Architecture

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, όπως γενικά πραγματοποιείται σε επαγγελματικό επίπεδο αλλά και όπως κυρίως διδάσκεται στις αρχιτεκτονικές σχολές, στηρίζεται στην αποδοχή και στην επιβεβαίωση του αναντικατάστατου ρόλου, τον οποίο ο αρχιτέκτονας κατέχει στην κοινωνία. Ωστόσο, η καθημερινή πρακτική έρχεται συχνά να διαψεύσει αυτήν την πεποίθηση αφαιρώντας από τον αρχιτέκτονα το ρόλο του κύριου ρυθμιστή της οικοδομικής διαδικασίας και στερώντας του την αποκλειστικότητα της δημιουργίας, όταν οι τελικοί αποδέκτες του σχεδιασμού επεμβαίνουν δραστικά στη διαμόρφωση του αρχιτεκτονικού έργου. Στόχος της παρούσας εισήγησης είναι να θέσει υπό εξέταση την πιθανότητα και τις προοπτικές ενίσχυσης, στο πλαίσιο των αρχιτεκτονικών σπουδών, της αντίληψης του αρχιτεκτονικού έργου ως συλλογικής – συμμετοχικής υπόθεσης. Μέσα από τη μελέτη της σχέσης σχεδιασμού και αυτοσχεδιασμού επιχειρείται να αμφισβητηθεί ο κυρίαρχος ρόλος του αρχιτέκτονα και να εδραιωθεί η αξία της συμμετοχής του δημιουργικού χρήστη στην παραγωγή του χώρου. Τα συμπεράσματα αυτού του εγχειρήματος ουσιαστικά είναι ερωτήματα και υποθέσεις για τα χαρακτηριστικά και τη σημασία ενός πιθανού μαθήματος αρχιτεκτονικού αυτοσχεδιασμού σε ακαδημαϊκό επίπεδο.

Looking at the majority of constructed environment in our cities (i.e. Tirana and Athens), questions arise concerning on one hand customary relations between architects and their end-product recipients, and on the other hand usual means that define these relations. Is architectural design advanced enough to provide handling of contingency due to users" unforeseen dispositions and actions? Are users adequately prompted and properly activated to contribute and participate in the formation of their own space?

Looking at the majority of constructed environment in our cities (i.e. Tirana and Athens), questions arise concerning on one hand customary relations between architects and their end-product recipients, and on the other hand usual means that define these relations. Is architectural design advanced enough to provide handling of contingency due to users‟ unforeseen dispositions and actions? Are users adequately prompted and properly activated to contribute and participate in the formation of their own space?

This paper summarizes the key issues of an ongoing doctorate research, principally conducted in architecture and correlatively in music. The interdisciplinary subject of study is shaped partly by the general, reciprocal characteristics of selected areas in terms of artistic composition, and partly by their special correlation in terms of improvisatory action. The text thus describes the extensive association of architectural and musical synthesis according to several temporal – spatial considerations, and continues by focusing on suggestions and references that document the emergence and development of improvisation in both examined fields. It is considered that the research for improvisation methods and techniques in both architecture and music, and especially the focus on what has been accomplished after 1960, provide evidence for shared incentives, parallel visions, as well as common practices and theories aiming at the decentralization and popularization of work-production proce...

