BALIKESİR SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS ALAN ARAŞTIRMALARI, 2023
Köy seyirlik oyunları geleneksel Türk tiyatrosunun
ilk ayağını oluşturan ve geçmişten
günümüze ka... more Köy seyirlik oyunları geleneksel Türk tiyatrosunun ilk ayağını oluşturan ve geçmişten günümüze kadar Türk toplumunun yaşadığı coğrafyalar içerisinde kendisine yer bulmuş tiyatro faaliyetlerindendir. Bu oyunların tespiti ve bu oyunlar hakkında yapılan çalışmalar Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla beraber ortaya çıkan halka yöneliş politikalarıyla başlayan derleme faaliyetleri sayesinde olmuştur. Köy seyirlik oyunları hakkında 1930'lardan itibaren çeşitli yayın organları aracılığıyla makaleler yayımlanmış ve sonrasında da kitaplar basılmıştır. İlk yayınların büyük çoğunluğu bu oyunları tanımlama ve sonrasında belli bölgelerden gelen veriler ışığında oyun içeriklerini anlatma üzerine kuruludur. Bu noktada köy seyirlik oyunlarını anlamlandırmak için geçmişten günümüze kadar yapılmış çalışmalardaki tanımlar önem arz etmektedir. Burada birkaç temel kaynaktan köy seyirlik oyunlarının tanımını vermek genel çerçeveyi anlamak açısından yeterli olacaktır.
Çağdaş Yaklaşımlar Odağında Toplum ve Kültür Araştırmaları IV, 2023
Eğitim öğretim söz konusu olduğunda bütün dünyada kabul gören
en üst seviye kurum üniversitelerdi... more Eğitim öğretim söz konusu olduğunda bütün dünyada kabul gören en üst seviye kurum üniversitelerdir. Bu kurum, sistemli şekilde bilginin üretilmesi, aktarılması ve faydalı şekilde kullanılmasının en önemli basamağıdır. Kelime kökeni olarak “Latince topluluk, bütünlük, kül anlamına gelen üniversitastan türemiştir ve bağımsız tüzel kişiliğe sahip ve ortak çıkarları olan kişiler topluluğunu ifade etmek için kullanılmaktadır” (Kaynar & Parlak, 2005: 20). Bir diğer tanımda ise üniversite “Bilimsel özerkliğe ve kamu tüzel kişiliğine sahip yüksek düzeyde eğitim, öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapan fakülte, enstitü, yüksekokul ve benzeri kuruluş ve birimlerden oluşan öğretim kurumu” olarak tanımlanmaktadır (Günal, 2013:13). Bu tanımlardan da görüleceği üzere bilimsel aktivitelerin temel merkezi konumunda görülen üniversiteler aynı zamanda toplumsal yapıyı oluşturacak bireylerin yetiştirilmesi için de temel yapı taşı durumundadır. Elbette bugünkü sürece gelene kadar geçen zamanda birçok farklı işlev ve amaç için üniversiteler kullanılmıştır. Özellikle Orta Çağ Avrupa’sı ele alındığında üniversitenin feodal bir kurum ya da lonca sistemine benzer bir işleyişi olduğu görülecektir fakat bunun bugünkü anlamda bir işleve sahip olduğu tartışmalıdır (Kaynar & Parlak, 2005: 19). Bugünkü üniversite sistemi içerisinde ortaya çıkmış olan temel işlevler eğitim, bilim ve hizmet olarak üçe ayrılabilir (Günal, 2013: 20). Ancak unutulmamalıdır ki bu işlevlerin yanında kültür öğretiminin de yeri yine üniversitedir. Yaşanılan dönemin durumunu ortaya koymak ve fikirlerle üretim gerçekleştirip dönüşen topluma uyum sağlamak için kültür öğretimi diğer bütün işlevlerden daha önemli sayılmalıdır (Gasset, 1997: 81). Bütün bunlarla birlikte üniversitenin gelişim aşamalarında tarihi süreç ile ilgili de bir şeyler aktarmak konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır.
Kıyafet, insanları dış etkilere karşı koruyan bir araç olmanın yanında imal edildiği materyaller,... more Kıyafet, insanları dış etkilere karşı koruyan bir araç olmanın yanında imal edildiği materyaller, üzerindeki işaretler, barındırdığı renkler, göründüğü şekiller ve kullanım amaçlarıyla tarih boyunca pek çok farklı işlevde kullanılagelmiştir. Bu açıdan birçok farklı bilim dalı kıyafeti araştırılmaya değer bir obje olarak görmüştür. Halkbilimi penceresinden bakıldığında halk giyim kuşamı başlığı kıyafet ve tamamlayıcılarını incelemektedir. Bu çalışmada bir kıyafetten çok onu tamamlayan ya da farklı şekilde anlamlanmasını sağlayan bir aksesuar olan düğme incelenecektir. Düğmenin ilk işlevi olan elbiseyi bir arada tutma, elbisenin kolay şekilde giyilip çıkarılması durumundan çok, düğmenin varlığından ve yokluğundan hareketle bu nesnenin halkın gözünde ne gibi bir anlam oluşturduğu tartışılacaktır. Bu noktada gündelik ortamda çok da dikkat edilmeyen bir unsurun ne gibi simgesel anlamları olduğu ortaya konulmaya çalışılırken kültürel açıdan bu kodların ne gibi göstergelerle karşılandığının açıklanması amaçlanmaktadır. İnceleme genel hatlarıyla Türk kültürü açısından düğmenin değerlendirilmesini amaçlamaktadır fakat bazı uluslararası kıyafetler, davranışlar ve kullanımlar da geneli anlamlandırmak için destekleyici olacaktır. Yapılacak değerlendirmenin ana ekseni düğmenin varlığı ve yokluğu durumunda ortaya çıkan kültürel bakışla halka etkilerinin tartışılması üzerinedir. Bu amaçla halk şiiri, halk inanışları, halk anlatıları, geçiş dönemleri uygulamaları, meslek folkloru, halk giyim kuşamı gibi alanlarda düğme ile ilgili durumlar ve kullanımlar seçilerek örneklem oluşturmuştur. Çalışmanın sonucunda bir nesnenin zihinsel yapıda ve halk nezdinde nerede olduğunun ortaya konulacaktır.
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012
"Balıkesir Köy Seyirlik Oyunları Üzerine Bir İnceleme" adlı bu eser Balıkesir Ü... more "Balıkesir Köy Seyirlik Oyunları Üzerine Bir İnceleme" adlı bu eser Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim dalında yapılan bir yüksek lisans çalışmasının kitaplaştırılmış halidir.
