Papers by Muhammet Yasin Çakır
Dua (Alkış) ve Beddualardaki (Kargış) Yönelim Metaforları Üzerine Bir İnceleme, 2021
Metaforlar sayesinde zihinlerde oluşan özgün çağrışımlar, bireyin kendini ifade etmesinde dilin i... more Metaforlar sayesinde zihinlerde oluşan özgün çağrışımlar, bireyin kendini ifade etmesinde dilin imkânlarının sınırlı olmadığını gösterecek boyuttadır. Metaforun bir türü olarak yönelim metaforları, bireylerin iletişimleri esnasında uzay/mekân yönelimli yön odaklı kelimeleri kullanması ile ortaya çıkmaktadır. Bu çalışmada tespit edilen malzemenin sınıflandırılması, yönelim metaforlarının işleyişi ve dua ve beddualarda nasıl yer edindiği kültürel temellendirmeler çerçevesinde ele alınmış bu sayede Türk düşünce sisteminin dile ne ölçüde yansıdığı tespit edilmeye çalışılmıştır. George Lakoff ve Mark Johnson’un Çağdaş Metafor Teorisinin yöntem model olarak kullanıldığı çalışmada, içerdiği zengin dua ve beddua malzemesiyle çalışmaya kaynaklık eden Levent Sami Akalın’ın Türk Dilek Sözlerinden Alkışlar Kargışlar, Doğan Kaya’nın Folklorumuzda Beddua Söyleme Geleneği ve Türk Halk Şiirinde Beddualar, Halil Ersoylu’nun Türk Dilince Dualar Beddualar Sözlüğü, Yaşar Kalafat ve Necdet Yaşar Bayatlı’nın Türk Kültürlü Halklarda Alkışlar Kargışlar, Ahmet Keskin’in Türk Kültüründe Alkışlar (Dualar/İyi Dilekler) ve Kargışlar (Beddualar/Kötü Dilekler), Orhan Şaik Gökyay’ın Dede Korkut Hikâyeleri ve Metin Ekici’nin Soylamalar ve 13. Boy Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderhayı Öldürmesi isimli eserlerden faydalanılmıştır.
Uygur Atasözlerinin Sentaksı, 2017
We observe that there is not a large-scale study on the syntax of Uighur proverbs, and we have de... more We observe that there is not a large-scale study on the syntax of Uighur proverbs, and we have decided to process this construct. We first started by transcribing Muhammad Rehim's book of Uyghur Xelq Maqal Temsilliri and then have created the dictionary of this book. After reviewing the classifications on the sentex, we classified the Uighur proverbs according to their structure. As a result of this classification, we have found that Uighur proverbs are used more for sequential sentence structure, and that simple sentence structure is used to a lesser extent. We have found that the general majority of simple sentences are formed by the verb.
Uluslararası Uygur Araştırmaları Dergisi, 2020
Öz
Klasik anlamda metafor, sadece söz sanatı olarak görülürken modern/çağdaş metafor daha geniş ... more Öz
Klasik anlamda metafor, sadece söz sanatı olarak görülürken modern/çağdaş metafor daha geniş bir kavram alanını ifade eder. En geniş anlamıyla metaforlar, duygularımızı ortaya çıkaran veya gizleyen dile ait unsurlardır. Atasözlerinde sık sık kullanılan metaforun bir diğer türü de yönelim metaforlarıdır. Yönelim metaforları, insanların birbirleriyle iletişim kurarken yön odaklı kelimeleri kullanmasıyla oluşur. Yeni Uygur atasözlerinde de bu yönteme sıkça başvurulmuştur. Bu çalışmada Uygur Türklerinin düşünce sisteminde yönelim metaforlarının nasıl yer edindiği, bunların atasözlerine nasıl yansıdığı ve hangi kavramlarla ifade edildiği incelenmiştir. Bu bağlamda atasözleri sayesinde Uygur Türklerinin yönelim bildiren kelimelere, derin yapıda, nasıl bir anlam yüklediği değerlendirilmiş; bu sayede Uygur Türklerinin düşünce yapılarının gösterilmesi ve bunun dile olan yansımalarının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Uygur Türklerinin yönelim metaforları içinden en çok aldi (ön)/keyin (arka), yiraq (uzak)/yéqin (yakın) metaforunu kullandıkları tespit edilmiştir. Yeni Uygur atasözlerinin metaforik açıdan incelenmemiş olması ve Uygur Türklerinin yönelim bildiren kelimeleri nasıl kullandığının daha önce değerlendirilmemiş olması bu çalışmayı özgün kılan niteliklerdendir.
