Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 2024
Son dönemlerde önemi gittikçe artan sürdürülebilirlik kavramı artık şirketlerin yıllık raporların... more Son dönemlerde önemi gittikçe artan sürdürülebilirlik kavramı artık şirketlerin yıllık raporlarında yer bulmaktadır. Birleşmiş Milletlerin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını (SKA) yayınlamasının ardından raporlar verilen amaçlar doğrultusunda revize edilmeye başlanmıştır. Şirketler iş planlarını SKA gözeterek oluşturduklarında kavrama mesafeli şirketlere göre finansal performansları, toplumsal faydaya katkıları ve çevre hassasiyetleri üst düzeyde olmuştur. Çalışmanın amacı; Borsa İstanbul’da yeni bir finansal araç olarak oluşturulmuş BIST Sürdürülebilirlik 25 Endeksi’nde yer alan şirketlerin finans, topluma katkı ve çevre konusundaki davranışlarını irdelemektir. Bu amaçla, listedeki şirketlerin GRI dahil sürdürülebilirlik raporları, şirket internet sayfaları ve BM Küresel İlkeler Anlaşması’nı kabul durumları gibi kamuya açık beyanlarından yola çıkılmıştır. İş süreçlerini ve bilgi paylaşımlarını SKA ile entegre eden şirketlerin daha şeffaf, hesap verilebilir ve güvenilir olma yolunda çaba gösterdikleri tespit edilmiştir.
Diyalog her ne kadar karşılıklı konuşarak yapılan bir eylem olsa da tarihle kurulduğunda; yazılı ... more Diyalog her ne kadar karşılıklı konuşarak yapılan bir eylem olsa da tarihle kurulduğunda; yazılı belgeler, günümüze ulaşan mimari eserler, kültürel normlar ve zihniyetler üzerinden de gerçekleşebilir. Özellikle geçmiş medeniyetlerin yaşantılarına nüfuz edip hakikatin soluğu belgeler arasında aranacaksa karşı tarafın dilini çözmekten başka bir yol da kalmamaktadır. Özellikle de vakıf gibi Osmanlı toplumunda sosyoekonomik açıdan oldukça önemli bir müessesenin incelenmesinde geçmişle kurulacak diyaloğun önemi bir kat daha artmaktadır. Çalışmanın ana teması birer tarihi belge olan para vakfı vakfiyelerini iktisadi anlam dışında da değerlendirmek ve tarihle diyalog kurabilecek zeminler yaratabilmektir. Çalışmada, vakfiyeler geçmiş ile günümüz arasında köprü oluşturarak bilgilerin aktarılmasını sağlayan bir iletişim aracı olarak değerlendirilmiştir. Neticede anlatı mecraları olarak görüldüğünde para vakfı vakfiyelerinden; iktisadi meselelerin yanı sıra geçmişte yaşananlar, yazılı ve sözlü kültür, kentleşme ve hukuki süreçler gibi pek çok alanın takibi yapılabilmektedir.
Adam akademi, sosyal bilimler dergisi, Jun 30, 2019
Son yıllarda ön plana çıkan iktisadi kalkınma ve ülkelerin kalkınma tecrübelerinin karşılaştırılm... more Son yıllarda ön plana çıkan iktisadi kalkınma ve ülkelerin kalkınma tecrübelerinin karşılaştırılması ile ilgili çalışmalarda kurumsal bakış açısı önemli bir yer tutmaktadır. Söz konusu çalışmalar her ne kadar ülkeler arası gelişmişlik farklarına tarihsel yönden farklı açıklamalar getirmeye çalışsalar da tarihi kurum ve tecrübelere bakışları, bu kurumların kendi tarihsel bağlamları içinde incelenmesi ve bu kurumları ortaya çıkaran fikirsel altyapının, iktisadi sistem tasavvurunun incelenmesi anlamında eksik kalmaktadır. Bu çalışma Osmanlı Devleti tecrübesinde kurum olarak vakıfların ve özelde para vakıflarının önemini ve işlevini tarihi vesikalarla incelemekle beraber bu kurumların ortaya çıkmasına sebep olan iktisadi düşünce altyapısına dikkat çekiyor. Bunu yaparken, kurumsal teori çerçevesinde iktisat tarihi, siyasal iktisat, iktisadi kalkınma ve iktisadi fikirlerin kurumların oluşumuna yaptığı etki ile disiplinler arası bir bakış açısı ile para vakıflarını ortaya çıkaran iktisadi zihniyeti gözden geçiriyor. Bu çalışma gösteriyor ki, para vakıfları dışlayıcı değil kapsayıcı kurumlar olarak yüzyıllar boyunca tarihi şartlara uyum göstermiş, Osmanlı Devleti siyasal ve iktisadi sisteminin sürdürülebilir kılınmasında önemli etkenlerden biri olmuşlardır ve günümüzdeki sürdürülebilir ve eşitlikçi gelir paylaşımı tartışmalarına da ışık tutmaktadırlar.
Eleştirel Medya Araştırmaları, Kültür Teori ve Uygulama, 2024
Son yıllarda günlük hayatımızın neredeyse her alanına giren hız kavramının temel nedeni teknoloji... more Son yıllarda günlük hayatımızın neredeyse her alanına giren hız kavramının temel nedeni teknolojinin sürekli değişimidir. Üretim ve tüketim alışkanlıklarını değiştiren bu durum gelişmenin göstergesi olarak lanse edilse de doğal kaynakların hızla tükenmesine sebep olmaktadır. Pek çok sektörde yaşanan kaynak kıtlığına çare olarak öne sürülen sürdürülebilirlik çalışmaları doğal kaynakların gelecek nesillere aktarımını sağlamak amaçlıdır. Bu kapsamda bir yandan teknolojinin değişim hızına yetişmeye çalışırken diğer yandan sorumlu üretim ve tüketimin nasıl yapılacağı sorgulanmaya muhtaç konuların başında gelmektedir. 21. Yüzyılın hızını yakalamaya çabalayan sektörlerin başında gelen medya sektöründe de internetin yaygınlaşmasıyla birlikte oldukça hızlı içerik üretilmeye başlanmıştır. Medyada hız, üretici ve tüketicinin birlikte hareket ettiği bir süreç olmasından dolayı hızlı üretilen haber içeriklerin aynı hızla okuyucu tarafından tüketilmesi beklenir. Dahası, teknolojilerin gelişmesiyle habere erişim artık tv seyretmek ya da gazete okumak gibi sabit bir eylem gerektirmemektedir. Haber artık elimizdeki tablette, cep telefonunda ya da akıllı saatlerde kısacası biz neredeysek oradadır.
Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye'nin Modernleşmesi ve Atatürk, İstinye Üniversitesi Yayınları, 2023
Mustafa Kemal Atatürk cumhuriyetin ilanından önce Türk İktisat Kongresi’nde “iktisadi bağımsızlık... more Mustafa Kemal Atatürk cumhuriyetin ilanından önce Türk İktisat Kongresi’nde “iktisadi bağımsızlık olmadan siyasi bağımsızlık olmaz” diyerek ekonominin iç kaynaklara dayalı finanse edilmesi gereğini açıkça belirtmiştir. Zamanı geldiğinde milli ekonomi politikalarına geçileceğinin habercisi olan bu söylem 1929 Büyük Buhran döneminde uygulama alanı bulmuştur. Atatürk’ün yol göstericiliğinde 1923-1929 arasında temelleri atılan ekonomi politikaları sayesinde yerli ve milli üretim için ön hazırlıklar yapılmıştır. Türk İktisat Kongresi’nden çıkan sonuçlar değerlendirilerek yerli sermaye yetersizliğinden dolayı liberal ve devletçi ekonomi politikaları birlikte yürütülmüştür. Geçiş dönemi olarak adlandırılan bu dönemde Osmanlı’nın ekonomi politikaları ile devamlılık söz konusudur. Bu kapsamda yabancı girişimcileri piyasalardan uzaklaştırmak gibi ani yaptırımlar yerine yerli girişimcilere imkân sağlanması yönünde birtakım uygulamalara gidilmiştir. Kanunlar çıkarılmış, bankalar açılmış, kredi destekleri ile yabancı sermayenin payı zaman içinde azaltılmıştır. Bu aşamada yerli üreticiye ucuz girdi sağlamak amacıyla tamamının ya da büyük kısmının devlete ait olduğu ve işleyişlerinin denetlendiği iktisadi teşebbüslere gereksinim duyulmuştur. Önceleri temkinli yaklaşılan Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) 1930’lara gelindiğinde büyük kombinalar şeklinde kurulmaya başlanmıştır. Dünyada devletçi politikalara geçildiği dönemde Türkiye’de de ithal ikameci politikalar benimsenmiş, özellikle fazla sermaye gerektiren sektörlerde etkisi genişlemeye başlamıştır. Amaç, kısıtlı kaynakları en etkili şekilde kullanarak ekonomik büyüme hızını sürdürülebilir kılmak ve yatırımları kârlı hale getirebilmektir (Yüksel, 1999, s. 206). Devletçi politikaların tam anlamıyla hayata geçmesi Atatürk’ün modernleşmeye yönelik planlı çalışmalarının başlangıcı olan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı ile mümkün olmuştur. Tasarlanan plan ekonominin tümünü kapsayan makro bir çerçeveden ziyade zorunlu tüketim mallarının yurtiçinde üretilmesine yöneliktir. Sanayi sektörü ağırlıklı olarak 1934-1938 döneminde uygulanan ilk planda öncelik, üç beyazlar (un, şeker, pamuk) ve üç siyahlar (petrol, kömür, demir) üretimine verilmiştir. Yatırımlarda ham madde kaynaklarına ve ulaşım ağlarına yakın olan kalkınmada öncelikli bölgelere önem verilerek yurt çapında pozitif dışsallık unsurlarının gözetildiği anlaşılmaktadır. Bu anlamda Atatürk döneminde kurulan KİT’ler sadece ekonomik değil aynı zamanda sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel gelişmenin de aktörleri olarak modernizmin ve kalkınmanın öncüsü olmuşlardır. Çalışmada bahsi geçen dönemde KİT’lerin oluşumuna katkı sağlayan politikalar; Türk İktisat Kongresi, Devletçi İktisat Politikaları ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri, Bankalar ve Sanayi Planları başlıklarında detaylı incelenerek cumhuriyetin 100. yılında KİT’lerin geçmişten günümüze kadar olan serüveni ele alınmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. yılında, ülkenin sürdürülebilir ilerleme ve kalkınmasında yapılan ar... more Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. yılında, ülkenin sürdürülebilir ilerleme ve kalkınmasında yapılan araştırma faaliyetlerinde önderlik etmek görevinin yanında, gençliği çağdaş bir anlayışla donatmak ülküsünü de yüklenen üniversitelerin tüm akademik disiplinlerinde sürdürülebilirliğin öneminin vurgulanması amacı ile yola çıktık.
Bu eser, farklı disiplinleri temsil eden akademisyenlerin konuyu kendi disiplinleri kapsamında üniversitelerin üç ana sorumluluğu olan eğitim-öğretim, araştırma ve topluma katkı faaliyetleri açısından değerlendirmeleri yolu ile üniversitelerin ilgili dönüşümüne katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu hedef doğrultusunda üniversitelerin itibar ve sorumlulukları anlamında hak ettikleri yere gelmelerini dileyerek, alanlarında değerli akademisyenlerimizin katkılarıyla hazırladığımız kitabımızın bu alan için referans olmasını umut ediyor, gerek küresel gerekse Türkiye'nin sürdürülebilirlik amaçlarına ulaşabilmesi için bu toplu katkıyı, bir ilk çalışma olarak akademik dünyaya sunuyoruz.
Vakıf medeniyeti olarak da bilinen Osmanlı’da vakıf kurumu eğitimden sağlığa, kültürel hizmetlerd... more Vakıf medeniyeti olarak da bilinen Osmanlı’da vakıf kurumu eğitimden sağlığa, kültürel hizmetlerden beledi hizmetlere kadar hayatın her alanında çeşitli katkılar sağlamıştır. Kurumun yaygınlığı ve kapsayıcılığı günümüze ulaşan çok sayıda vakfiye içeriğinden tespit edilmektedir. Vakfiyelerde vakfın ciheti doğrultusunda ne tür hizmetler verildiği ayrıntılarıyla kayıtlıdır. Ayrıca, kişilerin mal varlıkları, mimari eserler, kamu görevlileri, hukuki işlemler, mahalleler, aile üyeleri hakkında bilgiler gibi pek çok konu işlenmiştir. Para vakıflarına ait vakfiyelerde ise bahsi geçen konulara ilaveten vakfedilen nakitler, işletim usulleri, nema oranları, elde edilecek gelirlerin kullanımına ait detaylar da söz konusudur. Çalışmanın amacı para vakıflarının işleyiş prensiplerini ortaya koymak ve para vakıflarının sosyoekonomik yönden Osmanlı toplum yaşantısına katkılarını araştırmaktır. Örneklem alanı olarak, erken dönemlerden itibaren para vakfı vakfiyelerinin bulunduğu İstanbul Balat Şer’iy...
Müslümanların kurdukları ilk vakıflarda dinî değerler ön plana çıkmış ve buna bağlı olarak dinî h... more Müslümanların kurdukları ilk vakıflarda dinî değerler ön plana çıkmış ve buna bağlı olarak dinî hizmetlere öncelik verilmiştir. Gerek toplumun değişen ve çoğalan ihtiyaçları ve gerek ise vâkıfların istekleri doğrultusunda vakıflar, zamanla hizmet çeşitliliği bakımından daha kapsamlı hale gelmiştir. İşte bu sayede Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim, sağlık, kültür, imar, altyapı, din hizmetleri gibi toplumu ilgilendiren pek çok alandaki hizmetler vakıflar yoluyla yapılmaya başlanmıştır. Para vakıfları, ifa edilen bu işlemlerin sürdürülebilirliğini sağlamada, diğer bir ifade ile hizmetlerin finansmanında, önemli katkı sağlayan kurumlardan olmuşlardır. Bu çalışmada Osmanlı vakıf sisteminin bir parçası olan para vakıflarının kısaca tanıtımı yapılmış, İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi’nde 1698 numara ile kayıtlı Şeyhü’l-İslâm Ömer Hüsâmeddin Efendi ve Kazasker Mehmed Vahid Efendilere ait para vakıflarının muhasebe defteri değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, 1902-1936 tarihlerini kapsayan def...
