16. yüzyılın başında Azerbaycan devlet geleneği kendi tarihi gelişiminde yeni bir aşamaya geçti. ... more 16. yüzyılın başında Azerbaycan devlet geleneği kendi tarihi gelişiminde yeni bir aşamaya geçti. Uzun Hasan’ın (1453- 1478) torunu, büyük devlet adamı Şah İsmail Hataî (1501-1524) dedesinin başlattığı çalışmaları sona erdirdi ve Kuzey›den Güney’e bütün Azerbaycan topraklarını yönetimi altında birleştirebildi. Başkenti Tebriz şehri olan tek ve bir merkeze bağlı Safevî Devleti kuruldu. Tarih boyu bütün Türk Devletleri’nde olduğu gibi, Safevilerin de devlet ve hakimiyet sembollarından biri olan ve yerine göre kullanılan çeşitli bayrakları olmuştur. Bu çalışmada Safevilerin ayrı ayrı dönemlerde dolunay veya güneş simgeli yeşil, üzerinde “Ya Ali Meded” yazılı ve Zülfikar tasvirli beyaz, kızıl koç ve arkaplanda doğan güneş görüntülü yeşil, arslan ve güneş simgeli beyaz, ay yıldızlı ve ay güneşli kırmızı ve Çaldıran Savaşı’ndan sonra ise üzerinde “el-kısas” yazılı siyah bayrakları kaynaklar ışığında ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca, Safevi ordusundaki bayrak sayısının her bin askere bir bayrak olarak hesaba alındığı tespit edilmiştir. Safevî Devleti’nden sonra yerini alan Nadir Şah Afşar İmparatorluğu, devamında Kaçarlar Devleti ve bazı Azerbaycan Hanlıkları’nda da arslan ve güneş motifli Safevi bayrak geleneği yaşatılmıştır.
Şirvan vilayəti əsrlər boyu Şimali Azərbaycanın ictimai-iqtisadi və siyasi həyatında böyük əhəmiy... more Şirvan vilayəti əsrlər boyu Şimali Azərbaycanın ictimai-iqtisadi və siyasi həyatında böyük əhəmiyyətə malik olmuşdu. VI yüzilliyin əvvəllərində Sasanilər tərəfindən Albaniyada Arşaqilər sülaləsinin hakimiyyətinə son qoyulması, qədim Şirvan torpağında-Şabrançay və Gilgilçay hövzələri ərazisində " Şirvanşah " titullu hakimlərin idarə etdiyi yeni qurumun təşəkkülü üçün zəmin yaratdı. Abbasilər Xilafətinə qarşı xalq azadlıq hərəkatının başlıca mərkəzlərindən biri olan Azərbaycanda 60 ildən artıq davam etmiş Xürrəmilər hərəkatının vurduğu zərbə Xilafətin mövqeyini sarsıtdı. Bu zaman Azərbaycanda feodal münasibətlərinin inkişafı nəticəsində geniş torpaq mülkləri, həmçinin, müxtəlif imtiyazlar ələ keçirmiş iri feodallar müstəqil yerli hakimlərə çevrildilər. Ərəb zülmünə qarşı mübarizə uğurla başa çatdıqdan sonra Azərbaycan ərazisində bir sıra yerli dövlətlər yaranmağa başladı. Bu müstəqil və nisbətən güclü feodal dövlətlərindən biri də, məhz Şirvanşahlar dövləti olmuşdu.
15. yüzyılın birinci yarısında bölgedeki jepolitik durumun gerginleşmesi
Akkoyunlu-Memluk ilişki... more 15. yüzyılın birinci yarısında bölgedeki jepolitik durumun gerginleşmesi Akkoyunlu-Memluk ilişkilerini, bazen iyi yönde etkilemiş, bazen de keskinleştirerek kötüleştirmiştir. Akkoyunlu Kara Osman ve onun evlatları devrinde iki devlet arasındaki ilişkiler her zaman iyi gitmemiş, ortaya çıkan siyasi olayların durumuna göre sık sık değişmiştir. Akkoyunlu ve Memluk devletleri arasında siyasi üstünlük mücadelesinin esas yeri Güney-Doğu Anadolu toprakları olmuştur. Uzun Hasan (1453–1478) devrinde güçlü hale gelen Akkoyunlu Devleti ile Memluklar arasındaki bu üstünlük mücadelesi daha da derinleşmiştir. Burada iki devletin çıkarları doğrultusunda giden mücadeleleri, iyi yönde olan ilişkilerin bozulmasına getirip çıkarmıştır. Akkoyunlu-Memluk Devleti ilişkileri dönemin olaylarına bağlı olarak inişli çıkışlı bir şekilde devam etmiştir. Yine siyasi beklentilere dayalı olan bu ilişkileri Osmanlı Devleti’nin de bölgede yürüttüğü dengeli politikası etkilemiştir. Güney-Doğu Anadolu’da siyasi güce sahip olmak uğrunda yaşanan bu üçlü mücadelede bazen Osmanlı Devleti’ne karşı Akkoyunlu-Memluk devletleri ittifak etse de, bazen de bu iki devletin siyasi beklentilerinin çatışması söz konusu olmuştur.
