed on to future generations. In addition, they get the opportunity to get to know other creatures in nature while playing with plants. He sees that plants are important for all living things.
Children learn through experience that plants are an important source of food. They gain the habit of natural nutrition. They learn to share their food and make sacrifices. They can continue the eating habits they acquired with their friends during childhood in later ages.
The protection of nature and plants in nature will also determine the existence of games related to them. In order for these games to continue, nature and plants must be protected first. It is not possible to play these games in areas where everything is covered with concrete. Children who have the opportunity to play games related to plants are away from the closed environment and digital games.