2019 yılında başlayıp 2020 yılında bütün dünyayı etkisi altına alan koronavirüs pandemisi sürecin... more 2019 yılında başlayıp 2020 yılında bütün dünyayı etkisi altına alan koronavirüs pandemisi sürecinde toplumlar kendi imkânları dâhilinde bu süreçten en az hasarla çıkmak için mücadele vermektedir. Verilen bu mücadelenin önemli ayaklarından bir tanesi insanların günlük rutinlerinden çıkarak yeni bir düzene ayak uydurmaya Geliş tarihi (Received): 8-02-2022-Kabul tarihi (Accepted): 28-03-2022 * Bu makale Motif Vakfı tarafından 19-21 Şubat 2021 tarihinde düzenlenen 2. Motif Uluslararası Genç Halkbilimciler ve Türk Dünyası Kongresi'nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur. (This article was presented as an oral presentation at the 2nd Motif International Young Folklorists and Turkic World Congress organized by the Motif Foundation on February 19-21, 2021).
Halkbilimi ürünleri kültürün bir sonucu olarak insan hayatında önemli yer tutan yapılardır. Ürünl... more Halkbilimi ürünleri kültürün bir sonucu olarak insan hayatında önemli yer tutan yapılardır. Ürünlerin varyantlaşma yoluyla yayılması ve kendi arasında geçişliliği ya da dönüşümü de sıkça rastlanan durumlardandır. Bu noktada sözlü-yazılı, yazılı-elektronik, sözlü-elektronik kültürler arasında geçiş olduğu gibi; hayatın içinde yer alan kutlama, anma, eğlence, spor, adet, inanış ve uygulamalar gibi birçok alanın da bu geçişten etkilendiği ve dönüşüme uğradığı aşikârdır. Bu yazıda da Dede Korkut anlatılarından biri olan Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek boyu ile Moğollarda halen kutlanmakta olup geçmişi uzun yıllara dayanan Naadam adlı festivaldeki üç spor etkinliğinin görünümleri, tarihleri, ritüelleri, uygulanışları, işlevleri ve birbirleriyle olan bağları tartışılacaktır. Bu noktada iki ayrı geleneksel yapı metinler üzerinden incelenecek ardından tarihikültürel altyapı verildikten sonra işlevsel açıdan bir karşılaştırma yapılacaktır. Yapılan çalışmada amaç görüntüler başka olsa da ürünlerin ortaya çıkışları ve kullanımındaki benzerliği göstermek ve kültürün yayılma yapısını irdelemektir. Aynı zamanda bugünkü kabuller etrafında bu üç sporun durumuna da yazıda değinilecektir.
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016
Uğur DURMAZ * ÖZ: Köy seyirlik oyunları ülkemizde uzun yıllardır oynanan ve köylünün kendi üretim... more Uğur DURMAZ * ÖZ: Köy seyirlik oyunları ülkemizde uzun yıllardır oynanan ve köylünün kendi üretimi olarak ortaya çıkan, uzun bir geçmişe dayanan tiyatral faaliyetlerdir. Bu oyunların amacı günümüzde çoğunlukla eğlenmek olsa da geçmişi gayet detaylı ve özel bir yapıya sahiptir. Bu oyunların içerisinde belli başlı davranışlar ve hareketler kalıplaşmış halde birçok yörede farklı isimlerle oynanan oyunların içerisinde yerini almıştır. Bu sayede bir motif halini alarak kendini göstermiştir. Ölüp dirilme bunlardan sadece bir tanesidir. Motifin geçmişi onun başka diğer yapılarla özdeşleştirilmesine neden olmuştur. Köy seyirlik oyunlarındaki ölüp dirilme motifi ile kurban ritüellerindeki ölüp dirilme arasında amaçları bakımından özdeşlik kurulabilir. Bu yazıda da Balıkesir ilinde yer alan "deve oyunu" adlı gösterideki ölüp dirilme motifi üzerinden hareketle bu motifin bir kurban töreninin tekrarı ya da gösterimi olup olmadığı tartışılacaktır. Bu bakımdan oyunun oynanışı ile ilgili bilgiler verilip ölüp dirilme motifinin göründüğü yerler belirtilecek ve bu motifi uygulamada asıl amacın ne olabileceği üzerinde durulacaktır. Ayrıca buradaki amaçlar doğrultusunda kurban etme ve kurban etmenin amaçları arasındaki paralellik gösterilmeye çalışılacaktır.
The Journal of Academic Social Science Studies, 2016
Halk şiiri Türk halk edebiyatı içinde önemli yere sahip olan alanlardan bir tanesidir. Bu alan çe... more Halk şiiri Türk halk edebiyatı içinde önemli yere sahip olan alanlardan bir tanesidir. Bu alan çeşitli dönemler içinde kendisini göstermiştir ve bu dönemlerin özelliklerine göre isimler almıştır. Halk şiiri anonim dönemden günümüze kadar gelen geniş bir yelpazede insanların her türlü duygu, düşünce ve hareketinin tercümanı olarak gelişmiştir. Bu yönüyle sanat kaygısı gütsün, gütmesin insanların başından geçen olayların anlaşılması ve farklı bakış açısı sağlaması nedeniyle dikkate değer bir alandır. Şiirlerde aşk, ayrılık, hüzün, kahramanlık, isyan gibi birçok konu işlenmiş ve şiirler de bu içeriklere göre çeşitli isimler almışlardır. Özellikle konu bakımından kahramanlıkları anlatması ve tarihi olaylardan esinlenmesi yönüyle destan türü önemli bir yapı olarak hem anonim dönem Türk edebiyatında hem de âşık edebiyatında karşımıza çıkar. Özellikle tarihi olayları başka bir gözle görmesi nedeniyle de duyguları yansıtmaktan öte geçerek tarihi okumak için de farklı bir kaynak oluştururlar. İşte bu yazıda da tarihi vaka anlatan bir destandan yola çıkılarak tarih bilimiyle birlikte hem edebiyatın hem de tarihin ortak şekilde nasıl işleyebildiği gösterilmeye çalışılacaktır. Bu sayede de tarihin sadece tarihi metinlerden değil edebi metinlerden de bir şekilde okunabileceği örneklenmiş olacaktır. Burada örnek olarak seçilen metin Ispartalı Seyrani'nin ‚Vak'a-i Hayriye Destanı‛dır. Bu şiirin içeriği ile tarih kitaplarında geçen resmi tarih arasında bir karşılaştırma yapılarak tarihi olayların halk şiirinde yansımaları gösterilecektir. Bu çalışma içerik olarak disiplinler arası bir çalışma olarak değerlendirilebilir.
