The sustainability of the current account balance for five fragile economies—Brazil,
Argentina, S... more The sustainability of the current account balance for five fragile economies—Brazil, Argentina, South Africa, India, and Türkiye (namely, BASIT)—is investigated. These countries’ economies operate under a time current account deficit almost all the time, a condition that causes fragility to external shocks; the following fallout from these shocks may risk not only the domestic economy but also the international economy, such as by clogging trade and income distribution. In this study, the sustainability of the current account in BASIT countries is examined via wavelet-based Kapetanios, Shin and Snell (WKSS) and Fourier wavelet-based KSS (FWKSS) unit root tests, in conjunction with linear unit root tests. Even though traditional unit root tests generally support the sustainability of a current account deficit for all countries, a non-linear unit roots test confirms the traditional tests for only India and South Africa. Results from the wavelet transform of non-linear unit root tests indicate the unsustainability of the current account balance, except in the case Türkiye. Moreover, the FWKSS test confirms WKSS.
Enflasyon, başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere tüm ekonomilerde görülen sorunlardan biridir... more Enflasyon, başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere tüm ekonomilerde görülen sorunlardan biridir. Olumsuz etkileri azımsanmayacak derecede olan enflasyonun yüksek seyri faiz oranlarının da yüksek seviyelerde oluşmasına yol açmaktadır. Nominal faiz oranları ile enflasyon arasındaki ilişkiyi açıklayan Fisher etkisinin geçerliliği uzun yıllardan beri tartışma konusudur. Bu çalışma Fisher etkisinin Türkiye'de geçerliliğini test etmektedir. Çalışmada nominal faiz oranları ile enflasyon serilerinin birim kök içerdiği bulunmuştur ve iki farklı eşbütünleşme testi uygulanmıştır. Değişkenler arasında tespit edilen uzun dönemli ilişkiyi veren eşbütünleşme vektörü dinamik en küçük kareler yöntemi ile tahmin edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre enflasyonun, faiz oranları üzerinde güçlü ve pozitif etkiye sahip olduğu görülmüştür. Parametre sınırlama testinde Fisher etkisi doğrulanmış; tam Fisher etkisi reddedilmiştir.
Enflasyon, basta gelismekte olan ulkeler olmak uzere tum ekonomilerde gorulen sorunlardan biridir... more Enflasyon, basta gelismekte olan ulkeler olmak uzere tum ekonomilerde gorulen sorunlardan biridir. Olumsuz etkileri azimsanmayacak derecede olan enflasyonun yuksek seyri faiz oranlarinin da yuksek seviyelerde olusmasina yol acmaktadir. Nominal faiz oranlari ile enflasyon arasindaki iliskiyi aciklayan Fisher etkisinin gecerliligi uzun yillardan beri tartisma konusudur. Bu calisma Fisher etkisinin Turkiye’de gecerliligini test etmektedir. Calismada nominal faiz oranlari ile enflasyon serilerinin birim kok icerdigi bulunmustur ve iki farkli esbutunlesme testi uygulanmistir. Degiskenler arasinda tespit edilen uzun donemli iliskiyi veren esbutunlesme vektoru dinamik en kucuk kareler yontemi ile tahmin edilmistir. Analiz sonuclarina gore enflasyonun, faiz oranlari uzerinde guclu ve pozitif etkiye sahip oldugu gorulmustur. Parametre sinirlama testinde Fisher etkisi dogrulanmis; tam Fisher etkisi reddedilmistir .
Over the last four decades the exchange rate has had an important role on economies. The exchange... more Over the last four decades the exchange rate has had an important role on economies. The exchange rate is so volatile that the prediction of it is challenging. Also, there have been several speculative attacks that have caused currency, financial and political crises in several countries. Policy makers had always been late to react against these crises in order to reduce the detrimental effects of them. Therefore, economists have tried to predict currency crises to use as a prior indicator of potential crises. Frankel and Rose (1996) developed the currency crush index. However, this index does not capture unsuccessful speculative attacks due to the construction. So, Girton and Roper (here after GR) developed the exchange market pressure (EMP) index. They criticize some studies that just focus on intervention, while others try to explain foreign exchange rate market (forex). They combine intervention and forex by applying ``the monetary approach to balance of payment''. GR added a change in international reserves and exchange rate appreciation, which is called the EMP index. Now, the index has the ability to capture unsuccessful speculative attacks because it includes a change in international reserves. Hence, if money authorities intervene in the forex market, then the index reveals this involvement. After two decades from GR studies, Eichgreen, Ross and Wyploz (1994, 1995,1996) came to argue that monetary variables do not have a power over exchange rate to explain. They constructed a model independent index, which is called precision index or signaling approach. Moreover, they claimed that money authorities have extensively used policy rate that indirectly effects the exchange rate. This is because a change in interest rate absorbs some excess demand which causes that the depreciation rate to be less than what it would have been. Even if the model independent EMP index is widely used, this precision weighting has some disadvantages because the weight cannot have connection with economy, so it can not be interpreted based on fundamentals. Hence, some economists prefer the model dependent index which is called the ``elasticity approach'', which allows economists make link this weight with fundamentals of an economy. Hence, in my dissertation, I choose model dependent index because economists should make their conclusion and advice according to the economic model. Also, in this approach, it is not required to determine threshold in order to identify economic and politic crises. But, a certain cut off must be set in the model independent index. Generally, this cut off point is defined arbitrarily by economists, and they explain why they prefer this point based on their interpretation. Since the model dependent EMP index is employed in this dissertation, interpretations are based on economic variables and models. A model dependent index is employed in this dissertation, and coefficients of the model is estimated by structural vector auto regression model (SVAR) in the second chapter. The SVAR has many advantages. First of all, we use all data in the estimation. The estimation method is full information maximum likelihood (FIML). Also, the endogeneity problem may be overcame by applying this approach. The second advantage is that contemporaneous matrix allow coefficient to be estimated simultaneously. Since exchange rate, international reserves, interest rate and domestic credit expansion influence each other contemporaneously, the coefficients in the model should be estimated at the same time. To sum up our findings in this dissertation, the weights for international reserve and interest rate differential includes more coefficients. The coefficients of the domestic credit expansion equation directly affects the index. The rational expectations is considered in the model and estimation. By imposing the cross equation restriction, the estimation method now has an ability to expose the effect of the rational expectation. Moreover, even though many studies impose either the PPP or the UIP holds, those assumptions are relaxed in this chapter. In the SVAR estimation, many coefficients are statistically significant. The coefficients’ signs match up with expectations according to economic theories. Furthermore, the effect of the exchange rate over the international reserve is relatively big when we compare it to other coefficients. This result shows how important a variable is in the empirical model. When the EMP index is calculating, it is clearly seen that the elasticity of the international reserve with respect to exchange rate is close to zero. Generally, it is found close to three. But, the method has an ability capture three important points, which may cause lower elasticity
Literatürde para politikasının makro değişkenler üzerine etkisini vektör otoregresif modelleri il... more Literatürde para politikasının makro değişkenler üzerine etkisini vektör otoregresif modelleri ile inceleyen çok sayıda çalışma yer almaktadır. Ancak, son zamanlardaki bazı çalışmalar para politikasının sektörel etkileri üzerinde durmaya başlamıştır. Parasal aktarım mekanizmasının anlaşılmasında sektörel analiz, makro değişkenlerle yapılan analizden daha yararlıdır, çünkü bu yöntem sayesinde para politikasının sektörel etkileri daha kolay anlaşılmaktadır. Diğer bir ifadeyle bu analiz para politikasının sektörler üzerine asimetrik etkisinin olup olmadığını ortaya koyabilmektedir. Bu yüzden, bu tür analizler parasal aktarım mekanizması hakkında daha fazla bilgi sağlamaktadırlar. Bu çalışmada, Türkiye'de çeşitli sektörlerin para politikasına tepkileri analiz edilmiştir. Tahmin sonuçlarına göre, Türkiye'de çeşitli sektörler para politikasındaki değişikliklere çok farklı tepkiler vermiştir. Bu asimetri sektörel yapılardaki veya endüstrilerin karakteristik özelliklerindeki farklılıklardan kaynaklanan faiz oranına karşı farklı duyarlılıklar ile açıklanabilir.
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde enflasyon uzun süreden beri devam eden kronik bir sorundur. M... more Özellikle gelişmekte olan ülkelerde enflasyon uzun süreden beri devam eden kronik bir sorundur. Maliye politikası teorilerinde olduğu gibi uygulamalı çalışmalarda da bütçe açıklarının enflasyon üzerindeki etkisini açıklamaya çalışan çok sayıda çalışma olmasına rağmen halen bir konsensus sağlanamamıştır. Klasik ve monetarist teoriler, maliye politikalarının dolayısıyla bütçe açıklarının etkisizliğinden bahsederken Keynesyen iktisat, hoş olmayan monetarist aritmetiği ve fiyat düzeyinin mali yaklaşımında ise bütçe açıklarının enflasyona etki edeceğini ifade ederler. Bu çalışmada, Türkiye'de bütçe açığı ve enflasyon arasındaki ilişkiyi 1950-2014 dönemini kapsayacak şekilde incelenmiştir. Serilerde birim kök analizi için yaygın olarak kullanılan yaklaşım uygulanmıştır. Daha sonra aralarındaki bütçe açığı ve enflasyon arasında uzun dönemli ilişkiyi belirten eşbütünleşme için Philipis-Oualiris metodu kullanılmıştır. Son olarak dinamik en küçük kareler yöntemiyle katsayı tahminleri yapılmıştır. Enflasyon ve bütçe açığı verilerinin birim kök içerdiği ve bu iki serinin eşbütünleşik olduğu bulunmuştur. Bütçe açığındaki artış enflasyonu ciddi biçimde etkilemektedir.
Cankiri Karatekin Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, 2019
Para politikasının kurala mı dayalı olması gerektiği veya politika uygulayıcılarının kişisel görü... more Para politikasının kurala mı dayalı olması gerektiği veya politika uygulayıcılarının kişisel görüşlerine dayalı olarak uygulanması gerektiği konusu üzerine dayanan tartışmalar neredeyse bir asrı bulmuştur. Bu konudaki mihenk taşı ise Taylor kuralının ileri sürülmesidir. Bu kural daha sonraları gelişmekte olan ülkelere uyarlanmıştır. Bu çalışmada Türkiye için Taylor tipi kuralların geçerliliği test edilmiştir. Birim kök test sonuçlarına göre bazı seriler durağan bazıları ise durağan olmadığı için ARDL testi uygulanmıştır. Analizlere göre değiştirilmiş Mohanty-Klau modelini Türkiye Cumhuriyet Merkez bankası davranışını en iyi açıklayan model olarak karşımıza çıkmıştır. Kısa dönemde reel döviz kurundaki değişmenin faiz üzerinde de etkisi vardır. Ayrıca Merkez bankası faiz kararı verirken uzun dönemde çıktı açığını dikkate almaması, önceliğinin fiyat istikrarı olduğunu göstermektedir.
Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2019
Merkez bankaları özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz piyasasındaki oynaklığı azaltmak veya ... more Merkez bankaları özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz piyasasındaki oynaklığı azaltmak veya döviz piyasasında aşırı dalgalanmaya yol açan atakları önlemek amacıyla döviz piyasasına müdahalede bulunurlar. Fakat her müdahale döviz kurunun piyasa tarafından belirlenecek değerinden sapmalara neden olabilir. Bu çalışmanın amacı Türk döviz piyasasındaki arz ve talebin oluşturduğu baskıyı tespit etmektir. Bu doğrultuda ekonomi literatüründe döviz piyasasında oluşan baskıyı ölçmek amacıyla döviz piyasası baskı endeksi kullanılmaktadır. Bu endeks Girton ve Roper yaklaşımı, teorik yaklaşım ve modelden bağımsız yaklaşım olarak üç şekilde oluşturulabilir. Bu çalışmada döviz piyasası baskı endeksi teorik yaklaşıma göre oluşturulmuştur. Endeksin oluşturulmasında dört farklı denklem kullanılmasına rağmen endeksin hesaplanmasında basit para talebi ve göreli satın alma gücü hipotezi denklemlerinin tahmin edilmesi yeterlidir. Analizde çeyreklik veriler kullanılmış olup 1990:01-2017:02 dönemini kapsamaktadır. Tahminlerde kullanılan zaman serileri birim kök içermesine rağmen denklemleri oluşturan serileri arasında eşbütünleşme olduğundan dolayı tahmin aşamasına geçilmiştir. Bu denklemlerde içsel değişken problemi olduğundan dolayı hem basit para talebi hem de göreli satın alma gücü hipotezi denklemleri iki aşamalı en küçük kareler yöntemiyle tahmin edilmiştir. Tahmin sonuçlarına göre özellikle 1993'ün son dönemlerinden 2002'ye kadar döviz piyasasında baskının fazla olmasına rağmen esnek dalgalı döviz kuru sisteminin yerleşmesinden sonra döviz piyasasındaki baskının azaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca endeks ekonomik ve siyasi krizlerden önce aşırı dalgalanma gösterdiğinden dolayı, ileride oluşabilecek krizler için öncü bir gösterge olarak kullanılabilir.
Ozellikle 1980’li yillarin sonlarinda Turkiye’de doviz kontrolunun kaldirilmasindan sonra, doviz ... more Ozellikle 1980’li yillarin sonlarinda Turkiye’de doviz kontrolunun kaldirilmasindan sonra, doviz kurlarinda asiri dalgalanmalar gozlemlenmistir. Son donemlerde yasanan doviz kurundaki dalgalanmalar sonucu, doviz kurunu etkileyen faktorler tartisilmaya baslamistir. Bu baglam bu calisma doviz kurunun belirlenmesinde parasalci yaklasimi ele almistir. Modelde doviz kurlarini goreli para arzi, goreli gelir duzeyi, goreli faiz orani ve goreli enflasyon belirlemektedir. Tum degiskenlerin birim kok icerdigi Genellestirilmis Dickey Fuller ve Philips Perron testleri ile tespit edilmistir. Johansen yontemi ile degiskenler arasinda en az bir esbutunlesme vektoru oldugu bulunmustur. Dinamik en kucuk kareler yontemi sonuclarina gore goreli gelir en fazla etkileyen faktordur. Goreli faiz orani ve goreli enflasyon oraninin etkileri onemsenmeyecek kadar azdir. Reel faiz farklari teorisinin aciklamalari bu calismanin bulgulariyla ortusmektedir.
Econder 2019 I. Uluslararası İktisat, İşletme ve Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Kitabı, 2019
Genç issizlik sorunu hem gelismis hem de gelismekte olan ülkeler için çözülmesi en zor ekonomik p... more Genç issizlik sorunu hem gelismis hem de gelismekte olan ülkeler için çözülmesi en zor ekonomik problemlerin basında yer almaktadır. Özellikle 2009 ekonomik krizi ve Avrupa borç krizinden sonra hem issizlik hem de genç issizlikte artıslar yasanmıstır. Özellikle Fransa, İtalya, İspanya ve Portekiz gibi ülkelerde bu sorun çok ciddi boyutlara ulasmıstır. Ekonomik kalkınma ve is birliği örgütü (OECD) ülkelerinde ortalama olarak 1990 yılında genç issizlik %17,6 düzeyindeyken 2009 krizinin etkisi ile 2013 yılında %26’ya kadar yükselmistir. 2017 itibariyle %17,5 kadar düsmüstür. Türkiye’de ise genç issizlik rakamlarında özellikle son dönemlerde ciddi artıs yasanmıs ve %25’leri asmıstır. 1990 yılında %16 düzeyindeyken 2019 yılında ortalama dört gençten biri issiz olduğu TUİK tarafından açıklanmıstır. Hem Türkiye’de hem de OECD ülkelerinde özellikle gençler içinde kadınların daha dezavantajlı olduğu ve is bulmakta daha zorlandığı istatistiki olarak açıkça görülmektedir. Daha temel sorun ise eğitimde veya stajda olmayan genç nüfus sayısında da ciddi artıslar göze çarpmaktadır. Bu çalısmada bu OECD ve Türkiye rakamları analiz edilerek genç issizliğin çözümüne yönelik önerilerde bulunulacaktır.
Abstarct One of the most important problems is young unemployment rate which its solution is hard in both developed and developing countries. Both unemployment rate and young unemployment rate rises remarkably after both 2009 Mortgage crises and European Debt crises. This phenomenon converts to major problem in some countries; such as France, Italy, Spain, and Portugal. The average of youth unemployment rate was 17,5%, however it dramatically climbed to 26%. After that it has started to decrease. It becomes 17,5% at the end of the 2017. Youth unemployment rate has reached serious magnitude recently in Turkey and the rate pass over 25%. It was 16% in 1990 but one of the fourth young does not work at all in 2019 reported by TUİK. Young females do not have less change to find a job in both Turkey and OECD countries. More serious trouble is that young people not in education, work or training have increased rapidly. In this study, it is tried to analyze young unemployment rate and make some suggestions about solution of this trouble.
Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletle... more Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletler hem de para otoriteleri bu ülkelerde enflasyon ve faizi düşürmek için yıllardır bir çaba sarf etmektedirler. Bu ülkelerden biri de Türkiye'dir. Yüksek enflasyon ve faiz oranları yatırımları azaltırken ülke ekonomisindeki çarkların dönmesini zorlaştırmakta, bundan dolayı istenilen büyüme oranlarına ulaşılamamaktadır. Bu iki unsuru etkileyen bir başka değişken de para arzıdır. Bu çalışmada temel amacı son dönemlerin tartışma konusu olan faiz mi enflasyonun nedeni yoksa enflasyon mu faizin nedeni olduğuna yönelik ilişki sorgulaması para arzını da dikkate alınarak sorgulamaktır. Bu doğrultuda 1990:01-2019:08 yılları arasında aylık veriler ile yapılan analizlere göre faiz oranı düzeyde durağan iken para arzın ve fiyat endeksi düzeyde birim kök içermektedir. Bu yüzden VAR analizi yapılırken para arzındaki değişim ve fiyat endeksindeki değişim kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre faiz oranında meydana gelen bir şok kendi üzerinde ve enflasyon üzerinde artışa neden olurken etkisi uzun süre devam etmektedir. Enflasyonda yaşanan bir şok ise kendi üzerinde başlarda ciddi artışa yol açarken bu etki daha sonra ortadan kalkmaktadır. Para arzında meydana gelen şok faizlerin azalmasına neden olurken, enflasyonda sınırlı bir artışa yol açmaktadır.
Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletle... more Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletler hem de para otoriteleri bu ülkelerde enflasyon ve faizi düşürmek için yıllardır bir çaba sarf etmektedirler. Bu ülkelerden biri de Türkiye'dir. Yüksek enflasyon ve faiz oranları yatırımları azaltırken ülke ekonomisindeki çarkların dönmesini zorlaştırmakta, bundan dolayı istenilen büyüme oranlarına ulaşılamamaktadır. Bu iki unsuru etkileyen bir başka değişken de para arzıdır. Bu çalışmada temel amacı son dönemlerin tartışma konusu olan faiz mi enflasyonun nedeni yoksa enflasyon mu faizin nedeni olduğuna yönelik ilişki sorgulaması para arzını da dikkate alınarak sorgulamaktır. Bu doğrultuda 1990:01-2019:08 yılları arasında aylık veriler ile yapılan analizlere göre faiz oranı düzeyde durağan iken para arzın ve fiyat endeksi düzeyde birim kök içermektedir. Bu yüzden VAR analizi yapılırken para arzındaki değişim ve fiyat endeksindeki değişim kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre faiz oranında meydana gelen bir şok kendi üzerinde ve enflasyon üzerinde artışa neden olurken etkisi uzun süre devam etmektedir. Enflasyonda yaşanan bir şok ise kendi üzerinde başlarda ciddi artışa yol açarken bu etki daha sonra ortadan kalkmaktadır. Para arzında meydana gelen şok faizlerin azalmasına neden olurken, enflasyonda sınırlı bir artışa yol açmaktadır.
17th International Symposium on Econometrics, Operations Research and Statistics Proceeding, 2016
Özet Açık (örtüsüz) faiz haddi açmazı uzun zamandan beri makroekonomistlerin dikkatini çekmektedi... more Özet Açık (örtüsüz) faiz haddi açmazı uzun zamandan beri makroekonomistlerin dikkatini çekmektedir. Uygulamalı çalışmalarda göreli faiz oranları ile döviz kurunun değişiminin arasındaki ilişkiyi veren bir olması olması gereken katsayı negatif bire oldukça yakın rapor edilmiştir. Globalleşme ile birlikte bu açmazın ortaya çıkmasında etkisi olabilecek nedenlerin ortadan kalması veya azalması sonucunda regresyon katsayısının negatiften artarak pozitife dönmesi beklenmektedir. Bu bağlamda bu çalışmada 12 ülkenin Amerikan Doları cinsi döviz kuru değişmesi ile amerikan faiz oranları ile ana ülke faiz oranları kullarak açık/örtüsüz/ karşılanmamış faiz oranı haddinin ileride geçerli olup olmadığı test edilmiştir. Aylık veriler kullanılarak her ülke için kayan pencereler yöntemi ile analiz yapılmıştır. Çoğu ülke için veri seti 1980 yılının ilk ayından başlayıp 2016 yılının ikinci ayında bitmektedir. Uygulama sonuçlarına göre Japonya, Kanada, Kore ve Malezya için ilişkiyi veren katsayı negatiften başlamasına rağmen son dönemlerde pozitife dönmüştür. Bu ülkeler için ileriki dönemlerde açık faiz haddi paritesinin geçerli olabileceği söylenebilir. Fakat kalan ülkeler için açık faiz haddi teroisinin ileride geçerli olabileceğine dair bulgular elde edilememiştir.