Abstract
In the classical sense, metaphor is seen only as the figure of speech, while modern /contemporary metaphor expresses a wider conceptual field. In the broadest sense, metaphors belong to the language that reveals or hides our emotions. One type of metaphor frequently used in proverbs is orientational metaphors. Orientational metaphors are formed when people use direction-oriented words when communicating with each other. In this study, it was investigated how the metaphors of orientational in the thought system of Uighur Turks are included, how it's are reflected in the proverbs and what concepts are expressed. In this context, thanks to the proverbs, it was evaluated what the Uighur Turks attributed to the words that indicate orientation in deep structure and was aimed to show the Uyghur Turks thought structures and to reveal their reflections on the language. Among the orientational metaphors of the Uighur Turks, it was found that they used the metaphor of the aldi (front) / keyin (back), yiraq (far) / yéqin (close). The fact that the new Uighur proverbs have not been studied metaphorically and how Uighur Turks use the words that indicate orientation have not been evaluated before are the qualities that make this study unique.
International Journal of Turkish Academic Studies, 2020
ÖZET Sözlü kültürün ortaya çıkardığı kültürel kodların çözümlemesi yapılmadan ele alınacak toplum... more ÖZET Sözlü kültürün ortaya çıkardığı kültürel kodların çözümlemesi yapılmadan ele alınacak toplum yapısında kadın ve erkeğin rolünü tam anlamıyla ortaya koymak mümkün değildir. Atasözleri, ortaya çıktıkları/söylendikleri çağın ahlaki ve kültürel kodlarını barındırmaktadır. Bu araştırmada, Uygur Türklerinin atasözleri aracılığıyla ürettiği kültürel kodlar, toplumsal cinsiyet rolleri merkeze alınarak bütünsel bir kavrayışla ve nesnel bir bakış açısıyla değerlendirilmiştir. Levent Doğan, Kurtuluş Öztopçu ve Muhemmet Rehim'in kitaplarında geçen atasözlerindeki "xotun, erkek, oġul, qiz, ata, ana, bala, kélin, qaynana, momay, cuvan, yigit, er" kelimeleri taranarak tasnif yoluna gidilmiş ve böylece çalışmanın sınırları çizilmiştir. Ortaya konan tasnif ile Uygur toplumunda kadın ve erkeğin toplumsal temsil şeması çıkarılmıştır. Bu çalışma ile kadın ve erkeğin Uygur atasözlerindeki yerinin ortaya konmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.
Book Reviews by Muhammet Yasin Çakır
Ortadoğu ve Göç Dergisi , 2021
Geçmişini insanlık tarihi kadar eski bir döneme götürebildiğimiz göç ve onun temel etkileşim dina... more Geçmişini insanlık tarihi kadar eski bir döneme götürebildiğimiz göç ve onun temel etkileşim dinamiği olan toplum arasındaki ilişki tüm zamanlarda var olduğu ve olacağı için her yönüyle incelenmelidir. Bu bağlamda Dr. Fatih Yaman’ın yazmış olduğu Göç ve Toplum (2019) kitabı dikkate değerdir. Yaman, çalışmasında (2019) güncel verilerden hareketle göçle ilgili temel meselelere, aktüel ve bütünlüklü bir bakış geliştirebilmeye gayret göstermiş ve böylece göçün teorik ve pratik yönlerine ilişkin kuşatıcı bir perspektif sunmuştur.