Para vakfi calismalari genellikle vakif, donem, bolge ya da avariz-esnaf sandiklari gibi belirli ... more Para vakfi calismalari genellikle vakif, donem, bolge ya da avariz-esnaf sandiklari gibi belirli bir sosyal zumre kapsaminda ele alinmakta ve kendi sinirlari icinde deger- lendirilmektedir. Bu calismada, sinirlamanin kapsami oldukca genisletilerek secilmis bir mahkeme catisi altinda sayilan basliklarin tumu ele alinmistir. Calisma, incelenmis para vakfi vakfiye sayisini cogaltarak âtilmis gibi duran vakif sisteminin aslinda hare- ketli oldugunu ispat etme arayisinin bir parcasidir. Dahasi, sistematik bir arastirmanin ucuncu etabi oldugu icin karsilastirma zeminini de genisletmistir. Bu kapsamda Yenikoy Mahkemesi’nde, 1591-1883 arasinda kayitli 59 para vakfi vakfiyesi degerlendirilmistir. Ardindan Davutpasa ve Evkaf Muhasebeciligi Mahke- meleri bulgulari da eklenerek 1491-1911 yillari arasinda 371 vakfiyeden elde edilen sonuclar toplu ele alinmistir. Neticede, para vakfi sayisi, vakfedilen meblaglar ve isle- yisin Osmanli’nin askeri, mali, sosyo-ekonomik politikalarindan bagimsiz olm...
Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 2022
Piyasalarda 20. yüzyılın sonlarından itibaren klasik üretim sektörlerinin yanında kişisel yetenek... more Piyasalarda 20. yüzyılın sonlarından itibaren klasik üretim sektörlerinin yanında kişisel yeteneklerin ön plana çıktığı yaratıcı ekonomi sektörleri de yer almaya başladı. Bu sektörler coğrafya-tarih-gelenek-görenek ve toplumsal değerlerle beslenmiş kişisel yetenekler sayesinde ülke refahını artırmakta söz sahibi oldular. Yaratıcı ekonomi alanında faaliyet gösteren aktörlerin yöreselliği ön plana çıkardığı ürünleri refahın eşit dağıtımı diğer bir deyişle bölgesel kalkınma açısından da oldukça önemlidir. Dahası, yaratıcı ekonomi alanları çevre, ekonomi, kültür ve sosyal boyut gibi sürdürülebilir kılınması gereken unsurlarla da yakın ilişki içine girdiler. Kişisel yeteneklerin ön planda olduğu sosyo-kültürel hayatın birikimlerini yansıtan sektörlerden biri de gastronomidir. Bu birikimlerin ekonomik hayatta daha fazla değer kazanabilmesi gastronominin yaratıcı ekonomi alanı olarak kabulü ile ilişkilidir. Çalışmanın amacı gastronomi ve ekonominin ortak noktalarını gastroekonomi başlığında kavramsallaştırmak, gastronomiyi yaratıcı ekonomi alanı olarak tartışmaya açmaktır. Neticede her iki disiplinin birlikteliği refah seviyesini yükseltici, bölgesel kalkınmaya yardımcı, sosyal koşulları ve doğal çevreyi iyileştirici bir güç oluşturarak sürdürülebilirliğe katkı sağladığı tespit edilmiştir.
Para vakfı çalışmaları genellikle vakıf, dönem, bölge ya da avarız-esnaf sandıkları gibi belirli ... more Para vakfı çalışmaları genellikle vakıf, dönem, bölge ya da avarız-esnaf sandıkları gibi belirli bir sosyal zümre kapsamında ele alınmakta ve kendi sınırları içinde değer- lendirilmektedir. Bu çalışmada, sınırlamanın kapsamı oldukça genişletilerek seçilmiş bir mahkeme çatısı altında sayılan başlıkların tümü ele alınmıştır. Çalışma, incelenmiş para vakfı vakfiye sayısını çoğaltarak âtılmış gibi duran vakıf sisteminin aslında hare- ketli olduğunu ispat etme arayışının bir parçasıdır. Dahası, sistematik bir araştırmanın üçüncü etabı olduğu için karşılaştırma zeminini de genişletmiştir. Bu kapsamda Yeniköy Mahkemesi’nde, 1591-1883 arasında kayıtlı 59 para vakfı vakfiyesi değerlendirilmiştir. Ardından Davutpaşa ve Evkaf Muhasebeciliği Mahke- meleri bulguları da eklenerek 1491-1911 yılları arasında 371 vakfiyeden elde edilen sonuçlar toplu ele alınmıştır. Neticede, para vakfı sayısı, vakfedilen meblağlar ve işle- yişin Osmanlı’nın askeri, mali, sosyo-ekonomik politikalarından bağımsız olmadığı anlaşılmıştır. Ayrıca, vakıf hizmetlerinin vâkıfların dönemsel politikalara uygun tavır almaları sayesinde sürdürülebilir kılındığı tespit edilmiştir.
It is known that people do not merely consider their interests but also have been thinking about ... more It is known that people do not merely consider their interests but also have been thinking about other people with empathy in making decisions since the very first day of their existence. This type of positive social behavior is considered as altruism, empathy and love toward others. Altruistic behaviors, exhibited without expecting a reward or something in return, prioritize the benefit of the others. Although mainstream economics mentions individuals maximizing their own interests, any behavior that will increase the welfare of the other regardless of interest is essentially an economic action. The aim of the study is to investigate the behaviors of Ottoman waqf founders in favor of others or non-selfish behaviors in terms of altruistic features based on behavioral economics games and concepts. After all, it was determined that empathy-induced altruistic behavior that emerged in the ultimatum, dictator, trust and public good games, were the same as the waqf founders’ altruistic behaviors.
Öz: İnsanların var oldukları ilk günden beri aldıkları kararlarda sadece kendi faydalarını gözetmedikleri empati kurarak diğer insanları da düşündükleri bilinmektedir. Bu tarz olumlu sosyal davranışlar alturizm, empati ve başkalarını sevmek olarak değerlendirilmektedir. Alturizm olarak da kavramsallaştırılan ödül veya karşılık beklemeden sergilenen ve kişinin bir bedel ödeyebileceği alturistik davranış, diğerinin faydasını öncelemektedir. Ana akım iktisat bireylerin kendi çıkarlarını maksimize etmesinden bahsetmesine rağmen, çıkar gözetmeden diğerinin refahını arttıracak her türlü davranış da özünde iktisadi bir eylemdir. Çalışmanın amacı Osmanlı vakıf kurucularının başkalarının çıkarını gözeten veya bencil olmayan davranışlarını davranışsal iktisat oyunları ve kavramlarından yola çıkarak alturistik özellikler açısından araştırmaktır. Sonuç olarak, ültimatom, diktatör, güven ve kamu malı oyunlarında ortaya çıkan empatiye bağlı alturistik davranışın vakıf kurucularının alturistik davranışlarıyla aynı olduğu belirlenmiştir.
