Kur’ân-ı Kerim tilâveti hem başlı başına bir ibadet hem de Müslümanın rabbiyle birebir konuşması ... more Kur’ân-ı Kerim tilâveti hem başlı başına bir ibadet hem de Müslümanın rabbiyle birebir konuşması olarak kabul edilmektedir. Bu itibarla Kur’ân-ı Kerim okuyan kimsenin tilâvet esnasında muhatabının Allah olduğu şuuruyla davranması ve “âdâb” adı verilen birtakım kurallara riayet etmesi önem arz etmektedir. İslâmî literatürde bu durum gerek müstakil eserler vasıtasıyla gerekse bazı eserlerin meseleye dair “Kur’ân-ı Kerim Okuma Âdâbı” isimli başlıklar altında incelenmiştir. Tasavvuf sahasında da yer bulan Kur’ân-ı Kerim tilâvetinin edepleri, sûfî ulemânın işlediği konular arasında olup özellikle mevzunun bâtınî boyutuyla ilgili düşünce ve çıkarımlar üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada, tasavvuf alanının öncü isimlerinden olan ve sahaya rengini verip kendinden sonraki süreçte pek çok simaya tesir eden Ebû Tâlib el-Mekkî’nin Kur’ân-ı Kerim okuma âdâbına ilişkin bakış açısı ve değerlendirmeleri ele alınacaktır.
Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2024
Many measures were taken to protect the Qur'an both during the life of the Hz. Prophet and after ... more Many measures were taken to protect the Qur'an both during the life of the Hz. Prophet and after her death. In this context, the science of qiraah was formed as a discipline. Great services have been rendered within the framework of the education of the science of qiraah. Especially, Ottoman professors and administrators made great efforts. Ottoman sultans, who cared about science and scientists, cared about the proposals of scientists. In this context, they established various institutions that teach the science of qiraah. The experts of the branch have also written numerous works on the subjects of the science of qiraah. When it comes to the last periods of the Ottoman Empire, there has been a neglect in every branch. From this situation, the science of qiraah has also taken its share. Necessary importance was not given to the teaching of qiraah and the number of experts in this field gradually decreased. As such, there were concerns about the transfer of the science of qiraah to future generations. Those who know the importance of the issue have brought the issue to the agenda in various platforms such as books, magazines and newspapers because they saw the difficulty of the course. One of the names who brought the subject to the agenda is Hojazade Akhmed Hilmi, who is known for his sufi and historian identities. In Ceride Sufiyye, where he was a writer, he wrote a series of articles called "Rawza al-Qurra" about what can be done to reduce the demand for the science of qiraah and to keep it alive. The series of articles written by Hojazade Akhmed Hilmi, one of the leading biographers of his time, on the science of qiraah in Ceride-i Sufiyye, consists of seven articles. In the aforementioned articles, the basic subjects of the science of qiraah, such as tawatur, sab'a and ashere qiraah, biographies of the imams of qiraah, and rasm al-mushaf were discussed. In this respect, it is a summary of the history of the Qur'an. Hojazade Akhmed Hilmi states that both the Ottoman sultans and the scientists attached great importance to the field of qiraah. However, he sadly observes that the demand for this science has been decreasing day by day lately. He states that Muslims will be sinful because of this situation, in other words, due to the science of qiraah, which is fard kifaye. Hojazade makes some suggestions to the authorities in order to eliminate this
Sahâbîlerin önde gelen isimlerinden Abdullah b. Mesʿûd, daha on sekizinde bir delikanlıyken İslâm... more Sahâbîlerin önde gelen isimlerinden Abdullah b. Mesʿûd, daha on sekizinde bir delikanlıyken İslâm ile şereflenmiş, Hz. Peygamber'in ve ashabının nazarında oldukça önemli bir şahsiyettir. Vahyin her aşamasında Peygamber Efendimizin yanı başında sadık öğrencisi ve can yoldaşı olarak bulunmuş ve yaşanan zor dönemlere tanıklık etmiştir. Hz. Peygamber'i adım adım takip eden bu mümtaz şahsiyet gerek sahâbe gerekse sonraki nesiller için örnekliğiyle tarihin de methederek bahsettiği isimler arasında yerini almıştır. Bu kitapta, Allah Resûlü'nü bir gölge gibi takip eden ve onun terbiyesinde özenle yetişmiş, ilimde derya olan ve tarif edilemez c e s a re t i y l e bil di ğimiz A b d u l l a h b. Mesʿûd'un hayatına yer verilmektedir.