Books by Muhammet Yasin Çakır
Harezm Türkçesinde Eylem Kipliği, 2024
Kip veya kiplik (modalite) terimini kullanmadan önermelerin modalitesi üzerinde duran ilk kişi Ar... more Kip veya kiplik (modalite) terimini kullanmadan önermelerin modalitesi üzerinde duran ilk kişi Aristo’dur. Onun kipliğe dair görüşleri, kiplik mantığı alanına başlangıç teşkil etmiştir. Mantıkta sistemli bir şekilde işlenen kiplik, sonrasında dilbilim de dâhil olmak üzere pek çok disiplin tarafından ele alınmıştır. Kipliğin tarihi çok eskiye gitmekle birlikte dilbilimde kiplik çalışmaları görece yenidir. Türkçeye dair kiplik incelemeleri ise nicelikçe azdır. Bu çalışma, Harezm Türkçesi metinlerinde eylem kipliği kategorilerinin ve bu kategorileri kodlayan işaretleyicilerin tespiti amacıyla hazırlanmıştır. Harezm Türkçesindeki eylem kipliği işaretleyicilerini ve bu biçimbirimlerin ikincil, üçüncül işlevlerini ortaya koymak, Türkçenin semantik haritalandırılması açısından önem teşkil etmektedir. Bu amaçlar doğrultusunda Harezm Türkçesi ile yazılmış ve yayımı yapılmış metinler (Nehcü’l-Ferâdîs, Husrev ü Şîrîn, Mukaddimetü’l-Edeb, Kısasü’l-Enbiyâ, Mu’înü’l-Mürîd, Harezm Türkçesi Kur’ân Tercümesi, Mirâc-nâme) çalışmaya dâhil edilmiştir.
Çalışma; önsöz, içindekiler, tablolar listesi, kısaltmalar listesini takip eden giriş bölümü ile “Kuramsal Çerçeve, Harezm Türkçesi Dönemi ve Eserleri, Harezm Türkçesinde Eylem Kipliği” başlıklı üç ana bölümden oluşmakta ve sonuç, kaynakça bölümleri ile tamamlanmaktadır.
Nehcül Feradisteki Aile Bireyleriyle İlgili Terimler Üzerine Bir Değerlendirme, 2022
Türkçe söz varlığı içerisinde aile bireyleriyle ilgili terimler önemli bir yere sahiptir. Aile bi... more Türkçe söz varlığı içerisinde aile bireyleriyle ilgili terimler önemli bir yere sahiptir. Aile bireylerini konu edinen çalışmalara bakıldığında ağırlıklı olarak kadınla ilgili söz varlığının incelendiği görülmektedir. Ancak konunun bütünlük teşkil etmesi amacıyla hem kadın hem de erkekle ilgili söz varlığının karşılaştırmalı olarak incelenmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu mukayeseyle birlikte toplumun kavramlar dünyasında kadının ve erkeğin konumu daha net bir şekilde görülmekte; yaşadıkları problemler, maruz kaldıkları baskılar, toplumda buldukları karşılıklar daha net anlaşılabilmektedir. Örneğin kadınların güzellik baskısına (ārāste, ‘aynā, hurā) maruz kaldığı gibi erkeklerinde yiğitlik baskısına (er, pehlevān, bahātūr, beg) maruz kaldığı görülmektedir. Bu mukayesenin amacı elbette bir diğerinin yaşadığı problemi veya baskıyı hafifletmek veya haklı kılmak değil sadece iki tarafta da yaşanan problemleri göz önüne çıkarmaktır. Bu bağlamda çalışmanın amacı Nehcü’l-Feradis’teki aile bireyleriyle ilgili terimlerin değerlendirilmesi olduğu için metindeki kadın ve erkekle ilişkili tüm kelimeler taranmış ve elde edilen kelimeler anlamlarına göre tasniflenmiştir.