Θεωρία του σχεδιασμού: Η πρόκληση της θαλάσσιας χωροταξίας ΛουδοβΙκος κ. βαςενχοβεν, Ομότιμος Καθηγητής (Πολεοδομίας και χωροταξίας) ε.Μ. Πολυτεχνείου Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός (Θχσ) αποτελεί ένα πεδίο του σχεδιασμού του χώρου που θέτει πρωτόγνωρα ερωτήματα για τους ερευνητές της θεωρίας του σχεδια-σμού (planning theory). Οι θεωρίες που έχουν διατυπω-θεί τις τελευταίες δεκαετίες δεν χρησιμεύουν ως εργα-λεία ερμηνείας του Θχσ ή μάλλον, για να είμαι ακριβέστε-ρος, δεν ανταποκρίνονται στους συνδυασμούς προβλη-ματικής που θέτει, προβάλλοντας και ερμηνεύοντας ορι-σμένες μόνο από τις συνιστώσες του. Η θεωρητική ενα-σχόληση με τον σχεδιασμό μοιάζει να έχει έτσι κι' αλλιώς εξαντλήσει τα όρια της, σαν γενική ερμηνευτική θεωρία, πράγμα που ήταν ίσως αναμενόμενο μια και επικεντρώ-θηκε ως τώρα στην πραγματικότητα και εμπειρία ορισμέ-νων μόνο χωρών, άρα και σε ένα περιορισμένο φάσμα πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών συνθηκών. Η διεύρυνση του φάσματος ίσως οδηγήσει σε περισσότερο εστιασμένες προσεγγίσεις, δεδομένου ότι οι παράμετροι που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη διαφέρουν ριζικά για λόγους όχι απλά ιδιοσυγκρασιακούς, αλλά οφειλόμε-νους σε διαφορετικές ιστορικές διαδρομές, πολιτική και θεσμική συγκρότηση και κοινωνικές αξίες. Όμως σ' αυτόν τον προβληματισμό προστίθεται τα τελευταία χρόνια μια νέα προσέγγιση σχεδιασμού, για τον θαλάσσιο χώρο, που διευρύνει ακόμη περισσότερο το φάσμα. σκοπός αυτής της σύντομης μελέτης, καλύτερα απλής συμβολής στον θεωρητικό διάλογο, είναι να φωτίσει αυτή την προο-πτική. Δεν σκοπεύω να δώσω μια γενική εποπτεία του Θχσ, πράγμα που έχω ήδη κάνει πρόσφατα (Βασενχόβεν 2017), αλλά να τον τοποθετήσω στο πλαίσιο του προβλη-ματισμού της θεωρίας του σχεδιασμού. Η ξενόγλωσση βιβλιογραφία για την θεωρία του σχε-διασμού του χώρου (όχι απλά για την πολεοδομία και χωροταξία) είναι ήδη πολύ ευρεία και μόνο επιλεκτικά μπορεί να ξεχωρίσει κανείς τα πιο σημαντικά δείγματα της, που παρατίθενται στην βιβλιογραφία. Με κανένα τρόπο δεν είναι εξαντλητική. Η ελληνική βιβλιογραφία είναι πολύ φτωχή, μπορώ όμως εδώ να ξεχωρίσω την πρόσφατη συμβολή του Λαγόπουλου (2017), εκείνη των Γιαουτζή και στρατηγέα (2011) και τις παλιότερες του Γεωργουλή (1993 και 1995). Οπωσδήποτε, το βιβλίο του Λαγόπουλου είναι ιδιαίτερα χρήσιμο διότι περιέχει μια ευρύτατη παρουσίαση των κυριότερων θεωρητικών ρευ-μάτων στα οποία αναφέρομαι συνοπτικά παρακάτω. στην θεωρία του σχεδιασμού του χώρου κυριάρχησε καθ' όλη την διάρκεια του πρώτου μισού του 20ού αιώνα η αρχιτεκτονική παράδοση και πράξη. Ήταν αυτή που επη-ρέασε την πολεοδομία, κυρίως την δραστηριότητα που αποκαλούμε πολεοδομική ή αστική σύνθεση, που άλλοι χαρακτηρίζουν ως αστικό σχεδιασμό (design), διαφορο-ποιώντας τον από τον αστικό προγραμματισμό (planning). επρόκειτο για μια σύλληψη του σχεδιασμού προσανατο-λισμένου προς την παραγωγή ενός τελικού τρισδιάστα-του υλικού προϊόντος, μιας εικόνας του μέλλοντος, με έντονα τα στοιχεία ντετερμινισμού. ακόμη και στις εκδο-χές της που περιλάμβαναν μια ανάλυση της υπάρχου-σας κατάστασης η τελική απόφαση ανήκε στον «σχεδια-στή». Όμως, από την δεκαετία το 1950 η θεωρητική αυτή βάση επικρίθηκε έντονα, τόσο γιατί αγνοούσε την ρευστή πραγματικότητα, και το ακόμη πιο αβέβαιο μέλλον, όσο και γιατί θεοποιούσε την αυθεντία του σχεδιαστή-αρχι-τέκτονα της μοντερνιστικής σχολής. ας σημειωθεί ότι η έμφαση στην παραγωγή ενός τελικού σχήματος, μιας επι-Ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός (ΘΧΣ) αποτελεί ένα πεδίο του σχεδιασμού του χώρου που θέτει πρωτό-γνωρα ερωτήματα για τους ερευνητές της θεωρίας του σχεδιασμού (planning theory). Οι θεωρίες που έχουν δι-ατυπωθεί τις τελευταίες δεκαετίες δεν χρησιμεύουν ως εργαλεία ερμηνείας του ΘΧΣ ή μάλλον, για να είμαι ακρι-βέστερος, δεν ανταποκρίνονται στους συνδυασμούς προ-βληματικής που θέτει, προβάλλοντας και ερμηνεύοντας ορισμένες μόνο από τις συνιστώσες του. Η θεωρητική ενασχόληση με τον σχεδιασμό μοιάζει να έχει έτσι κι αλ-λιώς εξαντλήσει τα όρια της, σαν γενική ερμηνευτική θε-ωρία, πράγμα που ήταν ίσως αναμενόμενο μια και επι-κεντρώθηκε ως τώρα στην πραγματικότητα και εμπειρία ορισμένων μόνο χωρών, άρα και σε ένα περιορισμένο φάσμα πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών συνθη-κών. Η διεύρυνση του φάσματος ίσως οδηγήσει σε πε-ρισσότερο εστιασμένες προσεγγίσεις, δεδομένου ότι οι παράμετροι που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη διαφέ-ρουν ριζικά για λόγους όχι απλά ιδιοσυγκρασιακούς, αλ-λά οφειλόμενους σε διαφορετικές ιστορικές διαδρομές, πολιτική και θεσμική συγκρότηση και κοινωνικές αξίες. Όμως σ' αυτόν τον προβληματισμό προστίθεται τα τε-λευταία χρόνια μια νέα προσέγγιση σχεδιασμού, για τον θαλάσσιο χώρο, που διευρύνει ακόμη περισσότερο το φάσμα. Σκοπός αυτής της σύντομης μελέτης, είναι να φωτίσει αυτή την προοπτική.