In the hijri VI. century books were written in different disciplines of Islamic sciences. The num... more In the hijri VI. century books were written in different disciplines of Islamic sciences. The number of poems written in this field has gradually increased. Likewise, the tradition of producing poetic texts is seen as a rich literature to facilitate teaching activities in the field of rasm al-mushaf. As a matter of fact, many works in the history of Islamic education have been memorized with the assumption that memorization is a part of education. One of the important ones in this poetry literature is Ebu Muhammed Kasım b. Firruh al-Shatıbi's (ö. 590/1194) 'Akeelah al-atrab al-kasaid fi esne'l-mekasıd. Hz. Osman period istinsah activities are very important in terms of rasm al-mushaf. Many works, especially 'Akeelah al-atrab al-kasaid, reveal this situation. 'Akeelah al-atrab al-kasaid is one of the works carried out to convey the words of Qur'an to the present day in terms of both its vocalization and writing. The formation of an important tradition of commentary on this work shows that this work deserves to be examined. In this study, 'Akeelah al-atrab al-kasaid, which is written on the vocalization and writing of the text of Qur'an and memorized around a part of the teaching processes carried out for the science of rasm al-mushaf, will be examined. In this context, al-Mukni' fi resmi mesahif al-emsar, which was written by Ebu Amr Dani because it is the main basis of the work, will also be emphasized. In addition, the annotations of 'Akeelah al-atrab al-kasaid, which are obligatory to be consulted, will be briefly introduced.
İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 2023
Plagiarism / İntihal: This article has been reviewed by at least two referees and scanned via a p... more Plagiarism / İntihal: This article has been reviewed by at least two referees and scanned via a plagiarism software. / Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. Etik Beyan / Ethical Statement: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur / It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2022
İslâm tarihinin ilk eğitim-öğretim müessesesi olarak kabul edilen Suffe, Kur'ân tarihi açısından ... more İslâm tarihinin ilk eğitim-öğretim müessesesi olarak kabul edilen Suffe, Kur'ân tarihi açısından önem arz etmektedir. Mescid-i Nebevî'nin inşâsından sonra tedris faaliyetlerinin merkezi olan Suffe' de eğitim gören sahâbîler, burada öğrendikleri Kur'ân'ı gerek Medine' de gerekse Hz. Peygamber'in verdiği tebliğ görevini yürütmek üzere gittikleri bölgelerde titiz bir şekilde öğretmişlerdir. Bu açıdan Allah Rasûlü'nden ve Suffe'nin öğretmen kadrosundan dersler alan Ashâb-ı Suffe, Rasûllullah döneminde ve dört halife devrinde Kur'ân ve kırâat sahasında gerçekleştirdiği faaliyetlerle Kur'ân eğitim-öğretim tarihinde önemli rol oynamıştır. Özellikle tâbiîn döneminde yaşayan kırâat imamlarının isnâdında yer alan Suffe'nin hocaları ve öğrencilerinin, Kur'ân ve kırâatlerin günümüze kadar herhangi bir değişme olmaksızın aktarılmasındaki yeri hatırı sayılır değerdedir. Esasen sahâbenin Kur'ân/ kırâat öğretimine ve tedris sürecinin detaylarına ilişkin malumatı kaynaklarda net olarak bulabilmek güçtür. Zira dönemin şartları ve Kur'ân öğretiminin mahiyeti göz önünde bulundurulduğunda bahsedilen bilgilere ancak bazı kaynakların, özellikle tabakât türünde kaleme alınmış eserlerin satır aralarında rastlamak mümkündür. Bu çalışmada, bahsedilen satır arası bilgiler okunmak suretiyle Suffe'nin Kur'ân ve kırâat tarihine olan katkıları ele alınacaktır.
'nun 17/12/2021 tarih ve 164 sayılı kararıyla uygun görülmüştür. Bu eserin ilmî / edebî redaksiyo... more 'nun 17/12/2021 tarih ve 164 sayılı kararıyla uygun görülmüştür. Bu eserin ilmî / edebî redaksiyonu İLKSAY Kurulu marifetiyle yapılmıştır.