XÜLASƏ XVI əsrin başlanğıcında Azərbaycan Səfəvi dövlətinin yaranması və qısa müddət ərzində bütü... more XÜLASƏ XVI əsrin başlanğıcında Azərbaycan Səfəvi dövlətinin yaranması və qısa müddət ərzində bütün Yaxın və Orta Şərqdə qüdrətli hərbi-siyasi amilə çevrilməsi qonşu dövlətlərlə siyasi və diplomatik əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə hərtərəfli şərait yaratdı. Səfəvi dövlətinin xarici siyasətində Gürcüstanla qarşılıqlı əlaqələr xüsusi yer tuturdu. Bu məqalədə məqsədimiz Azərbaycan Səfəvi dövlətinin Gürcüstanla münasibətlərinə aydınlıq gətirməkdir. Osmanlı imperiyası ilə Səfəvi dövləti arasında mühüm hərbi-strateji mövqe tutan Gürcüstan Kartli, Kaxetiya, İmeretiya çarlıqlarına və Samtsxe-Saatabaqo knyazlığına parçalanmışdı. Gürcüstan tarix boyu fərqli feodal siyasi qurumların fəaliyyət göstərdiyi bölgə olmuşdur. Buna ölkənin təbii-coğrafi mövqeyi öz təsirini göstərmişdi. Bölgə-nin coğrafi mövqeyi kiçik feodal dövlətlərin yaranmasına, onların bütün bölgəni əhatə edən mərkəzləşmiş dövlət yaratmasına mane olmuşdu. Osmanlı imperiyası hələ Səfəvilərdən əvvəl buraya müdaxilə etmiş və Qərbi Gürcüs-tanda möhkəmlənmişdi. Yaxın Şərqin Osmanlı imperiyası və Azərbaycan Səfəvi dövləti kimi iki qüdrətli siyasi qurumunun qarşısında dayana bilməyən gürcü çarları sultanla şah arasında manevr etməklə öz torpaqlarının bü-tövlüyünü saxlamağa çalışırdılar.
Azərbaycan Səfəvi dövləti cənub-şərqdə əsası 1526-cı ildə Babur tərəfindən Hindistanda qoyulan Mo... more Azərbaycan Səfəvi dövləti cənub-şərqdə əsası 1526-cı ildə Babur tərəfindən Hindistanda qoyulan Moğol dövləti ilə həmsərhəd idi. Şah İsmayıl dövründə Səfəvilər digər qonşularından fərqli olaraq Baburla ittifaq münasibətləri yaratdılar. Onların ümumi düşməni yalnız Xorasana deyil, habelə Əfqanıstana və Şimali Hindistana basqınlar təşkil edən özbək hökmdarları idi. Şah İsmayıl dövründə Baburla əldə olunan əlaqələr elçilərin gedib-gəlməsinə şərait yaratdı. Elçi mübadiləsi gələcəkdə iki dövlət arasında dostluq münasibətlərinin yaranmasında mühüm rol oynadı. Şah İsmayıl Baburun Türküstan və Mavəraün¬nəhrdə möhkəmlənməsinə yardım göstərdi. Səfəvi şahlarının yardımı ilə Babur Əfqanıstan və Qərbi Hindistanda da möhkəmləndi.
Azərbaycan n orta əsrlər, xüsusən də Osmanlı yürüşləri ilə bağlı olan orta əsr tarixi Türkiyə... more Azərbaycan n orta əsrlər, xüsusən də Osmanlı yürüşləri ilə bağlı olan orta əsr tarixi Türkiyə tarixçilərinin əsərlərində xüsusi tədqiqat mövzusu olmuşdur. Türkiyə tarixşünaslığında Azərbaycan Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu və Səfəvi dövlətl əri bir qayda olaraq İran dövlətləri kimi qəl əmə verilir. Bir sıra Türkiyə alimlərinin tədqiqatlar nda Azərbaycan n XVI əsr tarixi də qismən əks olunmuşdur. Bu təd-qiqatlardan biri də Rəmzi K l ç n q ı ı ələmə aldığı “Qanuni dövründə Osmanl – İran münasibətləri (1520-1566)” əsəridir. Bu kitab n təhlili bunu söyləməyə imkan verir ki, müəllif Osmanl – Səfəvi münasibətlərini araşdırarkən iki dövlət arasndakı münasibətləri gərginləşdirərək müharibə vəziyyətinə çatdıran hadisələrə xüsusi diqqət yetirmişdir. Lakin müəllif onları doğuran səbəbləri aydınlaşdırmağa çalışsa da, çox zaman bu məsələləri izah edərkən dövrün Osmanl qaynaqlar na v ı ə bu qaynaqlar əsas nda yazılmış tədqiqat əsərlərinə istinad etdiyi üçün onlar n təsirind ən xilas ola bilməmişdir.
XÜLASƏ XVI əsrin əvvəllərində Azərbaycan Səfəvi dövlətinin yaranması və qısa müddət ərzində Yaxın... more XÜLASƏ XVI əsrin əvvəllərində Azərbaycan Səfəvi dövlətinin yaranması və qısa müddət ərzində Yaxın və Orta Şərqdə qüdrətli hərbi-siyasi amilə çevrilməsi qonşu dövlətlərlə siyasi və diplomatik əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə hərtərəfli şərait yaratdı. Səfəvi dövlətinin xarici siyasətində Məmlük dövləti ilə qarşılıqlı əlaqələr xüsusi yer tuturdu. Bu əlaqələr Türkiyə tarixşünaslığında xüsusi tədqiqat mövzusu olmasa da, Osmanlı-Səfəvi, Osmanlı-Məmlük münasibətlərinin tədqiqi zamanı bu məsələyə də toxunulmuşdur. Məqalədə iki dövlət arasındakı münasibətləri müasir Türkiyə tarix-şünaslığında tədqiqi səviyyəsi öyrənilmişdir. Səfəvi-Məmlük münasibətlərinin müasir Türkiyə tarixşünaslığında tədqiqi səviyyəsinin öyrənilməsi göstərir ki, Türkiyə tədqiqatçıları iki dövlət arasındakı qarşılıqlı münasibətləri əsasən Osmanlı-Məmlük siyasi əlaqələri kontekstində araşdırmağa cəhd göstərmişlər. Buna görə də, Səfəvi-Məmlük siyasi əlaqələrinin yaranmasına və daha da möhkəmlənməsinə təsir göstərən amillər bu araşdırmalarda öz əksini tapmamışdır. Bununla belə, Türkiyə tarix-çilərinin əsərlərində Səfəvi-Məmlük münasibətləri ilə bağlı zəngin fakt materiallarının tarixşünaslığımıza gətirilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır.