Âşık Sanatı Sempozyumu 2021 Hacı Bektâş-ı Velî Yılı Bildiriler Kitabı 29-31 Temmuz 2021, 2021
Bu eser Creative Commons "BY-NC-SA" (Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş) Lisansı ile Âşık Sanatı... more Bu eser Creative Commons "BY-NC-SA" (Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş) Lisansı ile Âşık Sanatı Sempozyumu ve alt faaliyetleri, Dr. Öğr. Üyesi Halil İbrahim ÜN-SER tarafından Kapadokya Üniversitesi bünyesinde yürütülen KÜN.2021-DG-001 numaralı Bilimsel Araştırma Projesi olarak gerçekleştirilmiştir. Projenin ana faaliyeti, âşık sanatı üzerine çalışan araştırmacıları bir araya getirerek disiplinler arası bir paylaşım ve tartışma ortamı sağlamak amacıyla sempozyum düzenlemektir. 29-31 Temmuz 2021 tarihlerinde verimli bir sempozyum gerçekleştirilmiş, sempozyumun çıktıları bu kitapla somutlaştırılmıştır. Projenin alt faaliyetleri kapsamında âşık sanatını gençlere tanıtmak ve bu kültürün yaşamasına katkı sağlamak amacıyla insan sevgisi, hoşgörü ve barış gibi değerleri yücelten ve gelecek nesillere aktaran Bektaşi sözlü kültürünü yansıtan on eser seçilmiş, bu on eser icra edilerek kayıt altına alınmış ve bu videolar müzik platformlarında yayınlanmıştır.
Dunyada insanlik tarihi kulturle beraber gelismektedir. Bu gelisim icerisinde farkli milletlerin ... more Dunyada insanlik tarihi kulturle beraber gelismektedir. Bu gelisim icerisinde farkli milletlerin katkilari vardir. Bu katkilar kimi zaman ortak bir urun uzerinde birlesebilir. Panayirlar da bircok milletin kulturel olarak katki verdigi ortak urunlerden birisi olarak sayilabilir. Panayirlar, gezici birer ticaret ve kultur merkezi olarak insanlik tarihi icinde uzun zamandir varliklarini korumakta ve bircok milletin de kultur hazinesi icinde yer almaktadir. Bu calismada da amac panayir olgusunun Guney Marmara orneklemiyle Turk kulturu icindeki yerini gormek ve toplumda yarattigi etkiyi ortaya koyabilmektir. Panayirlar ile ilgili olarak Turkiye’de yapilan calismalara bakildiginda bunlarin cogunlukla ekonomi ve tarih alanlarinda yapildigini ancak halkbilimi alaninda boyle bir calismanin olmadigi fark edilmistir. Sadece ekonomik ve tarihi olarak degil kulturel olarak da onemli bir olusum olan panayirlarin incelenmesi bu yuzden gerekli gorulmustur. Bu yonden de panayir kavramini, icerigini...
Toplumlarin temel yapi taslarindan birisi olan kultur, zaman icerisinde gelisen, degisen ve donus... more Toplumlarin temel yapi taslarindan birisi olan kultur, zaman icerisinde gelisen, degisen ve donusen bir yapiya sahiptir. Tipki insanlar gibi o da canlidir ve bundan dolayi bulundugu sartlara uyum saglar. Gelenek diye isimlendirilen gecmiste olusmus ve halen devam eden ya da etmeye calisan yapi da kulturun olusmasindaki temel unsurlardan biridir. Insanlarin gundelik yasamlarinin yaninda ozel gunlerde icinde yer aldigi bircok geleneksel yapi bulunmaktadir ve bu yapilar gibi bircok farkli unsurun birlesiminden kultur meydana gelir. Bu yonuyle insanlarin ozel gunlerdeki etkinlikleri ayri bir inceleme konusudur. Panayirlar bu ozel gunlerin icerisinde ve senede en az bir kere duzenlenen cogulcu yapili bir etkinliktir. Guncel durumda panayirlar, birer ticari organizasyon gibi dusunulse de onlarin olusumunda ve gelisiminde fakli unsurlarin etkisi gorulmektedir. Iste bu yazida da panayir teriminin etimolojik yapisindan hareket ederek bu etkinligin ortaya cikisinda temel yapi taslarindan biri...
Geleneksel tiyatro, halk edebiyati arastirmalari icinde genis capli bir alani kapsayan onemli bir... more Geleneksel tiyatro, halk edebiyati arastirmalari icinde genis capli bir alani kapsayan onemli bir bolumdur. Bu konu sadece Turkoloji’nin ve halkbiliminin degil radyo-sinema-televizyon ve tiyatro bolumlerinin de calisma alanina girmektedir. Geleneksel yapi nedeniyle kultur arastirmalari konusunda on plana cikan bu yapi guncel tiyatroya etkileri nedeniyle de modern tiyatro arastirmalarinin kaynagi konumundadir. Geleneksel Turk tiyatrosu genel ayrim icinde koylu tiyatrosu ve sehirli tiyatrosu olmak uzere iki baslikta incelenebildigi gibi dramatik olan ve dramatik olmayan oyunlar seklinde de siniflandirilmistir. Bu siniflandirmalari bugune kadar tiyatro alaninda calismalar yapan arastirmacilar olusturmustur, olusan omurga uzerinden de degerlendirmeler yapilmis ve yapilmaya da devam etmektedir. Farkli alanlardan baska gozlerle bakilsa da bu konu icindeki simgesel yapilar ve etkileri her daim onem arz etmistir. Koylu geleneginden baslayan bu simgesel anlatimlarin temeli eski zamanlardaki...
Kahvehaneler gunumuzde insanlarin dinlenme, sosyallesme, cesitli oyunlar oynama alani olarak is g... more Kahvehaneler gunumuzde insanlarin dinlenme, sosyallesme, cesitli oyunlar oynama alani olarak is gormekteyse de onlarin gecmisinde bu islevlerin yaninda cok farkli unsurlarin da var oldugu bilinmektedir. Bu mekânlarin olusumunu saglayan sey elbette kahvenin ulkeye gelisi ve onun tuketilmesi ile birlikte ortaya cikan bir ihtiyacin sonucudur. Kahve ve kahvehane yaklasik bes yuz yillik gecmisiyle pek cok alana etki eden iki unsur olarak Turk kulturunde kendine yer edinmistir. Iste halk edebiyati da bu iki urunden etkilenmis ve urunlerinin icinde kahve ile ilgili siirler, inanislar, uygulamalar, gelenekler olustugu gibi kahvenin icildigi mekân olan kahvehaneler de halk edebiyati urunlerinin yaratilma ve icra mekâni olarak sekillenmistir. Bu yazida da kahvehanelerin halk edebiyati urunlerinin hangilerine etki ettigi ve onlarin gelisiminde ne gibi rol oynadigi tartisilacaktir. Zamanla neden bu mekânlarin donusume ugradigi ve artik bir yaratma-icra mekânindan cok bir sosyal alan olarak isle...
Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2020
Halkbilimi ürünleri kültürün bir sonucu olarak insan hayatında önemli yer tutan yapılardır. Ürünl... more Halkbilimi ürünleri kültürün bir sonucu olarak insan hayatında önemli yer tutan yapılardır. Ürünlerin varyantlaşma yoluyla yayılması ve kendi arasında geçişliliği ya da dönüşümü de sıkça rastlanan durumlardandır. Bu noktada sözlü-yazılı, yazılı-elektronik, sözlü-elektronik kültürler arasında geçiş olduğu gibi; hayatın içinde yer alan kutlama, anma, eğlence, spor, adet, inanış ve uygulamalar gibi birçok alanın da bu geçişten etkilendiği ve dönüşüme uğradığı aşikârdır. Bu yazıda da Dede Korkut anlatılarından biri olan Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek boyu ile Moğollarda halen kutlanmakta olup geçmişi uzun yıllara dayanan Naadam adlı festivaldeki üç spor etkinliğinin görünümleri, tarihleri, ritüelleri, uygulanışları, işlevleri ve birbirleriyle olan bağları tartışılacaktır. Bu noktada iki ayrı geleneksel yapı metinler üzerinden incelenecek ardından tarihi-kültürel altyapı verildikten sonra işlevsel açıdan bir karşılaştırma yapılacaktır. Yapılan çalışmada amaç görüntüler başka olsa da ürünlerin ortaya çıkışları ve kullanımındaki benzerliği göstermek ve kültürün yayılma yapısını irdelemektir. Aynı zamanda bugünkü kabuller etrafında bu üç sporun durumuna da yazıda değinilecektir.
BALIKESİR SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS ALAN ARAŞTIRMALARI, 2023
Köy seyirlik oyunları geleneksel Türk tiyatrosunun
ilk ayağını oluşturan ve geçmişten
günümüze ka... more Köy seyirlik oyunları geleneksel Türk tiyatrosunun ilk ayağını oluşturan ve geçmişten günümüze kadar Türk toplumunun yaşadığı coğrafyalar içerisinde kendisine yer bulmuş tiyatro faaliyetlerindendir. Bu oyunların tespiti ve bu oyunlar hakkında yapılan çalışmalar Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla beraber ortaya çıkan halka yöneliş politikalarıyla başlayan derleme faaliyetleri sayesinde olmuştur. Köy seyirlik oyunları hakkında 1930'lardan itibaren çeşitli yayın organları aracılığıyla makaleler yayımlanmış ve sonrasında da kitaplar basılmıştır. İlk yayınların büyük çoğunluğu bu oyunları tanımlama ve sonrasında belli bölgelerden gelen veriler ışığında oyun içeriklerini anlatma üzerine kuruludur. Bu noktada köy seyirlik oyunlarını anlamlandırmak için geçmişten günümüze kadar yapılmış çalışmalardaki tanımlar önem arz etmektedir. Burada birkaç temel kaynaktan köy seyirlik oyunlarının tanımını vermek genel çerçeveyi anlamak açısından yeterli olacaktır.
Çağdaş Yaklaşımlar Odağında Toplum ve Kültür Araştırmaları IV, 2023
Eğitim öğretim söz konusu olduğunda bütün dünyada kabul gören
en üst seviye kurum üniversitelerdi... more Eğitim öğretim söz konusu olduğunda bütün dünyada kabul gören en üst seviye kurum üniversitelerdir. Bu kurum, sistemli şekilde bilginin üretilmesi, aktarılması ve faydalı şekilde kullanılmasının en önemli basamağıdır. Kelime kökeni olarak “Latince topluluk, bütünlük, kül anlamına gelen üniversitastan türemiştir ve bağımsız tüzel kişiliğe sahip ve ortak çıkarları olan kişiler topluluğunu ifade etmek için kullanılmaktadır” (Kaynar & Parlak, 2005: 20). Bir diğer tanımda ise üniversite “Bilimsel özerkliğe ve kamu tüzel kişiliğine sahip yüksek düzeyde eğitim, öğretim, bilimsel araştırma ve yayın yapan fakülte, enstitü, yüksekokul ve benzeri kuruluş ve birimlerden oluşan öğretim kurumu” olarak tanımlanmaktadır (Günal, 2013:13). Bu tanımlardan da görüleceği üzere bilimsel aktivitelerin temel merkezi konumunda görülen üniversiteler aynı zamanda toplumsal yapıyı oluşturacak bireylerin yetiştirilmesi için de temel yapı taşı durumundadır. Elbette bugünkü sürece gelene kadar geçen zamanda birçok farklı işlev ve amaç için üniversiteler kullanılmıştır. Özellikle Orta Çağ Avrupa’sı ele alındığında üniversitenin feodal bir kurum ya da lonca sistemine benzer bir işleyişi olduğu görülecektir fakat bunun bugünkü anlamda bir işleve sahip olduğu tartışmalıdır (Kaynar & Parlak, 2005: 19). Bugünkü üniversite sistemi içerisinde ortaya çıkmış olan temel işlevler eğitim, bilim ve hizmet olarak üçe ayrılabilir (Günal, 2013: 20). Ancak unutulmamalıdır ki bu işlevlerin yanında kültür öğretiminin de yeri yine üniversitedir. Yaşanılan dönemin durumunu ortaya koymak ve fikirlerle üretim gerçekleştirip dönüşen topluma uyum sağlamak için kültür öğretimi diğer bütün işlevlerden daha önemli sayılmalıdır (Gasset, 1997: 81). Bütün bunlarla birlikte üniversitenin gelişim aşamalarında tarihi süreç ile ilgili de bir şeyler aktarmak konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır.
Kıyafet, insanları dış etkilere karşı koruyan bir araç olmanın yanında imal edildiği materyaller,... more Kıyafet, insanları dış etkilere karşı koruyan bir araç olmanın yanında imal edildiği materyaller, üzerindeki işaretler, barındırdığı renkler, göründüğü şekiller ve kullanım amaçlarıyla tarih boyunca pek çok farklı işlevde kullanılagelmiştir. Bu açıdan birçok farklı bilim dalı kıyafeti araştırılmaya değer bir obje olarak görmüştür. Halkbilimi penceresinden bakıldığında halk giyim kuşamı başlığı kıyafet ve tamamlayıcılarını incelemektedir. Bu çalışmada bir kıyafetten çok onu tamamlayan ya da farklı şekilde anlamlanmasını sağlayan bir aksesuar olan düğme incelenecektir. Düğmenin ilk işlevi olan elbiseyi bir arada tutma, elbisenin kolay şekilde giyilip çıkarılması durumundan çok, düğmenin varlığından ve yokluğundan hareketle bu nesnenin halkın gözünde ne gibi bir anlam oluşturduğu tartışılacaktır. Bu noktada gündelik ortamda çok da dikkat edilmeyen bir unsurun ne gibi simgesel anlamları olduğu ortaya konulmaya çalışılırken kültürel açıdan bu kodların ne gibi göstergelerle karşılandığının açıklanması amaçlanmaktadır. İnceleme genel hatlarıyla Türk kültürü açısından düğmenin değerlendirilmesini amaçlamaktadır fakat bazı uluslararası kıyafetler, davranışlar ve kullanımlar da geneli anlamlandırmak için destekleyici olacaktır. Yapılacak değerlendirmenin ana ekseni düğmenin varlığı ve yokluğu durumunda ortaya çıkan kültürel bakışla halka etkilerinin tartışılması üzerinedir. Bu amaçla halk şiiri, halk inanışları, halk anlatıları, geçiş dönemleri uygulamaları, meslek folkloru, halk giyim kuşamı gibi alanlarda düğme ile ilgili durumlar ve kullanımlar seçilerek örneklem oluşturmuştur. Çalışmanın sonucunda bir nesnenin zihinsel yapıda ve halk nezdinde nerede olduğunun ortaya konulacaktır.