Nüzûlünden itibaren, zihinlerde muhafaza edilmek üzere yoğun çaba harcanan Kur'ân-ı Kerim, asırla... more Nüzûlünden itibaren, zihinlerde muhafaza edilmek üzere yoğun çaba harcanan Kur'ân-ı Kerim, asırlar boyu "hâmilü'l-Kur'ân", 2 "sâhibu'l-Kur'ân", "hâfızu'l-Kur'ân" gibi nitelendirmelerle sayısız Müslüman tarafından ezberlenegelmiştir. 3 Böylesi önemli bir faaliyetin müesseseleşmesinde ve gelenek hâlini almasında Hz. Peygamber'den (sav) nakledilen "Ümmetimin en şereflileri Kur'ân'ı ezberleyenlerdir.", 4 "Kur'ân'ı zorlanarak okuyan kimseye iki kat sevap vardır. Kur'ân'ı * Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kur'ân-ı Kerîm Okuma ve Kıraat İlmi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi 2 Ebû Dâvûd, "Edeb", 20. İlgili rivâyette hâfız "hâmil" olarak zikredilmiştir. Bu isimlendirmeyle ilgili olarak, "yük taşıyan hamallar gibi" hâfızın da nice zorluklarla Kur'ân'ı zihninde taşıdığı çıkarımı yapılır. Ebü't-Tayyib Muhammed Şemsülhak Azîmâbâdî, 'Avnü'l-ma'bûd şerhu Süneni Ebî Dâvûd, (Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1994), 13/133. 3 Hâfızlığın tarihî sürecine dair detaylı bilgi için bkz. Hatice Şahin Aynur, Kur'ân Hıfzı Geleneği ve Günümüzdeki Uygulama Biçimleri, (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015), 28-62. 4 Ebü'l-Kâsım Süleyman b. Ahmed Taberânî, el-Mu'cemü'l-kebîr, (Musul: Mektebetü'l-Ulûm ve'l-Hikem, 1404), 12/125. 7 Konumuz, mezkûr rivâyetlerin sıhhatini irdelemek değil, Allah'ın (cc) kelâmını ezberlemeye gösterilen rağbette bu rivâyetlerin önemini vurgulamaktır. Bahse konu rivâyetlerin sıhhati ve değerlendirmeleri hususunda "fezâilü'l-Kur'ân" literatürüne ve ilgili çalışmalara bakılabilir.
Öz: On kıraatin temel kaynaklarından olan Ṭayyibetü'n-Neşr, zor terkiplerle vecîz lafızları bünye... more Öz: On kıraatin temel kaynaklarından olan Ṭayyibetü'n-Neşr, zor terkiplerle vecîz lafızları bünyesinde barındıran ve kıraat ilminin meselelerini ya da örneklerini en kısa şekilde şiir formunda ifade eden bir metindir. Gerek şiir formunun yapısı gerekse manzumenin müellifinin esere mahsus olarak belirlediği birtakım kurallar, eseri anlama noktasında güçlüğe neden olmaktadır. Bu yönüyle manzumeyi okuyanların bir açıklayıcıya ihtiyacı gündeme gelmektedir. Birçok alanda olduğu gibi kıraat sahasında da ciddi birikim sahibi olan Mūsā Cārullāh Bigiyef, asırlardır okutulup ezberlenegelen bu kıymetli eserin anlaşılmasına yönelik bir şerh kaleme almıştır. Bu makalede, İslâm dünyasında, özellikle de ülkemizde farklılığıyla ön plana çıkmış bir münevver olarak tanınan Cārullāh'ın bilinmeyen kıraat yönü ve bu alandaki kudreti, yazdığı Ṭayyibetü'n-Neşr şerhi vasıtasıyla ele alınacaktır.