XVI əsrin əvvəllərində I Şah İsmayıl tərəfindən Azərbaycanda mərkəzləşdirilmiş Səfəvi dövləti yar... more XVI əsrin əvvəllərində I Şah İsmayıl tərəfindən Azərbaycanda mərkəzləşdirilmiş Səfəvi dövləti yaradıldı və qısa zaman kəsiyində İranının əksər əraziləri bu dövlətin tərkibinə daxil edildi. Məhz bu dövrdə Məhəmməd Şeybani xan Mavərənnəhrdə möhkəmlənməyə çalışdı. Şeybanilər bütün Xorasanı ələ keçirməyəcan atdılar, lakin onun yalnız şimal-şərq hissəsində (Bəlx vilayətində) kifayət qədər möhkəmlənə bildilər. O zamankı Xorasanın qalan üç vilayəti-Herat, Məşhəd və Mərv yenədə Səfəvilərin hakimiyyəti altında qaldı. Dini düşmənçilik bəhanəsi Səfəvi dövlətinin yalnız Osmanlı Türkiyəsi ilə deyil, həmçinin Şeybanilər dövləti ilə də qarşılıqlı münasibətləri üçün səciyyəvidir. Şeybanilər də Səfəvilər kimi bir-biri ilə müharibəni cihad adlandırırdılar. Səfəvi – Şeybani münasibətlərinin müasir Türkiyə tarixşünaslığında tədqiqi səviyyəsinin təhlili göstərir ki, Türkiyə tarixçiləri Osmanlı dövlətinin müttəfiqi olan Şeybanilər dövlətinin Səfəvi dövləti ilə qarşılıqlı əlaqələrinə xüsusi diqqət yetirmişlər. İki dövlət arasındakı münasibətlər XVI əsrin I yarısında olduğu kimi, Şah Abbas dövründə də gərgin keçmişdir.
Asıl adı Alâeddin Ali Bey b. Abdülkerim olan Tebrizli Mimar Ali,
Osmanlı Devleti'nde daha fazla, ... more Asıl adı Alâeddin Ali Bey b. Abdülkerim olan Tebrizli Mimar Ali, Osmanlı Devleti'nde daha fazla, Acem Ali, Esir Ali ismiyle tanınmıştır. 1514 Çaldıran zaferinden sonra Tebriz'e giren Sultan Selim (1512-1520), Amasya dönüşünde üç bin civarı Azerbaycanlı ilim ve sanat erbabını Osmanlı Devleti’ne getirdiği bilinmektedir. Safevi Devleti'nde "ustatların nazırı" olan Acem Ali de, bu kafilenin içinde 12 Nisan 1515 yılında Amasya'dan İstanbul’a gönderilmiş ve Sultan Selim tarafından kendisine 1519. yılda Baş mimarlık görevi verilmiştir. Acem Ali, Osmanlı mimarisine klâsik Osmanlı mimarîsi ile İran üslûbunu birleştirerek, Osmanlı Devleti'nde bu zamana kadar iki camiide az kullanılan “toplu plân” mimari üsulunu tam olarak uygulamıştır. Aynı yöntem, daha sonra Mimar Sinan (1489-1588) tarafından daha da geliştirilerek kullanılmıştır. Bu sebepten olsa gerek, Acem Ali’nin inşa ettiği Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Camii ile İstanbul Sultanahmet’teki İbrahim Paşa Sarayı gibi Mimar Sinan tarafından tamir ve tâdil edilmesinden sonra, ona mal edilmesine yol açmıştır. Acem Ali, İstanbul Sultan Selim Camii ile Şehremini’de kendi parasıyla Mimar Acem Camii’ni yapmıştır. Bundan başka, üslûp ve mimarî özelliği Acem Ali’ye ait olup, kitâbesi bulunmayan birçok yapıt bilinmektedir. Bu durumda olan başlıca eserler ise, Saray Bosna’da Gazi Hüsrev Bey Külliyesi, Sofya’da Kadı Seyfeddin, Manisa’da Sultan, Trabzon’da Hatuniye, Konya’da Sultan Selim, Çorlu’da Süleymaniye, Tekirdağ’a bağlı Saray’da Ayas Paşa, İstanbul Fatih’te Bali Paşa, Eyüp’te Cezerî Kasım, Sütlüce ve Silivri’de Pîrî Mehmed Paşa camileri ile Topkapı Sarayı’nda Bâbü’s-Selam’dır. Osmanlı Devleti’nde Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman (1520-1566) dönemlerinde yaklaşık iyirmi sene başmimarlık görevini yapmış olan Tebrizli Acem Ali, 1539 yılının yazında vefat etmiş ve kendisinden sonra bu göreve Mimar Sinan getirilmiştir.