21.yüzyılın başlarından itibaren özel sektör, kamu ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) hizmet sı... more 21.yüzyılın başlarından itibaren özel sektör, kamu ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) hizmet sınırlarının iyice bulanıklaşmasıyla sosyal girişimcilik adı altında yeni bir alan açılmıştır. Bu alanda ekonomik değişim ve dönüşüm sonunda ne geleneksel sektörlerin içinde ne de büsbütün dışında üçünü aynı çatı altında birleştiren sosyal girişimler ortaya çıkmıştır. Bu girişimler toplumsal fayda/sosyal fayda üretmek ve sürdürülebilir kılmak adına ekonomik anlamda kâr da elde etmektedir. Kâr, asıl amaç değil sosyal faydaya ulaşmak için bir araçtır. Bu sayede sadece bağışlardan gelecek finansal desteğe bağlı kalmadan kendi ticari işlemleri ile organizasyonlarını sürdürülebilir kılan sosyal girişimcilerin eli güçlenmiştir.Tarihsel verilere bakıldığında geçmişte yaklaşık 500 yıl sosyal girişimlere benzer şekilde çalışmış fakat günümüzde faaliyet göstermeyen para vakıfları dikkat çekmektedir. Bu vakıflarda vakfedilen paraların işletilmesi ile elde edilen kârın sosyal fayda yaratacak şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışma prensipleri incelendiğinde para vakıflarının girişimcilikle diğergamlığı bir arada harmanlayan kurumlar olduğunu söylemek mümkündür. Buradan yola çıkılarak çalışmada para vakıflarının günümüzün sosyal girişimciliği ile benzerlikleri araştırılmıştır. Sonuçta para vakıflarının işletme ve sosyal fayda kapsamında sosyal girişimlerle pek çok ortak yönü olduğu tespit edilerek para vakıflarından bu anlamda faydalanılması gerektiğine vurgu yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler (Keywords): Para vakfı, vâkıf, sosyal girişimcilik, sosyal girişimci, sosyal fayda
NEITHER DIRECTLY IN THE SECTORS NOR ENTIRELY OUT OF THEM WITHIN A STATE OF SINGLE PIECE; IT IS IN THE SHATTERLESS FLOW OF A WIDE AREA: FROM THE OTTOMAN CASH WAQFS TO SOCIAL ENTERPRISES
From the early 21st century onwards, a new field opened by the name of social entrepreneurship as the service limits of the private sector, public institutions and non-governmental organizations (NGO) had become fairly blurred. The end of the economic change and transformation in this field saw the emergence of social enterprises that were neither within nor totally out of the traditional sectors but brought these three together under the same roof. These enterprises also gained profit in an economic sense in the name of producing communal/social benefit and enabling its sustainability. The profit is not the primary objective but an instrument in the way to reach social benefit. By this means, only the entrepreneurs who managed to sustain their organizations by means of their own commercial transactions without depending on the financial support provided by endowment were able to strengthen their hands. Considering the historical data, cash waqs that functioned in a similar way to social enterprises for almost 500 years in the past but do not operate at the present time draw attention. It has been identified that these waqfs utilized the profit, which had been made through the operation of endowed cash, for the sake of social benefit. When examined their operation principles, it is possible to state that cash waqfs were institutions that integrated entrepreneurship and altruism into one another. From this point of view, this study has researched the similarities between cash waqfs and the social entrepreneurship of our present day. Based on the detection that the related cash waqfs ultimately had several common points with social enterprises within the context of management and social benefit, and thus, the necessity of benefiting from cash waqfs in this sense has been emphasized. Key Words: Casq Waqs, waqf founders, social entrepreneurship, social entrepreneur, social benefit.
Devletler mensup oldukları din ve gelenek-görenekleri doğrultusunda oluşturdukları hukuk kurallar... more Devletler mensup oldukları din ve gelenek-görenekleri doğrultusunda oluşturdukları hukuk kuralları çerçevesinde yetimlerin yaşama koşullarını mümkün olduğunca üst seviyelerde tutmaya özen göstermişlerdir. Osmanlı'da ise yetimler; yakın akrabaların gözetimi, koruyucu aile uygulaması, hayırseverlerin ve devlet kurumlarının desteği, evlat edindirme politikaları ile rüşt yaşına gelene kadar maddi-manevi korunmuşlardır. Kendilerine mülk-para kalan yetimlerin dışarıdan herhangi bir maddi desteğe ihtiyaç duymadan yaşantılarını devam ettirmek için hukuki düzenlemelerin yanı sıra vasi uygulaması devreye sokulmuştur. Çalışma, Osmanlı Devleti'nde 16. ve 17. yüzyıllarda yetimlere kalan mülk ve paralar üzerine odaklanmıştır. Bu kapsamda yetim ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile mülklerin yıpranmadan işlevini sürdürebilmesi, paraların değerini kaybetmeden korunabilmesi için alınan önlemlere dikkat çekilmiştir. Paraları değerlendirme usulleri, gerektiğinde satılan, kiralanan ya da tamir edilen mallar, hisselere ayrılmış olanlar ve mülk dışındaki yetim malları araştırılmıştır. Çalışmada esas kaynak olarak İstanbul Kadı Sicillerinin latinize edilmiş 40 cildinden yetim-vasi-eytam gibi referans kelimelerin geçtiği hüccetler kullanılmıştır. States have cared to keep the living conditions of orphans as high as possible within the framework of the rules of law established in line with their religion and customs-traditions. As for the orphans in the Ottoman Empire, they were materially and spiritually protected until they reached lawful age within the supervision of close relatives, foster family practice, the support of philanthropists and government agencies as well as the adoption policies. In addition to legal arrangements, a guardian practice was put into action in order to maintain the lives of orphans who inherited property-money without the need for any external financial support. This study focuses on the property and money bequested to orphans in the Ottoman Empire during the 16th and 17th centuries. In this context, special attention has been paid to the measures taken to maintain the function of the property without fraying out and to preserve the money without monetary depreciation in order to meet the needs of orphans. Procedures for assessing money, items sold, rented or repaired when needed, divided shares and the orphan goods other than property have been examined. Out of the 40 latinized volumes of İstanbul Kadi Records, the documents which involve reference words like orphan-guardian have been used as a resource.