Türkiye’nin ilk ilahiyat fakültesi olan Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin 1949’da eğitim... more Türkiye’nin ilk ilahiyat fakültesi olan Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin 1949’da eğitim-öğretime başlamasından itibaren günümüze kadarki süreçte, ülkemizin neredeyse her ilinde ilahiyat fakültesi açılmıştır. Bunların yanında bazı ilahiyat fakültelerinin bünyesinde bulunan “İlahiyat Lisans Tamamlama Programı” (İlitam), söz konusu üniversitelerin uzaktan eğitim merkezleri vasıtasıyla hâlihazırda eğitim-öğretime devam etmektedir. İlitam programları, lisans programlarının III. ve IV. sınıflarındaki dersleri ihtiva eden iki yıllık programlardır. Bu programların birçok avantajı olsa da özellikle Kur’ân-ı Kerim gibi pratik boyutu bulunan dersler için olumsuz yönleri bulunmaktadır. Geleneksel yaklaşım ve uygulamalara göre Kur’ân-ı Kerim öğretimi, bir hoca nezaretinde ve müşâfehe metoduyla gerçekleştirilmelidir. İlitam programlarının doğası gereği uzaktan eğitimle yürütülmesi, yüz yüze ders işleme imkânı bulunmaması, gerek öğrencilerin ihmali gerekse teknik imkânsızlıkları dolayısıyla derslere katılım oranının oldukça düşük olması, derslerin online işlenmesi itibariyle zaman zaman yaşanan teknik aksaklıklar gibi sebepler, Kur’ân-ı Kerim dersleri için birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu makalede, gerek hoca gerekse öğrenci açısından birtakım zorlukları bünyesinde barındıran Kur’ân-ı Kerim eğitim-öğretim süreci, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (Samsun) İlitam programının Kur’ân-ı Kerim müfredat örneği esas alınarak değerlendirilecektir
Birçok ilmin tahsilinde kaynak eserlerin daha kısa ve öz olarak telifi gelenek hâlini almıştır. M... more Birçok ilmin tahsilinde kaynak eserlerin daha kısa ve öz olarak telifi gelenek hâlini almıştır. Mensûr eserlerden farklı bir dil kullanan didaktik manzûmeler, birçok disipline ait konuları kendine has bir üslup ve tertiple işlemesi, aynı zamanda tahsil gören öğrenciye gerekli olan bilgileri derli toplu bir biçimde bulmasına imkân sağlaması itibariyle eğitim öğretim faaliyetleri çerçevesinde önemli bir görev ifa edegelmiştir. Bilindiği üzere pek çok açıdan cazip yönleri bulunan şiirsel form, eğitim-öğretimde etkili bir iletişim ve nakil vasıtasıdır. İslâm eğitim tarihine göz atıldığında, hemen hemen her aşamadaki tedris faaliyetinde, kısa zamanda ihtiyaç duyulan bilgilerin, şiir formunun avantajlarından istifade etmek suretiyle kullanıldığı görülmüştür. Bu tür ürünlerin ezberlenmesi, öğrencilerin dikkatlerinin dağılmasını ve muhtemel zaman kaybını da önlemiştir. Öyle ki hafızalara aktarılan bazı manzûm eserler, medrese programlarının ana metnini teşkil etmiştir. Tecvîd bilgilerini şiirsel formda telif etme geleneği, bir bakıma eğitim öğretimde önemli yer tutan ezberleme faaliyetlerine yardımcı olmak üzere ortaya çıkmıştır. Bu itibarla tecvîd ilmi zengin bir literatüre sahiptir. Elinizdeki çalışmanın amacı, tecvîd sahasında oldukça rağbet görmüş bazı didaktik manzûm metinleri tanıtmak suretiyle tecvîd muhtevalı didaktik manzûmelerin önemini ortaya koymaktır. Bu çerçevede oldukça zengin bir manzûm literatüre sahip olan tecvîd konulu manzûmelerden bazı örnekler ele alınacaktır.
Tüm zamanlarını, “Yaşayan Kur’an” olan Resûlullah’ın adeta dizinin dibinde geçiren ilim ve irfan ... more Tüm zamanlarını, “Yaşayan Kur’an” olan Resûlullah’ın adeta dizinin dibinde geçiren ilim ve irfan ordusu Ashab-ı Suffe, vahyin feyiz ve bereketinden alabildiğine istifade edip İslam’ı ana kaynağından öğrenme fırsatı bulmuşlardır. Yanı başında bulundukları Allah Resûlü de bu güzide insanları ilmek ilmek işlemiştir. Bu ilim yolcularıyla özel sohbetler yapmış, onların dertlerini dinlemiş, yalnızlıklarına ortaklık etmiş, sofralarına misafir olup yemeklerini paylaşmıştır.