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012
"Balıkesir Köy Seyirlik Oyunları Üzerine Bir İnceleme" adlı bu eser Balıkesir Ü... more "Balıkesir Köy Seyirlik Oyunları Üzerine Bir İnceleme" adlı bu eser Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim dalında yapılan bir yüksek lisans çalışmasının kitaplaştırılmış halidir.
2019 yılında başlayıp 2020 yılında bütün dünyayı etkisi altına alan koronavirüs pandemisi sürecin... more 2019 yılında başlayıp 2020 yılında bütün dünyayı etkisi altına alan koronavirüs pandemisi sürecinde toplumlar kendi imkânları dâhilinde bu süreçten en az hasarla çıkmak için mücadele vermektedir. Verilen bu mücadelenin önemli ayaklarından bir tanesi insanların günlük rutinlerinden çıkarak yeni bir düzene ayak uydurmaya Geliş tarihi (Received): 8-02-2022-Kabul tarihi (Accepted): 28-03-2022 * Bu makale Motif Vakfı tarafından 19-21 Şubat 2021 tarihinde düzenlenen 2. Motif Uluslararası Genç Halkbilimciler ve Türk Dünyası Kongresi'nde sözlü bildiri olarak sunulmuştur. (This article was presented as an oral presentation at the 2nd Motif International Young Folklorists and Turkic World Congress organized by the Motif Foundation on February 19-21, 2021).
Halkbilimi ürünleri kültürün bir sonucu olarak insan hayatında önemli yer tutan yapılardır. Ürünl... more Halkbilimi ürünleri kültürün bir sonucu olarak insan hayatında önemli yer tutan yapılardır. Ürünlerin varyantlaşma yoluyla yayılması ve kendi arasında geçişliliği ya da dönüşümü de sıkça rastlanan durumlardandır. Bu noktada sözlü-yazılı, yazılı-elektronik, sözlü-elektronik kültürler arasında geçiş olduğu gibi; hayatın içinde yer alan kutlama, anma, eğlence, spor, adet, inanış ve uygulamalar gibi birçok alanın da bu geçişten etkilendiği ve dönüşüme uğradığı aşikârdır. Bu yazıda da Dede Korkut anlatılarından biri olan Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek boyu ile Moğollarda halen kutlanmakta olup geçmişi uzun yıllara dayanan Naadam adlı festivaldeki üç spor etkinliğinin görünümleri, tarihleri, ritüelleri, uygulanışları, işlevleri ve birbirleriyle olan bağları tartışılacaktır. Bu noktada iki ayrı geleneksel yapı metinler üzerinden incelenecek ardından tarihikültürel altyapı verildikten sonra işlevsel açıdan bir karşılaştırma yapılacaktır. Yapılan çalışmada amaç görüntüler başka olsa da ürünlerin ortaya çıkışları ve kullanımındaki benzerliği göstermek ve kültürün yayılma yapısını irdelemektir. Aynı zamanda bugünkü kabuller etrafında bu üç sporun durumuna da yazıda değinilecektir.
Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2016
Uğur DURMAZ * ÖZ: Köy seyirlik oyunları ülkemizde uzun yıllardır oynanan ve köylünün kendi üretim... more Uğur DURMAZ * ÖZ: Köy seyirlik oyunları ülkemizde uzun yıllardır oynanan ve köylünün kendi üretimi olarak ortaya çıkan, uzun bir geçmişe dayanan tiyatral faaliyetlerdir. Bu oyunların amacı günümüzde çoğunlukla eğlenmek olsa da geçmişi gayet detaylı ve özel bir yapıya sahiptir. Bu oyunların içerisinde belli başlı davranışlar ve hareketler kalıplaşmış halde birçok yörede farklı isimlerle oynanan oyunların içerisinde yerini almıştır. Bu sayede bir motif halini alarak kendini göstermiştir. Ölüp dirilme bunlardan sadece bir tanesidir. Motifin geçmişi onun başka diğer yapılarla özdeşleştirilmesine neden olmuştur. Köy seyirlik oyunlarındaki ölüp dirilme motifi ile kurban ritüellerindeki ölüp dirilme arasında amaçları bakımından özdeşlik kurulabilir. Bu yazıda da Balıkesir ilinde yer alan "deve oyunu" adlı gösterideki ölüp dirilme motifi üzerinden hareketle bu motifin bir kurban töreninin tekrarı ya da gösterimi olup olmadığı tartışılacaktır. Bu bakımdan oyunun oynanışı ile ilgili bilgiler verilip ölüp dirilme motifinin göründüğü yerler belirtilecek ve bu motifi uygulamada asıl amacın ne olabileceği üzerinde durulacaktır. Ayrıca buradaki amaçlar doğrultusunda kurban etme ve kurban etmenin amaçları arasındaki paralellik gösterilmeye çalışılacaktır.
The Journal of Academic Social Science Studies, 2016
Halk şiiri Türk halk edebiyatı içinde önemli yere sahip olan alanlardan bir tanesidir. Bu alan çe... more Halk şiiri Türk halk edebiyatı içinde önemli yere sahip olan alanlardan bir tanesidir. Bu alan çeşitli dönemler içinde kendisini göstermiştir ve bu dönemlerin özelliklerine göre isimler almıştır. Halk şiiri anonim dönemden günümüze kadar gelen geniş bir yelpazede insanların her türlü duygu, düşünce ve hareketinin tercümanı olarak gelişmiştir. Bu yönüyle sanat kaygısı gütsün, gütmesin insanların başından geçen olayların anlaşılması ve farklı bakış açısı sağlaması nedeniyle dikkate değer bir alandır. Şiirlerde aşk, ayrılık, hüzün, kahramanlık, isyan gibi birçok konu işlenmiş ve şiirler de bu içeriklere göre çeşitli isimler almışlardır. Özellikle konu bakımından kahramanlıkları anlatması ve tarihi olaylardan esinlenmesi yönüyle destan türü önemli bir yapı olarak hem anonim dönem Türk edebiyatında hem de âşık edebiyatında karşımıza çıkar. Özellikle tarihi olayları başka bir gözle görmesi nedeniyle de duyguları yansıtmaktan öte geçerek tarihi okumak için de farklı bir kaynak oluştururlar. İşte bu yazıda da tarihi vaka anlatan bir destandan yola çıkılarak tarih bilimiyle birlikte hem edebiyatın hem de tarihin ortak şekilde nasıl işleyebildiği gösterilmeye çalışılacaktır. Bu sayede de tarihin sadece tarihi metinlerden değil edebi metinlerden de bir şekilde okunabileceği örneklenmiş olacaktır. Burada örnek olarak seçilen metin Ispartalı Seyrani'nin ‚Vak'a-i Hayriye Destanı‛dır. Bu şiirin içeriği ile tarih kitaplarında geçen resmi tarih arasında bir karşılaştırma yapılarak tarihi olayların halk şiirinde yansımaları gösterilecektir. Bu çalışma içerik olarak disiplinler arası bir çalışma olarak değerlendirilebilir.