Handbook of Research on Decision-Making Techniques in Financial Marketing, 2020
It is possible to take the concepts of economic geography, regional production, and competition, ... more It is possible to take the concepts of economic geography, regional production, and competition, often mentioned nowadays, back to the transition to the established order in the historical process, in other words, to the agricultural revolution. However, systematically developing and implementing methods was started by Ahi Evran about 800 years ago. The working order of the Akhi-Tradesmen Organization created by Evran, based on the understanding of the economy will serve the human, not human to economy, bears a resemblance to today's agglomeration system. The fact that production factors, which are agglomerated in a specified geographical area, work with optimum efficiency spurs competitiveness. Within this framework, this chapter reveals the implementation of regional agglomeration model in Ottoman territories in ......
Öz
Osmanlı günlük hayatının vazgeçilmez unsuru olan vakıfların sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik a... more Öz Osmanlı günlük hayatının vazgeçilmez unsuru olan vakıfların sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik alanlarda yapmış oldukları hizmetlerin yıllar içinde çeşitlendiği bilinmektedir. Konu hakkındaki detayları vakıfların kuruluş senetleri olan vakfiyelerde bulmak mümkündür. Hayırseverler vakfiyeler sayesinde duygu ve düşüncelerini somutlaştırırken aynı zamanda yaşadıkları dönemi yansıtan bilgileri günümüze kadar ulaştırmışlardır. Bu kapsamda Osmanlı kent tarihi çalışmalarında vakfiyeler üzerinden ilerlemek birincil kaynaklardan detaylı sonuçlara ulaşabilmenin şartlarından biri olarak görülmüştür. Vakıf kaynaklı yapılan çalışmalar genellikle gayrimenkul vakıflar üzerinden örneklenmiş menkul vakıflardan yeterince istifade edilmemiştir. Sınırlı sayıdaki menkul vakıf araştırmalarında ise para vakıfları ön plana çıkmıştır. Söz konusu araştırmalarda para vakıfları kredi unsuru olarak ele alındığından sadece sayısal verileri ekonomik alanlarda değerlendirilmiştir. Vakfiyeler bütün halinde incelendiğinde ise para vakıflarının bilinenin ötesinde en az gayrimenkul vakıflar kadar sosyo-kültürel bilgiler içerdiği görülmektedir. Çalışmanın amacı, para vakıflarını sıkıştıkları dar çerçevenin dışına taşıyarak vakıf eserlerin/hayratların sürdürülebilirliğine katkılarını araştırmaktır. Seçilen örnekler sayesinde birden fazla para vakfının katkı sağladığı hayratların yıllar içerisinde geçirdiği değişimler takip edilmiştir.
Ankara Düşünce ve Araştırma Merkezi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019
ÖZ Son yıllarda ön plana çıkan iktisadi kalkınma ve ülkelerin kalkınma tecrübelerinin karşılaştır... more ÖZ Son yıllarda ön plana çıkan iktisadi kalkınma ve ülkelerin kalkınma tecrübelerinin karşılaştırılması ile ilgili çalışmalarda kurumsal bakış açısı önemli bir yer tutmaktadır. Söz konusu çalışmalar her ne kadar ülkeler arası gelişmişlik farklarına tarihsel yönden farklı açıklamalar getirmeye çalışsalar da tarihi kurum ve tecrübelere bakışları, bu kurumların kendi tarihsel bağlamları içinde incelenmesi ve bu kurumları ortaya çıkaran fikirsel altyapının, iktisadi sistem tasavvurunun incelenmesi anlamında eksik kalmaktadır. Bu çalışma Osmanlı Devleti tecrübesinde kurum olarak vakıfların ve özelde para vakıflarının önemini ve işlevini tarihi vesikalarla incelemekle beraber bu kurumların ortaya çıkmasına sebep olan iktisadi düşünce altyapısına dikkat çekiyor. Bunu yaparken, kurumsal teori çerçevesinde iktisat tarihi, siyasal iktisat, iktisadi kalkınma ve iktisadi fikirlerin kurumların oluşumuna yaptığı etki ile disiplinler arası bir bakış açısı ile para vakıflarını ortaya çıkaran iktisadi zihniyeti gözden geçiriyor. Bu çalışma gösteriyor ki, para vakıfları dışlayıcı değil kapsayıcı kurumlar olarak yüzyıllar boyunca tarihi şartlara uyum göstermiş, Osmanlı Devleti siyasal ve iktisadi sisteminin sürdürülebilir kılınmasında önemli etkenlerden biri olmuşlardır ve günümüzdeki sürdürülebilir ve eşitlikçi gelir paylaşımı tartışmalarına da ışık tutmaktadırlar.
Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 2024
Son dönemlerde önemi gittikçe artan sürdürülebilirlik kavramı artık şirketlerin yıllık raporların... more Son dönemlerde önemi gittikçe artan sürdürülebilirlik kavramı artık şirketlerin yıllık raporlarında yer bulmaktadır. Birleşmiş Milletlerin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını (SKA) yayınlamasının ardından raporlar verilen amaçlar doğrultusunda revize edilmeye başlanmıştır. Şirketler iş planlarını SKA gözeterek oluşturduklarında kavrama mesafeli şirketlere göre finansal performansları, toplumsal faydaya katkıları ve çevre hassasiyetleri üst düzeyde olmuştur. Çalışmanın amacı; Borsa İstanbul’da yeni bir finansal araç olarak oluşturulmuş BIST Sürdürülebilirlik 25 Endeksi’nde yer alan şirketlerin finans, topluma katkı ve çevre konusundaki davranışlarını irdelemektir. Bu amaçla, listedeki şirketlerin GRI dahil sürdürülebilirlik raporları, şirket internet sayfaları ve BM Küresel İlkeler Anlaşması’nı kabul durumları gibi kamuya açık beyanlarından yola çıkılmıştır. İş süreçlerini ve bilgi paylaşımlarını SKA ile entegre eden şirketlerin daha şeffaf, hesap verilebilir ve güvenilir olma yolunda çaba gösterdikleri tespit edilmiştir.
Diyalog her ne kadar karşılıklı konuşarak yapılan bir eylem olsa da tarihle kurulduğunda; yazılı ... more Diyalog her ne kadar karşılıklı konuşarak yapılan bir eylem olsa da tarihle kurulduğunda; yazılı belgeler, günümüze ulaşan mimari eserler, kültürel normlar ve zihniyetler üzerinden de gerçekleşebilir. Özellikle geçmiş medeniyetlerin yaşantılarına nüfuz edip hakikatin soluğu belgeler arasında aranacaksa karşı tarafın dilini çözmekten başka bir yol da kalmamaktadır. Özellikle de vakıf gibi Osmanlı toplumunda sosyoekonomik açıdan oldukça önemli bir müessesenin incelenmesinde geçmişle kurulacak diyaloğun önemi bir kat daha artmaktadır. Çalışmanın ana teması birer tarihi belge olan para vakfı vakfiyelerini iktisadi anlam dışında da değerlendirmek ve tarihle diyalog kurabilecek zeminler yaratabilmektir. Çalışmada, vakfiyeler geçmiş ile günümüz arasında köprü oluşturarak bilgilerin aktarılmasını sağlayan bir iletişim aracı olarak değerlendirilmiştir. Neticede anlatı mecraları olarak görüldüğünde para vakfı vakfiyelerinden; iktisadi meselelerin yanı sıra geçmişte yaşananlar, yazılı ve sözlü kültür, kentleşme ve hukuki süreçler gibi pek çok alanın takibi yapılabilmektedir.