Kur’ân-ı Kerim tilâveti hem başlı başına bir ibadet hem de Müslümanın rabbiyle birebir konuşması ... more Kur’ân-ı Kerim tilâveti hem başlı başına bir ibadet hem de Müslümanın rabbiyle birebir konuşması olarak kabul edilmektedir. Bu itibarla Kur’ân-ı Kerim okuyan kimsenin tilâvet esnasında muhatabının Allah olduğu şuuruyla davranması ve “âdâb” adı verilen birtakım kurallara riayet etmesi önem arz etmektedir. İslâmî literatürde bu durum gerek müstakil eserler vasıtasıyla gerekse bazı eserlerin meseleye dair “Kur’ân-ı Kerim Okuma Âdâbı” isimli başlıklar altında incelenmiştir. Tasavvuf sahasında da yer bulan Kur’ân-ı Kerim tilâvetinin edepleri, sûfî ulemânın işlediği konular arasında olup özellikle mevzunun bâtınî boyutuyla ilgili düşünce ve çıkarımlar üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada, tasavvuf alanının öncü isimlerinden olan ve sahaya rengini verip kendinden sonraki süreçte pek çok simaya tesir eden Ebû Tâlib el-Mekkî’nin Kur’ân-ı Kerim okuma âdâbına ilişkin bakış açısı ve değerlendirmeleri ele alınacaktır.
Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2024
Many measures were taken to protect the Qur'an both during the life of the Hz. Prophet and after ... more Many measures were taken to protect the Qur'an both during the life of the Hz. Prophet and after her death. In this context, the science of qiraah was formed as a discipline. Great services have been rendered within the framework of the education of the science of qiraah. Especially, Ottoman professors and administrators made great efforts. Ottoman sultans, who cared about science and scientists, cared about the proposals of scientists. In this context, they established various institutions that teach the science of qiraah. The experts of the branch have also written numerous works on the subjects of the science of qiraah. When it comes to the last periods of the Ottoman Empire, there has been a neglect in every branch. From this situation, the science of qiraah has also taken its share. Necessary importance was not given to the teaching of qiraah and the number of experts in this field gradually decreased. As such, there were concerns about the transfer of the science of qiraah to future generations. Those who know the importance of the issue have brought the issue to the agenda in various platforms such as books, magazines and newspapers because they saw the difficulty of the course. One of the names who brought the subject to the agenda is Hojazade Akhmed Hilmi, who is known for his sufi and historian identities. In Ceride Sufiyye, where he was a writer, he wrote a series of articles called "Rawza al-Qurra" about what can be done to reduce the demand for the science of qiraah and to keep it alive. The series of articles written by Hojazade Akhmed Hilmi, one of the leading biographers of his time, on the science of qiraah in Ceride-i Sufiyye, consists of seven articles. In the aforementioned articles, the basic subjects of the science of qiraah, such as tawatur, sab'a and ashere qiraah, biographies of the imams of qiraah, and rasm al-mushaf were discussed. In this respect, it is a summary of the history of the Qur'an. Hojazade Akhmed Hilmi states that both the Ottoman sultans and the scientists attached great importance to the field of qiraah. However, he sadly observes that the demand for this science has been decreasing day by day lately. He states that Muslims will be sinful because of this situation, in other words, due to the science of qiraah, which is fard kifaye. Hojazade makes some suggestions to the authorities in order to eliminate this
Sahâbîlerin önde gelen isimlerinden Abdullah b. Mesʿûd, daha on sekizinde bir delikanlıyken İslâm... more Sahâbîlerin önde gelen isimlerinden Abdullah b. Mesʿûd, daha on sekizinde bir delikanlıyken İslâm ile şereflenmiş, Hz. Peygamber'in ve ashabının nazarında oldukça önemli bir şahsiyettir. Vahyin her aşamasında Peygamber Efendimizin yanı başında sadık öğrencisi ve can yoldaşı olarak bulunmuş ve yaşanan zor dönemlere tanıklık etmiştir. Hz. Peygamber'i adım adım takip eden bu mümtaz şahsiyet gerek sahâbe gerekse sonraki nesiller için örnekliğiyle tarihin de methederek bahsettiği isimler arasında yerini almıştır. Bu kitapta, Allah Resûlü'nü bir gölge gibi takip eden ve onun terbiyesinde özenle yetişmiş, ilimde derya olan ve tarif edilemez c e s a re t i y l e bil di ğimiz A b d u l l a h b. Mesʿûd'un hayatına yer verilmektedir.