3rd International Management and Social Sciences Conference Proceeding, 2019
Özet Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem dev... more Özet Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletler hem de para otoriteleri bu ülkelerde enflasyon ve faizi düşürmek için yıllardır bir çaba sarf etmektedirler. Bu ülkelerden biri de Türkiye'dir. Yüksek enflasyon ve faiz oranları yatırımları azaltırken ülke ekonomisindeki çarkların dönmesini zorlaştırmakta, bundan dolayı istenilen büyüme oranlarına ulaşılamamaktadır. Bu iki unsuru etkileyen bir başka değişken de para arzıdır. Bu çalışmada temel amacı son dönemlerin tartışma konusu olan faiz mi enflasyonun nedeni yoksa enflasyon mu faizin nedeni olduğuna yönelik ilişki sorgulaması para arzını da dikkate alınarak sorgulamaktır. Bu doğrultuda 1990:01-2019:08 yılları arasında aylık veriler ile yapılan analizlere göre faiz oranı düzeyde durağan iken para arzın ve fiyat endeksi düzeyde birim kök içermektedir. Bu yüzden VAR analizi yapılırken para arzındaki değişim ve fiyat endeksindeki değişim kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre faiz oranında meydana gelen bir şok kendi üzerinde ve enflasyon üzerinde artışa neden olurken etkisi uzun süre devam etmektedir. Enflasyonda yaşanan bir şok ise kendi üzerinde başlarda ciddi artışa yol açarken bu etki daha sonra ortadan kalkmaktadır. Para arzında meydana gelen şok faizlerin azalmasına neden olurken, enflasyonda sınırlı bir artışa yol açmaktadır. Abstract High Inflation and interest rates are basic problems for most countries. Bothe governments and monetary authorities have tried to effort to decrease both inflation and interest rates for a long time such as Turkey. High inflation and interest rates make hard to invest which leads to lower economic activities that cause not to reach desired growth rate. Money supply is another variable that affects both. The aim of this study that finding some answers which inflation is determined by interest rate or interest rate is determined by inflation considering money supply. Monthly data set covers 1990:2019. According to unit root tests results, both price indexes and money supply has unit root in level but interest rate does not. Therefore, growth rate of money supply and inflation rate are employed in VAR process. According to VAR results, a positive shock on interest rate leads to go itself and inflation dramatically and this effect continues for a long time. A shock on inflation causes high inflation initially, but then this becomes small and disappears later. A shock on money growth causes decreasing interest rate and increasing inflation a little bit. GİRİŞ Son dönemlerde özellikle Türkiye'de tartışma konusu olan enflasyon mu faiz oranının nedeni yoksa faiz oranı mı enflasyona neden oluyor sorusunun cevabı üzerinde çok sayıda görüş bildirilmiştir. Ekonomik teorileri bu konu hakkındaki yaklaşımları farklı olmakla birlikte temelde bu iki değişken arasında ciddi bir korelasyonu işaret etmektedirler. Fakat enflasyon ile faiz oranı arasındaki ilişkiyi
3rd International Management and Social Sciences Conference Proceeding, 2019
Özet 2009 global ekonomik kriz sonrası özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz kurlarında bazı ... more Özet 2009 global ekonomik kriz sonrası özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz kurlarında bazı dönemlerde yukarı yönlü hareketlerin görülmesi sonucu bu ülkelerin hisse senedi piyasalarında aşağı yönlü hareketler çok sert olmuştur. Bu ülkelerin hisse sendi piyasalarında ABD merkez bankasının tahvil alımını azaltacağını açıkladığı 2013 yılından itibaren çok fazla dalgalanmalar yaşanmıştır. Bu dalgalanmaların etkilerini incelemek çok önemlidir, çünkü bu yönde bir eğilim olduğunda merkez bankasının veya yerli yatırımcının gerekli pozisyonlarını alması gerekmektedir. Bu çalışmanın temel amacı 2009 yılında meydana gelen ekonomik kriz sonrası döviz piyasasındaki dalgalanmaların Borsa İstanbul endeksi üzerinde etkisi analiz edilecektir. Günlük verileri kullanılan çalışma 1:1:2010-29:8:2019 dönemini kapsamaktadır. Değişkenlerin düzeyde birim kök içerdiği ve birinci farklarının durağan olduğu için VECM analizi uygulanmıştır. Sonuçlara göre Borsa İstanbul 100 endeksinde yaşanan 1 standart sapmalık şok kendi üzerinde oldukça kalıcı bir etki pozitif bir etki yaratırken döviz kurlarının düşmesine neden olmaktadır. Fakat döviz kurunda yaşanan bir şok Borsa İstanbul endeksinin azalması yönünde kalıcı etki bırakmaktadır. The Effects of Exchange Rates on Borsa Istanbul after 2009 Global Crisis Indexes in stock market have dropped dramatically due to the fact that exchange rates have raised especially developing countries after 2009 global crisis. There have been too much fluctuations in exchange rate markets in these countries since Federal Reserve Bank (FED) had announced to purchase less bond in 2013. It is important that revealing of effects of those fluctuations since central banks and domestic investors may change their position if these is a harsh fluctuation in exchange market. The aim of this study is that the effects of harsh fluctuations in exchange market on Borsa Istanbul are revealed. It is used daily values from 1:1:201 to 29:8:2019. Since those are times series, unit root test is employed in the first step. It is found that all series has unit root so, in the second step it is estimated via vector error correction model. According VECM's results, if there is positive shock on stock market then, it causes the index going up. However, exchange rate decreases after a positive shock on stock market. On the other hand, if there is a positive shock on exchange market, it leads to goes stock market down.
Econder 2019 I. Uluslararası İktisat, İşletme ve Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Kitabı, 2019
Özet Özellikle bütçe açıkları gelişmekte olan ülkelerde ciddi boyutlara ulaşabilmektedir. Sermaye... more Özet Özellikle bütçe açıkları gelişmekte olan ülkelerde ciddi boyutlara ulaşabilmektedir. Sermaye yetersizliğini gidermek için hükümetler hem kamu yatırım hem de kamu cari harcamalarını arttırmalarına rağmen vergi gelirleri yeterince artmadığı için kamu bütçesi açık vermektedir. Milli geliri arttırmak için yapılan bu uygulama büyük bütçe açıkları sonrası milli geliri olumsuz etkilediği de ekonomi literatüründe dillendirilmektedir. Özellikle Türkiye'de 2003 yılından sonra bütçe disiplini sayesinde azaltılan açıklar son dönemde tekrar artış eğilimine girmiştir. Bu artış eğiliminin ülke gelirine etkilerinin ortaya konulması önemlidir. Bu amaçla 1970-2018 döneminde bütçe açıklarının milli gelire etkisi incelenecektir. Genelleştirilmiş Dickey Fuller testi sonuçlarına göre hem bütçe açığı serisi hem de milli gelir serisi birim kök test sonuçlarına göre düzeyde birim kök içerirken birinci farkları durağandır. Değişkenler arasında eşbütünleşmenin varlığı Engle-Granger yöntemiyle doğrulanmıştır. VAR analizi sonuçlarına göre bütçe açıklarında meydana gelen bir şok milli gelirde azalmaya yol açmaktadır. Milli gelirde meydana gelen bir şok ise bütçe açıklarını azaltmaktadır. Abstract Deficit may reach really high numbers especially developing countries. Even if governments have raised both public expenditure (both consumption and investment) due to the insufficient capital, deficit may increase when governments' revenue does not increase as much as spending. Public spending goes up in order to stimulate economy and economic growth rate however, it may be harmful for the economy if deficit becomes huge. Deficit has increased recently after deficit was held in since 2003.It is important to reveal the effects of this tendency to economy. In this context, the effect of deficit on national income is analyzed between 1975 and 2018, in this study. Both serious are not stationary in level according to the Augmented Dickey Fuller and Phillips Perron tests. It is confirm that both series are cointegrated by applying Engle-Granger test. Finally, it is found that if there is a positive shock on the deficit then national income have started to fall down. Also, if there is a shock on national income, it causes decreasing deficit, too. Giriş Bütçe açıkları özellikle Keynesen ekonominin hakim olduğu büyük buhran sonrası ciddi biçimde artış göstermiştir. Büyük buhrana kadar iktisat literatürüne hâkim olan anlayışa göre devlet minimum düzeyde olmalıydı ve ekonomik işleyişe müdahale etmemeliydi. Ekonomi bilimi incelerken yaptıkları üç önemli varsayım vardır. Birinci varsayım ücret, fiyat ve faiz oranlarının aşağı ve yukarı yönlü hareket etmesidir. İkinci önemli varsayım ise ekonomik birimlerin reel değişkenlere göre karar vermesidir. Son olarak ise paranın yansızlığı kavramıdır 2 (Yıldırım vd, 2016:119). İlk iki varsayım aslında iktisat kitaplarında yazan görülmez el kavramının temelini oluşturup, tüm piyasaların dengede kalmasını sağlamaktadır. Eğer ekonomi bulunan tüm piyasalar kendiliğinden dengeye geliyorsa bu durumda ekonomi kendiliğinden dengeye gelecektir. Ekonomi dengeye geliyorsa devletin herhangi bir politika uygulamasına gerek kalmayacaktır. Böylece devlet güvenlik ve savunma gibi özel kesim tarafından üretilmeyen mal ve hizmetleri üretme dışında herhangi bir faaliyette bulunmasına gerek yoktur. Son varsayım ise devletin veya para otoritesinin uygulayacağı politikaların ekonomide herhangi değişikliğe yani reel değişikliğe neden olmayacağı sadece fiyatlar genel düzeyini etkileyeceği anlamına gelmektedir. Sonuç olarak eğer para politikası milli gelir gibi reel değişkenleri etkilemiyorsa, bu politikaları uygulamanın anlamı kalmayacaktır. Ayrıca maliye politikasının da ekonominin reel üretim düzeyini arttırmadığı hatta maliye politikası 1 Dr. Öğr. Üyesi, Kocaeli Üniversitesi İİBF, İktisat Bölümü, [email protected] 2 Paranın yansızlığı (nötr) olması, paranın üretim ve istihdam gibi reel değişkenleri etkilememesi anlamına gelmektedir.
Merkez bankaları özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz piyasasındaki oynaklığı azaltmak veya ... more Merkez bankaları özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz piyasasındaki oynaklığı azaltmak veya döviz piyasasında aşırı dalgalanmaya yol açan atakları önlemek amacıyla döviz piyasasına müdahalede bulunurlar. Fakat her müdahale döviz kurunun piyasa tarafından belirlenecek değerinden sapmalara neden olabilir. Bu çalışmanın amacı Türk döviz piyasasındaki arz ve talebin oluşturduğu baskıyı tespit etmektir. Bu doğrultuda ekonomi literatüründe döviz piyasasında oluşan baskıyı ölçmek amacıyla döviz piyasası baskı endeksi kullanılmaktadır. Bu endeks Girton ve Roper yaklaşımı, teorik yaklaşım ve modelden bağımsız yaklaşım olarak üç şekilde oluşturulabilir. Bu çalışmada döviz piyasası baskı endeksi teorik yaklaşıma göre oluşturulmuştur. Endeksin oluşturulmasında dört farklı denklem kullanılmasına rağmen endeksin hesaplanmasında basit para talebi ve göreli satın alma gücü hipotezi denklemlerinin tahmin edilmesi yeterlidir. Analizde çeyreklik veriler kullanılmış olup 1990:01-2017:02 dönemini kapsamaktadır. Tahminlerde kullanılan zaman serileri birim kök içermesine rağmen denklemleri oluşturan serileri arasında eşbütünleşme olduğundan dolayı tahmin aşamasına geçilmiştir. Bu denklemlerde içsel değişken problemi olduğundan dolayı hem basit para talebi hem de göreli satın alma gücü hipotezi denklemleri iki aşamalı en küçük kareler yöntemiyle tahmin edilmiştir. Tahmin sonuçlarına göre özellikle 1993'ün son dönemlerinden 2002'ye kadar döviz piyasasında baskının fazla olmasına rağmen esnek dalgalı döviz kuru sisteminin yerleşmesinden sonra döviz piyasasındaki baskının azaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca endeks ekonomik ve siyasi krizlerden önce aşırı dalgalanma gösterdiğinden dolayı, ileride oluşabilecek krizler için öncü bir gösterge olarak kullanılabilir. ABSTRACT Central banks intervene to the exchange market in order to reduce volatility of exchange rate or prevent attacks that lead to high volatilities, especially in developing countries. However, each intervention to the exchange market may cause deviation of the value of exchange rate which, is determined by the market. The aim of this study is that calculates pressure on exchange market for Turkey. In this way, exchange market pressure index has calculated by three ways: Girton-Roper, theoretical and model-independent. In this study, the index is constructed according to the theoretical approach. Four equations are employed for deriving exchange market pressure index but estimating two equations, simple money demand function and purchasing power parity, are enough for the calculation of the index. Quarterly data is employed form 1990:01 to 2017:02. Since both equations have an endogenous variable, those are estimated by two stage least square. It is found that especially starting from the last quarter of 1992 to 2002, exchange market pressure index is too high however, after freely floating system was settled then pressure in the exchange market had decreased dramatically. Moreover, this index can be used as a one of indicator for determination of economic crises due to the fact that the volatile the index increased just before each economic and political crisis.
Öz Para politikasının kurala mı dayalı olması gerektiği veya politika uygulayıcılarının kişisel g... more Öz Para politikasının kurala mı dayalı olması gerektiği veya politika uygulayıcılarının kişisel görüşlerine dayalı olarak uygulanması gerektiği konusu üzerine dayanan tartışmalar neredeyse bir asrı bulmuştur. Bu konudaki mihenk taşı ise Taylor kuralının ileri sürülmesidir. Bu kural daha sonraları gelişmekte olan ülkelere uyarlanmıştır. Bu çalışmada Türkiye için Taylor tipi kuralların geçerliliği test edilmiştir. Birim kök test sonuçlarına göre bazı seriler durağan bazıları ise durağan olmadığı için ARDL testi uygulanmıştır. Analizlere göre değiştirilmiş Mohanty-Klau modelini Türkiye Cumhuriyet Merkez bankası davranışını en iyi açıklayan model olarak karşımıza çıkmıştır. Kısa dönemde reel döviz kurundaki değişmenin faiz üzerinde de etkisi vardır. Ayrıca Merkez bankası faiz kararı verirken uzun dönemde çıktı açığını dikkate almaması, önceliğinin fiyat istikrarı olduğunu göstermektedir. Abstract There is a famous debate about whether monetary policy follows a rule or discretion which was started a century ago. The mile stone is introducing the Taylor rule. After that, this rule has adapted to the developing countries. In this study, Taylor type rules are validated for Turkish economy. ARDL approach is employed because of unit root test results. According to the results some of variables are stationary, others not. It found that modified Mohanty-Klau model is best for the explaining the behavior of Turkish central bank. In the short run, a change in reel exchange rate has also substantial effect on interest rate. Moreover, while Turkish Central Bank makes decision about interest rate, output gap is ignored means that the priority of the central bank is price stability.
The sustainability of the current account balance for five fragile economies—Brazil,
Argentina, S... more The sustainability of the current account balance for five fragile economies—Brazil, Argentina, South Africa, India, and Türkiye (namely, BASIT)—is investigated. These countries’ economies operate under a time current account deficit almost all the time, a condition that causes fragility to external shocks; the following fallout from these shocks may risk not only the domestic economy but also the international economy, such as by clogging trade and income distribution. In this study, the sustainability of the current account in BASIT countries is examined via wavelet-based Kapetanios, Shin and Snell (WKSS) and Fourier wavelet-based KSS (FWKSS) unit root tests, in conjunction with linear unit root tests. Even though traditional unit root tests generally support the sustainability of a current account deficit for all countries, a non-linear unit roots test confirms the traditional tests for only India and South Africa. Results from the wavelet transform of non-linear unit root tests indicate the unsustainability of the current account balance, except in the case Türkiye. Moreover, the FWKSS test confirms WKSS.
Enflasyon, başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere tüm ekonomilerde görülen sorunlardan biridir... more Enflasyon, başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere tüm ekonomilerde görülen sorunlardan biridir. Olumsuz etkileri azımsanmayacak derecede olan enflasyonun yüksek seyri faiz oranlarının da yüksek seviyelerde oluşmasına yol açmaktadır. Nominal faiz oranları ile enflasyon arasındaki ilişkiyi açıklayan Fisher etkisinin geçerliliği uzun yıllardan beri tartışma konusudur. Bu çalışma Fisher etkisinin Türkiye'de geçerliliğini test etmektedir. Çalışmada nominal faiz oranları ile enflasyon serilerinin birim kök içerdiği bulunmuştur ve iki farklı eşbütünleşme testi uygulanmıştır. Değişkenler arasında tespit edilen uzun dönemli ilişkiyi veren eşbütünleşme vektörü dinamik en küçük kareler yöntemi ile tahmin edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre enflasyonun, faiz oranları üzerinde güçlü ve pozitif etkiye sahip olduğu görülmüştür. Parametre sınırlama testinde Fisher etkisi doğrulanmış; tam Fisher etkisi reddedilmiştir.
Enflasyon, basta gelismekte olan ulkeler olmak uzere tum ekonomilerde gorulen sorunlardan biridir... more Enflasyon, basta gelismekte olan ulkeler olmak uzere tum ekonomilerde gorulen sorunlardan biridir. Olumsuz etkileri azimsanmayacak derecede olan enflasyonun yuksek seyri faiz oranlarinin da yuksek seviyelerde olusmasina yol acmaktadir. Nominal faiz oranlari ile enflasyon arasindaki iliskiyi aciklayan Fisher etkisinin gecerliligi uzun yillardan beri tartisma konusudur. Bu calisma Fisher etkisinin Turkiye’de gecerliligini test etmektedir. Calismada nominal faiz oranlari ile enflasyon serilerinin birim kok icerdigi bulunmustur ve iki farkli esbutunlesme testi uygulanmistir. Degiskenler arasinda tespit edilen uzun donemli iliskiyi veren esbutunlesme vektoru dinamik en kucuk kareler yontemi ile tahmin edilmistir. Analiz sonuclarina gore enflasyonun, faiz oranlari uzerinde guclu ve pozitif etkiye sahip oldugu gorulmustur. Parametre sinirlama testinde Fisher etkisi dogrulanmis; tam Fisher etkisi reddedilmistir .
Over the last four decades the exchange rate has had an important role on economies. The exchange... more Over the last four decades the exchange rate has had an important role on economies. The exchange rate is so volatile that the prediction of it is challenging. Also, there have been several speculative attacks that have caused currency, financial and political crises in several countries. Policy makers had always been late to react against these crises in order to reduce the detrimental effects of them. Therefore, economists have tried to predict currency crises to use as a prior indicator of potential crises. Frankel and Rose (1996) developed the currency crush index. However, this index does not capture unsuccessful speculative attacks due to the construction. So, Girton and Roper (here after GR) developed the exchange market pressure (EMP) index. They criticize some studies that just focus on intervention, while others try to explain foreign exchange rate market (forex). They combine intervention and forex by applying ``the monetary approach to balance of payment''. GR added a change in international reserves and exchange rate appreciation, which is called the EMP index. Now, the index has the ability to capture unsuccessful speculative attacks because it includes a change in international reserves. Hence, if money authorities intervene in the forex market, then the index reveals this involvement. After two decades from GR studies, Eichgreen, Ross and Wyploz (1994, 1995,1996) came to argue that monetary variables do not have a power over exchange rate to explain. They constructed a model independent index, which is called precision index or signaling approach. Moreover, they claimed that money authorities have extensively used policy rate that indirectly effects the exchange rate. This is because a change in interest rate absorbs some excess demand which causes that the depreciation rate to be less than what it would have been. Even if the model independent EMP index is widely used, this precision weighting has some disadvantages because the weight cannot have connection with economy, so it can not be interpreted based on fundamentals. Hence, some economists prefer the model dependent index which is called the ``elasticity approach'', which allows economists make link this weight with fundamentals of an economy. Hence, in my dissertation, I choose model dependent index because economists should make their conclusion and advice according to the economic model. Also, in this approach, it is not required to determine threshold in order to identify economic and politic crises. But, a certain cut off must be set in the model independent index. Generally, this cut off point is defined arbitrarily by economists, and they explain why they prefer this point based on their interpretation. Since the model dependent EMP index is employed in this dissertation, interpretations are based on economic variables and models. A model dependent index is employed in this dissertation, and coefficients of the model is estimated by structural vector auto regression model (SVAR) in the second chapter. The SVAR has many advantages. First of all, we use all data in the estimation. The estimation method is full information maximum likelihood (FIML). Also, the endogeneity problem may be overcame by applying this approach. The second advantage is that contemporaneous matrix allow coefficient to be estimated simultaneously. Since exchange rate, international reserves, interest rate and domestic credit expansion influence each other contemporaneously, the coefficients in the model should be estimated at the same time. To sum up our findings in this dissertation, the weights for international reserve and interest rate differential includes more coefficients. The coefficients of the domestic credit expansion equation directly affects the index. The rational expectations is considered in the model and estimation. By imposing the cross equation restriction, the estimation method now has an ability to expose the effect of the rational expectation. Moreover, even though many studies impose either the PPP or the UIP holds, those assumptions are relaxed in this chapter. In the SVAR estimation, many coefficients are statistically significant. The coefficients’ signs match up with expectations according to economic theories. Furthermore, the effect of the exchange rate over the international reserve is relatively big when we compare it to other coefficients. This result shows how important a variable is in the empirical model. When the EMP index is calculating, it is clearly seen that the elasticity of the international reserve with respect to exchange rate is close to zero. Generally, it is found close to three. But, the method has an ability capture three important points, which may cause lower elasticity
Literatürde para politikasının makro değişkenler üzerine etkisini vektör otoregresif modelleri il... more Literatürde para politikasının makro değişkenler üzerine etkisini vektör otoregresif modelleri ile inceleyen çok sayıda çalışma yer almaktadır. Ancak, son zamanlardaki bazı çalışmalar para politikasının sektörel etkileri üzerinde durmaya başlamıştır. Parasal aktarım mekanizmasının anlaşılmasında sektörel analiz, makro değişkenlerle yapılan analizden daha yararlıdır, çünkü bu yöntem sayesinde para politikasının sektörel etkileri daha kolay anlaşılmaktadır. Diğer bir ifadeyle bu analiz para politikasının sektörler üzerine asimetrik etkisinin olup olmadığını ortaya koyabilmektedir. Bu yüzden, bu tür analizler parasal aktarım mekanizması hakkında daha fazla bilgi sağlamaktadırlar. Bu çalışmada, Türkiye'de çeşitli sektörlerin para politikasına tepkileri analiz edilmiştir. Tahmin sonuçlarına göre, Türkiye'de çeşitli sektörler para politikasındaki değişikliklere çok farklı tepkiler vermiştir. Bu asimetri sektörel yapılardaki veya endüstrilerin karakteristik özelliklerindeki farklılıklardan kaynaklanan faiz oranına karşı farklı duyarlılıklar ile açıklanabilir.
Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde enflasyon uzun süreden beri devam eden kronik bir sorundur. M... more Özellikle gelişmekte olan ülkelerde enflasyon uzun süreden beri devam eden kronik bir sorundur. Maliye politikası teorilerinde olduğu gibi uygulamalı çalışmalarda da bütçe açıklarının enflasyon üzerindeki etkisini açıklamaya çalışan çok sayıda çalışma olmasına rağmen halen bir konsensus sağlanamamıştır. Klasik ve monetarist teoriler, maliye politikalarının dolayısıyla bütçe açıklarının etkisizliğinden bahsederken Keynesyen iktisat, hoş olmayan monetarist aritmetiği ve fiyat düzeyinin mali yaklaşımında ise bütçe açıklarının enflasyona etki edeceğini ifade ederler. Bu çalışmada, Türkiye'de bütçe açığı ve enflasyon arasındaki ilişkiyi 1950-2014 dönemini kapsayacak şekilde incelenmiştir. Serilerde birim kök analizi için yaygın olarak kullanılan yaklaşım uygulanmıştır. Daha sonra aralarındaki bütçe açığı ve enflasyon arasında uzun dönemli ilişkiyi belirten eşbütünleşme için Philipis-Oualiris metodu kullanılmıştır. Son olarak dinamik en küçük kareler yöntemiyle katsayı tahminleri yapılmıştır. Enflasyon ve bütçe açığı verilerinin birim kök içerdiği ve bu iki serinin eşbütünleşik olduğu bulunmuştur. Bütçe açığındaki artış enflasyonu ciddi biçimde etkilemektedir.
Cankiri Karatekin Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakultesi Dergisi, 2019
Para politikasının kurala mı dayalı olması gerektiği veya politika uygulayıcılarının kişisel görü... more Para politikasının kurala mı dayalı olması gerektiği veya politika uygulayıcılarının kişisel görüşlerine dayalı olarak uygulanması gerektiği konusu üzerine dayanan tartışmalar neredeyse bir asrı bulmuştur. Bu konudaki mihenk taşı ise Taylor kuralının ileri sürülmesidir. Bu kural daha sonraları gelişmekte olan ülkelere uyarlanmıştır. Bu çalışmada Türkiye için Taylor tipi kuralların geçerliliği test edilmiştir. Birim kök test sonuçlarına göre bazı seriler durağan bazıları ise durağan olmadığı için ARDL testi uygulanmıştır. Analizlere göre değiştirilmiş Mohanty-Klau modelini Türkiye Cumhuriyet Merkez bankası davranışını en iyi açıklayan model olarak karşımıza çıkmıştır. Kısa dönemde reel döviz kurundaki değişmenin faiz üzerinde de etkisi vardır. Ayrıca Merkez bankası faiz kararı verirken uzun dönemde çıktı açığını dikkate almaması, önceliğinin fiyat istikrarı olduğunu göstermektedir.
Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2019
Merkez bankaları özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz piyasasındaki oynaklığı azaltmak veya ... more Merkez bankaları özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz piyasasındaki oynaklığı azaltmak veya döviz piyasasında aşırı dalgalanmaya yol açan atakları önlemek amacıyla döviz piyasasına müdahalede bulunurlar. Fakat her müdahale döviz kurunun piyasa tarafından belirlenecek değerinden sapmalara neden olabilir. Bu çalışmanın amacı Türk döviz piyasasındaki arz ve talebin oluşturduğu baskıyı tespit etmektir. Bu doğrultuda ekonomi literatüründe döviz piyasasında oluşan baskıyı ölçmek amacıyla döviz piyasası baskı endeksi kullanılmaktadır. Bu endeks Girton ve Roper yaklaşımı, teorik yaklaşım ve modelden bağımsız yaklaşım olarak üç şekilde oluşturulabilir. Bu çalışmada döviz piyasası baskı endeksi teorik yaklaşıma göre oluşturulmuştur. Endeksin oluşturulmasında dört farklı denklem kullanılmasına rağmen endeksin hesaplanmasında basit para talebi ve göreli satın alma gücü hipotezi denklemlerinin tahmin edilmesi yeterlidir. Analizde çeyreklik veriler kullanılmış olup 1990:01-2017:02 dönemini kapsamaktadır. Tahminlerde kullanılan zaman serileri birim kök içermesine rağmen denklemleri oluşturan serileri arasında eşbütünleşme olduğundan dolayı tahmin aşamasına geçilmiştir. Bu denklemlerde içsel değişken problemi olduğundan dolayı hem basit para talebi hem de göreli satın alma gücü hipotezi denklemleri iki aşamalı en küçük kareler yöntemiyle tahmin edilmiştir. Tahmin sonuçlarına göre özellikle 1993'ün son dönemlerinden 2002'ye kadar döviz piyasasında baskının fazla olmasına rağmen esnek dalgalı döviz kuru sisteminin yerleşmesinden sonra döviz piyasasındaki baskının azaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca endeks ekonomik ve siyasi krizlerden önce aşırı dalgalanma gösterdiğinden dolayı, ileride oluşabilecek krizler için öncü bir gösterge olarak kullanılabilir.
Ozellikle 1980’li yillarin sonlarinda Turkiye’de doviz kontrolunun kaldirilmasindan sonra, doviz ... more Ozellikle 1980’li yillarin sonlarinda Turkiye’de doviz kontrolunun kaldirilmasindan sonra, doviz kurlarinda asiri dalgalanmalar gozlemlenmistir. Son donemlerde yasanan doviz kurundaki dalgalanmalar sonucu, doviz kurunu etkileyen faktorler tartisilmaya baslamistir. Bu baglam bu calisma doviz kurunun belirlenmesinde parasalci yaklasimi ele almistir. Modelde doviz kurlarini goreli para arzi, goreli gelir duzeyi, goreli faiz orani ve goreli enflasyon belirlemektedir. Tum degiskenlerin birim kok icerdigi Genellestirilmis Dickey Fuller ve Philips Perron testleri ile tespit edilmistir. Johansen yontemi ile degiskenler arasinda en az bir esbutunlesme vektoru oldugu bulunmustur. Dinamik en kucuk kareler yontemi sonuclarina gore goreli gelir en fazla etkileyen faktordur. Goreli faiz orani ve goreli enflasyon oraninin etkileri onemsenmeyecek kadar azdir. Reel faiz farklari teorisinin aciklamalari bu calismanin bulgulariyla ortusmektedir.
Econder 2019 I. Uluslararası İktisat, İşletme ve Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Kitabı, 2019
Genç issizlik sorunu hem gelismis hem de gelismekte olan ülkeler için çözülmesi en zor ekonomik p... more Genç issizlik sorunu hem gelismis hem de gelismekte olan ülkeler için çözülmesi en zor ekonomik problemlerin basında yer almaktadır. Özellikle 2009 ekonomik krizi ve Avrupa borç krizinden sonra hem issizlik hem de genç issizlikte artıslar yasanmıstır. Özellikle Fransa, İtalya, İspanya ve Portekiz gibi ülkelerde bu sorun çok ciddi boyutlara ulasmıstır. Ekonomik kalkınma ve is birliği örgütü (OECD) ülkelerinde ortalama olarak 1990 yılında genç issizlik %17,6 düzeyindeyken 2009 krizinin etkisi ile 2013 yılında %26’ya kadar yükselmistir. 2017 itibariyle %17,5 kadar düsmüstür. Türkiye’de ise genç issizlik rakamlarında özellikle son dönemlerde ciddi artıs yasanmıs ve %25’leri asmıstır. 1990 yılında %16 düzeyindeyken 2019 yılında ortalama dört gençten biri issiz olduğu TUİK tarafından açıklanmıstır. Hem Türkiye’de hem de OECD ülkelerinde özellikle gençler içinde kadınların daha dezavantajlı olduğu ve is bulmakta daha zorlandığı istatistiki olarak açıkça görülmektedir. Daha temel sorun ise eğitimde veya stajda olmayan genç nüfus sayısında da ciddi artıslar göze çarpmaktadır. Bu çalısmada bu OECD ve Türkiye rakamları analiz edilerek genç issizliğin çözümüne yönelik önerilerde bulunulacaktır.
Abstarct One of the most important problems is young unemployment rate which its solution is hard in both developed and developing countries. Both unemployment rate and young unemployment rate rises remarkably after both 2009 Mortgage crises and European Debt crises. This phenomenon converts to major problem in some countries; such as France, Italy, Spain, and Portugal. The average of youth unemployment rate was 17,5%, however it dramatically climbed to 26%. After that it has started to decrease. It becomes 17,5% at the end of the 2017. Youth unemployment rate has reached serious magnitude recently in Turkey and the rate pass over 25%. It was 16% in 1990 but one of the fourth young does not work at all in 2019 reported by TUİK. Young females do not have less change to find a job in both Turkey and OECD countries. More serious trouble is that young people not in education, work or training have increased rapidly. In this study, it is tried to analyze young unemployment rate and make some suggestions about solution of this trouble.
Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletle... more Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletler hem de para otoriteleri bu ülkelerde enflasyon ve faizi düşürmek için yıllardır bir çaba sarf etmektedirler. Bu ülkelerden biri de Türkiye'dir. Yüksek enflasyon ve faiz oranları yatırımları azaltırken ülke ekonomisindeki çarkların dönmesini zorlaştırmakta, bundan dolayı istenilen büyüme oranlarına ulaşılamamaktadır. Bu iki unsuru etkileyen bir başka değişken de para arzıdır. Bu çalışmada temel amacı son dönemlerin tartışma konusu olan faiz mi enflasyonun nedeni yoksa enflasyon mu faizin nedeni olduğuna yönelik ilişki sorgulaması para arzını da dikkate alınarak sorgulamaktır. Bu doğrultuda 1990:01-2019:08 yılları arasında aylık veriler ile yapılan analizlere göre faiz oranı düzeyde durağan iken para arzın ve fiyat endeksi düzeyde birim kök içermektedir. Bu yüzden VAR analizi yapılırken para arzındaki değişim ve fiyat endeksindeki değişim kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre faiz oranında meydana gelen bir şok kendi üzerinde ve enflasyon üzerinde artışa neden olurken etkisi uzun süre devam etmektedir. Enflasyonda yaşanan bir şok ise kendi üzerinde başlarda ciddi artışa yol açarken bu etki daha sonra ortadan kalkmaktadır. Para arzında meydana gelen şok faizlerin azalmasına neden olurken, enflasyonda sınırlı bir artışa yol açmaktadır.
Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletle... more Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletler hem de para otoriteleri bu ülkelerde enflasyon ve faizi düşürmek için yıllardır bir çaba sarf etmektedirler. Bu ülkelerden biri de Türkiye'dir. Yüksek enflasyon ve faiz oranları yatırımları azaltırken ülke ekonomisindeki çarkların dönmesini zorlaştırmakta, bundan dolayı istenilen büyüme oranlarına ulaşılamamaktadır. Bu iki unsuru etkileyen bir başka değişken de para arzıdır. Bu çalışmada temel amacı son dönemlerin tartışma konusu olan faiz mi enflasyonun nedeni yoksa enflasyon mu faizin nedeni olduğuna yönelik ilişki sorgulaması para arzını da dikkate alınarak sorgulamaktır. Bu doğrultuda 1990:01-2019:08 yılları arasında aylık veriler ile yapılan analizlere göre faiz oranı düzeyde durağan iken para arzın ve fiyat endeksi düzeyde birim kök içermektedir. Bu yüzden VAR analizi yapılırken para arzındaki değişim ve fiyat endeksindeki değişim kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre faiz oranında meydana gelen bir şok kendi üzerinde ve enflasyon üzerinde artışa neden olurken etkisi uzun süre devam etmektedir. Enflasyonda yaşanan bir şok ise kendi üzerinde başlarda ciddi artışa yol açarken bu etki daha sonra ortadan kalkmaktadır. Para arzında meydana gelen şok faizlerin azalmasına neden olurken, enflasyonda sınırlı bir artışa yol açmaktadır.
17th International Symposium on Econometrics, Operations Research and Statistics Proceeding, 2016
Özet Açık (örtüsüz) faiz haddi açmazı uzun zamandan beri makroekonomistlerin dikkatini çekmektedi... more Özet Açık (örtüsüz) faiz haddi açmazı uzun zamandan beri makroekonomistlerin dikkatini çekmektedir. Uygulamalı çalışmalarda göreli faiz oranları ile döviz kurunun değişiminin arasındaki ilişkiyi veren bir olması olması gereken katsayı negatif bire oldukça yakın rapor edilmiştir. Globalleşme ile birlikte bu açmazın ortaya çıkmasında etkisi olabilecek nedenlerin ortadan kalması veya azalması sonucunda regresyon katsayısının negatiften artarak pozitife dönmesi beklenmektedir. Bu bağlamda bu çalışmada 12 ülkenin Amerikan Doları cinsi döviz kuru değişmesi ile amerikan faiz oranları ile ana ülke faiz oranları kullarak açık/örtüsüz/ karşılanmamış faiz oranı haddinin ileride geçerli olup olmadığı test edilmiştir. Aylık veriler kullanılarak her ülke için kayan pencereler yöntemi ile analiz yapılmıştır. Çoğu ülke için veri seti 1980 yılının ilk ayından başlayıp 2016 yılının ikinci ayında bitmektedir. Uygulama sonuçlarına göre Japonya, Kanada, Kore ve Malezya için ilişkiyi veren katsayı negatiften başlamasına rağmen son dönemlerde pozitife dönmüştür. Bu ülkeler için ileriki dönemlerde açık faiz haddi paritesinin geçerli olabileceği söylenebilir. Fakat kalan ülkeler için açık faiz haddi teroisinin ileride geçerli olabileceğine dair bulgular elde edilememiştir.
3rd International Management and Social Sciences Conference Proceeding, 2019
Özet Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem dev... more Özet Birçok ülkenin temel sorularının başında enflasyon ve yüksek faiz oranı gelmektedir. Hem devletler hem de para otoriteleri bu ülkelerde enflasyon ve faizi düşürmek için yıllardır bir çaba sarf etmektedirler. Bu ülkelerden biri de Türkiye'dir. Yüksek enflasyon ve faiz oranları yatırımları azaltırken ülke ekonomisindeki çarkların dönmesini zorlaştırmakta, bundan dolayı istenilen büyüme oranlarına ulaşılamamaktadır. Bu iki unsuru etkileyen bir başka değişken de para arzıdır. Bu çalışmada temel amacı son dönemlerin tartışma konusu olan faiz mi enflasyonun nedeni yoksa enflasyon mu faizin nedeni olduğuna yönelik ilişki sorgulaması para arzını da dikkate alınarak sorgulamaktır. Bu doğrultuda 1990:01-2019:08 yılları arasında aylık veriler ile yapılan analizlere göre faiz oranı düzeyde durağan iken para arzın ve fiyat endeksi düzeyde birim kök içermektedir. Bu yüzden VAR analizi yapılırken para arzındaki değişim ve fiyat endeksindeki değişim kullanılmıştır. Analiz sonuçlarına göre faiz oranında meydana gelen bir şok kendi üzerinde ve enflasyon üzerinde artışa neden olurken etkisi uzun süre devam etmektedir. Enflasyonda yaşanan bir şok ise kendi üzerinde başlarda ciddi artışa yol açarken bu etki daha sonra ortadan kalkmaktadır. Para arzında meydana gelen şok faizlerin azalmasına neden olurken, enflasyonda sınırlı bir artışa yol açmaktadır. Abstract High Inflation and interest rates are basic problems for most countries. Bothe governments and monetary authorities have tried to effort to decrease both inflation and interest rates for a long time such as Turkey. High inflation and interest rates make hard to invest which leads to lower economic activities that cause not to reach desired growth rate. Money supply is another variable that affects both. The aim of this study that finding some answers which inflation is determined by interest rate or interest rate is determined by inflation considering money supply. Monthly data set covers 1990:2019. According to unit root tests results, both price indexes and money supply has unit root in level but interest rate does not. Therefore, growth rate of money supply and inflation rate are employed in VAR process. According to VAR results, a positive shock on interest rate leads to go itself and inflation dramatically and this effect continues for a long time. A shock on inflation causes high inflation initially, but then this becomes small and disappears later. A shock on money growth causes decreasing interest rate and increasing inflation a little bit. GİRİŞ Son dönemlerde özellikle Türkiye'de tartışma konusu olan enflasyon mu faiz oranının nedeni yoksa faiz oranı mı enflasyona neden oluyor sorusunun cevabı üzerinde çok sayıda görüş bildirilmiştir. Ekonomik teorileri bu konu hakkındaki yaklaşımları farklı olmakla birlikte temelde bu iki değişken arasında ciddi bir korelasyonu işaret etmektedirler. Fakat enflasyon ile faiz oranı arasındaki ilişkiyi
3rd International Management and Social Sciences Conference Proceeding, 2019
Özet 2009 global ekonomik kriz sonrası özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz kurlarında bazı ... more Özet 2009 global ekonomik kriz sonrası özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz kurlarında bazı dönemlerde yukarı yönlü hareketlerin görülmesi sonucu bu ülkelerin hisse senedi piyasalarında aşağı yönlü hareketler çok sert olmuştur. Bu ülkelerin hisse sendi piyasalarında ABD merkez bankasının tahvil alımını azaltacağını açıkladığı 2013 yılından itibaren çok fazla dalgalanmalar yaşanmıştır. Bu dalgalanmaların etkilerini incelemek çok önemlidir, çünkü bu yönde bir eğilim olduğunda merkez bankasının veya yerli yatırımcının gerekli pozisyonlarını alması gerekmektedir. Bu çalışmanın temel amacı 2009 yılında meydana gelen ekonomik kriz sonrası döviz piyasasındaki dalgalanmaların Borsa İstanbul endeksi üzerinde etkisi analiz edilecektir. Günlük verileri kullanılan çalışma 1:1:2010-29:8:2019 dönemini kapsamaktadır. Değişkenlerin düzeyde birim kök içerdiği ve birinci farklarının durağan olduğu için VECM analizi uygulanmıştır. Sonuçlara göre Borsa İstanbul 100 endeksinde yaşanan 1 standart sapmalık şok kendi üzerinde oldukça kalıcı bir etki pozitif bir etki yaratırken döviz kurlarının düşmesine neden olmaktadır. Fakat döviz kurunda yaşanan bir şok Borsa İstanbul endeksinin azalması yönünde kalıcı etki bırakmaktadır. The Effects of Exchange Rates on Borsa Istanbul after 2009 Global Crisis Indexes in stock market have dropped dramatically due to the fact that exchange rates have raised especially developing countries after 2009 global crisis. There have been too much fluctuations in exchange rate markets in these countries since Federal Reserve Bank (FED) had announced to purchase less bond in 2013. It is important that revealing of effects of those fluctuations since central banks and domestic investors may change their position if these is a harsh fluctuation in exchange market. The aim of this study is that the effects of harsh fluctuations in exchange market on Borsa Istanbul are revealed. It is used daily values from 1:1:201 to 29:8:2019. Since those are times series, unit root test is employed in the first step. It is found that all series has unit root so, in the second step it is estimated via vector error correction model. According VECM's results, if there is positive shock on stock market then, it causes the index going up. However, exchange rate decreases after a positive shock on stock market. On the other hand, if there is a positive shock on exchange market, it leads to goes stock market down.