Âşık Sanatı Sempozyumu 2021 Hacı Bektâş-ı Velî Yılı Bildiriler Kitabı 29-31 Temmuz 2021, 2021
Bu eser Creative Commons "BY-NC-SA" (Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş) Lisansı ile Âşık Sanatı... more Bu eser Creative Commons "BY-NC-SA" (Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş) Lisansı ile Âşık Sanatı Sempozyumu ve alt faaliyetleri, Dr. Öğr. Üyesi Halil İbrahim ÜN-SER tarafından Kapadokya Üniversitesi bünyesinde yürütülen KÜN.2021-DG-001 numaralı Bilimsel Araştırma Projesi olarak gerçekleştirilmiştir. Projenin ana faaliyeti, âşık sanatı üzerine çalışan araştırmacıları bir araya getirerek disiplinler arası bir paylaşım ve tartışma ortamı sağlamak amacıyla sempozyum düzenlemektir. 29-31 Temmuz 2021 tarihlerinde verimli bir sempozyum gerçekleştirilmiş, sempozyumun çıktıları bu kitapla somutlaştırılmıştır. Projenin alt faaliyetleri kapsamında âşık sanatını gençlere tanıtmak ve bu kültürün yaşamasına katkı sağlamak amacıyla insan sevgisi, hoşgörü ve barış gibi değerleri yücelten ve gelecek nesillere aktaran Bektaşi sözlü kültürünü yansıtan on eser seçilmiş, bu on eser icra edilerek kayıt altına alınmış ve bu videolar müzik platformlarında yayınlanmıştır.
Dunyada insanlik tarihi kulturle beraber gelismektedir. Bu gelisim icerisinde farkli milletlerin ... more Dunyada insanlik tarihi kulturle beraber gelismektedir. Bu gelisim icerisinde farkli milletlerin katkilari vardir. Bu katkilar kimi zaman ortak bir urun uzerinde birlesebilir. Panayirlar da bircok milletin kulturel olarak katki verdigi ortak urunlerden birisi olarak sayilabilir. Panayirlar, gezici birer ticaret ve kultur merkezi olarak insanlik tarihi icinde uzun zamandir varliklarini korumakta ve bircok milletin de kultur hazinesi icinde yer almaktadir. Bu calismada da amac panayir olgusunun Guney Marmara orneklemiyle Turk kulturu icindeki yerini gormek ve toplumda yarattigi etkiyi ortaya koyabilmektir. Panayirlar ile ilgili olarak Turkiye’de yapilan calismalara bakildiginda bunlarin cogunlukla ekonomi ve tarih alanlarinda yapildigini ancak halkbilimi alaninda boyle bir calismanin olmadigi fark edilmistir. Sadece ekonomik ve tarihi olarak degil kulturel olarak da onemli bir olusum olan panayirlarin incelenmesi bu yuzden gerekli gorulmustur. Bu yonden de panayir kavramini, icerigini...
Toplumlarin temel yapi taslarindan birisi olan kultur, zaman icerisinde gelisen, degisen ve donus... more Toplumlarin temel yapi taslarindan birisi olan kultur, zaman icerisinde gelisen, degisen ve donusen bir yapiya sahiptir. Tipki insanlar gibi o da canlidir ve bundan dolayi bulundugu sartlara uyum saglar. Gelenek diye isimlendirilen gecmiste olusmus ve halen devam eden ya da etmeye calisan yapi da kulturun olusmasindaki temel unsurlardan biridir. Insanlarin gundelik yasamlarinin yaninda ozel gunlerde icinde yer aldigi bircok geleneksel yapi bulunmaktadir ve bu yapilar gibi bircok farkli unsurun birlesiminden kultur meydana gelir. Bu yonuyle insanlarin ozel gunlerdeki etkinlikleri ayri bir inceleme konusudur. Panayirlar bu ozel gunlerin icerisinde ve senede en az bir kere duzenlenen cogulcu yapili bir etkinliktir. Guncel durumda panayirlar, birer ticari organizasyon gibi dusunulse de onlarin olusumunda ve gelisiminde fakli unsurlarin etkisi gorulmektedir. Iste bu yazida da panayir teriminin etimolojik yapisindan hareket ederek bu etkinligin ortaya cikisinda temel yapi taslarindan biri...
Geleneksel tiyatro, halk edebiyati arastirmalari icinde genis capli bir alani kapsayan onemli bir... more Geleneksel tiyatro, halk edebiyati arastirmalari icinde genis capli bir alani kapsayan onemli bir bolumdur. Bu konu sadece Turkoloji’nin ve halkbiliminin degil radyo-sinema-televizyon ve tiyatro bolumlerinin de calisma alanina girmektedir. Geleneksel yapi nedeniyle kultur arastirmalari konusunda on plana cikan bu yapi guncel tiyatroya etkileri nedeniyle de modern tiyatro arastirmalarinin kaynagi konumundadir. Geleneksel Turk tiyatrosu genel ayrim icinde koylu tiyatrosu ve sehirli tiyatrosu olmak uzere iki baslikta incelenebildigi gibi dramatik olan ve dramatik olmayan oyunlar seklinde de siniflandirilmistir. Bu siniflandirmalari bugune kadar tiyatro alaninda calismalar yapan arastirmacilar olusturmustur, olusan omurga uzerinden de degerlendirmeler yapilmis ve yapilmaya da devam etmektedir. Farkli alanlardan baska gozlerle bakilsa da bu konu icindeki simgesel yapilar ve etkileri her daim onem arz etmistir. Koylu geleneginden baslayan bu simgesel anlatimlarin temeli eski zamanlardaki...
Kahvehaneler gunumuzde insanlarin dinlenme, sosyallesme, cesitli oyunlar oynama alani olarak is g... more Kahvehaneler gunumuzde insanlarin dinlenme, sosyallesme, cesitli oyunlar oynama alani olarak is gormekteyse de onlarin gecmisinde bu islevlerin yaninda cok farkli unsurlarin da var oldugu bilinmektedir. Bu mekânlarin olusumunu saglayan sey elbette kahvenin ulkeye gelisi ve onun tuketilmesi ile birlikte ortaya cikan bir ihtiyacin sonucudur. Kahve ve kahvehane yaklasik bes yuz yillik gecmisiyle pek cok alana etki eden iki unsur olarak Turk kulturunde kendine yer edinmistir. Iste halk edebiyati da bu iki urunden etkilenmis ve urunlerinin icinde kahve ile ilgili siirler, inanislar, uygulamalar, gelenekler olustugu gibi kahvenin icildigi mekân olan kahvehaneler de halk edebiyati urunlerinin yaratilma ve icra mekâni olarak sekillenmistir. Bu yazida da kahvehanelerin halk edebiyati urunlerinin hangilerine etki ettigi ve onlarin gelisiminde ne gibi rol oynadigi tartisilacaktir. Zamanla neden bu mekânlarin donusume ugradigi ve artik bir yaratma-icra mekânindan cok bir sosyal alan olarak isle...
Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2020
Halkbilimi ürünleri kültürün bir sonucu olarak insan hayatında önemli yer tutan yapılardır. Ürünl... more Halkbilimi ürünleri kültürün bir sonucu olarak insan hayatında önemli yer tutan yapılardır. Ürünlerin varyantlaşma yoluyla yayılması ve kendi arasında geçişliliği ya da dönüşümü de sıkça rastlanan durumlardandır. Bu noktada sözlü-yazılı, yazılı-elektronik, sözlü-elektronik kültürler arasında geçiş olduğu gibi; hayatın içinde yer alan kutlama, anma, eğlence, spor, adet, inanış ve uygulamalar gibi birçok alanın da bu geçişten etkilendiği ve dönüşüme uğradığı aşikârdır. Bu yazıda da Dede Korkut anlatılarından biri olan Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek boyu ile Moğollarda halen kutlanmakta olup geçmişi uzun yıllara dayanan Naadam adlı festivaldeki üç spor etkinliğinin görünümleri, tarihleri, ritüelleri, uygulanışları, işlevleri ve birbirleriyle olan bağları tartışılacaktır. Bu noktada iki ayrı geleneksel yapı metinler üzerinden incelenecek ardından tarihi-kültürel altyapı verildikten sonra işlevsel açıdan bir karşılaştırma yapılacaktır. Yapılan çalışmada amaç görüntüler başka olsa da ürünlerin ortaya çıkışları ve kullanımındaki benzerliği göstermek ve kültürün yayılma yapısını irdelemektir. Aynı zamanda bugünkü kabuller etrafında bu üç sporun durumuna da yazıda değinilecektir.
DİJİTAL KÜLTÜR-3 Tradijital-Post Truth-Memetik-Kimlik-Medyaİnternet-Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları, 2021
Dijital kültür ortamı içerisinde yer alan birçok araç insanların yaşamlarını derinden etkilemeye ... more Dijital kültür ortamı içerisinde yer alan birçok araç insanların yaşamlarını derinden etkilemeye başlamıştır. Yaşanan değişimin etkileri yavaş ancak keskin hatlarla kendisini gösterdiğinden beri geçmişle olan bağın da bu dönüşüm çerçevesinde yeniden yorumlanması gerekmektedir. Özellikle 20. yüzyılın sonu 21. yüzyılın başlarında yaygınlık kazanan bireysel bilgisayarlar ve internet kullanımı ile birlikte kolay ve hızlı iletişim ile etkileşim sağlanmıştır. Bu durumun neticelerine bakıldığında olumlu ya da olumsuz olarak yorumlanabilecek birçok yapı göze çarpmaktadır. Gelenek, kültür, âdet, anane gibi daha çok geçmişle bağ kuran terimler ve bu terimlerin içerisinde ortaya çıkan anlamlar da yeniden yorumlanmaktadır. Bir kişiden başlayarak büyük toplulukları ve sonrasında bütün dünyayı etkisi altına alan değişimin ve dönüşümün neticeleri, yeni kuşaklardan eski kuşaklara doğru ilerleyen bir süreçte kendisini göstermektedir. İşte burada geçmişteki değer yargıları ile bugünün değer yargıları arasında geçen dönüşüm süreci, yeni dönemin yapısını anlamak amacıyla dikkat çekici unsurlar sunmaktadır. Ortaya çıkan bu yeni toplumsal yapının en bariz görünümü de bireylerin kişisel özellikleriyle şekillenen kimliklerinde belirginlik kazanmaktadır.
Balikesir Koy Seyirlik Oyunlari Uzerine Bir Inceleme, 2015
"Balıkesir Köy Seyirlik Oyunları Üzerine Bir İnceleme" adlı bu eser Balıkesir Üniversitesi Sosyal... more "Balıkesir Köy Seyirlik Oyunları Üzerine Bir İnceleme" adlı bu eser Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim dalında yapılan bir yüksek lisans çalışmasının kitaplaştırılmış halidir.
Uploads
Papers by Uğur Durmaz
ilk ayağını oluşturan ve geçmişten
günümüze kadar Türk toplumunun yaşadığı
coğrafyalar içerisinde kendisine yer bulmuş
tiyatro faaliyetlerindendir. Bu oyunların tespiti
ve bu oyunlar hakkında yapılan çalışmalar
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla beraber
ortaya çıkan halka yöneliş politikalarıyla
başlayan derleme faaliyetleri sayesinde olmuştur.
Köy seyirlik oyunları hakkında 1930'lardan
itibaren çeşitli yayın organları aracılığıyla
makaleler yayımlanmış ve sonrasında da kitaplar
basılmıştır. İlk yayınların büyük çoğunluğu
bu oyunları tanımlama ve sonrasında belli
bölgelerden gelen veriler ışığında oyun içeriklerini
anlatma üzerine kuruludur. Bu noktada
köy seyirlik oyunlarını anlamlandırmak için
geçmişten günümüze kadar yapılmış çalışmalardaki
tanımlar önem arz etmektedir. Burada
birkaç temel kaynaktan köy seyirlik oyunlarının
tanımını vermek genel çerçeveyi anlamak
açısından yeterli olacaktır.
en üst seviye kurum üniversitelerdir. Bu kurum, sistemli şekilde bilginin
üretilmesi, aktarılması ve faydalı şekilde kullanılmasının en önemli basamağıdır.
Kelime kökeni olarak “Latince topluluk, bütünlük, kül anlamına
gelen üniversitastan türemiştir ve bağımsız tüzel kişiliğe sahip ve ortak çıkarları
olan kişiler topluluğunu ifade etmek için kullanılmaktadır” (Kaynar
& Parlak, 2005: 20). Bir diğer tanımda ise üniversite “Bilimsel özerkliğe
ve kamu tüzel kişiliğine sahip yüksek düzeyde eğitim, öğretim, bilimsel
araştırma ve yayın yapan fakülte, enstitü, yüksekokul ve benzeri
kuruluş ve birimlerden oluşan öğretim kurumu” olarak tanımlanmaktadır
(Günal, 2013:13). Bu tanımlardan da görüleceği üzere bilimsel aktivitelerin
temel merkezi konumunda görülen üniversiteler aynı zamanda
toplumsal yapıyı oluşturacak bireylerin yetiştirilmesi için de temel yapı
taşı durumundadır. Elbette bugünkü sürece gelene kadar geçen zamanda
birçok farklı işlev ve amaç için üniversiteler kullanılmıştır. Özellikle Orta
Çağ Avrupa’sı ele alındığında üniversitenin feodal bir kurum ya da lonca
sistemine benzer bir işleyişi olduğu görülecektir fakat bunun bugünkü
anlamda bir işleve sahip olduğu tartışmalıdır (Kaynar & Parlak, 2005: 19).