Yunus Emre-Mehmet Akif Armağanı: Türk Dili Araştırmaları I, 2021
İlk olarak yüzyıllar önce felsefeciler tarafından ele alınan kiplik, bugün de tartışılmaya ve üze... more İlk olarak yüzyıllar önce felsefeciler tarafından ele alınan kiplik, bugün de tartışılmaya ve üzerine yeni bilgiler eklenmeye devam edilen güncel bir konudur. Tanımı, tasnifi, işaretleyicileri ve kapsam alanı hakkında birçok farklı görüş bulunan kiplik, en genel tabirle konuşurun bir olay ya da durum karşısında kendi tavrını, görüşlerini ve ruh hâlini dilbilgiselleştirmesiyle oluşan anlamsal bir kategoridir. Hem yazılı hem de sözlü iletişime bakıldığında var olan kipliklerin sayısını tahmin etmek imkânsızdır. Çünkü bir soru karşısındaki suskunluk veya bir baş hareketi bile sözlü iletişimde kipliğin alanına girmektedir. O nedenle bu yazıda, yazılı iletişimde kiplik bildiren dil ögelerinden (biçim bilgisi ögeleri, sözlük ögeleri, söz dizimi ögeleri, bağlam) genellikle sözlük ögelerin içinde değerlendirilen zarflar, kiplik görünümleri açısından ele alınacaktır. Yunus Emre’nin Risâletü’n-Nushiyye adlı kitabındaki zarflar; zaman, yer ve yön, miktar, durum, soru zarfları olarak beş başlıkta gruplandırılmıştır. Tespit edilen zarfların hangi kiplik alanına dâhil olduğu belirlenmeye çalışılmıştır. Aynı başlık altındaki zarflar, benzer ya da farklı kiplik kategorilerini işaretleyebildiği gibi aynı cümle içindeki tek bir zarf bile farklı kiplik görünümleri sergileyebilmektedir. Örneğin “sabır kanı buşu gelince ölmiş/düzenile safa andak bozulmış” cümlesinde “andak” durum zarfı bilgi kipliklerinden kesinlik anlamını işaretlerken “eyidüŋ sabrı kim tîz dutsun anı/harab itdi il ü şehri diyârı” cümlesinde “tîz” durum zarfı yükümlülük kipliklerinden emir anlamını bildirmektedir.
Uploads
Papers by Muhammet Yasin Çakır
Klasik anlamda metafor, sadece söz sanatı olarak görülürken modern/çağdaş metafor daha geniş bir kavram alanını ifade eder. En geniş anlamıyla metaforlar, duygularımızı ortaya çıkaran veya gizleyen dile ait unsurlardır. Atasözlerinde sık sık kullanılan metaforun bir diğer türü de yönelim metaforlarıdır. Yönelim metaforları, insanların birbirleriyle iletişim kurarken yön odaklı kelimeleri kullanmasıyla oluşur. Yeni Uygur atasözlerinde de bu yönteme sıkça başvurulmuştur. Bu çalışmada Uygur Türklerinin düşünce sisteminde yönelim metaforlarının nasıl yer edindiği, bunların atasözlerine nasıl yansıdığı ve hangi kavramlarla ifade edildiği incelenmiştir. Bu bağlamda atasözleri sayesinde Uygur Türklerinin yönelim bildiren kelimelere, derin yapıda, nasıl bir anlam yüklediği değerlendirilmiş; bu sayede Uygur Türklerinin düşünce yapılarının gösterilmesi ve bunun dile olan yansımalarının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Uygur Türklerinin yönelim metaforları içinden en çok aldi (ön)/keyin (arka), yiraq (uzak)/yéqin (yakın) metaforunu kullandıkları tespit edilmiştir. Yeni Uygur atasözlerinin metaforik açıdan incelenmemiş olması ve Uygur Türklerinin yönelim bildiren kelimeleri nasıl kullandığının daha önce değerlendirilmemiş olması bu çalışmayı özgün kılan niteliklerdendir.