Econder 2019 I. Uluslararası İktisat, İşletme ve Sosyal Bilimler Kongresi Tam Metin Kitabı, 2019
Özet Özellikle bütçe açıkları gelişmekte olan ülkelerde ciddi boyutlara ulaşabilmektedir. Sermaye... more Özet Özellikle bütçe açıkları gelişmekte olan ülkelerde ciddi boyutlara ulaşabilmektedir. Sermaye yetersizliğini gidermek için hükümetler hem kamu yatırım hem de kamu cari harcamalarını arttırmalarına rağmen vergi gelirleri yeterince artmadığı için kamu bütçesi açık vermektedir. Milli geliri arttırmak için yapılan bu uygulama büyük bütçe açıkları sonrası milli geliri olumsuz etkilediği de ekonomi literatüründe dillendirilmektedir. Özellikle Türkiye'de 2003 yılından sonra bütçe disiplini sayesinde azaltılan açıklar son dönemde tekrar artış eğilimine girmiştir. Bu artış eğiliminin ülke gelirine etkilerinin ortaya konulması önemlidir. Bu amaçla 1970-2018 döneminde bütçe açıklarının milli gelire etkisi incelenecektir. Genelleştirilmiş Dickey Fuller testi sonuçlarına göre hem bütçe açığı serisi hem de milli gelir serisi birim kök test sonuçlarına göre düzeyde birim kök içerirken birinci farkları durağandır. Değişkenler arasında eşbütünleşmenin varlığı Engle-Granger yöntemiyle doğrulanmıştır. VAR analizi sonuçlarına göre bütçe açıklarında meydana gelen bir şok milli gelirde azalmaya yol açmaktadır. Milli gelirde meydana gelen bir şok ise bütçe açıklarını azaltmaktadır. Abstract Deficit may reach really high numbers especially developing countries. Even if governments have raised both public expenditure (both consumption and investment) due to the insufficient capital, deficit may increase when governments' revenue does not increase as much as spending. Public spending goes up in order to stimulate economy and economic growth rate however, it may be harmful for the economy if deficit becomes huge. Deficit has increased recently after deficit was held in since 2003.It is important to reveal the effects of this tendency to economy. In this context, the effect of deficit on national income is analyzed between 1975 and 2018, in this study. Both serious are not stationary in level according to the Augmented Dickey Fuller and Phillips Perron tests. It is confirm that both series are cointegrated by applying Engle-Granger test. Finally, it is found that if there is a positive shock on the deficit then national income have started to fall down. Also, if there is a shock on national income, it causes decreasing deficit, too. Giriş Bütçe açıkları özellikle Keynesen ekonominin hakim olduğu büyük buhran sonrası ciddi biçimde artış göstermiştir. Büyük buhrana kadar iktisat literatürüne hâkim olan anlayışa göre devlet minimum düzeyde olmalıydı ve ekonomik işleyişe müdahale etmemeliydi. Ekonomi bilimi incelerken yaptıkları üç önemli varsayım vardır. Birinci varsayım ücret, fiyat ve faiz oranlarının aşağı ve yukarı yönlü hareket etmesidir. İkinci önemli varsayım ise ekonomik birimlerin reel değişkenlere göre karar vermesidir. Son olarak ise paranın yansızlığı kavramıdır 2 (Yıldırım vd, 2016:119). İlk iki varsayım aslında iktisat kitaplarında yazan görülmez el kavramının temelini oluşturup, tüm piyasaların dengede kalmasını sağlamaktadır. Eğer ekonomi bulunan tüm piyasalar kendiliğinden dengeye geliyorsa bu durumda ekonomi kendiliğinden dengeye gelecektir. Ekonomi dengeye geliyorsa devletin herhangi bir politika uygulamasına gerek kalmayacaktır. Böylece devlet güvenlik ve savunma gibi özel kesim tarafından üretilmeyen mal ve hizmetleri üretme dışında herhangi bir faaliyette bulunmasına gerek yoktur. Son varsayım ise devletin veya para otoritesinin uygulayacağı politikaların ekonomide herhangi değişikliğe yani reel değişikliğe neden olmayacağı sadece fiyatlar genel düzeyini etkileyeceği anlamına gelmektedir. Sonuç olarak eğer para politikası milli gelir gibi reel değişkenleri etkilemiyorsa, bu politikaları uygulamanın anlamı kalmayacaktır. Ayrıca maliye politikasının da ekonominin reel üretim düzeyini arttırmadığı hatta maliye politikası 1 Dr. Öğr. Üyesi, Kocaeli Üniversitesi İİBF, İktisat Bölümü, [email protected] 2 Paranın yansızlığı (nötr) olması, paranın üretim ve istihdam gibi reel değişkenleri etkilememesi anlamına gelmektedir.
Merkez bankaları özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz piyasasındaki oynaklığı azaltmak veya ... more Merkez bankaları özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz piyasasındaki oynaklığı azaltmak veya döviz piyasasında aşırı dalgalanmaya yol açan atakları önlemek amacıyla döviz piyasasına müdahalede bulunurlar. Fakat her müdahale döviz kurunun piyasa tarafından belirlenecek değerinden sapmalara neden olabilir. Bu çalışmanın amacı Türk döviz piyasasındaki arz ve talebin oluşturduğu baskıyı tespit etmektir. Bu doğrultuda ekonomi literatüründe döviz piyasasında oluşan baskıyı ölçmek amacıyla döviz piyasası baskı endeksi kullanılmaktadır. Bu endeks Girton ve Roper yaklaşımı, teorik yaklaşım ve modelden bağımsız yaklaşım olarak üç şekilde oluşturulabilir. Bu çalışmada döviz piyasası baskı endeksi teorik yaklaşıma göre oluşturulmuştur. Endeksin oluşturulmasında dört farklı denklem kullanılmasına rağmen endeksin hesaplanmasında basit para talebi ve göreli satın alma gücü hipotezi denklemlerinin tahmin edilmesi yeterlidir. Analizde çeyreklik veriler kullanılmış olup 1990:01-2017:02 dönemini kapsamaktadır. Tahminlerde kullanılan zaman serileri birim kök içermesine rağmen denklemleri oluşturan serileri arasında eşbütünleşme olduğundan dolayı tahmin aşamasına geçilmiştir. Bu denklemlerde içsel değişken problemi olduğundan dolayı hem basit para talebi hem de göreli satın alma gücü hipotezi denklemleri iki aşamalı en küçük kareler yöntemiyle tahmin edilmiştir. Tahmin sonuçlarına göre özellikle 1993'ün son dönemlerinden 2002'ye kadar döviz piyasasında baskının fazla olmasına rağmen esnek dalgalı döviz kuru sisteminin yerleşmesinden sonra döviz piyasasındaki baskının azaldığı tespit edilmiştir. Ayrıca endeks ekonomik ve siyasi krizlerden önce aşırı dalgalanma gösterdiğinden dolayı, ileride oluşabilecek krizler için öncü bir gösterge olarak kullanılabilir. ABSTRACT Central banks intervene to the exchange market in order to reduce volatility of exchange rate or prevent attacks that lead to high volatilities, especially in developing countries. However, each intervention to the exchange market may cause deviation of the value of exchange rate which, is determined by the market. The aim of this study is that calculates pressure on exchange market for Turkey. In this way, exchange market pressure index has calculated by three ways: Girton-Roper, theoretical and model-independent. In this study, the index is constructed according to the theoretical approach. Four equations are employed for deriving exchange market pressure index but estimating two equations, simple money demand function and purchasing power parity, are enough for the calculation of the index. Quarterly data is employed form 1990:01 to 2017:02. Since both equations have an endogenous variable, those are estimated by two stage least square. It is found that especially starting from the last quarter of 1992 to 2002, exchange market pressure index is too high however, after freely floating system was settled then pressure in the exchange market had decreased dramatically. Moreover, this index can be used as a one of indicator for determination of economic crises due to the fact that the volatile the index increased just before each economic and political crisis.
Öz Para politikasının kurala mı dayalı olması gerektiği veya politika uygulayıcılarının kişisel g... more Öz Para politikasının kurala mı dayalı olması gerektiği veya politika uygulayıcılarının kişisel görüşlerine dayalı olarak uygulanması gerektiği konusu üzerine dayanan tartışmalar neredeyse bir asrı bulmuştur. Bu konudaki mihenk taşı ise Taylor kuralının ileri sürülmesidir. Bu kural daha sonraları gelişmekte olan ülkelere uyarlanmıştır. Bu çalışmada Türkiye için Taylor tipi kuralların geçerliliği test edilmiştir. Birim kök test sonuçlarına göre bazı seriler durağan bazıları ise durağan olmadığı için ARDL testi uygulanmıştır. Analizlere göre değiştirilmiş Mohanty-Klau modelini Türkiye Cumhuriyet Merkez bankası davranışını en iyi açıklayan model olarak karşımıza çıkmıştır. Kısa dönemde reel döviz kurundaki değişmenin faiz üzerinde de etkisi vardır. Ayrıca Merkez bankası faiz kararı verirken uzun dönemde çıktı açığını dikkate almaması, önceliğinin fiyat istikrarı olduğunu göstermektedir. Abstract There is a famous debate about whether monetary policy follows a rule or discretion which was started a century ago. The mile stone is introducing the Taylor rule. After that, this rule has adapted to the developing countries. In this study, Taylor type rules are validated for Turkish economy. ARDL approach is employed because of unit root test results. According to the results some of variables are stationary, others not. It found that modified Mohanty-Klau model is best for the explaining the behavior of Turkish central bank. In the short run, a change in reel exchange rate has also substantial effect on interest rate. Moreover, while Turkish Central Bank makes decision about interest rate, output gap is ignored means that the priority of the central bank is price stability.
There are a lot of papers investigating the effect of monetary policy on aggregate
variables wit... more There are a lot of papers investigating the effect of monetary policy on aggregate
variables within the vector autoregressive framework. Recently, some of these
studies have focused on sectoral effects of monetary policy. Sectoral analysis
is more helpful than aggregate analysis in the understanding of the monetary
transmission mechanism because it is easy to understand sectoral effects of
monetary policy. In other words, it can be revealed whether or not there is any
asymmetric effect of monetary policy. So, it provides advantageous information
about monetary transmission mechanism. In this study, we have investigated the
response of various industrial sectors to monetary policy in Turkey. According
to the estimation results, there are significant differences between industries in
response to monetary policy in Turkey. This asymmetry is explained by different
sensitivity to interest rate originated from different sectoral structure or characteristics
of these industries.
Literatürde para politikasının makro değişkenler üzerine etkisini vektör otoregresif modelleri ile inceleyen çok sayıda çalışma yer almaktadır. Ancak, son zamanlardaki bazı çalışmalar para politikasının sektörel etkileri üzerinde durmaya başlamıştır. Parasal aktarım mekanizmasının anlaşılmasında sektörel analiz, makro değişkenlerle yapılan analizden daha yararlıdır, çünkü bu yöntem sayesinde para politikasının sektörel etkileri daha kolay anlaşılmaktadır. Diğer bir ifadeyle bu analiz para politikasının sektörler üzerine asimetrik etkisinin olup olmadığını ortaya koyabilmektedir. Bu yüzden, bu tür analizler parasal aktarım mekanizması hakkında daha fazla bilgi sağlamaktadırlar. Bu çalışmada, Türkiye’de çeşitli sektörlerin para politikasına tepkileri analiz edilmiştir. Tahmin sonuçlarına göre, Türkiye’de çeşitli sektörler para politikasındaki değişikliklere çok farklı tepkiler vermiştir. Bu asimetri sektörel yapılardaki veya endüstrilerin karakteristik özelliklerindeki farklılıklardan kaynaklanan faiz oranına karşı farlı duyarlılıklar ile açıklanabilir.
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA TEKNOLOJİ VE İNOVASYON ALANINDA GÜNCEL ARAŞTIRMALAR, 2022
Ülke idarecilerinin temel amacı ülkenin refah düzeyini arttırmaktır. Ülke refah düzeyinin artması... more Ülke idarecilerinin temel amacı ülkenin refah düzeyini arttırmaktır. Ülke refah düzeyinin artması için reel milli gelirlerinin artması yani ekonomik büyümenin gerçekleşmesi gerekmektedir. Reel milli geliri arttırmak için ülkeler yatırımlarını arttırması gerekir. Bir diğer yol ise ihracatı arttırmaktır. Küreselleşme süreci ile birlikte ülkeler dışa açılmışlar. Birçok ülke ihracatını arttırarak ekonomik büyümeyi hızlandırmaktadırlar. Böylece Çin gibi gelişmekte olan ülkeler hızlı ve sürdürülebilir büyüme ile gelişmekte olan ülkelerle aralarındaki farkı kapatma şansı yakalamışlardır. İhracattaki artış tüm ülkelerde aynı etkiyi göstermeyebilir. Özellikle ihraç mallarına yönelik olumsuz dış talep ile karşılaşan ülkeler ile ithal ettiği malların fiyatları ihraç ettiği malların fiyatlarına göre daha fazla artan ülkelerin dış ticaret hadleri olumsuz etkilenmektedir. Bu ülkelerin ihracatı artmasına rağmen uzun dönemde ülke refah düzeyi azalabilmektedir (Pryor, 2007:208). Bu ülkeler ihracatlarını arttırmaktadırlar ve böylece ekonomik refah artışı sağlamaktadırlar. Fakat dış ticaret hadleri olumsuz etkilenmesinden dolayı aynı zamanda refah kaybına yaşamaktadırlar. Eğer dış ticaret hadlerinin kötüleşmesinden kaynaklanan refah kaybı ihracat artışından kaynaklanan refah artışı ile telafi edilemediğinde ihracat ülkenin net refah düzeyinin düşmesine neden olacaktır. Özellikle 1980 sonrası Türkiye’de serbestleşme çabaları başlamıştır. 1989 yılında döviz piyasasında kontrollerin kaldırılması ve 1994 yılındaki gümrük birliği antlaşması ile ihracatta hızlı artışlar yaşanmıştır. Fakat ihraç ürünlerinin çoğunlukla tarım ve tekstil gibi ürünler ile katma değeri yüksek olmayan ürünlerden oluşmasından dolayı ihracatın ekonomik büyümeye etkisi istenen seviyede gerçekleşmemiştir. Ayrıca ihracat edilen ürünlerin bir kısmının ithal girdiye bağlı olması nedeniyle ihracat arttıkça ithalatta artmaktadır. İthal girdi kullanılan sektörlerden ihraç edilen ürünlerin fiyatlarında artış, kullanılan girdi fiyatlarının altında kaldığı dönemde Türkiye’de ekonomik büyümeyi olumsuz etkilemektedir. Türkiye ekonomik tarihinin en derin krizini yaşadığı 2001 yılından sonra izlenen ekonomi politikaları çerçevesinde dönem dönem ihracata yönelik büyüme stratejileri benimsenmiştir. Fakat 2000li yılların başlarında Türk Lirası’ndaki aşırı değerlenmeye rağmen çeşitli teşvikler ve uluslararası ekonomik koşullar nedeniyle ihracatta artışlar yaşanmış, fakat aynı dönemde ithalatta artmıştır. Son dönemde ise döviz kurunda ciddi artış yaşanmıştır. Türk lirasının ciddi değer kaybettiği dönemde iç talep yetersizliği nedeniyle birçok firma ihracata yönelmiş ve Cumhuriyet tarihi rekorları kırılmıştır. İşte bu nokta akıllara ihracatın Türkiye için refah artışına mı yoksa refah kaybına mı neden olduğu sorusu gelmektedir. Özellikle 2009 sonrası petrol gibi kilit girdi fiyatlarının uluslararası piyasalarda üç haneli rakamları görmesi Türkiye’nin dış ticare t hadlerini olumsuz etkilemektedir. Bu olumsuzluk ve Türk Lirası’ndaki aşırı değer kaybı ile birleşince Türkiye’de yoksullaştıran büyümenin yaşanmasına neden olabilir. Bu bağlamda bu çalışmanın temel amacı 2003-2022 döneminde Türkiye’de yoksullaştıran büyümenin geçerliliği sorgulanacaktır. Dış ticaret hadleri ve dış ticaret hacmine ait aylık verilerle ekonometrik modeller tahmin edilerek istatistiki sonuçlar elde edilip yorumlanacaktır. Bu çalışma teorik yaklaşımlar ile devam edecektir. Üçüncü bölümde yoksullaştıran büyüme üzerine yapılmış çalışmalara yer verilecektir. Bir sonraki bölümde ekonometrik model tanıtılacaktır. Beşinci bölümde uygulama sonuçlarına yer verilecektir. Çalışma sonuç ve öneriler ile son bulacaktır.
SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA TEKNOLOJİ VE İNOVASYON ALANINDA GÜNCEL ARAŞTIRMALAR, 2022
Ülkeleri ve ekonomileri yöneten kişilerin temel amacı ülkelerinin ekonomik büyümesini sağlamaktır... more Ülkeleri ve ekonomileri yöneten kişilerin temel amacı ülkelerinin ekonomik büyümesini sağlamaktır. Çünkü siyasetçiler için iktidar koltuğunu korumanın en sağlam yöntemi ülke vatandaşlarının gelirlerini arttırmaktadır. Bu doğrultuda ekonomik büyüme gerçekleştirmek için özellikle gelişmekte olan ülkeler hem sermayeye hem de ithal yatırım mallarına ihtiyaç vardır. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde tasarruflar hızlı ve sürdürülebilir bir büyüme için yeterli olmayabilir. Bu yüzden bu ülkeler yabancı sermayeye ihtiyaç duymaktadırlar. Özellikle 1980 sonrası küreselleşme ile birlikte doğrudan yabancı sermaye akımları gelişmekte olan ülkelere yönelmiştir. Devletler bu yatırımları çekebilmek için çeşitli teşvikler sunmuşlarıdır. Bunun yanında ülkeler yerli yatırımcı içinde yabancı sermayeye ihtiyaç duyduklarında ya bunu kısa vadeli yabancı sermaye olarak ya da dış borç olarak karşılamaya çalışmışlardır. Bu durumlarda ülkeye sermaye girişi olmuş ve fazla gelen sermaye cari işlemler açığının artmasına neden olabilir. Bir başka açıdan ele alındığında dünya üzerinde Türkiye gibi bazı ülkeler ise ihracat ettiği bazı mal ve hizmetlerin temeli ithalata dayanmaktadır. Örneğin Türkiye’de üretilen otomobillerin yerlilik oranı %25 ile %68 arasında değişmektedir2. Yani %25 yerli girdi kullanan bir otomobil firmasının Türkiye’de ürettiği her 100 TL’lik ihracatının yaklaşık 75 TL’si ithalattır ve ihracatı arttırdığımız zaman ithalatta artmaktadır. Bu yüzden son yıllarda ihracatta ciddi yükselme yaşandığında ithalatında arttığı göze çarpmaktadır. Yani Türkiye’de ithalatı arttırmadan ihracat yapmanın zor veya kısıtlı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bunun yanında girdi, aramalı ve tüketim malı ithalatının ile enerjide dışa bağımlı olması nedeniyle Türkiye yıllardır cari açık vermekte ve ne zaman yüksek büyüme oranlarına ulaşsa cari açıkta roket gibi fırlamaktadır. Başka bir etmen ise döviz kurudur. Özellikle 2001 yılındaki krizden sonra uygulanan güçlü ekonomiye geçiş programı çerçevesinde yüksek reel faiz ile birlikte Türkiye’ye sıcak para girmiştir. Giren sıcak para sayesinde Türkiye’de döviz miktarı artmış ve döviz kurlarında yükselme yaşanmamış hatta merkez bankası rezervleri ciddi miktarda yükselmiştir. Bu dönemde enflasyon olmasına rağmen 5-6 yıl döviz kurlarında ciddi değişme yaşanmaması nedeniyle ithal mallar göreli olarak ucuz kalmış ve Türkiye’de ithal mal tüketimi artmıştır. Bu durumda birçok yerli üretici zarar görmüştür. 1950’li yıllarda verilmeye başlanan cari işlemler açığı bu dönemde hızlı bir şekilde artmış ve Türkiye ekonomisinin kırılgan birkaç yapısından biri olmuştur. Diğer taraftan ülkeler büyüdükçe ülke vatandaşlarının da ortalama gelirinin artması beklenir. Gelir artışı olan ekonomik birimlerin ithal amal olan talebi de artmaktadır. Bu durumda eğer ihracat artışı veya turizm gelirleri ithalat artışındaki kadar artmaması durumunda ülkelerde cari açığa neden olmaktadır. Bu durumda cari işlemler açığı ile büyüme arasında teorik olarak çift yönlü etkinin varlığından söz edebiliriz. Cari işlemler açığının ciddi boyutlara ulaşması ve ülkelerin bu açığı finanse edememesi durumunda ise ülkeler ekonomik krizlerle karşı karşıya kalmaktadırlar. Literatürde döviz krizi olarak tanımlanan birçok krizin temel nedeni ödemeler bilançosunun tıkanmasından kaynaklanmaktadır. Ghosh ve Ramakrishnan (2012) cari işlemler açığının büyüklüğünün sorun olmadığını aslında bu açığı finanse edilmediğinde yaşanacakların ekonomi için yıkıcı olacağını belirtmiştir. Avustralya ve Yeni Zelanda’nın son 20 - 30 yılda ortalam%4-5 - 5 arası sürekli cari açık verirken Meksika ve Tayland gibi döviz krizine gören ülkelerde cari işlemler açığının kısa dönemde tersine bir şok yaşadığı durumu karşılaştırmış ülkelerin cari işlemler açığını finanse etmediklerinde ülke ekonomilerinin krize girdiğini ve cari açığı finanse edemediği için tüketim, yatırım ve kamu harcamalarını kısmak zorunda kaldıkları aslında daha önceki yıllarda aldıkları borçları çok kısa sürede ödemek zorunda kaldıkları için ekonomik yapılarının bozulduğunu belirmiştir. Bundan dolayı ülkelerin finansmanını zorlayacak derecede yüksek cari işlemler açığı vermemeleri konusunda dikkatli davranmaları gerektiğini belirmiştir. Bu çalışmada Türkiye’de cari işlemler açığı ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki 1999:01-2022:2 dönemine ait çeyreklik cari işlemler açığının gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) oranı ve büyüme oranı (reel GSYİH’daki yüzdesel değişim) verileri kullanarak analiz edilecektir. Bir sonraki bölümde konu hakkında teorik yaklaşımlar ele alınacaktır. Sonrasında iktisat yazınında bu konudaki çalışmalardan bazıları kısaca özetlenecektir. Bir sonraki aşamada kullanılacak ekonometrik modeller tanıtılacaktır. Model sonuçları yorumlandıktan sonra çalışma sonuç bölümü ile bitecektir.