Bugünkü üniversite sistemi içerisinde ortaya çıkmış olan temel işlevler
eğitim, bilim ve hizmet olarak üçe ayrılabilir (Günal, 2013: 20). Ancak
unutulmamalıdır ki bu işlevlerin yanında kültür öğretiminin de yeri yine
üniversitedir. Yaşanılan dönemin durumunu ortaya koymak ve fikirlerle
üretim gerçekleştirip dönüşen topluma uyum sağlamak için kültür öğretimi
diğer bütün işlevlerden daha önemli sayılmalıdır (Gasset, 1997: 81).
Bütün bunlarla birlikte üniversitenin gelişim aşamalarında tarihi süreç ile
ilgili de bir şeyler aktarmak konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır.
Bu yazıda da Dede Korkut anlatılarından biri olan Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek boyu ile Moğollarda halen kutlanmakta olup geçmişi uzun yıllara dayanan Naadam adlı festivaldeki üç spor etkinliğinin görünümleri, tarihleri, ritüelleri, uygulanışları, işlevleri ve birbirleriyle olan bağları tartışılacaktır. Bu noktada iki ayrı geleneksel yapı metinler üzerinden incelenecek ardından tarihi-kültürel altyapı verildikten sonra işlevsel açıdan bir karşılaştırma yapılacaktır. Yapılan çalışmada amaç görüntüler başka olsa da ürünlerin ortaya çıkışları ve kullanımındaki benzerliği göstermek ve kültürün yayılma yapısını irdelemektir. Aynı zamanda bugünkü kabuller etrafında bu üç sporun durumuna da yazıda değinilecektir.
ilk ayağını oluşturan ve geçmişten
günümüze kadar Türk toplumunun yaşadığı
coğrafyalar içerisinde kendisine yer bulmuş
tiyatro faaliyetlerindendir. Bu oyunların tespiti
ve bu oyunlar hakkında yapılan çalışmalar
Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşuyla beraber
ortaya çıkan halka yöneliş politikalarıyla
başlayan derleme faaliyetleri sayesinde olmuştur.
Köy seyirlik oyunları hakkında 1930'lardan
itibaren çeşitli yayın organları aracılığıyla
makaleler yayımlanmış ve sonrasında da kitaplar
basılmıştır. İlk yayınların büyük çoğunluğu
bu oyunları tanımlama ve sonrasında belli
bölgelerden gelen veriler ışığında oyun içeriklerini
anlatma üzerine kuruludur. Bu noktada
köy seyirlik oyunlarını anlamlandırmak için
geçmişten günümüze kadar yapılmış çalışmalardaki
tanımlar önem arz etmektedir. Burada
birkaç temel kaynaktan köy seyirlik oyunlarının
tanımını vermek genel çerçeveyi anlamak
açısından yeterli olacaktır.
en üst seviye kurum üniversitelerdir. Bu kurum, sistemli şekilde bilginin
üretilmesi, aktarılması ve faydalı şekilde kullanılmasının en önemli basamağıdır.
Kelime kökeni olarak “Latince topluluk, bütünlük, kül anlamına
gelen üniversitastan türemiştir ve bağımsız tüzel kişiliğe sahip ve ortak çıkarları
olan kişiler topluluğunu ifade etmek için kullanılmaktadır” (Kaynar
& Parlak, 2005: 20). Bir diğer tanımda ise üniversite “Bilimsel özerkliğe
ve kamu tüzel kişiliğine sahip yüksek düzeyde eğitim, öğretim, bilimsel
araştırma ve yayın yapan fakülte, enstitü, yüksekokul ve benzeri
kuruluş ve birimlerden oluşan öğretim kurumu” olarak tanımlanmaktadır
(Günal, 2013:13). Bu tanımlardan da görüleceği üzere bilimsel aktivitelerin
temel merkezi konumunda görülen üniversiteler aynı zamanda
toplumsal yapıyı oluşturacak bireylerin yetiştirilmesi için de temel yapı
taşı durumundadır. Elbette bugünkü sürece gelene kadar geçen zamanda
birçok farklı işlev ve amaç için üniversiteler kullanılmıştır. Özellikle Orta
Çağ Avrupa’sı ele alındığında üniversitenin feodal bir kurum ya da lonca
sistemine benzer bir işleyişi olduğu görülecektir fakat bunun bugünkü
anlamda bir işleve sahip olduğu tartışmalıdır (Kaynar & Parlak, 2005: 19).
Bugünkü üniversite sistemi içerisinde ortaya çıkmış olan temel işlevler
eğitim, bilim ve hizmet olarak üçe ayrılabilir (Günal, 2013: 20). Ancak
unutulmamalıdır ki bu işlevlerin yanında kültür öğretiminin de yeri yine
üniversitedir. Yaşanılan dönemin durumunu ortaya koymak ve fikirlerle
üretim gerçekleştirip dönüşen topluma uyum sağlamak için kültür öğretimi
diğer bütün işlevlerden daha önemli sayılmalıdır (Gasset, 1997: 81).
Bütün bunlarla birlikte üniversitenin gelişim aşamalarında tarihi süreç ile
ilgili de bir şeyler aktarmak konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacaktır.
Bu yazıda da Dede Korkut anlatılarından biri olan Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek boyu ile Moğollarda halen kutlanmakta olup geçmişi uzun yıllara dayanan Naadam adlı festivaldeki üç spor etkinliğinin görünümleri, tarihleri, ritüelleri, uygulanışları, işlevleri ve birbirleriyle olan bağları tartışılacaktır. Bu noktada iki ayrı geleneksel yapı metinler üzerinden incelenecek ardından tarihi-kültürel altyapı verildikten sonra işlevsel açıdan bir karşılaştırma yapılacaktır. Yapılan çalışmada amaç görüntüler başka olsa da ürünlerin ortaya çıkışları ve kullanımındaki benzerliği göstermek ve kültürün yayılma yapısını irdelemektir. Aynı zamanda bugünkü kabuller etrafında bu üç sporun durumuna da yazıda değinilecektir.
ya da olumsuz olarak yorumlanabilecek birçok yapı göze çarpmaktadır. Gelenek, kültür, âdet, anane gibi daha çok geçmişle
bağ kuran terimler ve bu terimlerin içerisinde ortaya çıkan anlamlar da yeniden yorumlanmaktadır. Bir kişiden başlayarak
büyük toplulukları ve sonrasında bütün dünyayı etkisi altına
alan değişimin ve dönüşümün neticeleri, yeni kuşaklardan eski
kuşaklara doğru ilerleyen bir süreçte kendisini göstermektedir.
İşte burada geçmişteki değer yargıları ile bugünün değer yargıları arasında geçen dönüşüm süreci, yeni dönemin yapısını anlamak amacıyla dikkat çekici unsurlar sunmaktadır. Ortaya çıkan bu yeni toplumsal yapının en bariz görünümü de bireylerin kişisel özellikleriyle şekillenen kimliklerinde belirginlik kazanmaktadır.