Faculty of Law and Administration

zakładał w Cieszynie jedno z pierwszych publicznych muzeów w naszej części Europy 1 , nie mógł chyba przypuszczać, że zgromadzone w nim zbiory będą mogły być komercjalizowane. Czytelnikowi, zaniepokojonemu być może tytułem niniejszego tekstu, wypada wyjaśnić, że nie chodzi tu o wyzbywanie się zasobów przez muzea czy zgoła przekształcenie tych ostatnich w spółki prawa handlowego. Pojęcia "komercjalizacji" używam tu w jego szerszym, odpowiadającym angielskiemu pierwowzorowi, znaczeniu, dla oznaczenia wykorzystywania przez współczesne muzea własnych zbiorów do promocji prowadzonej przez siebie działalności, a także jako źródła dodatkowych dochodów 2 . Sposoby gospodarczego wykorzystania zbiorów, a nawet pomieszczeń muzealnych, są stosunkowo liczne. Niejako klasycznym zastosowaniem reprodukcji eksponatów jest używanie ich w folderach, katalogach czy na plakatach reklamujących organizowane przez muzeum wystawy. Współczesne muzea nie ograniczają się jednak tylko do takiego sposobu komercjalizacji swoich zbiorów. Wystarczy rzut oka na wystawy sklepów muzealnych, by zobaczyć reprodukcje sławnych dzieł na plakatach i pocztówkach, czy też ich kopie nadające się do powieszenia na ścianie. To jeszcze nie wszystko -fragmenty dzieł zdobią często przedmioty codziennego użytku: kubki, długopisy, okładki notesów, a nawet parasole czy krawaty 3 . Niektóre tak wykorzystywane motywy weszły już na stałe do kultury masowej i nikt nie kojarzy ich z konkretnymi dziełami czy muzeami, w których się znajdują. Tak jest np. z aniołkami stanowiącymi fragment Madonny Sykstyńskiej Rafaela czy z głową Nefertete 4 . W sklepach z niekoniecznie najwyższych lotów porcelaną można nabyć naczynia ozdobione reprodukcjami van Gogha i podpisem "Vincent" zaś austriacki producent wykorzystuje fragmenty obrazów Muchy i Klimta do ozdabiania biżuterii 5 .

Obrót dziełami sztuki od kilkunastu już lat stanowi normalny składnik polskiego życia gospodarczego. O ile jeszcze niedawno swoistą atrakcją były informacje o pierwszych aukcjach organizowanych przez rozpoczynające wówczas działalność prywatne domy aukcyjne, o tyle obecnie nawet wiadomości o rekordowych cenach dzieł sztuki nie mieszczą się w czołówce telewizyjnych wiadomości. Owemu krzepnięciu rynku dóbr kultury towarzyszy pojawianie się kolejnych problemów prawnych, specyficznych dla tego rodzaju działalności. Przykładowo można tu wskazać, rozważane już w naszej literaturze, kwestie pozycji prawnej domu aukcyjnego 1 , zawarcia umowy na aukcji 2 , kontraktowych aspektów obrotu dziełami sztuki 3 , a także nabycia dzieła sztuki od nieuprawnionego 4 . W związku przystąpieniem Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, szczególnego znaczenia nabrały problemy związane z ograniczeniami kontroli obrotu dziełami sztuki z zagranicą 5 . Dopuszczenie do swobodnego obrotu sztuką, choć generalnie zasługuje na aprobatę, niesie ze sobą niebezpieczeństwo utraty części dziedzictwa kulturowego na rzecz zagranicznych kolekcjonerów i muzeów. Ze względu na niewielkie zainteresowanie sztuką polską za granicą, ryzyko to można uznać za stosunkowo nikłe. Bardziej ważki wydaje się problem wykupywania dzieł sztuki przez prywatnych kolekcjonerów, nie zamierzających udostępniać ich szerszej publiczności. Środkiem zaradczym przeciwko wymienionym tu zagrożeniom są przyznane muzeom rejestrowanym wyjątkowe uprawnienia w postaci prawa pierwszeństwa i pierwokupu. W założeniu miały one pozwolić na pozyskanie dla zbiorów publicznych szczególnie wartościowych dzieł, które inaczej pozostałyby niedostępne dla ogółu. Przedmiotem niniejszego artykułu jest ocena prawidłowości funkcjonowania owych mechanizmów oraz propozycja zmian w tym zakresie.

Lokalne i regionalne organizacje turystyczne jako stowarzyszenia szczególnego rodzaju 6 Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o Polskiej Organizacji Turystycznej, Sejm III kadencji. Druk sejmowy 2266. 7 Zob. M. Arczewska, P. Stec, Możliwość uznania spółek prawa handlowego za organizacje pozarządowe w świetle przepisów prawa, Trzeci Sektor 2005, nr 3, s. 90 i n.