16. yüzyılın başında Azerbaycan devlet geleneği kendi tarihi gelişiminde yeni bir aşamaya geçti. ... more 16. yüzyılın başında Azerbaycan devlet geleneği kendi tarihi gelişiminde yeni bir aşamaya geçti. Uzun Hasan’ın (1453- 1478) torunu, büyük devlet adamı Şah İsmail Hataî (1501-1524) dedesinin başlattığı çalışmaları sona erdirdi ve Kuzey›den Güney’e bütün Azerbaycan topraklarını yönetimi altında birleştirebildi. Başkenti Tebriz şehri olan tek ve bir merkeze bağlı Safevî Devleti kuruldu. Tarih boyu bütün Türk Devletleri’nde olduğu gibi, Safevilerin de devlet ve hakimiyet sembollarından biri olan ve yerine göre kullanılan çeşitli bayrakları olmuştur. Bu çalışmada Safevilerin ayrı ayrı dönemlerde dolunay veya güneş simgeli yeşil, üzerinde “Ya Ali Meded” yazılı ve Zülfikar tasvirli beyaz, kızıl koç ve arkaplanda doğan güneş görüntülü yeşil, arslan ve güneş simgeli beyaz, ay yıldızlı ve ay güneşli kırmızı ve Çaldıran Savaşı’ndan sonra ise üzerinde “el-kısas” yazılı siyah bayrakları kaynaklar ışığında ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca, Safevi ordusundaki bayrak sayısının her bin askere bir bayrak olarak hesaba alındığı tespit edilmiştir. Safevî Devleti’nden sonra yerini alan Nadir Şah Afşar İmparatorluğu, devamında Kaçarlar Devleti ve bazı Azerbaycan Hanlıkları’nda da arslan ve güneş motifli Safevi bayrak geleneği yaşatılmıştır.
Şirvan vilayəti əsrlər boyu Şimali Azərbaycanın ictimai-iqtisadi və siyasi həyatında böyük əhəmiy... more Şirvan vilayəti əsrlər boyu Şimali Azərbaycanın ictimai-iqtisadi və siyasi həyatında böyük əhəmiyyətə malik olmuşdu. VI yüzilliyin əvvəllərində Sasanilər tərəfindən Albaniyada Arşaqilər sülaləsinin hakimiyyətinə son qoyulması, qədim Şirvan torpağında-Şabrançay və Gilgilçay hövzələri ərazisində " Şirvanşah " titullu hakimlərin idarə etdiyi yeni qurumun təşəkkülü üçün zəmin yaratdı. Abbasilər Xilafətinə qarşı xalq azadlıq hərəkatının başlıca mərkəzlərindən biri olan Azərbaycanda 60 ildən artıq davam etmiş Xürrəmilər hərəkatının vurduğu zərbə Xilafətin mövqeyini sarsıtdı. Bu zaman Azərbaycanda feodal münasibətlərinin inkişafı nəticəsində geniş torpaq mülkləri, həmçinin, müxtəlif imtiyazlar ələ keçirmiş iri feodallar müstəqil yerli hakimlərə çevrildilər. Ərəb zülmünə qarşı mübarizə uğurla başa çatdıqdan sonra Azərbaycan ərazisində bir sıra yerli dövlətlər yaranmağa başladı. Bu müstəqil və nisbətən güclü feodal dövlətlərindən biri də, məhz Şirvanşahlar dövləti olmuşdu.
15. yüzyılın birinci yarısında bölgedeki jepolitik durumun gerginleşmesi
Akkoyunlu-Memluk ilişki... more 15. yüzyılın birinci yarısında bölgedeki jepolitik durumun gerginleşmesi Akkoyunlu-Memluk ilişkilerini, bazen iyi yönde etkilemiş, bazen de keskinleştirerek kötüleştirmiştir. Akkoyunlu Kara Osman ve onun evlatları devrinde iki devlet arasındaki ilişkiler her zaman iyi gitmemiş, ortaya çıkan siyasi olayların durumuna göre sık sık değişmiştir. Akkoyunlu ve Memluk devletleri arasında siyasi üstünlük mücadelesinin esas yeri Güney-Doğu Anadolu toprakları olmuştur. Uzun Hasan (1453–1478) devrinde güçlü hale gelen Akkoyunlu Devleti ile Memluklar arasındaki bu üstünlük mücadelesi daha da derinleşmiştir. Burada iki devletin çıkarları doğrultusunda giden mücadeleleri, iyi yönde olan ilişkilerin bozulmasına getirip çıkarmıştır. Akkoyunlu-Memluk Devleti ilişkileri dönemin olaylarına bağlı olarak inişli çıkışlı bir şekilde devam etmiştir. Yine siyasi beklentilere dayalı olan bu ilişkileri Osmanlı Devleti’nin de bölgede yürüttüğü dengeli politikası etkilemiştir. Güney-Doğu Anadolu’da siyasi güce sahip olmak uğrunda yaşanan bu üçlü mücadelede bazen Osmanlı Devleti’ne karşı Akkoyunlu-Memluk devletleri ittifak etse de, bazen de bu iki devletin siyasi beklentilerinin çatışması söz konusu olmuştur.