İktisadi Sosyal Finansal Olaylara Türkiye ve Dünya Açısından Farklı Bir Bakış Açısı II, 2023
Özellikle 2017 sonrasında uygulanan faiz indirimi politikası
ile birlikte Covid-19’un maliyetleri... more Özellikle 2017 sonrasında uygulanan faiz indirimi politikası ile birlikte Covid-19’un maliyetleri arttıran etkisi birleşince Türkiye ekonomisinde enflasyon tekrar yükseliş eğilimi göstermiş ve özellikle sabit gelirlerinin alım gücünün ciddi derecede düşmesine neden olmuştur. Son dönemlerde ise enflasyonu kontrol altına almak için merkez bankası politika faiz oranını yükseltip bir yandan talebi baskı altına alıp diğer taraftan kurdaki dalgalanmayı azaltıp enflasyonu düşürme stratejisi yani dezenflasyon politikası takip etmektedir. Faiz oranlarının yükselmesi hem yerleşik kişilerin ulusal para talebini arttıracak hem de yurtdışı yatırımcıların Türkiye’deki yüksek faizden kazanç elde etmek için yatırımlarını Türkiye’ye yönlendirmesi sonucu son 3-4 yılda dövize olan talebin azalması yönünde döviz piyasasında baskı oluşturacaktır. Bunun sonucunda döviz kurlarında istikrar sağlanabilecektir. Böylece döviz kurlarında yaşanması muhtemelen yükselişin özellikle enerji fiyatları ve ithal girdi maliyetlerini yükseltmesi önlenecek sonuç olarak enflasyonun döviz kurundan kaynaklanan maliyet artışı da kontrol altına alınacaktır. Merkez bankasının politika faizini arttırması hem bankaların kredi maliyetlerini yukarı çekecek hem de mevduat faizlerinin de yukarı doğru hareket etmesine neden olacaktır. Kredi faizlerinin yükselmesi özellikle konut, taşıt ve ihtiyaç kredilerine olan talebin azalmasına neden olacaktır. Böylece ekonomide var olan veya var olduğu düşünülen aşırı talebin kısılması suretiyle fiyat artışları dizginlenecektir. Diğer taraftan merkez bankası politika faizini yükseltmesi firmaların kullanacağı kredi maliyetinin artmasına, maliyeti artan firmalar ya daha az yatırım yapacak veya ürünün fiyatı yükseltecektir. Eğer firmalar kredi maliyet artışını ürün fiyatlarına yansıtamayacak ise bu durumda bazı yatırım stratejilerini erteleyeceklerdir. Çünkü yatırımları karar verirken şirketler piyasa faiz oranını dikkate alır. Faiz oranları yükseldiği dönemde yatırım yapılabilir konumda olup fakat karlılığı düşük projeler yükselen faiz oranları ile birlikte yatırım yapılamaz konuma gelebilir. Bu durumda bazı yatırım projelerinin ertelenmesi gündeme gelecektir ki bu durumda ülke ekonomisi küçülme eğilime girecek ve GSYİH düşüşü talebin azalmasına da katkı yapacaktır. Özellikle 2018 yılından sonra Türkiye ekonomisini yöneten merkez bankası faiz indirimleri uygularken politika faiz yerine dönem dönem faiz koridoru politikası ile bankacılık sitemini finanse etmiştir. Merkez bankasının politika faizini devre dışı bırakıp bankaları faiz koridoruna yönlendirmesi ise bankların merkez banaksında kullanacağı kredilerin maliyetini politika faiz oranının üzerinde veya altında olmasına neden olabilmektedir. Bu çalışmanın temel amacı merkez bankasının faiz kararının ve döviz kurundaki değişmenin enflasyon üzerindeki etkisini analiz etmektir. Türkiye Cumhuriyeti Merkez bankası (TCMB) 2011 yılından itibaren bankaları politika faizi haricinde birden fazla faiz ile fonlaması, bankacılık kesiminin ortalama maliyetini politika faizinden farklı olmasına neden olmuştur. İşte bu çalışmada merkez banaksının faiz kararı açısından sadece politika faizi alınması bankaların gerçek maliyetini yansıtmayacağı düşüncesi nedeniyle ağırlıklı ortalama fonlama maliyeti (AOFM) ele alınmıştır. Döviz kuru ise yarı yarıya ağırlıklandırılmış dolar ve Euro kurları tercih edilmiştir2. 2011-2023 döneminde aylık veriler kullanılmış olup, birim kök testleri ile birlikte kırılmalı birim kök testleri yapılmış ve kırılmalı modelde eşbütünleşme sonuçları elde edilince değişkenlere ait katsayılar (tamamıyla değiştirilmiş en küçük kareler – fully modified ordinary least square) FMOLS ekonometrik yaklaşımı ile elde edilmiştir. Faiz Oranlarının ve Döviz kurunun Enflasyon ile İlişkisi Günümüz ekonomilerinde merkez bankaları ekonomiyi yönlendirmede para politikası aracı olarak faiz oranlarını tercih etmektedirler. Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde politika yapıcılar bankaların rezervlerini politika faiz oranı ile yönlendirmektedirler. TCMB’nin web sitesinde ve birçok kaynak kitaplarda da bulunabileceği üzere politika faiz oranı bir hafta vadeli repo işlemlerine uygulanan faiz oranı olup, merkez bankası para politikası kurulu tarafından belirlenmektedir. Merkez bankası repo işlemi yaptığında piyasaya likidite sürer. Çünkü ileride geri satmak suretiyle kıymetli evrak satın alır ve karşılığında piyasaya ulusal para sürer. Ters repo ise bunun tam tersi olup piyasadaki likidite fazlasını piyasadan çeker. İşte merkez bankaları politika faiz oranını değiştirerek para arzını dolayısıyla enflasyonu etkiler. Faiz oranlarının ve döviz kurlarındaki değişmenin enflasyonu etkilemesi Şekil 1’de verilmiştir. Merkez bankasının Türkiye’nin dış ticaretini çoğunluğu dolar ve Euro üzerinden olduğu için bu çalışmada döviz kuru olarak 0.5*Dolar + 0,5*Euro’dan oluşan sepet kur ile analizler gerçekleştirilmiştir. Sepet kuradaki ağırlığın değişmesi veya sadece Dolar kuru kullanılması sonuçlarda önemli bir değişikliğe neden olmamaktadır. haftalık repo faizini yani politika faizini arttırdığını varsayalım. Bu referans faiz piyasadaki tüm faizlerin yükselmesine neden olacaktır. Bunun sonucunda hem tüketici kredileri hem de yatırım kredileri talebi azalacak böylece toplam talepte bir azalış meydana gelecektir. Diğer taraftan faiz oranların yükselme yatırım kredi faizlerini arttırdığı için yatırım talebi azalacak ve üretim artışı yavaşlayacak. Talep artışı enflasyonun düşmesine yardımcı olurken artan faizlerle birlikte yatırımların azalması veya üretimin azalması ise fiyatların yukarı yönlü değişme için bir baskı oluşturacaktır. Kaynak: Yazar tarafından oluşturulmuştur. Şekil 1. Faiz Oranları ve Döviz Kurlarındaki Değişmenin Enflasyon Etki Kanalları Diğer taraftan döviz kurlarında yükselme ithal tüketim ve ithal ara malı ile yatırım mallarının ulusal para cinsinden değerinin artmasına yol açacaktır. Tüketim mallarının fiyatının artması fiyatlar genel seviyesini doğrudan etkilerken, ara malı ve yatırım malı ile petrol fiyatlarında yükselme üretim maliyetlerinin artmasına neden olacaktır. Özellikle petrol lojistikteki en önemli girdilerin başında olduğu için petrolün ulusal para cinsinden değerinin artması tüm mal ve hizmetleri etkilemektedir. Dolayısıyla ulusal paranın döviz karşısında değer kaybetmesi maliyetlerin artmasına ve maliyetleri artan firmaların olanakları dahilinde maliyetlerini fiyatlarına yansıttığında ise enflasyona neden olacaktır. Dolayısıyla hem faiz oranlarındaki değişme hem de döviz kurundaki değişme enflasyonu ciddi bir şekilde etkilemektedir.
İktisadi Sosyal Finansal Olaylara Türkiye ve Dünya Açısından Farklı Bir Bakış Açısı I, 2023
Toplumsal yaşamın ortaya çıkması ile birlikte ekonomik
birimlerin kendi ihtiyaçlarını karşılaması... more Toplumsal yaşamın ortaya çıkması ile birlikte ekonomik birimlerin kendi ihtiyaçlarını karşılamasının yanında toplumsal yaşamın gerektirdiği bazı ihtiyaçlarının da karşılanması sorunu ortaya çıkmıştır. İlkel dönemlerde toplumun gelişmesi ile toplumsal ihtiyaçlar ya yardımlaşma ile veya toplum liderinin önderliğinde giderilmeye başlanmışken modern toplumlara yaklaştıkça toplumsal ihtiyaçlar devlet tarafından karşılanmaya eğilimine girilmiştir. Devletler veya hükümetler ekonomik birimlerin toplumsal ihtiyaçlarını karşılamak için mal ve hizmet tüketmenin yanında çeşitli yatırımlarda yapmaktadır. Hükümetler ister sosyal amaçlı olsun isterse politik amaçlı olsun her dönem harcamalar yapmaları gerekmektedir. Özellikle 1 Doç. Dr, Kocaeli Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü, [email protected] --123-- ekonomik düzenin sağlanması ve sosyal devlet anlayışı gereği kamu belirli alanlarda harcamalar yapmaktadır. Hatta devlet yol, köprü gibi altyapı yatırımlarından tutun çeşitli ülkelerde mal ve hizmet üretimini bile sağlayabilmektedir. Bu mal ve hizmet üretimi için ve alt yapı yatırımları için kamunun harcama yapması gerekecektir. Tarih boyunca kamu harcamaları ekonomik tartışmaların başında gelen konular arasında yer almaktadır. Bu harcamaların ekonomik büyümeye katkısı yadsınamaz fakat harcamalardaki artış hızı yükseldikçe ekonomiye olumsuz etkilerinin de olduğu kanıtlanmıştır. Literatürde Keynes etkisi olarak biline yaklaşımda kamu harcamalarındaki artışın milli geliri arttırdığı ifade edilmektedir. Wagner ise ekonomik büyümenin yani milli gelirdeki artışın kamu harcamalarını arttırdığını ifade etmiştir. Devletin veya hükümetin toplumsal ihtiyaçları karşılamak üzere yaptıkları parasal harcamaya kamu harcaması denir (Türk, 1999:25). Diğer bir ifade ile belirli kurallar veya planlar dahilinde devletin toplumsal yarar ve ihtiyaçları gidermek için yaptığı mal, hizmet ve yatırım harcamalarının tümüne kamu harcaması denilmektedir(Gürsoy, 1975: 60). Kamu harcamaları ile maliye politikaları özellikle 1929 büyük buhrandan sonra altın yıllarını yaşamıştır. 1929 krizi ile birlikte yaklaşık dört yıl süren ekonomik küçülme döneminde piyasaya devletin müdahalesini olmadığı durumlarda büyük krizlerden ekonomilerin kendiliğinden çıkamadığı görülmüştür. 1936 yılında Keynes’in Para istihdam ve faizin genel teorisi adlı kitabı ile maliye politikaları ön plana çıkmıştır. Dünyada gelişmiş ülkeler dahil maliye politikasını uygulamışlar ve kriz sonrasında büyük büyüme hızları kaydedilmiştir. Fakat bu kamu harcamalarındaki artışla birlikte devlet yöneticilerinin çoğu zaman politikadaki yerlerini koruduğu ortaya çıkınca, maliye politikası dönem dönem siyasal amaçlar çerçevesinde de kullanılmıştır. Bunun sonucunda kamu harcamalarındaki artış milli gelirdeki artışı geçmiş ve devletin ekonomi içindeki ağırlığı artmaya başlamıştır. --124-- Bu harcamalardaki artış, talep artışını desteklediği için özellikle 1950’lilerden sonra gelişmiş ülkelerde enflasyon sorunu ortaya çıkmaya başlamıştır. Fakat bu dönemlerde yüksek büyüme oranları nedeniyle çok fazla eleştirilmeyen maliye politikaları, 1970’li yıllarda yaşanan iki petrol krizi ile birlikte tüm okları üzerine çekmiştir. Çünkü ekonomik büyüme azalmış ve enflasyon ile birlikte işsizlik görülmeye başlanmıştır. Stagflasyon olgusunun ortaya çıkmasındaki unsurların başında Keynesyen politikalar olduğu düşünce hakim olmuş ve maliye politikası özellikle kamu harcamalarına karşı ciddi itirazlar ortaya çıkmıştır. Buna rağmen son dönemde yaşanan Mortgage krizi tekrar maliye politikasının ön plana çıkmasını sağlasa da altın dönemi olarak kabul edilen 1940 ve 1950’li yıllardaki popülaritesini yakalayamamıştır. Türkiye’de özellik 1970 yıllardan sonra devlet bütçesi açık vermiş ve zaman zaman bu açık ciddi oranlarda artmıştır. Devlet bütçesinin açık vermesinin bütçe gelirlerinin yetersiz oluşu kadar kamu harcamalarının yüksek oluşu da etkilidir. Sermaye yetersizliği olan Türkiye’de devlet kamu harcamaları iki şekilde arttırmaktadır. Birincisi mal ve hizmet alımı şeklinde gerçekleşmektedir. Bu durumda piyasadan devlet mal ve hizmet talep etmesi toplam talebi arttırırken üretim artışını desteklemektedir. Diğer taraftan devlet yatırım harcamaları ile hem alt yapı gelişini sağlarken diğer taraftan özel sektöründe üretebileceği mal ve hizmetleri üretmektedir. Üçüncü kamu harcamalarında artış ise transfer harcamaları (emekli maaşı, karşılıksız öğrenci bursları,..) ve memur maaşlarında dönem dönem ciddi artışlara gidilmektedir. Hangi tür kamu harcamaları artarsa artsın ileriki dönemlerde mal ve hizmet talebini arttırdığı içi ekonomik büyümeye en büyük destek sağlayan harcama grubunlarından biridir. Diğer taraftan literatürde Wagner etkisi diye bilinen bir hipotezde ileri sürülmektedir. Wagner ekonomiler büyüdükçe devletin yapacağı harcamalarında artacağını belirtip ekonomik büyüme ile kamu harcamaları arasındaki ilişkiye Keynes’in tam tersi yönünde ele almıştır. Wagner hipotezine göre ekonomiler büyüdükçe sanayileşmenin artacağı, sanayileşme ile birlikte --125-- kentleşmenin büyüyeceğinin belirtmiştir. Kentleşme ise o bölgenin altyapı ve üstyapı yatırımlarının oluşmasına neden olacak özellikle altyapı yatırımlarının çoğunu kamu tarafından yapacağı için kentleşme ile birlikte devletin altyapın yatırımlarına daha fazla kaynak ayırması gerektiğini belirtmiştir. Ekonomik büyüme sonucu refah düzeyi artan ve zenginleşen ekonomik birimler daha fazla kamusal mal ve hizmet talep edebilir. Bu ise ikinci bir neden olarak karşımıza çıkmaktadır. Diğer bir neden ise teknolojik gelişmeler ile birlikte değişen toplum için kamunun sosyal harcamalarında artış yaşanmasına neden olabilecektir(Rehman, vd., 2010). Son olarak ise büyük sermaye gerektiren bazı yatırımlar devlet tarafından yapılmak zorunda kalabilir. Bu çalışmada Türkiye’de kamu harcamalarının ekonomik büyümeye mi yoksa ekonomik büyümenin mi kamu harcamalarında artışa neden olacağı ekonometrik yöntemlerle araştırılacaktır. 1990 ile 2022 arası yıllık veriler kullanarak, önce birim kök analizleri ardından eşbütünleşme testi ile dinamik en küçük kareler yöntemi ile etkini büyüklüğü araştırılacaktır.