In the hijri VI. century books were written in different disciplines of Islamic sciences. The num... more In the hijri VI. century books were written in different disciplines of Islamic sciences. The number of poems written in this field has gradually increased. Likewise, the tradition of producing poetic texts is seen as a rich literature to facilitate teaching activities in the field of rasm al-mushaf. As a matter of fact, many works in the history of Islamic education have been memorized with the assumption that memorization is a part of education. One of the important ones in this poetry literature is Ebu Muhammed Kasım b. Firruh al-Shatıbi's (ö. 590/1194) 'Akeelah al-atrab al-kasaid fi esne'l-mekasıd. Hz. Osman period istinsah activities are very important in terms of rasm al-mushaf. Many works, especially 'Akeelah al-atrab al-kasaid, reveal this situation. 'Akeelah al-atrab al-kasaid is one of the works carried out to convey the words of Qur'an to the present day in terms of both its vocalization and writing. The formation of an important tradition of commentary on this work shows that this work deserves to be examined. In this study, 'Akeelah al-atrab al-kasaid, which is written on the vocalization and writing of the text of Qur'an and memorized around a part of the teaching processes carried out for the science of rasm al-mushaf, will be examined. In this context, al-Mukni' fi resmi mesahif al-emsar, which was written by Ebu Amr Dani because it is the main basis of the work, will also be emphasized. In addition, the annotations of 'Akeelah al-atrab al-kasaid, which are obligatory to be consulted, will be briefly introduced.
İhya Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 2023
Plagiarism / İntihal: This article has been reviewed by at least two referees and scanned via a p... more Plagiarism / İntihal: This article has been reviewed by at least two referees and scanned via a plagiarism software. / Bu makale, en az iki hakem tarafından incelendi ve intihal içermediği teyit edildi. Etik Beyan / Ethical Statement: Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur / It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2022
İslâm tarihinin ilk eğitim-öğretim müessesesi olarak kabul edilen Suffe, Kur'ân tarihi açısından ... more İslâm tarihinin ilk eğitim-öğretim müessesesi olarak kabul edilen Suffe, Kur'ân tarihi açısından önem arz etmektedir. Mescid-i Nebevî'nin inşâsından sonra tedris faaliyetlerinin merkezi olan Suffe' de eğitim gören sahâbîler, burada öğrendikleri Kur'ân'ı gerek Medine' de gerekse Hz. Peygamber'in verdiği tebliğ görevini yürütmek üzere gittikleri bölgelerde titiz bir şekilde öğretmişlerdir. Bu açıdan Allah Rasûlü'nden ve Suffe'nin öğretmen kadrosundan dersler alan Ashâb-ı Suffe, Rasûllullah döneminde ve dört halife devrinde Kur'ân ve kırâat sahasında gerçekleştirdiği faaliyetlerle Kur'ân eğitim-öğretim tarihinde önemli rol oynamıştır. Özellikle tâbiîn döneminde yaşayan kırâat imamlarının isnâdında yer alan Suffe'nin hocaları ve öğrencilerinin, Kur'ân ve kırâatlerin günümüze kadar herhangi bir değişme olmaksızın aktarılmasındaki yeri hatırı sayılır değerdedir. Esasen sahâbenin Kur'ân/ kırâat öğretimine ve tedris sürecinin detaylarına ilişkin malumatı kaynaklarda net olarak bulabilmek güçtür. Zira dönemin şartları ve Kur'ân öğretiminin mahiyeti göz önünde bulundurulduğunda bahsedilen bilgilere ancak bazı kaynakların, özellikle tabakât türünde kaleme alınmış eserlerin satır aralarında rastlamak mümkündür. Bu çalışmada, bahsedilen satır arası bilgiler okunmak suretiyle Suffe'nin Kur'ân ve kırâat tarihine olan katkıları ele alınacaktır.
'nun 17/12/2021 tarih ve 164 sayılı kararıyla uygun görülmüştür. Bu eserin ilmî / edebî redaksiyo... more 'nun 17/12/2021 tarih ve 164 sayılı kararıyla uygun görülmüştür. Bu eserin ilmî / edebî redaksiyonu İLKSAY Kurulu marifetiyle yapılmıştır.
