Gweder Hebron

Ensampel a	diwysyans, art
Dallethys	1 century
	Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Gweder Hebron (Arabek زجاج الخليل, zajaj al-Khalili) ew gweder askorrys en Hebron ha radn a dhiwysyans art sewenus fondys e'n cita e'n oos romanek en Palestayn. Emava ow turya bys dhe hedhyw, en kwarter Cita Goth Hebron henwys "Kwarter an Hwyther Gweder" (Haret Kezazin, Arabek حارة القزازين) hag ema gweder Hebron ow pesya avel tednvos tornyaseth dhe'n cita.

En hengovek, teudhys veu an gweder owth usya devnydhyow kriv leel, a gomprehend tewes dhort gwigow en ogas, sodiom karbonat (dhort an Mor Marow), ha keworransow liw pekar ha horn oksid ha kober oksid. An dedhyow ma, usys ew gweder eylgelghys en venowgh.

Askorra gweder en Hebron ew kenwerth teylu, ha'y gevrinyow synjys ha treusworra gen nebes teyluyow palestinek neb a ober an gweythvaow desedhys a-ves dhe'n cita. An askorrasow a gomprehend gebmweyth gweder pekar ha paderednow, breghelligow ha bysowyer, gweder liw ha lugern gweder. Bettegens awos an kas tredh Palestayn hag Ysrael, ma dhe askorrans gweder deklinys.

Istori

Fondys veu an diwysyans gweder en Hebron e'n oos romanek en Palestayn. Ha'n diwysyans gweder Fenycyan deklinya e'n citys war an morrep, an diwysyans a vovyas dhe bervedh an pow, en arbednek Hebron. Diskudhys veu taklow gweder dhort Hebron mar goth avel an 1a ha 2a kansvledhen.

Possybyl ew dhe weles beistri gweder liw gwres a weder Hebron a'n 12ves kansvledhen en Fogow an Uheldasow, a veu eglos dres an Krowsgasow en Palestayn. Ensamplow eral a veister gweder liw askorrys en Hebron ew an re a wra afina Krommdo an Garreg en Cita Koth Jerusalem.

Erbydn 1483, pan vysytyas Felix Fabri an cita, ev a dheskrivas mos "a-hys stret hir an cita, lebma thew trigys oberoryon a dhivers artys, bes en arbednek oberoryon gweder; ha gwres ew gweder e'n teller ma, gweder ylyn veth oll, bes gweder du ha'n liwyow tredh golow ha tewl."

Taklow tipek gwres gen an gweythvaow ma o taklow esi dhe'n dorn, ow komprehendya skudellow eva ha debri, lestri senji olew ha lugern olew ken hwre an gweythvaow askorra gebmweyth ha gweresoryon ewedh. Chif prenoryon an gebmweyth o Bedwynas dhort an Negev (Naqab), Diffeythdir Arabia, ha Sinai, bes danvonys veu lower a esporthow an taklow kostys en karavans kowrvergh dhe Ejyp, Surri ha Jordan. Dres 150 a bobel a veu arvethys gen an diwysyans en Hebron herwydh Ulrich Jasper Seetzen pan eth dhe Balestayn en 1807-1809.

E'n 19ves kansvledhen askorrans a dheklinyas drefen kesstrif gen askorrasow europek. En despit dhe hebma, boghosogyon a besya perna gweder Hebron. Derivas gen kannas Frynk en 1886 a wrug mencyon dell o gul gweder Hebron pednfenten gober posek rag erbysieth Hebron gen peder gweythva ow tendyla 60,000 frank an vledhen.

Askorra gweder a wra durya e'n 21s kansvledhen en teyr gweythva desedhys a-ves a gwartron hengovek an cita goth tredh Hebron ha trev Halhul en ogas. Ma an teylu Natsheh ow perghen diw weythva. Ma shoppa ogas dhe bub gweythva. Gweder Hebron ew tednvos rag tornyji dhort Palestayn ha gwlasow erel. Bes kudyndow gen esperthi, an fowt a dornyji ha fronansow war vovyans palestinek woja an 'Nessa Intifada' a wra treusvewans an diwysyans e'n termyn a dheu pur galish.

Askorrans

En hengovek, askorrys veu gweder Hebron gen tewes dhort gwig Bani Na'im, dhe'n est a Hebron, ha sodiom karbonat kemerys dhort an Mor Marow. En le tewes, usys ew gweder eylgelghys lebmyn.

Kevrednow a-ves

Glassblowing in Hebron by Toine Van Teeffelen, 04.06.2006, Palestine-Family.net
Hebron Glass, gallery, Palestine Today
Naomi Shihab Nye and Hebron Glass: A poem on Hebron glass
Simmons, Gail. 2013. "Hebron's Glass History." Saudi Aramco World. January/February 2013. Pages 3–9.

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.