Adam akademi, sosyal bilimler dergisi, Jun 30, 2019
Son yıllarda ön plana çıkan iktisadi kalkınma ve ülkelerin kalkınma tecrübelerinin karşılaştırılm... more Son yıllarda ön plana çıkan iktisadi kalkınma ve ülkelerin kalkınma tecrübelerinin karşılaştırılması ile ilgili çalışmalarda kurumsal bakış açısı önemli bir yer tutmaktadır. Söz konusu çalışmalar her ne kadar ülkeler arası gelişmişlik farklarına tarihsel yönden farklı açıklamalar getirmeye çalışsalar da tarihi kurum ve tecrübelere bakışları, bu kurumların kendi tarihsel bağlamları içinde incelenmesi ve bu kurumları ortaya çıkaran fikirsel altyapının, iktisadi sistem tasavvurunun incelenmesi anlamında eksik kalmaktadır. Bu çalışma Osmanlı Devleti tecrübesinde kurum olarak vakıfların ve özelde para vakıflarının önemini ve işlevini tarihi vesikalarla incelemekle beraber bu kurumların ortaya çıkmasına sebep olan iktisadi düşünce altyapısına dikkat çekiyor. Bunu yaparken, kurumsal teori çerçevesinde iktisat tarihi, siyasal iktisat, iktisadi kalkınma ve iktisadi fikirlerin kurumların oluşumuna yaptığı etki ile disiplinler arası bir bakış açısı ile para vakıflarını ortaya çıkaran iktisadi zihniyeti gözden geçiriyor. Bu çalışma gösteriyor ki, para vakıfları dışlayıcı değil kapsayıcı kurumlar olarak yüzyıllar boyunca tarihi şartlara uyum göstermiş, Osmanlı Devleti siyasal ve iktisadi sisteminin sürdürülebilir kılınmasında önemli etkenlerden biri olmuşlardır ve günümüzdeki sürdürülebilir ve eşitlikçi gelir paylaşımı tartışmalarına da ışık tutmaktadırlar.
Eleştirel Medya Araştırmaları, Kültür Teori ve Uygulama, 2024
Son yıllarda günlük hayatımızın neredeyse her alanına giren hız kavramının temel nedeni teknoloji... more Son yıllarda günlük hayatımızın neredeyse her alanına giren hız kavramının temel nedeni teknolojinin sürekli değişimidir. Üretim ve tüketim alışkanlıklarını değiştiren bu durum gelişmenin göstergesi olarak lanse edilse de doğal kaynakların hızla tükenmesine sebep olmaktadır. Pek çok sektörde yaşanan kaynak kıtlığına çare olarak öne sürülen sürdürülebilirlik çalışmaları doğal kaynakların gelecek nesillere aktarımını sağlamak amaçlıdır. Bu kapsamda bir yandan teknolojinin değişim hızına yetişmeye çalışırken diğer yandan sorumlu üretim ve tüketimin nasıl yapılacağı sorgulanmaya muhtaç konuların başında gelmektedir. 21. Yüzyılın hızını yakalamaya çabalayan sektörlerin başında gelen medya sektöründe de internetin yaygınlaşmasıyla birlikte oldukça hızlı içerik üretilmeye başlanmıştır. Medyada hız, üretici ve tüketicinin birlikte hareket ettiği bir süreç olmasından dolayı hızlı üretilen haber içeriklerin aynı hızla okuyucu tarafından tüketilmesi beklenir. Dahası, teknolojilerin gelişmesiyle habere erişim artık tv seyretmek ya da gazete okumak gibi sabit bir eylem gerektirmemektedir. Haber artık elimizdeki tablette, cep telefonunda ya da akıllı saatlerde kısacası biz neredeysek oradadır.
Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye'nin Modernleşmesi ve Atatürk, İstinye Üniversitesi Yayınları, 2023
Mustafa Kemal Atatürk cumhuriyetin ilanından önce Türk İktisat Kongresi’nde “iktisadi bağımsızlık... more Mustafa Kemal Atatürk cumhuriyetin ilanından önce Türk İktisat Kongresi’nde “iktisadi bağımsızlık olmadan siyasi bağımsızlık olmaz” diyerek ekonominin iç kaynaklara dayalı finanse edilmesi gereğini açıkça belirtmiştir. Zamanı geldiğinde milli ekonomi politikalarına geçileceğinin habercisi olan bu söylem 1929 Büyük Buhran döneminde uygulama alanı bulmuştur. Atatürk’ün yol göstericiliğinde 1923-1929 arasında temelleri atılan ekonomi politikaları sayesinde yerli ve milli üretim için ön hazırlıklar yapılmıştır. Türk İktisat Kongresi’nden çıkan sonuçlar değerlendirilerek yerli sermaye yetersizliğinden dolayı liberal ve devletçi ekonomi politikaları birlikte yürütülmüştür. Geçiş dönemi olarak adlandırılan bu dönemde Osmanlı’nın ekonomi politikaları ile devamlılık söz konusudur. Bu kapsamda yabancı girişimcileri piyasalardan uzaklaştırmak gibi ani yaptırımlar yerine yerli girişimcilere imkân sağlanması yönünde birtakım uygulamalara gidilmiştir. Kanunlar çıkarılmış, bankalar açılmış, kredi destekleri ile yabancı sermayenin payı zaman içinde azaltılmıştır. Bu aşamada yerli üreticiye ucuz girdi sağlamak amacıyla tamamının ya da büyük kısmının devlete ait olduğu ve işleyişlerinin denetlendiği iktisadi teşebbüslere gereksinim duyulmuştur. Önceleri temkinli yaklaşılan Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) 1930’lara gelindiğinde büyük kombinalar şeklinde kurulmaya başlanmıştır. Dünyada devletçi politikalara geçildiği dönemde Türkiye’de de ithal ikameci politikalar benimsenmiş, özellikle fazla sermaye gerektiren sektörlerde etkisi genişlemeye başlamıştır. Amaç, kısıtlı kaynakları en etkili şekilde kullanarak ekonomik büyüme hızını sürdürülebilir kılmak ve yatırımları kârlı hale getirebilmektir (Yüksel, 1999, s. 206). Devletçi politikaların tam anlamıyla hayata geçmesi Atatürk’ün modernleşmeye yönelik planlı çalışmalarının başlangıcı olan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı ile mümkün olmuştur. Tasarlanan plan ekonominin tümünü kapsayan makro bir çerçeveden ziyade zorunlu tüketim mallarının yurtiçinde üretilmesine yöneliktir. Sanayi sektörü ağırlıklı olarak 1934-1938 döneminde uygulanan ilk planda öncelik, üç beyazlar (un, şeker, pamuk) ve üç siyahlar (petrol, kömür, demir) üretimine verilmiştir. Yatırımlarda ham madde kaynaklarına ve ulaşım ağlarına yakın olan kalkınmada öncelikli bölgelere önem verilerek yurt çapında pozitif dışsallık unsurlarının gözetildiği anlaşılmaktadır. Bu anlamda Atatürk döneminde kurulan KİT’ler sadece ekonomik değil aynı zamanda sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel gelişmenin de aktörleri olarak modernizmin ve kalkınmanın öncüsü olmuşlardır. Çalışmada bahsi geçen dönemde KİT’lerin oluşumuna katkı sağlayan politikalar; Türk İktisat Kongresi, Devletçi İktisat Politikaları ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri, Bankalar ve Sanayi Planları başlıklarında detaylı incelenerek cumhuriyetin 100. yılında KİT’lerin geçmişten günümüze kadar olan serüveni ele alınmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. yılında, ülkenin sürdürülebilir ilerleme ve kalkınmasında yapılan ar... more Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. yılında, ülkenin sürdürülebilir ilerleme ve kalkınmasında yapılan araştırma faaliyetlerinde önderlik etmek görevinin yanında, gençliği çağdaş bir anlayışla donatmak ülküsünü de yüklenen üniversitelerin tüm akademik disiplinlerinde sürdürülebilirliğin öneminin vurgulanması amacı ile yola çıktık.