Nüzûlünden itibaren, zihinlerde muhafaza edilmek üzere yoğun çaba harcanan Kur'ân-ı Kerim, asırla... more Nüzûlünden itibaren, zihinlerde muhafaza edilmek üzere yoğun çaba harcanan Kur'ân-ı Kerim, asırlar boyu "hâmilü'l-Kur'ân", 2 "sâhibu'l-Kur'ân", "hâfızu'l-Kur'ân" gibi nitelendirmelerle sayısız Müslüman tarafından ezberlenegelmiştir. 3 Böylesi önemli bir faaliyetin müesseseleşmesinde ve gelenek hâlini almasında Hz. Peygamber'den (sav) nakledilen "Ümmetimin en şereflileri Kur'ân'ı ezberleyenlerdir.", 4 "Kur'ân'ı zorlanarak okuyan kimseye iki kat sevap vardır. Kur'ân'ı * Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Kur'ân-ı Kerîm Okuma ve Kıraat İlmi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi 2 Ebû Dâvûd, "Edeb", 20. İlgili rivâyette hâfız "hâmil" olarak zikredilmiştir. Bu isimlendirmeyle ilgili olarak, "yük taşıyan hamallar gibi" hâfızın da nice zorluklarla Kur'ân'ı zihninde taşıdığı çıkarımı yapılır. Ebü't-Tayyib Muhammed Şemsülhak Azîmâbâdî, 'Avnü'l-ma'bûd şerhu Süneni Ebî Dâvûd, (Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1994), 13/133. 3 Hâfızlığın tarihî sürecine dair detaylı bilgi için bkz. Hatice Şahin Aynur, Kur'ân Hıfzı Geleneği ve Günümüzdeki Uygulama Biçimleri, (Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015), 28-62. 4 Ebü'l-Kâsım Süleyman b. Ahmed Taberânî, el-Mu'cemü'l-kebîr, (Musul: Mektebetü'l-Ulûm ve'l-Hikem, 1404), 12/125. 7 Konumuz, mezkûr rivâyetlerin sıhhatini irdelemek değil, Allah'ın (cc) kelâmını ezberlemeye gösterilen rağbette bu rivâyetlerin önemini vurgulamaktır. Bahse konu rivâyetlerin sıhhati ve değerlendirmeleri hususunda "fezâilü'l-Kur'ân" literatürüne ve ilgili çalışmalara bakılabilir.
Öz: On kıraatin temel kaynaklarından olan Ṭayyibetü'n-Neşr, zor terkiplerle vecîz lafızları bünye... more Öz: On kıraatin temel kaynaklarından olan Ṭayyibetü'n-Neşr, zor terkiplerle vecîz lafızları bünyesinde barındıran ve kıraat ilminin meselelerini ya da örneklerini en kısa şekilde şiir formunda ifade eden bir metindir. Gerek şiir formunun yapısı gerekse manzumenin müellifinin esere mahsus olarak belirlediği birtakım kurallar, eseri anlama noktasında güçlüğe neden olmaktadır. Bu yönüyle manzumeyi okuyanların bir açıklayıcıya ihtiyacı gündeme gelmektedir. Birçok alanda olduğu gibi kıraat sahasında da ciddi birikim sahibi olan Mūsā Cārullāh Bigiyef, asırlardır okutulup ezberlenegelen bu kıymetli eserin anlaşılmasına yönelik bir şerh kaleme almıştır. Bu makalede, İslâm dünyasında, özellikle de ülkemizde farklılığıyla ön plana çıkmış bir münevver olarak tanınan Cārullāh'ın bilinmeyen kıraat yönü ve bu alandaki kudreti, yazdığı Ṭayyibetü'n-Neşr şerhi vasıtasıyla ele alınacaktır.