Bu çalışmanın temel amacı Türkiye’de yaşanan döviz kuru değişmelerinin hisse senedi
getirilerine ... more Bu çalışmanın temel amacı Türkiye’de yaşanan döviz kuru değişmelerinin hisse senedi getirilerine etkisidir. Özellikle bankacılık sektörüne odaklanıldığından çalışmanın bağımlı değişkeni Borsa İstanbul (BİST)100’de işlem göre bankaların endekslerinden oluşan XBANK sektörel endeksinin haftalık getiri serisi ele alınmıştır. Ülkelerin 1980’den sonra döviz kurlarını serbest dalgalanmaya bırakması sonucu döviz piyasasında yaşanan gelişmeler, ülkelerdeki firma ve şirketleri daha fazla etkiler olmuş ve bu firmaların etkilenmesi de ülkelerin hisse senedi piyasasına yansımaları olmuştur. Bunun yanında hisse senedi piyasasında yaşanan sürekli ve yüksek getiriler serbestleşme sonucu bu ülkelere daha kolay yatırım yapabilen yabancı yatırımcıları cezbedebilir. Bu durumda ise hisse senedi piyasasındaki gelişmeler döviz kurundaki değişmeleri de etkileyebilmektedir. Dalgalı kur rejime sahip ülkelerde döviz kurundan yaşanacak değişmeler firmaları iki yönde etkilemektedir. Birincisi döviz kurundaki yükselme veya düşme özellikle ithal yatırım ve ara mallarının fiyatlarını etkilemektedir. Bu ise yatırımların karlılığını arttırabildiği gibi yatırımların karlılığını azaltabilir hatta bazı yatırımların ertelenmesine veya öne çekilmesine yol açabilecektir. Dolayısıyla döviz kurunun yeni değeri firmaların karlılık düzeyini etkileyeceği için borsa yatırımcılarının hisse senedi tercihleri üzerine yansıması olacaktır. Döviz kurunun yeni seviyesinden olumlu etkilenen firmaların hisse senedine talebi artarken olumsuz etkilenen firma ve şirketlerin hisse senedine talep azalacak dolayısıyla firmaların hisse senedi değerlerinin değişmesine ve getirilerin de değişmesine yol açacaktır. Diğer taraftan döviz kurlarında yaşanan dalgalanmalar ve döviz piyasasında beklenen getiri düzeyi hem firmaların hem de şirketlerin nakit akışlarında değişikliğe neden olabilmektedir. Bu etki çoğunlukla ekonomik riskin piyasa tarafından nasıl yorumlandığı ve algılandığına bağlıdır. Eğer bu beklenen döviz dalgalanmalarından kaynaklanan beklenen getiri düzeyi değiştiğinde firma ve şirketlerin nakit akışını bozacağı beklentisi olduğunda bu firmaların hisse senedine talep azalacaktır. Tam tersi döviz piyasasında beklenen getiri firma ve şirketlerin getirilerini olumlu etkileyeceği yönünde beklenti oluşturduğunda ilgili firma ve şirketlerin hisse senetlerine talep artacaktır. Dolayısıyla hisse senedi piyasası hem döviz kurunun bulunduğu düzeyden hem de döviz kuru piyasasındaki oluşan getirinden etkilenmektedir. Döviz kurundaki değişmeler birçok firmayı etkilediği gibi bankları da etkilemektedir. İşletme statüsünde olan bankalar ekonomik işleyiş açısında oldukça önemli görevleri vardır. Bankaların üstlendiği kredi aracılığı fonksiyonunda tıkanma yaşandığında yatırımlarda çok büyük düşüşler yaşanacaktır. Dolayısıyla finansal sistemin sağlıklı işlemesi ülkelerin büyümelerini devam ettirmeleri açısında olmazsa olmaz durumlardandır. Döviz kurlarında oluşacak değişmelerin şirketlerin bilançolarını yaptığı etki döviz kuru riski olarak tanımlanmaktadır (Seyidoğlu, 1994; 321). Bankalarda pozisyonları gereği hem bilançolarının aktiflerinde hem de pasiflerinde döviz cinsi varlıklar bulundurmaları gerekmektedir. Özellikle ihracat ve ithalat ödemelerinde hem kendi hesapların hem de TCMB düzeyin hem de muhbir 1 Doç. Dr, Kocaeli Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü, [email protected] 365 bankalarda döviz bulunduran bankalar her ne kadar döviz kuru riskini minimize etmek için opsiyon, forward gibi araçlar kullanmasına rağmen döviz kuru riski ile karşı karşıya kalabilmektedirler. Bankalar döviz türünden de kredi kullandırabilirler. Bu kredilerin zamanında geri ödenmemesi durumunda bankalarda döviz kuru riski oluşacaktır. Döviz kurlarında yaşanacak ani yükselmeler bankaların vadesi gelen döviz ödemelerinde sıkıntı çıkarabilir ve bankaların döviz piyasasına yönelmesi döviz talebini daha da arttırabilir. Bu durumda hem ödeme yapması gereken banka hem de diğer finansal kuruluşlar olumsuz etkilenebilir. Bu bankaların aktif değerlerini ve bankanın piyasa değerini etkilediğinde bankanın yurtdışı borçlanma faiz düzeyini de etkileyecektir. Bu ise bankanın karlılığını etkileyecek ve bu durumun kaçınılmaz sonu olarak ilgili bankanın hisse senedi fiyatı etkilenecektir. Döviz kurunda meydana gelen değişiklik bankaları temel olarak üç şekilde etkilemektedir. Birincisi döviz kurlarındaki değişme bankaların nakit akışını etkiler. Diğer firmalar gibi bankaların da nakit akışı döviz kurundaki değişmelerden etkilenmektedir. Döviz kurlarında artış halkın ulusal para cinsinde mevduat ve ulusal para talebini azaltabilir. Bu durumda bankalara ulusal para girişi azalacaktır. Bu ise hem kredileri hem de bankaların günlük yapacağı ödemeleri etkileyebilir. İkinci etki ise banklar kredi vermek amacıyla uzun vadeli düşük faizli sendikasyon kredisi kullanmaktadır ki bu krediler ile iç piyasada çoğunlukla ulusal para cinsinden kredi kullandırıldığı için döviz kurlarındaki yükseliş bu tür kredilerin maliyetini arttıracaktır. Bu ise bankaların karlılığını düşürecektir. Tersi durumda ise bankaların karlılığı artacaktır. Son etkileme ise bilançoya yansımasıdır. Bankalarda şirketler gibi bilançolarını ulusal para cinsinden tutarlar. Eğer ülkede döviz kuru artarsa bilançoya olumsuz etkisi olurken döviz kurundaki düşme ise banka bilançolarını olumlu etkileyecektir. Bu yansıma aktif ve pasif yapısının döviz pozisyonuna göre de değişmektedir. Bu üç kanalın etkisi ile bankaların hisse sendi piyasaların işlem gören pay senetlerinin değerini etkilemektedir. Son dönemde Türkiye’de Dolar kuru hızlı bir şekilde artarken bir taraftan da BİST endeksi rekor kırmasına rağmen çoğu banka hisse senedinin değeri piyasa altında kaldığı düşünülmektedir. Bu bağlam döviz kurlarında yükseliş BİST yatırımcıları banka hisse senetlerinden uzaklaşmasına neden olmuş olabilir. Çünkü yukarıda sağdığımız nedenlerden dolayı yatırımcılar bankaların döviz kurlarındaki yükseliş nedeniyle beklenen kar seviyelerine ulaşamayacağını düşünmüş olabilirler. Bu bağlam bu çalışmada BİST bankacılık endeksine (XBANK) it haftalık getirler ile ABD Doları’nın haftalık getirisi modellenmiştir. Her iki değişkenin getiri serisi ADF (Genelleştirilmiş Dickey –Fuller) VE PP (Phillips-Perron) birim kök testlerine göre düzeyde durağan olduğu bulunmuştur. Vektör otoregresyon (VAR) analizi sonuçlarına göre değişkenlerde meydana gelen şoklar en fazla 9 hafta içinde etkisini kaybetmektedir. Yani şokların etkisi kalıcı değildir. Granger nedensellik testine göre değişkenler arasındaki nedensellik çift yönlüdür. Sonuç olarak hem döviz kurunun getirisi XBANK getiri serisini etkilerken hem de XBANK getiri serisi döviz kurundaki değişmeyi etkilemektedir.
Son dönemlerde hem döviz kurundaki dalgalanma hem de enflasyondaki yükselme
Türkiye ekonomisi üze... more Son dönemlerde hem döviz kurundaki dalgalanma hem de enflasyondaki yükselme Türkiye ekonomisi üzerinde ciddi etkiler oluşturmaktadır. Özellikle döviz kuru ile birlikte enflasyonun da yükselmesi satın alma gücü paritesini (SAGP) ön plana çıkarmıştır. İktisat yazınında uzun yıllar tartışılan ve analiz edilen SAGP tek fiyat kanununa dayanmaktadır. Döviz kuru iki ülke parasının satın alma gücünü eşitleyecek şekilde değişmesi gerektiği fikrinden ortaya çıkmıştır. Çünkü iki ülke parasının satın alma gücünü eşitleyemediği varsayımı altında belirli koşullar çerçevesinde arbitraj olanağı doğacaktır. Arbitraj sayesinde döviz kurları değişecek ve oluşacak yeni denge döviz kuru iki ülke parasının satın alma gücünü eşitleyecektir. İkinci dünya savaşından sonra gelişmiş ülkelerde yüksek enflasyon görülmesi ve uluslararası ticarette yaşanabilecek olumsuzları dikkate alan Cassel (1918) SAGP’sini iktisat literatürüne kazandırmıştır. İleriki dönemler yapılan katkılarla bazı iktisatçıların SAGP hipotezinin sürekli geçerli olduğunu iddia etse de Rogoff (1996) ve birçok iktisatçı az sayıda çalışmanın SAGP hipotezinin kısa dönemde de geçerli olduğunu yönünde bulguları ortaya koyduğunu fakat genel itibariyle SAGP hipotezinin en azından bazı versiyonlarının uzun dönemde geçerli olduğunu kanıtlayan çok sayıda çalışmanın varlığına dikkat çekmiş ve bir çok iktisatçı uzun dönemde SAGP’nin geçerli olduğunu kabul etmektedirler. Uzun dönemde geçerliliğini savunan iktisatçılara göre döviz kurlarının belirlenmesinde kısa dönemde fiyat değişmelerinden daha çok faiz, istikrarsızlık ve döviz piyasasına yapılan geçici müdahalelerin daha etkili olduğunu fakat uzun dönemde döviz kurlarının ülkelerin satın alma gücünü koruyacak şekilde denge değerine yaklaşacağını dolayısıyla en azından bazı SAGP hipotezi türlerinin uzun dönemde geçerli olduğunu ifade etmektedirler. Bu bağlamda bu çalışmada Türkiye’de göreli SAGP geçerliliği için 1980 ile 2022 dönemlerini kapsayan yılık veriler analiz edilmiştir. Birim kök testleri sonucuna göre döviz kuru serisini yıllık değişmesi düzeyde durağan iken enflasyon verisinin birinci farkı durağandır. Değişkenlerin durağanlık düzeyi farklı olduğu için ARDL modeli ile veriler değerlendirilmiştir. ARDL modeline göre değişkenler arasında eşbütünleşme olmasına rağmen katsayı durağanlık testlerine göre modelde yapısal kırılmaya dair kanıtlar elde dilmiştir. Yapısal kırılmalı birim kök analizlerinden sonra yapısal kırılma dikkate alındığında eşbütünleşmenin devam ettiğine ve uzun dönemli katsayı birin biraz üzerinde olacak şekilde sonuçlar elde edilmiştir. Bu ekonometik sonuçlarına göre Türkiye’de göre SAGP’nin geçerli olduğunu belirtmek yanlış olmayacaktır. Politika yapıcılar bu doğrultuda ulusal paranın değerini korumaya yönelik iktisadi politika üretecekleri dönemlerde Türkiye’de öncelikli hedefin enflasyonu düşürmek veya düşük düzeyde tutmak gerektiğini göz önüne almaları gerekmektedir.
Even though economies creating not enough employment have been examined for a long time, research... more Even though economies creating not enough employment have been examined for a long time, researchers do not reach any consensus about how to solve it out. In the developing countries, under growing world economy theories on jobless growth are being developed since it is not opening new jobs to reduce unemployment rate even if the growth rate of population has been decreased after the World War II. Politicians are also concerned about unemployment since it has a potential threat to the social environment and security in society. Also, it is inevitable to lead not only to decreasing wealth but also increasing psychological problems with unemployed. This may lead to detrimental troubles which are more difficult to figure them out. To avoid these, politicians and economists implement some economic policies to cease to rising unemployment rate or reduce it. It is generally accepted that economic growth results in reducing the rate of unemployment. To reduce unemployment, there will be an increase in production in an economy which causes rising demand for factors of production and since labour is a factor of production so this process leads to increase employment and reducing the rate of unemployment rate. Thus, unemployment decreases in an economy which has a positive growth rate. On the other hand, although many countries have grown by high rate after the 1980s, yet the rate of unemployment has not declined by satisfying amount. Especially, employment rate has become steady or declined in some industry which has registered increased productivity. In that case, unemployment rate may not decrease enough if economic growth is caused by productivity. Okun (1962) pointed out the relation between economic growth and unemployment rate. If economic growth exceeds its potential by 1%, then unemployment rate goes down by 0.5%. Later, this relation is called Okun’s Law. After the 1980s, one of the resources of economic growth was productivity, especially in developing countries. Due to the increase in productivity, the employment rate remained as before or could decrease even if the countries’ economies grew. Moreover, the growth rate of the population was high which led to decrease employment rate or less than economic growth performance. The aim of this paper is that investigate Okun’s law for five fragile economies: Brazil, Indonesia, India, South Africa and Turkey. This paper is organised as follows. Section 1 describes basic theoretical background of Okun’s Law. In Section 2, the paths for growth rate and unemployment rate from 1990 to 2017 for five fragile countries are discussed. Then, some empirical examples for five fragile economies will be presented in section 3. In the following part, data and economic models will be discussed. The results of applications are reported in Section 5. Finally, Section 6 makes concluding remarks.
CURRENT APPROACHES IN SOCIAL, HUMAN AND ADMINISTRATIVE SCIENCES, 2020
The effect of Covid-19 on economies certainly, cannot guess by
economists and politicians a long ... more The effect of Covid-19 on economies certainly, cannot guess by economists and politicians a long time ago. Today many companies suffer from insufficient demand or an unhealthy public situation. Many economists believe that companies and firms as well as individuals do not cope with deals this unexpected economic condition so, to save employment rate and companies, economists suggest to government print money to reduce detrimental effects of Covid-19 on economies. Some stimulus packages may help employees to continues of the production process so many workers can keep their current position. On the other hand, high inflation and interest rate are the top two of the most important problems especially developing countries. After Keynesian policies do not figure out a good solution for inflation and unemployment at the same time, these policies are interrogated. Many economists criticize too much intervention made by government due to the high deficit because of expansionary fiscal policy. Deficit may burden on budget overtime then many governments find an easy solution by printing money, which leads to go prices up. Moreover, high deficit causes more borrow more money from investors which occur high interest rate in the money market. Higher interest rate may decrease both private investment and consumption so that income will go down which reduces the tax revenue. Next period, governments should borrow more money due to the fact that governments generally achieve reducing enough spending that leads to an increase in deficit. This deficit continues to grow day by day than more funds go to bonds or treasury bills. The system turns the initial position that causes rising interest rate up in the economy. This may call deficit – interest rate spirals. Also, governments have a limit to borrowing money relative size of the economy. Under the controlling inflation, monetary authorities try to fix monetary base but Because if governments keep up selling more bonds, then interest rate rises. If deficit is run, then governments keep up selling more bonds, which occurs rising its interest rate. After a certain limit, rising interest rate may be greater than economic growth. Obviously, this cannot go forever. If governments reach the borrowing limit, then they have to compensate deficit by seignorage means that they have to increase money supply. Thus, this will increase the growth rate of price level that is called some unpleasant monetarist arithmetic in the literature (Sargent and Wallace, 1981,2). Nowadays, many economists agree that governments should printing money and support financially not only firms and companies but also people who are fired during the pandemic time. In this context, the aim of this paper investigates the relationship between inflation, interest rate, and money supply in turkey from 1990-2019. In this period, there are a few economic crises that may lead to a change economic agents’ behavior. So, the effects of structural break are also examined. According to the general model, inflation has important effect on interest rate. Also, it is found that if there is a positive shock on interest rate, it may cause rising price level significantly. Money supply has a limited effect on inflation because it is prohibited by law printing money to cover government spending and public institutions2
Youth unemployment or employment has been one of the most complex problems both developed and dev... more Youth unemployment or employment has been one of the most complex problems both developed and developing countries due to the fact that the solution of this phenomenon is not straightforward. Many complex models are not enough to explain why youth unemployment is high. In this study, it is tried to explain how to explain high youth unemployment rate by combining macroeconomic variables and institutional variables in OECD countries by employing static panel data analysis. The data set covers 1990-2014 for 25 OECD counties. It is found that real GDP and real interest rate have significant effects on youth employment. Furthermore, the proxy variables representing constitutional effects are statistically significant both random effects model and fixed effects model. It can be concluded that the solution is not only macroeconomic but also institutional. Therefore, authorities should consider development of law, institutional structure of the country, etc in order to decrease the rate of youth unemployment.
Uploads
Papers by erhan oruc
Argentina, South Africa, India, and Türkiye (namely, BASIT)—is investigated. These countries’
economies operate under a time current account deficit almost all the time, a condition that causes
fragility to external shocks; the following fallout from these shocks may risk not only the domestic
economy but also the international economy, such as by clogging trade and income distribution. In
this study, the sustainability of the current account in BASIT countries is examined via wavelet-based
Kapetanios, Shin and Snell (WKSS) and Fourier wavelet-based KSS (FWKSS) unit root tests, in
conjunction with linear unit root tests. Even though traditional unit root tests generally support the
sustainability of a current account deficit for all countries, a non-linear unit roots test confirms the
traditional tests for only India and South Africa. Results from the wavelet transform of non-linear
unit root tests indicate the unsustainability of the current account balance, except in the case Türkiye.
Moreover, the FWKSS test confirms WKSS.
basında yer almaktadır. Özellikle 2009 ekonomik krizi ve Avrupa borç krizinden sonra hem issizlik hem de genç
issizlikte artıslar yasanmıstır. Özellikle Fransa, İtalya, İspanya ve Portekiz gibi ülkelerde bu sorun çok ciddi
boyutlara ulasmıstır. Ekonomik kalkınma ve is birliği örgütü (OECD) ülkelerinde ortalama olarak 1990 yılında
genç issizlik %17,6 düzeyindeyken 2009 krizinin etkisi ile 2013 yılında %26’ya kadar yükselmistir. 2017 itibariyle
%17,5 kadar düsmüstür. Türkiye’de ise genç issizlik rakamlarında özellikle son dönemlerde ciddi artıs yasanmıs
ve %25’leri asmıstır. 1990 yılında %16 düzeyindeyken 2019 yılında ortalama dört gençten biri issiz olduğu TUİK
tarafından açıklanmıstır. Hem Türkiye’de hem de OECD ülkelerinde özellikle gençler içinde kadınların daha
dezavantajlı olduğu ve is bulmakta daha zorlandığı istatistiki olarak açıkça görülmektedir. Daha temel sorun ise
eğitimde veya stajda olmayan genç nüfus sayısında da ciddi artıslar göze çarpmaktadır. Bu çalısmada bu OECD
ve Türkiye rakamları analiz edilerek genç issizliğin çözümüne yönelik önerilerde bulunulacaktır.
Abstarct
One of the most important problems is young unemployment rate which its solution is hard in both developed and
developing countries. Both unemployment rate and young unemployment rate rises remarkably after both 2009
Mortgage crises and European Debt crises. This phenomenon converts to major problem in some countries; such
as France, Italy, Spain, and Portugal. The average of youth unemployment rate was 17,5%, however it dramatically
climbed to 26%. After that it has started to decrease. It becomes 17,5% at the end of the 2017. Youth unemployment
rate has reached serious magnitude recently in Turkey and the rate pass over 25%. It was 16% in 1990 but one of
the fourth young does not work at all in 2019 reported by TUİK. Young females do not have less change to find a
job in both Turkey and OECD countries. More serious trouble is that young people not in education, work or
training have increased rapidly. In this study, it is tried to analyze young unemployment rate and make some
suggestions about solution of this trouble.
Argentina, South Africa, India, and Türkiye (namely, BASIT)—is investigated. These countries’
economies operate under a time current account deficit almost all the time, a condition that causes
fragility to external shocks; the following fallout from these shocks may risk not only the domestic
economy but also the international economy, such as by clogging trade and income distribution. In
this study, the sustainability of the current account in BASIT countries is examined via wavelet-based
Kapetanios, Shin and Snell (WKSS) and Fourier wavelet-based KSS (FWKSS) unit root tests, in
conjunction with linear unit root tests. Even though traditional unit root tests generally support the
sustainability of a current account deficit for all countries, a non-linear unit roots test confirms the
traditional tests for only India and South Africa. Results from the wavelet transform of non-linear
unit root tests indicate the unsustainability of the current account balance, except in the case Türkiye.
Moreover, the FWKSS test confirms WKSS.
basında yer almaktadır. Özellikle 2009 ekonomik krizi ve Avrupa borç krizinden sonra hem issizlik hem de genç
issizlikte artıslar yasanmıstır. Özellikle Fransa, İtalya, İspanya ve Portekiz gibi ülkelerde bu sorun çok ciddi
boyutlara ulasmıstır. Ekonomik kalkınma ve is birliği örgütü (OECD) ülkelerinde ortalama olarak 1990 yılında
genç issizlik %17,6 düzeyindeyken 2009 krizinin etkisi ile 2013 yılında %26’ya kadar yükselmistir. 2017 itibariyle
%17,5 kadar düsmüstür. Türkiye’de ise genç issizlik rakamlarında özellikle son dönemlerde ciddi artıs yasanmıs
ve %25’leri asmıstır. 1990 yılında %16 düzeyindeyken 2019 yılında ortalama dört gençten biri issiz olduğu TUİK
tarafından açıklanmıstır. Hem Türkiye’de hem de OECD ülkelerinde özellikle gençler içinde kadınların daha
dezavantajlı olduğu ve is bulmakta daha zorlandığı istatistiki olarak açıkça görülmektedir. Daha temel sorun ise
eğitimde veya stajda olmayan genç nüfus sayısında da ciddi artıslar göze çarpmaktadır. Bu çalısmada bu OECD
ve Türkiye rakamları analiz edilerek genç issizliğin çözümüne yönelik önerilerde bulunulacaktır.
Abstarct
One of the most important problems is young unemployment rate which its solution is hard in both developed and
developing countries. Both unemployment rate and young unemployment rate rises remarkably after both 2009
Mortgage crises and European Debt crises. This phenomenon converts to major problem in some countries; such
as France, Italy, Spain, and Portugal. The average of youth unemployment rate was 17,5%, however it dramatically
climbed to 26%. After that it has started to decrease. It becomes 17,5% at the end of the 2017. Youth unemployment
rate has reached serious magnitude recently in Turkey and the rate pass over 25%. It was 16% in 1990 but one of
the fourth young does not work at all in 2019 reported by TUİK. Young females do not have less change to find a
job in both Turkey and OECD countries. More serious trouble is that young people not in education, work or
training have increased rapidly. In this study, it is tried to analyze young unemployment rate and make some
suggestions about solution of this trouble.
variables within the vector autoregressive framework. Recently, some of these
studies have focused on sectoral effects of monetary policy. Sectoral analysis
is more helpful than aggregate analysis in the understanding of the monetary
transmission mechanism because it is easy to understand sectoral effects of
monetary policy. In other words, it can be revealed whether or not there is any
asymmetric effect of monetary policy. So, it provides advantageous information
about monetary transmission mechanism. In this study, we have investigated the
response of various industrial sectors to monetary policy in Turkey. According
to the estimation results, there are significant differences between industries in
response to monetary policy in Turkey. This asymmetry is explained by different
sensitivity to interest rate originated from different sectoral structure or characteristics
of these industries.