XÜLASƏ XVI əsrin başlanğıcında Azərbaycan Səfəvi dövlətinin yaranması və qısa müddət ərzində bütü... more XÜLASƏ XVI əsrin başlanğıcında Azərbaycan Səfəvi dövlətinin yaranması və qısa müddət ərzində bütün Yaxın və Orta Şərqdə qüdrətli hərbi-siyasi amilə çevrilməsi qonşu dövlətlərlə siyasi və diplomatik əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə hərtərəfli şərait yaratdı. Səfəvi dövlətinin xarici siyasətində Gürcüstanla qarşılıqlı əlaqələr xüsusi yer tuturdu. Bu məqalədə məqsədimiz Azərbaycan Səfəvi dövlətinin Gürcüstanla münasibətlərinə aydınlıq gətirməkdir. Osmanlı imperiyası ilə Səfəvi dövləti arasında mühüm hərbi-strateji mövqe tutan Gürcüstan Kartli, Kaxetiya, İmeretiya çarlıqlarına və Samtsxe-Saatabaqo knyazlığına parçalanmışdı. Gürcüstan tarix boyu fərqli feodal siyasi qurumların fəaliyyət göstərdiyi bölgə olmuşdur. Buna ölkənin təbii-coğrafi mövqeyi öz təsirini göstərmişdi. Bölgə-nin coğrafi mövqeyi kiçik feodal dövlətlərin yaranmasına, onların bütün bölgəni əhatə edən mərkəzləşmiş dövlət yaratmasına mane olmuşdu. Osmanlı imperiyası hələ Səfəvilərdən əvvəl buraya müdaxilə etmiş və Qərbi Gürcüs-tanda möhkəmlənmişdi. Yaxın Şərqin Osmanlı imperiyası və Azərbaycan Səfəvi dövləti kimi iki qüdrətli siyasi qurumunun qarşısında dayana bilməyən gürcü çarları sultanla şah arasında manevr etməklə öz torpaqlarının bü-tövlüyünü saxlamağa çalışırdılar.
Azərbaycan Səfəvi dövləti cənub-şərqdə əsası 1526-cı ildə Babur tərəfindən Hindistanda qoyulan Mo... more Azərbaycan Səfəvi dövləti cənub-şərqdə əsası 1526-cı ildə Babur tərəfindən Hindistanda qoyulan Moğol dövləti ilə həmsərhəd idi. Şah İsmayıl dövründə Səfəvilər digər qonşularından fərqli olaraq Baburla ittifaq münasibətləri yaratdılar. Onların ümumi düşməni yalnız Xorasana deyil, habelə Əfqanıstana və Şimali Hindistana basqınlar təşkil edən özbək hökmdarları idi. Şah İsmayıl dövründə Baburla əldə olunan əlaqələr elçilərin gedib-gəlməsinə şərait yaratdı. Elçi mübadiləsi gələcəkdə iki dövlət arasında dostluq münasibətlərinin yaranmasında mühüm rol oynadı. Şah İsmayıl Baburun Türküstan və Mavəraün¬nəhrdə möhkəmlənməsinə yardım göstərdi. Səfəvi şahlarının yardımı ilə Babur Əfqanıstan və Qərbi Hindistanda da möhkəmləndi.
Azərbaycan n orta əsrlər, xüsusən də Osmanlı yürüşləri ilə bağlı olan orta əsr tarixi Türkiyə... more Azərbaycan n orta əsrlər, xüsusən də Osmanlı yürüşləri ilə bağlı olan orta əsr tarixi Türkiyə tarixçilərinin əsərlərində xüsusi tədqiqat mövzusu olmuşdur. Türkiyə tarixşünaslığında Azərbaycan Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu və Səfəvi dövlətl əri bir qayda olaraq İran dövlətləri kimi qəl əmə verilir. Bir sıra Türkiyə alimlərinin tədqiqatlar nda Azərbaycan n XVI əsr tarixi də qismən əks olunmuşdur. Bu təd-qiqatlardan biri də Rəmzi K l ç n q ı ı ələmə aldığı “Qanuni dövründə Osmanl – İran münasibətləri (1520-1566)” əsəridir. Bu kitab n təhlili bunu söyləməyə imkan verir ki, müəllif Osmanl – Səfəvi münasibətlərini araşdırarkən iki dövlət arasndakı münasibətləri gərginləşdirərək müharibə vəziyyətinə çatdıran hadisələrə xüsusi diqqət yetirmişdir. Lakin müəllif onları doğuran səbəbləri aydınlaşdırmağa çalışsa da, çox zaman bu məsələləri izah edərkən dövrün Osmanl qaynaqlar na v ı ə bu qaynaqlar əsas nda yazılmış tədqiqat əsərlərinə istinad etdiyi üçün onlar n təsirind ən xilas ola bilməmişdir.
XÜLASƏ XVI əsrin əvvəllərində Azərbaycan Səfəvi dövlətinin yaranması və qısa müddət ərzində Yaxın... more XÜLASƏ XVI əsrin əvvəllərində Azərbaycan Səfəvi dövlətinin yaranması və qısa müddət ərzində Yaxın və Orta Şərqdə qüdrətli hərbi-siyasi amilə çevrilməsi qonşu dövlətlərlə siyasi və diplomatik əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə hərtərəfli şərait yaratdı. Səfəvi dövlətinin xarici siyasətində Məmlük dövləti ilə qarşılıqlı əlaqələr xüsusi yer tuturdu. Bu əlaqələr Türkiyə tarixşünaslığında xüsusi tədqiqat mövzusu olmasa da, Osmanlı-Səfəvi, Osmanlı-Məmlük münasibətlərinin tədqiqi zamanı bu məsələyə də toxunulmuşdur. Məqalədə iki dövlət arasındakı münasibətləri müasir Türkiyə tarix-şünaslığında tədqiqi səviyyəsi öyrənilmişdir. Səfəvi-Məmlük münasibətlərinin müasir Türkiyə tarixşünaslığında tədqiqi səviyyəsinin öyrənilməsi göstərir ki, Türkiyə tədqiqatçıları iki dövlət arasındakı qarşılıqlı münasibətləri əsasən Osmanlı-Məmlük siyasi əlaqələri kontekstində araşdırmağa cəhd göstərmişlər. Buna görə də, Səfəvi-Məmlük siyasi əlaqələrinin yaranmasına və daha da möhkəmlənməsinə təsir göstərən amillər bu araşdırmalarda öz əksini tapmamışdır. Bununla belə, Türkiyə tarix-çilərinin əsərlərində Səfəvi-Məmlük münasibətləri ilə bağlı zəngin fakt materiallarının tarixşünaslığımıza gətirilməsi mühüm əhəmiyyət daşıyır.