Abstract
In the classical sense, metaphor is seen only as the figure of speech, while modern /contemporary metaphor expresses a wider conceptual field. In the broadest sense, metaphors belong to the language that reveals or hides our emotions. One type of metaphor frequently used in proverbs is orientational metaphors. Orientational metaphors are formed when people use direction-oriented words when communicating with each other. In this study, it was investigated how the metaphors of orientational in the thought system of Uighur Turks are included, how it's are reflected in the proverbs and what concepts are expressed. In this context, thanks to the proverbs, it was evaluated what the Uighur Turks attributed to the words that indicate orientation in deep structure and was aimed to show the Uyghur Turks thought structures and to reveal their reflections on the language. Among the orientational metaphors of the Uighur Turks, it was found that they used the metaphor of the aldi (front) / keyin (back), yiraq (far) / yéqin (close). The fact that the new Uighur proverbs have not been studied metaphorically and how Uighur Turks use the words that indicate orientation have not been evaluated before are the qualities that make this study unique.
Book Reviews by Muhammet Yasin Çakır
Books by Muhammet Yasin Çakır
Çalışma; önsöz, içindekiler, tablolar listesi, kısaltmalar listesini takip eden giriş bölümü ile “Kuramsal Çerçeve, Harezm Türkçesi Dönemi ve Eserleri, Harezm Türkçesinde Eylem Kipliği” başlıklı üç ana bölümden oluşmakta ve sonuç, kaynakça bölümleri ile tamamlanmaktadır.
Klasik anlamda metafor, sadece söz sanatı olarak görülürken modern/çağdaş metafor daha geniş bir kavram alanını ifade eder. En geniş anlamıyla metaforlar, duygularımızı ortaya çıkaran veya gizleyen dile ait unsurlardır. Atasözlerinde sık sık kullanılan metaforun bir diğer türü de yönelim metaforlarıdır. Yönelim metaforları, insanların birbirleriyle iletişim kurarken yön odaklı kelimeleri kullanmasıyla oluşur. Yeni Uygur atasözlerinde de bu yönteme sıkça başvurulmuştur. Bu çalışmada Uygur Türklerinin düşünce sisteminde yönelim metaforlarının nasıl yer edindiği, bunların atasözlerine nasıl yansıdığı ve hangi kavramlarla ifade edildiği incelenmiştir. Bu bağlamda atasözleri sayesinde Uygur Türklerinin yönelim bildiren kelimelere, derin yapıda, nasıl bir anlam yüklediği değerlendirilmiş; bu sayede Uygur Türklerinin düşünce yapılarının gösterilmesi ve bunun dile olan yansımalarının ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Uygur Türklerinin yönelim metaforları içinden en çok aldi (ön)/keyin (arka), yiraq (uzak)/yéqin (yakın) metaforunu kullandıkları tespit edilmiştir. Yeni Uygur atasözlerinin metaforik açıdan incelenmemiş olması ve Uygur Türklerinin yönelim bildiren kelimeleri nasıl kullandığının daha önce değerlendirilmemiş olması bu çalışmayı özgün kılan niteliklerdendir.
Abstract
In the classical sense, metaphor is seen only as the figure of speech, while modern /contemporary metaphor expresses a wider conceptual field. In the broadest sense, metaphors belong to the language that reveals or hides our emotions. One type of metaphor frequently used in proverbs is orientational metaphors. Orientational metaphors are formed when people use direction-oriented words when communicating with each other. In this study, it was investigated how the metaphors of orientational in the thought system of Uighur Turks are included, how it's are reflected in the proverbs and what concepts are expressed. In this context, thanks to the proverbs, it was evaluated what the Uighur Turks attributed to the words that indicate orientation in deep structure and was aimed to show the Uyghur Turks thought structures and to reveal their reflections on the language. Among the orientational metaphors of the Uighur Turks, it was found that they used the metaphor of the aldi (front) / keyin (back), yiraq (far) / yéqin (close). The fact that the new Uighur proverbs have not been studied metaphorically and how Uighur Turks use the words that indicate orientation have not been evaluated before are the qualities that make this study unique.
Çalışma; önsöz, içindekiler, tablolar listesi, kısaltmalar listesini takip eden giriş bölümü ile “Kuramsal Çerçeve, Harezm Türkçesi Dönemi ve Eserleri, Harezm Türkçesinde Eylem Kipliği” başlıklı üç ana bölümden oluşmakta ve sonuç, kaynakça bölümleri ile tamamlanmaktadır.