Literatürde para politikasının makro değişkenler üzerine etkisini vektör otoregresif modelleri ile inceleyen çok sayıda çalışma yer almaktadır. Ancak, son zamanlardaki bazı çalışmalar para politikasının sektörel etkileri üzerinde durmaya başlamıştır. Parasal aktarım mekanizmasının anlaşılmasında sektörel analiz, makro değişkenlerle yapılan analizden daha yararlıdır, çünkü bu yöntem sayesinde para politikasının sektörel etkileri daha kolay anlaşılmaktadır. Diğer bir ifadeyle bu analiz para politikasının sektörler üzerine asimetrik etkisinin olup olmadığını ortaya koyabilmektedir. Bu yüzden, bu tür analizler parasal aktarım mekanizması hakkında daha fazla bilgi sağlamaktadırlar. Bu çalışmada, Türkiye’de çeşitli sektörlerin para politikasına tepkileri analiz edilmiştir. Tahmin sonuçlarına göre, Türkiye’de çeşitli sektörler para politikasındaki değişikliklere çok farklı tepkiler vermiştir. Bu asimetri sektörel yapılardaki veya endüstrilerin karakteristik özelliklerindeki farklılıklardan kaynaklanan faiz oranına karşı farlı duyarlılıklar ile açıklanabilir.
gelirlerinin artması yani ekonomik büyümenin gerçekleşmesi gerekmektedir. Reel milli geliri arttırmak için ülkeler
yatırımlarını arttırması gerekir. Bir diğer yol ise ihracatı arttırmaktır. Küreselleşme süreci ile birlikte ülkeler dışa açılmışlar.
Birçok ülke ihracatını arttırarak ekonomik büyümeyi hızlandırmaktadırlar. Böylece Çin gibi gelişmekte olan ülkeler hızlı
ve sürdürülebilir büyüme ile gelişmekte olan ülkelerle aralarındaki farkı kapatma şansı yakalamışlardır.
İhracattaki artış tüm ülkelerde aynı etkiyi göstermeyebilir. Özellikle ihraç mallarına yönelik olumsuz dış talep ile
karşılaşan ülkeler ile ithal ettiği malların fiyatları ihraç ettiği malların fiyatlarına göre daha fazla artan ülkelerin dış ticaret
hadleri olumsuz etkilenmektedir. Bu ülkelerin ihracatı artmasına rağmen uzun dönemde ülke refah düzeyi azalabilmektedir
(Pryor, 2007:208). Bu ülkeler ihracatlarını arttırmaktadırlar ve böylece ekonomik refah artışı sağlamaktadırlar. Fakat dış
ticaret hadleri olumsuz etkilenmesinden dolayı aynı zamanda refah kaybına yaşamaktadırlar. Eğer dış ticaret hadlerinin
kötüleşmesinden kaynaklanan refah kaybı ihracat artışından kaynaklanan refah artışı ile telafi edilemediğinde ihracat
ülkenin net refah düzeyinin düşmesine neden olacaktır.
Özellikle 1980 sonrası Türkiye’de serbestleşme çabaları başlamıştır. 1989 yılında döviz piyasasında kontrollerin
kaldırılması ve 1994 yılındaki gümrük birliği antlaşması ile ihracatta hızlı artışlar yaşanmıştır. Fakat ihraç ürünlerinin
çoğunlukla tarım ve tekstil gibi ürünler ile katma değeri yüksek olmayan ürünlerden oluşmasından dolayı ihracatın
ekonomik büyümeye etkisi istenen seviyede gerçekleşmemiştir. Ayrıca ihracat edilen ürünlerin bir kısmının ithal girdiye
bağlı olması nedeniyle ihracat arttıkça ithalatta artmaktadır. İthal girdi kullanılan sektörlerden ihraç edilen ürünlerin
fiyatlarında artış, kullanılan girdi fiyatlarının altında kaldığı dönemde Türkiye’de ekonomik büyümeyi olumsuz
etkilemektedir.
Türkiye ekonomik tarihinin en derin krizini yaşadığı 2001 yılından sonra izlenen ekonomi politikaları çerçevesinde
dönem dönem ihracata yönelik büyüme stratejileri benimsenmiştir. Fakat 2000li yılların başlarında Türk Lirası’ndaki aşırı
değerlenmeye rağmen çeşitli teşvikler ve uluslararası ekonomik koşullar nedeniyle ihracatta artışlar yaşanmış, fakat aynı
dönemde ithalatta artmıştır. Son dönemde ise döviz kurunda ciddi artış yaşanmıştır. Türk lirasının ciddi değer kaybettiği
dönemde iç talep yetersizliği nedeniyle birçok firma ihracata yönelmiş ve Cumhuriyet tarihi rekorları kırılmıştır. İşte bu
nokta akıllara ihracatın Türkiye için refah artışına mı yoksa refah kaybına mı neden olduğu sorusu gelmektedir. Özellikle
2009 sonrası petrol gibi kilit girdi fiyatlarının uluslararası piyasalarda üç haneli rakamları görmesi Türkiye’nin dış ticare t
hadlerini olumsuz etkilemektedir. Bu olumsuzluk ve Türk Lirası’ndaki aşırı değer kaybı ile birleşince Türkiye’de
yoksullaştıran büyümenin yaşanmasına neden olabilir.
Bu bağlamda bu çalışmanın temel amacı 2003-2022 döneminde Türkiye’de yoksullaştıran büyümenin geçerliliği
sorgulanacaktır. Dış ticaret hadleri ve dış ticaret hacmine ait aylık verilerle ekonometrik modeller tahmin edilerek istatistiki
sonuçlar elde edilip yorumlanacaktır. Bu çalışma teorik yaklaşımlar ile devam edecektir. Üçüncü bölümde yoksullaştıran
büyüme üzerine yapılmış çalışmalara yer verilecektir. Bir sonraki bölümde ekonometrik model tanıtılacaktır. Beşinci
bölümde uygulama sonuçlarına yer verilecektir. Çalışma sonuç ve öneriler ile son bulacaktır.
için iktidar koltuğunu korumanın en sağlam yöntemi ülke vatandaşlarının gelirlerini arttırmaktadır. Bu doğrultuda
ekonomik büyüme gerçekleştirmek için özellikle gelişmekte olan ülkeler hem sermayeye hem de ithal yatırım mallarına
ihtiyaç vardır. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde tasarruflar hızlı ve sürdürülebilir bir büyüme için yeterli olmayabilir.
Bu yüzden bu ülkeler yabancı sermayeye ihtiyaç duymaktadırlar. Özellikle 1980 sonrası küreselleşme ile birlikte doğrudan
yabancı sermaye akımları gelişmekte olan ülkelere yönelmiştir. Devletler bu yatırımları çekebilmek için çeşitli teşvikler
sunmuşlarıdır. Bunun yanında ülkeler yerli yatırımcı içinde yabancı sermayeye ihtiyaç duyduklarında ya bunu kısa vadeli
yabancı sermaye olarak ya da dış borç olarak karşılamaya çalışmışlardır. Bu durumlarda ülkeye sermaye girişi olmuş ve
fazla gelen sermaye cari işlemler açığının artmasına neden olabilir.
Bir başka açıdan ele alındığında dünya üzerinde Türkiye gibi bazı ülkeler ise ihracat ettiği bazı mal ve hizmetlerin
temeli ithalata dayanmaktadır. Örneğin Türkiye’de üretilen otomobillerin yerlilik oranı %25 ile %68 arasında
değişmektedir2. Yani %25 yerli girdi kullanan bir otomobil firmasının Türkiye’de ürettiği her 100 TL’lik ihracatının
yaklaşık 75 TL’si ithalattır ve ihracatı arttırdığımız zaman ithalatta artmaktadır. Bu yüzden son yıllarda ihracatta ciddi
yükselme yaşandığında ithalatında arttığı göze çarpmaktadır. Yani Türkiye’de ithalatı arttırmadan ihracat yapmanın zor
veya kısıtlı olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bunun yanında girdi, aramalı ve tüketim malı ithalatının ile enerjide
dışa bağımlı olması nedeniyle Türkiye yıllardır cari açık vermekte ve ne zaman yüksek büyüme oranlarına ulaşsa cari
açıkta roket gibi fırlamaktadır.
Başka bir etmen ise döviz kurudur. Özellikle 2001 yılındaki krizden sonra uygulanan güçlü ekonomiye geçiş programı
çerçevesinde yüksek reel faiz ile birlikte Türkiye’ye sıcak para girmiştir. Giren sıcak para sayesinde Türkiye’de döviz
miktarı artmış ve döviz kurlarında yükselme yaşanmamış hatta merkez bankası rezervleri ciddi miktarda yükselmiştir. Bu
dönemde enflasyon olmasına rağmen 5-6 yıl döviz kurlarında ciddi değişme yaşanmaması nedeniyle ithal mallar göreli
olarak ucuz kalmış ve Türkiye’de ithal mal tüketimi artmıştır. Bu durumda birçok yerli üretici zarar görmüştür. 1950’li
yıllarda verilmeye başlanan cari işlemler açığı bu dönemde hızlı bir şekilde artmış ve Türkiye ekonomisinin kırılgan birkaç
yapısından biri olmuştur.
Diğer taraftan ülkeler büyüdükçe ülke vatandaşlarının da ortalama gelirinin artması beklenir. Gelir artışı olan ekonomik
birimlerin ithal amal olan talebi de artmaktadır. Bu durumda eğer ihracat artışı veya turizm gelirleri ithalat artışındaki kadar
artmaması durumunda ülkelerde cari açığa neden olmaktadır. Bu durumda cari işlemler açığı ile büyüme arasında teorik
olarak çift yönlü etkinin varlığından söz edebiliriz. Cari işlemler açığının ciddi boyutlara ulaşması ve ülkelerin bu açığı
finanse edememesi durumunda ise ülkeler ekonomik krizlerle karşı karşıya kalmaktadırlar. Literatürde döviz krizi olarak
tanımlanan birçok krizin temel nedeni ödemeler bilançosunun tıkanmasından kaynaklanmaktadır. Ghosh ve Ramakrishnan
(2012) cari işlemler açığının büyüklüğünün sorun olmadığını aslında bu açığı finanse edilmediğinde yaşanacakların
ekonomi için yıkıcı olacağını belirtmiştir. Avustralya ve Yeni Zelanda’nın son 20 - 30 yılda ortalam%4-5 - 5 arası sürekli
cari açık verirken Meksika ve Tayland gibi döviz krizine gören ülkelerde cari işlemler açığının kısa dönemde tersine bir şok
yaşadığı durumu karşılaştırmış ülkelerin cari işlemler açığını finanse etmediklerinde ülke ekonomilerinin krize girdiğini ve
cari açığı finanse edemediği için tüketim, yatırım ve kamu harcamalarını kısmak zorunda kaldıkları aslında daha önceki
yıllarda aldıkları borçları çok kısa sürede ödemek zorunda kaldıkları için ekonomik yapılarının bozulduğunu belirmiştir.
Bundan dolayı ülkelerin finansmanını zorlayacak derecede yüksek cari işlemler açığı vermemeleri konusunda dikkatli
davranmaları gerektiğini belirmiştir. Bu çalışmada Türkiye’de cari işlemler açığı ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki 1999:01-2022:2 dönemine ait
çeyreklik cari işlemler açığının gayri safi yurtiçi hasıla (GSYİH) oranı ve büyüme oranı (reel GSYİH’daki yüzdesel
değişim) verileri kullanarak analiz edilecektir. Bir sonraki bölümde konu hakkında teorik yaklaşımlar ele alınacaktır.
Sonrasında iktisat yazınında bu konudaki çalışmalardan bazıları kısaca özetlenecektir. Bir sonraki aşamada kullanılacak
ekonometrik modeller tanıtılacaktır. Model sonuçları yorumlandıktan sonra çalışma sonuç bölümü ile bitecektir.
ile birlikte Covid-19’un maliyetleri arttıran etkisi birleşince Türkiye
ekonomisinde enflasyon tekrar yükseliş eğilimi göstermiş ve
özellikle sabit gelirlerinin alım gücünün ciddi derecede düşmesine
neden olmuştur. Son dönemlerde ise enflasyonu kontrol altına almak
için merkez bankası politika faiz oranını yükseltip bir yandan talebi
baskı altına alıp diğer taraftan kurdaki dalgalanmayı azaltıp
enflasyonu düşürme stratejisi yani dezenflasyon politikası takip
etmektedir. Faiz oranlarının yükselmesi hem yerleşik kişilerin ulusal
para talebini arttıracak hem de yurtdışı yatırımcıların Türkiye’deki
yüksek faizden kazanç elde etmek için yatırımlarını Türkiye’ye
yönlendirmesi sonucu son 3-4 yılda dövize olan talebin azalması
yönünde döviz piyasasında baskı oluşturacaktır. Bunun sonucunda
döviz kurlarında istikrar sağlanabilecektir. Böylece döviz kurlarında
yaşanması muhtemelen yükselişin özellikle enerji fiyatları ve ithal
girdi maliyetlerini yükseltmesi önlenecek sonuç olarak enflasyonun
döviz kurundan kaynaklanan maliyet artışı da kontrol altına
alınacaktır.
Merkez bankasının politika faizini arttırması hem bankaların
kredi maliyetlerini yukarı çekecek hem de mevduat faizlerinin de
yukarı doğru hareket etmesine neden olacaktır. Kredi faizlerinin
yükselmesi özellikle konut, taşıt ve ihtiyaç kredilerine olan talebin
azalmasına neden olacaktır. Böylece ekonomide var olan veya var
olduğu düşünülen aşırı talebin kısılması suretiyle fiyat artışları
dizginlenecektir. Diğer taraftan merkez bankası politika faizini
yükseltmesi firmaların kullanacağı kredi maliyetinin artmasına,
maliyeti artan firmalar ya daha az yatırım yapacak veya ürünün fiyatı
yükseltecektir. Eğer firmalar kredi maliyet artışını ürün fiyatlarına
yansıtamayacak ise bu durumda bazı yatırım stratejilerini
erteleyeceklerdir. Çünkü yatırımları karar verirken şirketler piyasa
faiz oranını dikkate alır. Faiz oranları yükseldiği dönemde yatırım
yapılabilir konumda olup fakat karlılığı düşük projeler yükselen faiz
oranları ile birlikte yatırım yapılamaz konuma gelebilir. Bu durumda
bazı yatırım projelerinin ertelenmesi gündeme gelecektir ki bu
durumda ülke ekonomisi küçülme eğilime girecek ve GSYİH düşüşü
talebin azalmasına da katkı yapacaktır.
Özellikle 2018 yılından sonra Türkiye ekonomisini yöneten
merkez bankası faiz indirimleri uygularken politika faiz yerine
dönem dönem faiz koridoru politikası ile bankacılık sitemini finanse
etmiştir. Merkez bankasının politika faizini devre dışı bırakıp
bankaları faiz koridoruna yönlendirmesi ise bankların merkez
banaksında kullanacağı kredilerin maliyetini politika faiz oranının
üzerinde veya altında olmasına neden olabilmektedir. Bu çalışmanın
temel amacı merkez bankasının faiz kararının ve döviz kurundaki
değişmenin enflasyon üzerindeki etkisini analiz etmektir. Türkiye
Cumhuriyeti Merkez bankası (TCMB) 2011 yılından itibaren
bankaları politika faizi haricinde birden fazla faiz ile fonlaması,
bankacılık kesiminin ortalama maliyetini politika faizinden farklı
olmasına neden olmuştur. İşte bu çalışmada merkez banaksının faiz
kararı açısından sadece politika faizi alınması bankaların gerçek
maliyetini yansıtmayacağı düşüncesi nedeniyle ağırlıklı ortalama
fonlama maliyeti (AOFM) ele alınmıştır. Döviz kuru ise yarı yarıya
ağırlıklandırılmış dolar ve Euro kurları tercih edilmiştir2. 2011-2023
döneminde aylık veriler kullanılmış olup, birim kök testleri ile
birlikte kırılmalı birim kök testleri yapılmış ve kırılmalı modelde
eşbütünleşme sonuçları elde edilince değişkenlere ait katsayılar
(tamamıyla değiştirilmiş en küçük kareler – fully modified ordinary
least square) FMOLS ekonometrik yaklaşımı ile elde edilmiştir.
Faiz Oranlarının ve Döviz kurunun Enflasyon ile İlişkisi
Günümüz ekonomilerinde merkez bankaları ekonomiyi
yönlendirmede para politikası aracı olarak faiz oranlarını tercih
etmektedirler. Hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde
politika yapıcılar bankaların rezervlerini politika faiz oranı ile
yönlendirmektedirler. TCMB’nin web sitesinde ve birçok kaynak
kitaplarda da bulunabileceği üzere politika faiz oranı bir hafta vadeli
repo işlemlerine uygulanan faiz oranı olup, merkez bankası para
politikası kurulu tarafından belirlenmektedir. Merkez bankası repo
işlemi yaptığında piyasaya likidite sürer. Çünkü ileride geri satmak
suretiyle kıymetli evrak satın alır ve karşılığında piyasaya ulusal
para sürer. Ters repo ise bunun tam tersi olup piyasadaki likidite
fazlasını piyasadan çeker. İşte merkez bankaları politika faiz oranını
değiştirerek para arzını dolayısıyla enflasyonu etkiler.
Faiz oranlarının ve döviz kurlarındaki değişmenin
enflasyonu etkilemesi Şekil 1’de verilmiştir. Merkez bankasının Türkiye’nin dış ticaretini çoğunluğu dolar ve Euro üzerinden olduğu için bu çalışmada döviz kuru olarak 0.5*Dolar + 0,5*Euro’dan oluşan sepet kur ile analizler
gerçekleştirilmiştir. Sepet kuradaki ağırlığın değişmesi veya sadece Dolar kuru kullanılması sonuçlarda önemli bir değişikliğe neden olmamaktadır.
haftalık repo faizini yani politika faizini arttırdığını varsayalım. Bu
referans faiz piyasadaki tüm faizlerin yükselmesine neden olacaktır.
Bunun sonucunda hem tüketici kredileri hem de yatırım kredileri
talebi azalacak böylece toplam talepte bir azalış meydana gelecektir.
Diğer taraftan faiz oranların yükselme yatırım kredi faizlerini
arttırdığı için yatırım talebi azalacak ve üretim artışı yavaşlayacak.
Talep artışı enflasyonun düşmesine yardımcı olurken artan faizlerle
birlikte yatırımların azalması veya üretimin azalması ise fiyatların
yukarı yönlü değişme için bir baskı oluşturacaktır.
Kaynak: Yazar tarafından oluşturulmuştur.
Şekil 1. Faiz Oranları ve Döviz Kurlarındaki Değişmenin
Enflasyon Etki Kanalları
Diğer taraftan döviz kurlarında yükselme ithal tüketim ve
ithal ara malı ile yatırım mallarının ulusal para cinsinden değerinin
artmasına yol açacaktır. Tüketim mallarının fiyatının artması fiyatlar
genel seviyesini doğrudan etkilerken, ara malı ve yatırım malı ile
petrol fiyatlarında yükselme üretim maliyetlerinin artmasına neden
olacaktır. Özellikle petrol lojistikteki en önemli girdilerin başında
olduğu için petrolün ulusal para cinsinden değerinin artması tüm mal
ve hizmetleri etkilemektedir. Dolayısıyla ulusal paranın döviz
karşısında değer kaybetmesi maliyetlerin artmasına ve maliyetleri
artan firmaların olanakları dahilinde maliyetlerini fiyatlarına
yansıttığında ise enflasyona neden olacaktır. Dolayısıyla hem faiz
oranlarındaki değişme hem de döviz kurundaki değişme enflasyonu
ciddi bir şekilde etkilemektedir.
birimlerin kendi ihtiyaçlarını karşılamasının yanında toplumsal
yaşamın gerektirdiği bazı ihtiyaçlarının da karşılanması sorunu
ortaya çıkmıştır. İlkel dönemlerde toplumun gelişmesi ile toplumsal
ihtiyaçlar ya yardımlaşma ile veya toplum liderinin önderliğinde
giderilmeye başlanmışken modern toplumlara yaklaştıkça toplumsal
ihtiyaçlar devlet tarafından karşılanmaya eğilimine girilmiştir.
Devletler veya hükümetler ekonomik birimlerin toplumsal
ihtiyaçlarını karşılamak için mal ve hizmet tüketmenin yanında
çeşitli yatırımlarda yapmaktadır.
Hükümetler ister sosyal amaçlı olsun isterse politik amaçlı olsun
her dönem harcamalar yapmaları gerekmektedir. Özellikle
1 Doç. Dr, Kocaeli Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü,
[email protected]
--123--
ekonomik düzenin sağlanması ve sosyal devlet anlayışı gereği kamu
belirli alanlarda harcamalar yapmaktadır. Hatta devlet yol, köprü
gibi altyapı yatırımlarından tutun çeşitli ülkelerde mal ve hizmet
üretimini bile sağlayabilmektedir. Bu mal ve hizmet üretimi için ve
alt yapı yatırımları için kamunun harcama yapması gerekecektir.
Tarih boyunca kamu harcamaları ekonomik tartışmaların başında
gelen konular arasında yer almaktadır. Bu harcamaların ekonomik
büyümeye katkısı yadsınamaz fakat harcamalardaki artış hızı
yükseldikçe ekonomiye olumsuz etkilerinin de olduğu
kanıtlanmıştır.
Literatürde Keynes etkisi olarak biline yaklaşımda kamu
harcamalarındaki artışın milli geliri arttırdığı ifade edilmektedir.