XVI əsrin əvvəllərində I Şah İsmayıl tərəfindən Azərbaycanda mərkəzləşdirilmiş Səfəvi dövləti yar... more XVI əsrin əvvəllərində I Şah İsmayıl tərəfindən Azərbaycanda mərkəzləşdirilmiş Səfəvi dövləti yaradıldı və qısa zaman kəsiyində İranının əksər əraziləri bu dövlətin tərkibinə daxil edildi. Məhz bu dövrdə Məhəmməd Şeybani xan Mavərənnəhrdə möhkəmlənməyə çalışdı. Şeybanilər bütün Xorasanı ələ keçirməyəcan atdılar, lakin onun yalnız şimal-şərq hissəsində (Bəlx vilayətində) kifayət qədər möhkəmlənə bildilər. O zamankı Xorasanın qalan üç vilayəti-Herat, Məşhəd və Mərv yenədə Səfəvilərin hakimiyyəti altında qaldı. Dini düşmənçilik bəhanəsi Səfəvi dövlətinin yalnız Osmanlı Türkiyəsi ilə deyil, həmçinin Şeybanilər dövləti ilə də qarşılıqlı münasibətləri üçün səciyyəvidir. Şeybanilər də Səfəvilər kimi bir-biri ilə müharibəni cihad adlandırırdılar. Səfəvi – Şeybani münasibətlərinin müasir Türkiyə tarixşünaslığında tədqiqi səviyyəsinin təhlili göstərir ki, Türkiyə tarixçiləri Osmanlı dövlətinin müttəfiqi olan Şeybanilər dövlətinin Səfəvi dövləti ilə qarşılıqlı əlaqələrinə xüsusi diqqət yetirmişlər. İki dövlət arasındakı münasibətlər XVI əsrin I yarısında olduğu kimi, Şah Abbas dövründə də gərgin keçmişdir.
Asıl adı Alâeddin Ali Bey b. Abdülkerim olan Tebrizli Mimar Ali,
Osmanlı Devleti'nde daha fazla, ... more Asıl adı Alâeddin Ali Bey b. Abdülkerim olan Tebrizli Mimar Ali, Osmanlı Devleti'nde daha fazla, Acem Ali, Esir Ali ismiyle tanınmıştır. 1514 Çaldıran zaferinden sonra Tebriz'e giren Sultan Selim (1512-1520), Amasya dönüşünde üç bin civarı Azerbaycanlı ilim ve sanat erbabını Osmanlı Devleti’ne getirdiği bilinmektedir. Safevi Devleti'nde "ustatların nazırı" olan Acem Ali de, bu kafilenin içinde 12 Nisan 1515 yılında Amasya'dan İstanbul’a gönderilmiş ve Sultan Selim tarafından kendisine 1519. yılda Baş mimarlık görevi verilmiştir. Acem Ali, Osmanlı mimarisine klâsik Osmanlı mimarîsi ile İran üslûbunu birleştirerek, Osmanlı Devleti'nde bu zamana kadar iki camiide az kullanılan “toplu plân” mimari üsulunu tam olarak uygulamıştır. Aynı yöntem, daha sonra Mimar Sinan (1489-1588) tarafından daha da geliştirilerek kullanılmıştır. Bu sebepten olsa gerek, Acem Ali’nin inşa ettiği Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Camii ile İstanbul Sultanahmet’teki İbrahim Paşa Sarayı gibi Mimar Sinan tarafından tamir ve tâdil edilmesinden sonra, ona mal edilmesine yol açmıştır. Acem Ali, İstanbul Sultan Selim Camii ile Şehremini’de kendi parasıyla Mimar Acem Camii’ni yapmıştır. Bundan başka, üslûp ve mimarî özelliği Acem Ali’ye ait olup, kitâbesi bulunmayan birçok yapıt bilinmektedir. Bu durumda olan başlıca eserler ise, Saray Bosna’da Gazi Hüsrev Bey Külliyesi, Sofya’da Kadı Seyfeddin, Manisa’da Sultan, Trabzon’da Hatuniye, Konya’da Sultan Selim, Çorlu’da Süleymaniye, Tekirdağ’a bağlı Saray’da Ayas Paşa, İstanbul Fatih’te Bali Paşa, Eyüp’te Cezerî Kasım, Sütlüce ve Silivri’de Pîrî Mehmed Paşa camileri ile Topkapı Sarayı’nda Bâbü’s-Selam’dır. Osmanlı Devleti’nde Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman (1520-1566) dönemlerinde yaklaşık iyirmi sene başmimarlık görevini yapmış olan Tebrizli Acem Ali, 1539 yılının yazında vefat etmiş ve kendisinden sonra bu göreve Mimar Sinan getirilmiştir.