Türkiye’nin ilk ilahiyat fakültesi olan Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin 1949’da eğitim... more Türkiye’nin ilk ilahiyat fakültesi olan Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin 1949’da eğitim-öğretime başlamasından itibaren günümüze kadarki süreçte, ülkemizin neredeyse her ilinde ilahiyat fakültesi açılmıştır. Bunların yanında bazı ilahiyat fakültelerinin bünyesinde bulunan “İlahiyat Lisans Tamamlama Programı” (İlitam), söz konusu üniversitelerin uzaktan eğitim merkezleri vasıtasıyla hâlihazırda eğitim-öğretime devam etmektedir. İlitam programları, lisans programlarının III. ve IV. sınıflarındaki dersleri ihtiva eden iki yıllık programlardır. Bu programların birçok avantajı olsa da özellikle Kur’ân-ı Kerim gibi pratik boyutu bulunan dersler için olumsuz yönleri bulunmaktadır. Geleneksel yaklaşım ve uygulamalara göre Kur’ân-ı Kerim öğretimi, bir hoca nezaretinde ve müşâfehe metoduyla gerçekleştirilmelidir. İlitam programlarının doğası gereği uzaktan eğitimle yürütülmesi, yüz yüze ders işleme imkânı bulunmaması, gerek öğrencilerin ihmali gerekse teknik imkânsızlıkları dolayısıyla derslere katılım oranının oldukça düşük olması, derslerin online işlenmesi itibariyle zaman zaman yaşanan teknik aksaklıklar gibi sebepler, Kur’ân-ı Kerim dersleri için birçok sorunu da beraberinde getirmektedir. Bu makalede, gerek hoca gerekse öğrenci açısından birtakım zorlukları bünyesinde barındıran Kur’ân-ı Kerim eğitim-öğretim süreci, Ondokuz Mayıs Üniversitesi (Samsun) İlitam programının Kur’ân-ı Kerim müfredat örneği esas alınarak değerlendirilecektir
Birçok ilmin tahsilinde kaynak eserlerin daha kısa ve öz olarak telifi gelenek hâlini almıştır. M... more Birçok ilmin tahsilinde kaynak eserlerin daha kısa ve öz olarak telifi gelenek hâlini almıştır. Mensûr eserlerden farklı bir dil kullanan didaktik manzûmeler, birçok disipline ait konuları kendine has bir üslup ve tertiple işlemesi, aynı zamanda tahsil gören öğrenciye gerekli olan bilgileri derli toplu bir biçimde bulmasına imkân sağlaması itibariyle eğitim öğretim faaliyetleri çerçevesinde önemli bir görev ifa edegelmiştir. Bilindiği üzere pek çok açıdan cazip yönleri bulunan şiirsel form, eğitim-öğretimde etkili bir iletişim ve nakil vasıtasıdır. İslâm eğitim tarihine göz atıldığında, hemen hemen her aşamadaki tedris faaliyetinde, kısa zamanda ihtiyaç duyulan bilgilerin, şiir formunun avantajlarından istifade etmek suretiyle kullanıldığı görülmüştür. Bu tür ürünlerin ezberlenmesi, öğrencilerin dikkatlerinin dağılmasını ve muhtemel zaman kaybını da önlemiştir. Öyle ki hafızalara aktarılan bazı manzûm eserler, medrese programlarının ana metnini teşkil etmiştir. Tecvîd bilgilerini şiirsel formda telif etme geleneği, bir bakıma eğitim öğretimde önemli yer tutan ezberleme faaliyetlerine yardımcı olmak üzere ortaya çıkmıştır. Bu itibarla tecvîd ilmi zengin bir literatüre sahiptir. Elinizdeki çalışmanın amacı, tecvîd sahasında oldukça rağbet görmüş bazı didaktik manzûm metinleri tanıtmak suretiyle tecvîd muhtevalı didaktik manzûmelerin önemini ortaya koymaktır. Bu çerçevede oldukça zengin bir manzûm literatüre sahip olan tecvîd konulu manzûmelerden bazı örnekler ele alınacaktır.
Tüm zamanlarını, “Yaşayan Kur’an” olan Resûlullah’ın adeta dizinin dibinde geçiren ilim ve irfan ... more Tüm zamanlarını, “Yaşayan Kur’an” olan Resûlullah’ın adeta dizinin dibinde geçiren ilim ve irfan ordusu Ashab-ı Suffe, vahyin feyiz ve bereketinden alabildiğine istifade edip İslam’ı ana kaynağından öğrenme fırsatı bulmuşlardır. Yanı başında bulundukları Allah Resûlü de bu güzide insanları ilmek ilmek işlemiştir. Bu ilim yolcularıyla özel sohbetler yapmış, onların dertlerini dinlemiş, yalnızlıklarına ortaklık etmiş, sofralarına misafir olup yemeklerini paylaşmıştır.
Uploads
Papers by YAŞAR AKASLAN