Bu eser, farklı disiplinleri temsil eden akademisyenlerin konuyu kendi disiplinleri kapsamında üniversitelerin üç ana sorumluluğu olan eğitim-öğretim, araştırma ve topluma katkı faaliyetleri açısından değerlendirmeleri yolu ile üniversitelerin ilgili dönüşümüne katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu hedef doğrultusunda üniversitelerin itibar ve sorumlulukları anlamında hak ettikleri yere gelmelerini dileyerek, alanlarında değerli akademisyenlerimizin katkılarıyla hazırladığımız kitabımızın bu alan için referans olmasını umut ediyor, gerek küresel gerekse Türkiye'nin sürdürülebilirlik amaçlarına ulaşabilmesi için bu toplu katkıyı, bir ilk çalışma olarak akademik dünyaya sunuyoruz.
Vakıf medeniyeti olarak da bilinen Osmanlı’da vakıf kurumu eğitimden sağlığa, kültürel hizmetlerd... more Vakıf medeniyeti olarak da bilinen Osmanlı’da vakıf kurumu eğitimden sağlığa, kültürel hizmetlerden beledi hizmetlere kadar hayatın her alanında çeşitli katkılar sağlamıştır. Kurumun yaygınlığı ve kapsayıcılığı günümüze ulaşan çok sayıda vakfiye içeriğinden tespit edilmektedir. Vakfiyelerde vakfın ciheti doğrultusunda ne tür hizmetler verildiği ayrıntılarıyla kayıtlıdır. Ayrıca, kişilerin mal varlıkları, mimari eserler, kamu görevlileri, hukuki işlemler, mahalleler, aile üyeleri hakkında bilgiler gibi pek çok konu işlenmiştir. Para vakıflarına ait vakfiyelerde ise bahsi geçen konulara ilaveten vakfedilen nakitler, işletim usulleri, nema oranları, elde edilecek gelirlerin kullanımına ait detaylar da söz konusudur. Çalışmanın amacı para vakıflarının işleyiş prensiplerini ortaya koymak ve para vakıflarının sosyoekonomik yönden Osmanlı toplum yaşantısına katkılarını araştırmaktır. Örneklem alanı olarak, erken dönemlerden itibaren para vakfı vakfiyelerinin bulunduğu İstanbul Balat Şer’iy...
Müslümanların kurdukları ilk vakıflarda dinî değerler ön plana çıkmış ve buna bağlı olarak dinî h... more Müslümanların kurdukları ilk vakıflarda dinî değerler ön plana çıkmış ve buna bağlı olarak dinî hizmetlere öncelik verilmiştir. Gerek toplumun değişen ve çoğalan ihtiyaçları ve gerek ise vâkıfların istekleri doğrultusunda vakıflar, zamanla hizmet çeşitliliği bakımından daha kapsamlı hale gelmiştir. İşte bu sayede Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim, sağlık, kültür, imar, altyapı, din hizmetleri gibi toplumu ilgilendiren pek çok alandaki hizmetler vakıflar yoluyla yapılmaya başlanmıştır. Para vakıfları, ifa edilen bu işlemlerin sürdürülebilirliğini sağlamada, diğer bir ifade ile hizmetlerin finansmanında, önemli katkı sağlayan kurumlardan olmuşlardır. Bu çalışmada Osmanlı vakıf sisteminin bir parçası olan para vakıflarının kısaca tanıtımı yapılmış, İstanbul Müftülüğü Meşihat Arşivi’nde 1698 numara ile kayıtlı Şeyhü’l-İslâm Ömer Hüsâmeddin Efendi ve Kazasker Mehmed Vahid Efendilere ait para vakıflarının muhasebe defteri değerlendirilmiştir. Bu bağlamda, 1902-1936 tarihlerini kapsayan def...
Para vakfi calismalari genellikle vakif, donem, bolge ya da avariz-esnaf sandiklari gibi belirli ... more Para vakfi calismalari genellikle vakif, donem, bolge ya da avariz-esnaf sandiklari gibi belirli bir sosyal zumre kapsaminda ele alinmakta ve kendi sinirlari icinde deger- lendirilmektedir. Bu calismada, sinirlamanin kapsami oldukca genisletilerek secilmis bir mahkeme catisi altinda sayilan basliklarin tumu ele alinmistir. Calisma, incelenmis para vakfi vakfiye sayisini cogaltarak âtilmis gibi duran vakif sisteminin aslinda hare- ketli oldugunu ispat etme arayisinin bir parcasidir. Dahasi, sistematik bir arastirmanin ucuncu etabi oldugu icin karsilastirma zeminini de genisletmistir. Bu kapsamda Yenikoy Mahkemesi’nde, 1591-1883 arasinda kayitli 59 para vakfi vakfiyesi degerlendirilmistir. Ardindan Davutpasa ve Evkaf Muhasebeciligi Mahke- meleri bulgulari da eklenerek 1491-1911 yillari arasinda 371 vakfiyeden elde edilen sonuclar toplu ele alinmistir. Neticede, para vakfi sayisi, vakfedilen meblaglar ve isle- yisin Osmanli’nin askeri, mali, sosyo-ekonomik politikalarindan bagimsiz olm...