Uploads
Papers by Tofig Najafli
Akkoyunlu-Memluk ilişkilerini, bazen iyi yönde etkilemiş, bazen de keskinleştirerek kötüleştirmiştir. Akkoyunlu Kara Osman ve onun evlatları devrinde iki devlet arasındaki ilişkiler her zaman iyi gitmemiş, ortaya çıkan siyasi olayların durumuna göre sık sık değişmiştir.
Akkoyunlu ve Memluk devletleri arasında siyasi üstünlük mücadelesinin esas yeri Güney-Doğu Anadolu toprakları olmuştur. Uzun Hasan (1453–1478) devrinde güçlü hale gelen Akkoyunlu Devleti ile Memluklar arasındaki bu üstünlük mücadelesi daha da derinleşmiştir. Burada iki devletin çıkarları doğrultusunda giden mücadeleleri, iyi yönde olan ilişkilerin bozulmasına getirip çıkarmıştır.
Akkoyunlu-Memluk Devleti ilişkileri dönemin olaylarına bağlı olarak inişli çıkışlı bir şekilde devam etmiştir. Yine siyasi beklentilere dayalı olan bu ilişkileri Osmanlı Devleti’nin de bölgede yürüttüğü dengeli politikası etkilemiştir. Güney-Doğu Anadolu’da siyasi güce sahip olmak uğrunda yaşanan bu üçlü mücadelede bazen Osmanlı Devleti’ne karşı Akkoyunlu-Memluk devletleri ittifak etse de, bazen de bu iki devletin siyasi
beklentilerinin çatışması söz konusu olmuştur.
onun yalnız şimal-şərq hissəsində (Bəlx vilayətində) kifayət qədər möhkəmlənə bildilər. O zamankı Xorasanın qalan üç vilayəti-Herat, Məşhəd və Mərv yenədə Səfəvilərin hakimiyyəti altında qaldı. Dini düşmənçilik bəhanəsi Səfəvi dövlətinin yalnız Osmanlı Türkiyəsi ilə deyil, həmçinin Şeybanilər dövləti ilə də qarşılıqlı münasibətləri üçün səciyyəvidir. Şeybanilər də Səfəvilər kimi bir-biri ilə müharibəni cihad adlandırırdılar. Səfəvi – Şeybani münasibətlərinin müasir Türkiyə tarixşünaslığında tədqiqi səviyyəsinin təhlili göstərir ki, Türkiyə tarixçiləri Osmanlı dövlətinin müttəfiqi olan Şeybanilər dövlətinin Səfəvi dövləti ilə qarşılıqlı əlaqələrinə xüsusi diqqət yetirmişlər. İki dövlət arasındakı münasibətlər XVI əsrin I yarısında olduğu kimi, Şah Abbas dövründə də gərgin keçmişdir.
Osmanlı Devleti'nde daha fazla, Acem Ali, Esir Ali ismiyle tanınmıştır.
1514 Çaldıran zaferinden sonra Tebriz'e giren Sultan Selim (1512-1520), Amasya dönüşünde üç bin civarı Azerbaycanlı ilim ve sanat
erbabını Osmanlı Devleti’ne getirdiği bilinmektedir. Safevi Devleti'nde
"ustatların nazırı" olan Acem Ali de, bu kafilenin içinde 12 Nisan 1515
yılında Amasya'dan İstanbul’a gönderilmiş ve Sultan Selim tarafından
kendisine 1519. yılda Baş mimarlık görevi verilmiştir.
Acem Ali, Osmanlı mimarisine klâsik Osmanlı mimarîsi ile İran
üslûbunu birleştirerek, Osmanlı Devleti'nde bu zamana kadar iki
camiide az kullanılan “toplu plân” mimari üsulunu tam olarak
uygulamıştır. Aynı yöntem, daha sonra Mimar Sinan (1489-1588)
tarafından daha da geliştirilerek kullanılmıştır. Bu sebepten olsa gerek,
Acem Ali’nin inşa ettiği Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Camii ile
İstanbul Sultanahmet’teki İbrahim Paşa Sarayı gibi Mimar Sinan
tarafından tamir ve tâdil edilmesinden sonra, ona mal edilmesine yol
açmıştır. Acem Ali, İstanbul Sultan Selim Camii ile Şehremini’de kendi
parasıyla Mimar Acem Camii’ni yapmıştır. Bundan başka, üslûp ve
mimarî özelliği Acem Ali’ye ait olup, kitâbesi bulunmayan birçok yapıt
bilinmektedir. Bu durumda olan başlıca eserler ise, Saray Bosna’da
Gazi Hüsrev Bey Külliyesi, Sofya’da Kadı Seyfeddin, Manisa’da Sultan,
Trabzon’da Hatuniye, Konya’da Sultan Selim, Çorlu’da Süleymaniye,
Tekirdağ’a bağlı Saray’da Ayas Paşa, İstanbul Fatih’te Bali Paşa,
Eyüp’te Cezerî Kasım, Sütlüce ve Silivri’de Pîrî Mehmed Paşa camileri ile
Topkapı Sarayı’nda Bâbü’s-Selam’dır.
Osmanlı Devleti’nde Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman
(1520-1566) dönemlerinde yaklaşık iyirmi sene başmimarlık görevini
yapmış olan Tebrizli Acem Ali, 1539 yılının yazında vefat etmiş ve
kendisinden sonra bu göreve Mimar Sinan getirilmiştir.