Wagner ise ekonomik büyümenin yani milli gelirdeki artışın kamu
harcamalarını arttırdığını ifade etmiştir. Devletin veya hükümetin
toplumsal ihtiyaçları karşılamak üzere yaptıkları parasal harcamaya
kamu harcaması denir (Türk, 1999:25). Diğer bir ifade ile belirli
kurallar veya planlar dahilinde devletin toplumsal yarar ve
ihtiyaçları gidermek için yaptığı mal, hizmet ve yatırım
harcamalarının tümüne kamu harcaması denilmektedir(Gürsoy,
1975: 60).
Kamu harcamaları ile maliye politikaları özellikle 1929 büyük
buhrandan sonra altın yıllarını yaşamıştır. 1929 krizi ile birlikte
yaklaşık dört yıl süren ekonomik küçülme döneminde piyasaya
devletin müdahalesini olmadığı durumlarda büyük krizlerden
ekonomilerin kendiliğinden çıkamadığı görülmüştür. 1936 yılında
Keynes’in Para istihdam ve faizin genel teorisi adlı kitabı ile maliye
politikaları ön plana çıkmıştır. Dünyada gelişmiş ülkeler dahil
maliye politikasını uygulamışlar ve kriz sonrasında büyük büyüme
hızları kaydedilmiştir. Fakat bu kamu harcamalarındaki artışla
birlikte devlet yöneticilerinin çoğu zaman politikadaki yerlerini
koruduğu ortaya çıkınca, maliye politikası dönem dönem siyasal
amaçlar çerçevesinde de kullanılmıştır. Bunun sonucunda kamu
harcamalarındaki artış milli gelirdeki artışı geçmiş ve devletin
ekonomi içindeki ağırlığı artmaya başlamıştır.
--124--
Bu harcamalardaki artış, talep artışını desteklediği için özellikle
1950’lilerden sonra gelişmiş ülkelerde enflasyon sorunu ortaya
çıkmaya başlamıştır. Fakat bu dönemlerde yüksek büyüme oranları
nedeniyle çok fazla eleştirilmeyen maliye politikaları, 1970’li
yıllarda yaşanan iki petrol krizi ile birlikte tüm okları üzerine
çekmiştir. Çünkü ekonomik büyüme azalmış ve enflasyon ile birlikte
işsizlik görülmeye başlanmıştır. Stagflasyon olgusunun ortaya
çıkmasındaki unsurların başında Keynesyen politikalar olduğu
düşünce hakim olmuş ve maliye politikası özellikle kamu
harcamalarına karşı ciddi itirazlar ortaya çıkmıştır. Buna rağmen son
dönemde yaşanan Mortgage krizi tekrar maliye politikasının ön
plana çıkmasını sağlasa da altın dönemi olarak kabul edilen 1940 ve
1950’li yıllardaki popülaritesini yakalayamamıştır.
Türkiye’de özellik 1970 yıllardan sonra devlet bütçesi açık
vermiş ve zaman zaman bu açık ciddi oranlarda artmıştır. Devlet
bütçesinin açık vermesinin bütçe gelirlerinin yetersiz oluşu kadar
kamu harcamalarının yüksek oluşu da etkilidir. Sermaye yetersizliği
olan Türkiye’de devlet kamu harcamaları iki şekilde arttırmaktadır.
Birincisi mal ve hizmet alımı şeklinde gerçekleşmektedir. Bu
durumda piyasadan devlet mal ve hizmet talep etmesi toplam talebi
arttırırken üretim artışını desteklemektedir. Diğer taraftan devlet
yatırım harcamaları ile hem alt yapı gelişini sağlarken diğer taraftan
özel sektöründe üretebileceği mal ve hizmetleri üretmektedir.
Üçüncü kamu harcamalarında artış ise transfer harcamaları (emekli
maaşı, karşılıksız öğrenci bursları,..) ve memur maaşlarında dönem
dönem ciddi artışlara gidilmektedir. Hangi tür kamu harcamaları
artarsa artsın ileriki dönemlerde mal ve hizmet talebini arttırdığı içi
ekonomik büyümeye en büyük destek sağlayan harcama
grubunlarından biridir.
Diğer taraftan literatürde Wagner etkisi diye bilinen bir
hipotezde ileri sürülmektedir. Wagner ekonomiler büyüdükçe
devletin yapacağı harcamalarında artacağını belirtip ekonomik
büyüme ile kamu harcamaları arasındaki ilişkiye Keynes’in tam tersi
yönünde ele almıştır. Wagner hipotezine göre ekonomiler
büyüdükçe sanayileşmenin artacağı, sanayileşme ile birlikte
--125--
kentleşmenin büyüyeceğinin belirtmiştir. Kentleşme ise o bölgenin
altyapı ve üstyapı yatırımlarının oluşmasına neden olacak özellikle
altyapı yatırımlarının çoğunu kamu tarafından yapacağı için
kentleşme ile birlikte devletin altyapın yatırımlarına daha fazla
kaynak ayırması gerektiğini belirtmiştir. Ekonomik büyüme sonucu
refah düzeyi artan ve zenginleşen ekonomik birimler daha fazla
kamusal mal ve hizmet talep edebilir. Bu ise ikinci bir neden olarak
karşımıza çıkmaktadır. Diğer bir neden ise teknolojik gelişmeler ile
birlikte değişen toplum için kamunun sosyal harcamalarında artış
yaşanmasına neden olabilecektir(Rehman, vd., 2010). Son olarak ise
büyük sermaye gerektiren bazı yatırımlar devlet tarafından yapılmak
zorunda kalabilir.
Bu çalışmada Türkiye’de kamu harcamalarının ekonomik
büyümeye mi yoksa ekonomik büyümenin mi kamu harcamalarında
artışa neden olacağı ekonometrik yöntemlerle araştırılacaktır. 1990
ile 2022 arası yıllık veriler kullanarak, önce birim kök analizleri
ardından eşbütünleşme testi ile dinamik en küçük kareler yöntemi ile
etkini büyüklüğü araştırılacaktır.
getirilerine etkisidir. Özellikle bankacılık sektörüne odaklanıldığından çalışmanın bağımlı
değişkeni Borsa İstanbul (BİST)100’de işlem göre bankaların endekslerinden oluşan XBANK
sektörel endeksinin haftalık getiri serisi ele alınmıştır. Ülkelerin 1980’den sonra döviz kurlarını
serbest dalgalanmaya bırakması sonucu döviz piyasasında yaşanan gelişmeler, ülkelerdeki
firma ve şirketleri daha fazla etkiler olmuş ve bu firmaların etkilenmesi de ülkelerin hisse senedi
piyasasına yansımaları olmuştur. Bunun yanında hisse senedi piyasasında yaşanan sürekli ve
yüksek getiriler serbestleşme sonucu bu ülkelere daha kolay yatırım yapabilen yabancı
yatırımcıları cezbedebilir. Bu durumda ise hisse senedi piyasasındaki gelişmeler döviz
kurundaki değişmeleri de etkileyebilmektedir.
Dalgalı kur rejime sahip ülkelerde döviz kurundan yaşanacak değişmeler firmaları iki
yönde etkilemektedir. Birincisi döviz kurundaki yükselme veya düşme özellikle ithal yatırım
ve ara mallarının fiyatlarını etkilemektedir. Bu ise yatırımların karlılığını arttırabildiği gibi
yatırımların karlılığını azaltabilir hatta bazı yatırımların ertelenmesine veya öne çekilmesine
yol açabilecektir. Dolayısıyla döviz kurunun yeni değeri firmaların karlılık düzeyini
etkileyeceği için borsa yatırımcılarının hisse senedi tercihleri üzerine yansıması olacaktır.
Döviz kurunun yeni seviyesinden olumlu etkilenen firmaların hisse senedine talebi artarken
olumsuz etkilenen firma ve şirketlerin hisse senedine talep azalacak dolayısıyla firmaların hisse
senedi değerlerinin değişmesine ve getirilerin de değişmesine yol açacaktır.
Diğer taraftan döviz kurlarında yaşanan dalgalanmalar ve döviz piyasasında beklenen getiri
düzeyi hem firmaların hem de şirketlerin nakit akışlarında değişikliğe neden olabilmektedir. Bu
etki çoğunlukla ekonomik riskin piyasa tarafından nasıl yorumlandığı ve algılandığına bağlıdır.
Eğer bu beklenen döviz dalgalanmalarından kaynaklanan beklenen getiri düzeyi değiştiğinde
firma ve şirketlerin nakit akışını bozacağı beklentisi olduğunda bu firmaların hisse senedine
talep azalacaktır. Tam tersi döviz piyasasında beklenen getiri firma ve şirketlerin getirilerini
olumlu etkileyeceği yönünde beklenti oluşturduğunda ilgili firma ve şirketlerin hisse
senetlerine talep artacaktır. Dolayısıyla hisse senedi piyasası hem döviz kurunun bulunduğu
düzeyden hem de döviz kuru piyasasındaki oluşan getirinden etkilenmektedir.
Döviz kurundaki değişmeler birçok firmayı etkilediği gibi bankları da etkilemektedir.
İşletme statüsünde olan bankalar ekonomik işleyiş açısında oldukça önemli görevleri vardır.
Bankaların üstlendiği kredi aracılığı fonksiyonunda tıkanma yaşandığında yatırımlarda çok
büyük düşüşler yaşanacaktır. Dolayısıyla finansal sistemin sağlıklı işlemesi ülkelerin
büyümelerini devam ettirmeleri açısında olmazsa olmaz durumlardandır. Döviz kurlarında
oluşacak değişmelerin şirketlerin bilançolarını yaptığı etki döviz kuru riski olarak
tanımlanmaktadır (Seyidoğlu, 1994; 321). Bankalarda pozisyonları gereği hem bilançolarının
aktiflerinde hem de pasiflerinde döviz cinsi varlıklar bulundurmaları gerekmektedir. Özellikle
ihracat ve ithalat ödemelerinde hem kendi hesapların hem de TCMB düzeyin hem de muhbir
1 Doç. Dr, Kocaeli Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü, [email protected]
365
bankalarda döviz bulunduran bankalar her ne kadar döviz kuru riskini minimize etmek için
opsiyon, forward gibi araçlar kullanmasına rağmen döviz kuru riski ile karşı karşıya
kalabilmektedirler. Bankalar döviz türünden de kredi kullandırabilirler. Bu kredilerin
zamanında geri ödenmemesi durumunda bankalarda döviz kuru riski oluşacaktır. Döviz
kurlarında yaşanacak ani yükselmeler bankaların vadesi gelen döviz ödemelerinde sıkıntı
çıkarabilir ve bankaların döviz piyasasına yönelmesi döviz talebini daha da arttırabilir. Bu
durumda hem ödeme yapması gereken banka hem de diğer finansal kuruluşlar olumsuz
etkilenebilir. Bu bankaların aktif değerlerini ve bankanın piyasa değerini etkilediğinde
bankanın yurtdışı borçlanma faiz düzeyini de etkileyecektir. Bu ise bankanın karlılığını
etkileyecek ve bu durumun kaçınılmaz sonu olarak ilgili bankanın hisse senedi fiyatı
etkilenecektir.
Döviz kurunda meydana gelen değişiklik bankaları temel olarak üç şekilde etkilemektedir.
Birincisi döviz kurlarındaki değişme bankaların nakit akışını etkiler. Diğer firmalar gibi
bankaların da nakit akışı döviz kurundaki değişmelerden etkilenmektedir. Döviz kurlarında
artış halkın ulusal para cinsinde mevduat ve ulusal para talebini azaltabilir. Bu durumda
bankalara ulusal para girişi azalacaktır. Bu ise hem kredileri hem de bankaların günlük yapacağı
ödemeleri etkileyebilir. İkinci etki ise banklar kredi vermek amacıyla uzun vadeli düşük faizli
sendikasyon kredisi kullanmaktadır ki bu krediler ile iç piyasada çoğunlukla ulusal para
cinsinden kredi kullandırıldığı için döviz kurlarındaki yükseliş bu tür kredilerin maliyetini
arttıracaktır. Bu ise bankaların karlılığını düşürecektir. Tersi durumda ise bankaların karlılığı
artacaktır. Son etkileme ise bilançoya yansımasıdır. Bankalarda şirketler gibi bilançolarını
ulusal para cinsinden tutarlar. Eğer ülkede döviz kuru artarsa bilançoya olumsuz etkisi olurken
döviz kurundaki düşme ise banka bilançolarını olumlu etkileyecektir. Bu yansıma aktif ve pasif
yapısının döviz pozisyonuna göre de değişmektedir. Bu üç kanalın etkisi ile bankaların hisse
sendi piyasaların işlem gören pay senetlerinin değerini etkilemektedir.
Son dönemde Türkiye’de Dolar kuru hızlı bir şekilde artarken bir taraftan da BİST endeksi
rekor kırmasına rağmen çoğu banka hisse senedinin değeri piyasa altında kaldığı
düşünülmektedir. Bu bağlam döviz kurlarında yükseliş BİST yatırımcıları banka hisse
senetlerinden uzaklaşmasına neden olmuş olabilir. Çünkü yukarıda sağdığımız nedenlerden
dolayı yatırımcılar bankaların döviz kurlarındaki yükseliş nedeniyle beklenen kar seviyelerine
ulaşamayacağını düşünmüş olabilirler. Bu bağlam bu çalışmada BİST bankacılık endeksine
(XBANK) it haftalık getirler ile ABD Doları’nın haftalık getirisi modellenmiştir. Her iki
değişkenin getiri serisi ADF (Genelleştirilmiş Dickey –Fuller) VE PP (Phillips-Perron) birim
kök testlerine göre düzeyde durağan olduğu bulunmuştur. Vektör otoregresyon (VAR) analizi
sonuçlarına göre değişkenlerde meydana gelen şoklar en fazla 9 hafta içinde etkisini
kaybetmektedir. Yani şokların etkisi kalıcı değildir. Granger nedensellik testine göre
değişkenler arasındaki nedensellik çift yönlüdür. Sonuç olarak hem döviz kurunun getirisi
XBANK getiri serisini etkilerken hem de XBANK getiri serisi döviz kurundaki değişmeyi
etkilemektedir.
Türkiye ekonomisi üzerinde ciddi etkiler oluşturmaktadır. Özellikle döviz kuru ile birlikte
enflasyonun da yükselmesi satın alma gücü paritesini (SAGP) ön plana çıkarmıştır. İktisat
yazınında uzun yıllar tartışılan ve analiz edilen SAGP tek fiyat kanununa dayanmaktadır. Döviz
kuru iki ülke parasının satın alma gücünü eşitleyecek şekilde değişmesi gerektiği fikrinden
ortaya çıkmıştır. Çünkü iki ülke parasının satın alma gücünü eşitleyemediği varsayımı altında
belirli koşullar çerçevesinde arbitraj olanağı doğacaktır. Arbitraj sayesinde döviz kurları
değişecek ve oluşacak yeni denge döviz kuru iki ülke parasının satın alma gücünü eşitleyecektir.
İkinci dünya savaşından sonra gelişmiş ülkelerde yüksek enflasyon görülmesi ve
uluslararası ticarette yaşanabilecek olumsuzları dikkate alan Cassel (1918) SAGP’sini iktisat
literatürüne kazandırmıştır. İleriki dönemler yapılan katkılarla bazı iktisatçıların SAGP
hipotezinin sürekli geçerli olduğunu iddia etse de Rogoff (1996) ve birçok iktisatçı az sayıda
çalışmanın SAGP hipotezinin kısa dönemde de geçerli olduğunu yönünde bulguları ortaya
koyduğunu fakat genel itibariyle SAGP hipotezinin en azından bazı versiyonlarının uzun
dönemde geçerli olduğunu kanıtlayan çok sayıda çalışmanın varlığına dikkat çekmiş ve bir çok
iktisatçı uzun dönemde SAGP’nin geçerli olduğunu kabul etmektedirler. Uzun dönemde
geçerliliğini savunan iktisatçılara göre döviz kurlarının belirlenmesinde kısa dönemde fiyat
değişmelerinden daha çok faiz, istikrarsızlık ve döviz piyasasına yapılan geçici müdahalelerin
daha etkili olduğunu fakat uzun dönemde döviz kurlarının ülkelerin satın alma gücünü
koruyacak şekilde denge değerine yaklaşacağını dolayısıyla en azından bazı SAGP hipotezi
türlerinin uzun dönemde geçerli olduğunu ifade etmektedirler.
Bu bağlamda bu çalışmada Türkiye’de göreli SAGP geçerliliği için 1980 ile 2022
dönemlerini kapsayan yılık veriler analiz edilmiştir. Birim kök testleri sonucuna göre döviz
kuru serisini yıllık değişmesi düzeyde durağan iken enflasyon verisinin birinci farkı durağandır.
Değişkenlerin durağanlık düzeyi farklı olduğu için ARDL modeli ile veriler değerlendirilmiştir.
ARDL modeline göre değişkenler arasında eşbütünleşme olmasına rağmen katsayı durağanlık
testlerine göre modelde yapısal kırılmaya dair kanıtlar elde dilmiştir. Yapısal kırılmalı birim
kök analizlerinden sonra yapısal kırılma dikkate alındığında eşbütünleşmenin devam ettiğine
ve uzun dönemli katsayı birin biraz üzerinde olacak şekilde sonuçlar elde edilmiştir. Bu
ekonometik sonuçlarına göre Türkiye’de göre SAGP’nin geçerli olduğunu belirtmek yanlış
olmayacaktır. Politika yapıcılar bu doğrultuda ulusal paranın değerini korumaya yönelik
iktisadi politika üretecekleri dönemlerde Türkiye’de öncelikli hedefin enflasyonu düşürmek
veya düşük düzeyde tutmak gerektiğini göz önüne almaları gerekmektedir.
On the other hand, although many countries have grown by high rate after the 1980s, yet the rate of unemployment has not declined by satisfying amount. Especially, employment rate has become steady or declined in some industry which has registered increased productivity. In that case, unemployment rate may not decrease enough if economic growth is caused by productivity.
Okun (1962) pointed out the relation between economic growth and unemployment rate. If economic growth exceeds its potential by 1%, then unemployment rate goes down by 0.5%. Later, this relation is called Okun’s Law.
After the 1980s, one of the resources of economic growth was productivity, especially in developing countries. Due to the increase in productivity, the employment rate remained as before or could decrease even if the countries’ economies grew. Moreover, the growth rate of the population was high which led to decrease employment rate or less than economic growth performance. The aim of this paper is that investigate Okun’s law for five fragile economies: Brazil, Indonesia, India, South Africa and Turkey.
This paper is organised as follows. Section 1 describes basic theoretical background of Okun’s Law. In Section 2, the paths for growth rate and unemployment rate from 1990 to 2017 for five fragile countries are discussed.
Then, some empirical examples for five fragile economies will be presented in section 3. In the following part, data and economic models will be discussed. The results of applications are reported in Section 5. Finally, Section 6 makes concluding remarks.
economists and politicians a long time ago. Today many companies
suffer from insufficient demand or an unhealthy public situation. Many
economists believe that companies and firms as well as individuals do
not cope with deals this unexpected economic condition so, to save
employment rate and companies, economists suggest to government
print money to reduce detrimental effects of Covid-19 on economies.
Some stimulus packages may help employees to continues of the
production process so many workers can keep their current position.
On the other hand, high inflation and interest rate are the top two of the
most important problems especially developing countries. After
Keynesian policies do not figure out a good solution for inflation and
unemployment at the same time, these policies are interrogated. Many economists criticize too much intervention made by government due to
the high deficit because of expansionary fiscal policy. Deficit may
burden on budget overtime then many governments find an easy
solution by printing money, which leads to go prices up.
Moreover, high deficit causes more borrow more money from investors
which occur high interest rate in the money market. Higher interest rate
may decrease both private investment and consumption so that income
will go down which reduces the tax revenue. Next period, governments
should borrow more money due to the fact that governments generally
achieve reducing enough spending that leads to an increase in deficit.
This deficit continues to grow day by day than more funds go to bonds or treasury bills. The system turns the initial position that causes rising
interest rate up in the economy. This may call deficit – interest rate
spirals.
Also, governments have a limit to borrowing money relative size of the
economy. Under the controlling inflation, monetary authorities try to
fix monetary base but Because if governments keep up selling more
bonds, then interest rate rises. If deficit is run, then governments keep
up selling more bonds, which occurs rising its interest rate. After a
certain limit, rising interest rate may be greater than economic growth.
Obviously, this cannot go forever. If governments reach the borrowing
limit, then they have to compensate deficit by seignorage means that
they have to increase money supply. Thus, this will increase the growth
rate of price level that is called some unpleasant monetarist arithmetic
in the literature (Sargent and Wallace, 1981,2).
Nowadays, many economists agree that governments should printing
money and support financially not only firms and companies but also
people who are fired during the pandemic time. In this context, the aim
of this paper investigates the relationship between inflation, interest
rate, and money supply in turkey from 1990-2019. In this period, there
are a few economic crises that may lead to a change economic agents’
behavior. So, the effects of structural break are also examined.
According to the general model, inflation has important effect on
interest rate. Also, it is found that if there is a positive shock on interest rate, it may cause rising price level significantly. Money supply has a
limited effect on inflation because it is prohibited by law printing
money to cover government spending and public institutions2