zakładał w Cieszynie jedno z pierwszych publicznych muzeów w naszej części Europy 1 , nie mógł chyba przypuszczać, że zgromadzone w nim zbiory będą mogły być komercjalizowane. Czytelnikowi, zaniepokojonemu być może tytułem niniejszego tekstu, wypada wyjaśnić, że nie chodzi tu o wyzbywanie się zasobów przez muzea czy zgoła przekształcenie tych ostatnich w spółki prawa handlowego. Pojęcia "komercjalizacji" używam tu w jego szerszym, odpowiadającym angielskiemu pierwowzorowi, znaczeniu, dla oznaczenia wykorzystywania przez współczesne muzea własnych zbiorów do promocji prowadzonej przez siebie działalności, a także jako źródła dodatkowych dochodów 2 . Sposoby gospodarczego wykorzystania zbiorów, a nawet pomieszczeń muzealnych, są stosunkowo liczne. Niejako klasycznym zastosowaniem reprodukcji eksponatów jest używanie ich w folderach, katalogach czy na plakatach reklamujących organizowane przez muzeum wystawy. Współczesne muzea nie ograniczają się jednak tylko do takiego sposobu komercjalizacji swoich zbiorów. Wystarczy rzut oka na wystawy sklepów muzealnych, by zobaczyć reprodukcje sławnych dzieł na plakatach i pocztówkach, czy też ich kopie nadające się do powieszenia na ścianie. To jeszcze nie wszystko -fragmenty dzieł zdobią często przedmioty codziennego użytku: kubki, długopisy, okładki notesów, a nawet parasole czy krawaty 3 . Niektóre tak wykorzystywane motywy weszły już na stałe do kultury masowej i nikt nie kojarzy ich z konkretnymi dziełami czy muzeami, w których się znajdują. Tak jest np. z aniołkami stanowiącymi fragment Madonny Sykstyńskiej Rafaela czy z głową Nefertete 4 . W sklepach z niekoniecznie najwyższych lotów porcelaną można nabyć naczynia ozdobione reprodukcjami van Gogha i podpisem "Vincent" zaś austriacki producent wykorzystuje fragmenty obrazów Muchy i Klimta do ozdabiania biżuterii 5 .

The problem of the protection of cultural property of the churches has
not been analyzed thoroughly by both canon and civil lawyers. Nontheless it is an interesting and important, yet underappreciated field of research. In this paper, an attempt to show future poles of research, namely: separation of church and state and protection of religious cultural patrimony, protection of cultural goods of the churches in canon law and comparative legal research on the subject has been made. Any future research should focus in particular on Central and Eastern Europe – the region whose cultural property laws have not yet been analyzed in this respect.

Directive 93/7/EEC created a legal framework for the return of cultural goods illegally removed from the territory of a Member State. The procedure for the return of cultural goods proved to be
ineffective for numerous reasons, including a very narrow definition
of a cultural good, flawed instruments of administrative cooperation, or risky court proceedings connected with the indemnification
of the possessor.
Directive 2015/60/EU is a new step towards the creation of an effective European system of return of cultural goods. Pursuant to
the new directive each Member State can now define which cultural
goods constitute national treasures. The directive has also provided
for the creation of new, electronic means of fostering administrative
cooperation, while court proceedings have been amended to minimize the aforementioned legal risks. Thus, once the new directive
has been implemented by Member States, the result may be a greater number of returns of illegally exported cultural goods, based on
adherence to its provisions

This article presents the Council of Europe’s educational policy, indicating its major milestones and characteristics when it comes to issues of cultural heritage. First it offers an analysis of the strategic documents (i.e. recommendation No. R (98) 5 of the committee of ministers to member states concerning heritage education and conventions, with emphasis on the Council of Europe Framework Convention on the Value of Cultural Heritage for Society (Faro Convention). The notion of a common European Cultural Heritage as a shared and non-renewable resource is presented in the human rights approach to cultural heritage. The article pays special attention to intercultural dialogue and how it is supposed to support the European cultural identity. The second part explores existing links between the Council of Europe (CoE) and EU policies. The EU joint programmes regarding Cultural Routes of the Council of Europe (Joint Programme with the European Commission [DG GROW] and Joint Programme w...

His research interests include: intellectual and cultural property law, domestic and comparative private law, problems at the intersection between private and public law. He has also served as a legal expert and advisor in Poland's Ministry of Culture and National Heritage.

The main objective of this article is to analyse the scope of EU Member States' right to determine national treasures for the purpose of Directive 2014/60/EU on the return of cultural objects. While investigating the issue at the EU, human rights, and constitutional levels, the authors argue that the right to define what constitutes national treasures is not an absolute right. The definition of this particular category of cultural objects cannot be used to circumvent the rules on the free movement of goods and to hamper this freedom in an unjustifiable and arbitrary manner. On the human rights and constitutional levels, Member States' right cannot interfere with the right to enjoy one's possessions. In particular, it cannot be used as a means of de facto expropriation without indemnity. There may, however, be some conflicts between the European Convention on

The aim of the article is to analyse UNESCO conventions dealing with culture and assess the visibility and importance of cultural heritage education in these conventions and their implementation. First, it briefly presents the role of UNESCO in the area of culture and education, together with the UN Agenda 2030 and the challenges faced currently. Next, it discusses the existing UNESCO cultural conventions and their educational dimension with reference to the conventions’ provisions and aims. Each convention refers to education in the activities undertaken by States Parties, providing various tools and measures tailored to the scope of the convention. The article concludes that despite a lack of synergy and creation of education-related programs in convention-related siloes, UNESCO has managed to create a uniform and evolving system of educational measures aimed at various stakeholders and focus on various levels of awareness. Cultural heritage education is an imminent part of activi...