Akkoyunlu-Memluk ilişkilerini, bazen iyi yönde etkilemiş, bazen de keskinleştirerek kötüleştirmiştir. Akkoyunlu Kara Osman ve onun evlatları devrinde iki devlet arasındaki ilişkiler her zaman iyi gitmemiş, ortaya çıkan siyasi olayların durumuna göre sık sık değişmiştir.
Akkoyunlu ve Memluk devletleri arasında siyasi üstünlük mücadelesinin esas yeri Güney-Doğu Anadolu toprakları olmuştur. Uzun Hasan (1453–1478) devrinde güçlü hale gelen Akkoyunlu Devleti ile Memluklar arasındaki bu üstünlük mücadelesi daha da derinleşmiştir. Burada iki devletin çıkarları doğrultusunda giden mücadeleleri, iyi yönde olan ilişkilerin bozulmasına getirip çıkarmıştır.
Akkoyunlu-Memluk Devleti ilişkileri dönemin olaylarına bağlı olarak inişli çıkışlı bir şekilde devam etmiştir. Yine siyasi beklentilere dayalı olan bu ilişkileri Osmanlı Devleti’nin de bölgede yürüttüğü dengeli politikası etkilemiştir. Güney-Doğu Anadolu’da siyasi güce sahip olmak uğrunda yaşanan bu üçlü mücadelede bazen Osmanlı Devleti’ne karşı Akkoyunlu-Memluk devletleri ittifak etse de, bazen de bu iki devletin siyasi
beklentilerinin çatışması söz konusu olmuştur.
onun yalnız şimal-şərq hissəsində (Bəlx vilayətində) kifayət qədər möhkəmlənə bildilər. O zamankı Xorasanın qalan üç vilayəti-Herat, Məşhəd və Mərv yenədə Səfəvilərin hakimiyyəti altında qaldı. Dini düşmənçilik bəhanəsi Səfəvi dövlətinin yalnız Osmanlı Türkiyəsi ilə deyil, həmçinin Şeybanilər dövləti ilə də qarşılıqlı münasibətləri üçün səciyyəvidir. Şeybanilər də Səfəvilər kimi bir-biri ilə müharibəni cihad adlandırırdılar. Səfəvi – Şeybani münasibətlərinin müasir Türkiyə tarixşünaslığında tədqiqi səviyyəsinin təhlili göstərir ki, Türkiyə tarixçiləri Osmanlı dövlətinin müttəfiqi olan Şeybanilər dövlətinin Səfəvi dövləti ilə qarşılıqlı əlaqələrinə xüsusi diqqət yetirmişlər. İki dövlət arasındakı münasibətlər XVI əsrin I yarısında olduğu kimi, Şah Abbas dövründə də gərgin keçmişdir.
Osmanlı Devleti'nde daha fazla, Acem Ali, Esir Ali ismiyle tanınmıştır.
1514 Çaldıran zaferinden sonra Tebriz'e giren Sultan Selim (1512-1520), Amasya dönüşünde üç bin civarı Azerbaycanlı ilim ve sanat
erbabını Osmanlı Devleti’ne getirdiği bilinmektedir. Safevi Devleti'nde
"ustatların nazırı" olan Acem Ali de, bu kafilenin içinde 12 Nisan 1515
yılında Amasya'dan İstanbul’a gönderilmiş ve Sultan Selim tarafından
kendisine 1519. yılda Baş mimarlık görevi verilmiştir.
Acem Ali, Osmanlı mimarisine klâsik Osmanlı mimarîsi ile İran
üslûbunu birleştirerek, Osmanlı Devleti'nde bu zamana kadar iki
camiide az kullanılan “toplu plân” mimari üsulunu tam olarak
uygulamıştır. Aynı yöntem, daha sonra Mimar Sinan (1489-1588)
tarafından daha da geliştirilerek kullanılmıştır. Bu sebepten olsa gerek,
Acem Ali’nin inşa ettiği Gebze’deki Çoban Mustafa Paşa Camii ile
İstanbul Sultanahmet’teki İbrahim Paşa Sarayı gibi Mimar Sinan
tarafından tamir ve tâdil edilmesinden sonra, ona mal edilmesine yol
açmıştır. Acem Ali, İstanbul Sultan Selim Camii ile Şehremini’de kendi
parasıyla Mimar Acem Camii’ni yapmıştır. Bundan başka, üslûp ve
mimarî özelliği Acem Ali’ye ait olup, kitâbesi bulunmayan birçok yapıt
bilinmektedir. Bu durumda olan başlıca eserler ise, Saray Bosna’da
Gazi Hüsrev Bey Külliyesi, Sofya’da Kadı Seyfeddin, Manisa’da Sultan,
Trabzon’da Hatuniye, Konya’da Sultan Selim, Çorlu’da Süleymaniye,
Tekirdağ’a bağlı Saray’da Ayas Paşa, İstanbul Fatih’te Bali Paşa,
Eyüp’te Cezerî Kasım, Sütlüce ve Silivri’de Pîrî Mehmed Paşa camileri ile
Topkapı Sarayı’nda Bâbü’s-Selam’dır.
Osmanlı Devleti’nde Sultan Selim ve Kanunî Sultan Süleyman
(1520-1566) dönemlerinde yaklaşık iyirmi sene başmimarlık görevini
yapmış olan Tebrizli Acem Ali, 1539 yılının yazında vefat etmiş ve
kendisinden sonra bu göreve Mimar Sinan getirilmiştir.