Journal of Tourism Intelligence and Smartness, 2022
Piyasalarda 20. yüzyılın sonlarından itibaren klasik üretim sektörlerinin yanında kişisel yetenek... more Piyasalarda 20. yüzyılın sonlarından itibaren klasik üretim sektörlerinin yanında kişisel yeteneklerin ön plana çıktığı yaratıcı ekonomi sektörleri de yer almaya başladı. Bu sektörler coğrafya-tarih-gelenek-görenek ve toplumsal değerlerle beslenmiş kişisel yetenekler sayesinde ülke refahını artırmakta söz sahibi oldular. Yaratıcı ekonomi alanında faaliyet gösteren aktörlerin yöreselliği ön plana çıkardığı ürünleri refahın eşit dağıtımı diğer bir deyişle bölgesel kalkınma açısından da oldukça önemlidir. Dahası, yaratıcı ekonomi alanları çevre, ekonomi, kültür ve sosyal boyut gibi sürdürülebilir kılınması gereken unsurlarla da yakın ilişki içine girdiler. Kişisel yeteneklerin ön planda olduğu sosyo-kültürel hayatın birikimlerini yansıtan sektörlerden biri de gastronomidir. Bu birikimlerin ekonomik hayatta daha fazla değer kazanabilmesi gastronominin yaratıcı ekonomi alanı olarak kabulü ile ilişkilidir. Çalışmanın amacı gastronomi ve ekonominin ortak noktalarını gastroekonomi başlığında kavramsallaştırmak, gastronomiyi yaratıcı ekonomi alanı olarak tartışmaya açmaktır. Neticede her iki disiplinin birlikteliği refah seviyesini yükseltici, bölgesel kalkınmaya yardımcı, sosyal koşulları ve doğal çevreyi iyileştirici bir güç oluşturarak sürdürülebilirliğe katkı sağladığı tespit edilmiştir.
Para vakfı çalışmaları genellikle vakıf, dönem, bölge ya da avarız-esnaf sandıkları gibi belirli ... more Para vakfı çalışmaları genellikle vakıf, dönem, bölge ya da avarız-esnaf sandıkları gibi belirli bir sosyal zümre kapsamında ele alınmakta ve kendi sınırları içinde değer- lendirilmektedir. Bu çalışmada, sınırlamanın kapsamı oldukça genişletilerek seçilmiş bir mahkeme çatısı altında sayılan başlıkların tümü ele alınmıştır. Çalışma, incelenmiş para vakfı vakfiye sayısını çoğaltarak âtılmış gibi duran vakıf sisteminin aslında hare- ketli olduğunu ispat etme arayışının bir parçasıdır. Dahası, sistematik bir araştırmanın üçüncü etabı olduğu için karşılaştırma zeminini de genişletmiştir. Bu kapsamda Yeniköy Mahkemesi’nde, 1591-1883 arasında kayıtlı 59 para vakfı vakfiyesi değerlendirilmiştir. Ardından Davutpaşa ve Evkaf Muhasebeciliği Mahke- meleri bulguları da eklenerek 1491-1911 yılları arasında 371 vakfiyeden elde edilen sonuçlar toplu ele alınmıştır. Neticede, para vakfı sayısı, vakfedilen meblağlar ve işle- yişin Osmanlı’nın askeri, mali, sosyo-ekonomik politikalarından bağımsız olmadığı anlaşılmıştır. Ayrıca, vakıf hizmetlerinin vâkıfların dönemsel politikalara uygun tavır almaları sayesinde sürdürülebilir kılındığı tespit edilmiştir.
It is known that people do not merely consider their interests but also have been thinking about ... more It is known that people do not merely consider their interests but also have been thinking about other people with empathy in making decisions since the very first day of their existence. This type of positive social behavior is considered as altruism, empathy and love toward others. Altruistic behaviors, exhibited without expecting a reward or something in return, prioritize the benefit of the others. Although mainstream economics mentions individuals maximizing their own interests, any behavior that will increase the welfare of the other regardless of interest is essentially an economic action. The aim of the study is to investigate the behaviors of Ottoman waqf founders in favor of others or non-selfish behaviors in terms of altruistic features based on behavioral economics games and concepts. After all, it was determined that empathy-induced altruistic behavior that emerged in the ultimatum, dictator, trust and public good games, were the same as the waqf founders’ altruistic behaviors.
Öz: İnsanların var oldukları ilk günden beri aldıkları kararlarda sadece kendi faydalarını gözetmedikleri empati kurarak diğer insanları da düşündükleri bilinmektedir. Bu tarz olumlu sosyal davranışlar alturizm, empati ve başkalarını sevmek olarak değerlendirilmektedir. Alturizm olarak da kavramsallaştırılan ödül veya karşılık beklemeden sergilenen ve kişinin bir bedel ödeyebileceği alturistik davranış, diğerinin faydasını öncelemektedir. Ana akım iktisat bireylerin kendi çıkarlarını maksimize etmesinden bahsetmesine rağmen, çıkar gözetmeden diğerinin refahını arttıracak her türlü davranış da özünde iktisadi bir eylemdir. Çalışmanın amacı Osmanlı vakıf kurucularının başkalarının çıkarını gözeten veya bencil olmayan davranışlarını davranışsal iktisat oyunları ve kavramlarından yola çıkarak alturistik özellikler açısından araştırmaktır. Sonuç olarak, ültimatom, diktatör, güven ve kamu malı oyunlarında ortaya çıkan empatiye bağlı alturistik davranışın vakıf kurucularının alturistik davranışlarıyla aynı olduğu belirlenmiştir.
21.yüzyılın başlarından itibaren özel sektör, kamu ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) hizmet sı... more 21.yüzyılın başlarından itibaren özel sektör, kamu ve sivil toplum kuruluşlarının (STK) hizmet sınırlarının iyice bulanıklaşmasıyla sosyal girişimcilik adı altında yeni bir alan açılmıştır. Bu alanda ekonomik değişim ve dönüşüm sonunda ne geleneksel sektörlerin içinde ne de büsbütün dışında üçünü aynı çatı altında birleştiren sosyal girişimler ortaya çıkmıştır. Bu girişimler toplumsal fayda/sosyal fayda üretmek ve sürdürülebilir kılmak adına ekonomik anlamda kâr da elde etmektedir. Kâr, asıl amaç değil sosyal faydaya ulaşmak için bir araçtır. Bu sayede sadece bağışlardan gelecek finansal desteğe bağlı kalmadan kendi ticari işlemleri ile organizasyonlarını sürdürülebilir kılan sosyal girişimcilerin eli güçlenmiştir.Tarihsel verilere bakıldığında geçmişte yaklaşık 500 yıl sosyal girişimlere benzer şekilde çalışmış fakat günümüzde faaliyet göstermeyen para vakıfları dikkat çekmektedir. Bu vakıflarda vakfedilen paraların işletilmesi ile elde edilen kârın sosyal fayda yaratacak şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. Çalışma prensipleri incelendiğinde para vakıflarının girişimcilikle diğergamlığı bir arada harmanlayan kurumlar olduğunu söylemek mümkündür. Buradan yola çıkılarak çalışmada para vakıflarının günümüzün sosyal girişimciliği ile benzerlikleri araştırılmıştır. Sonuçta para vakıflarının işletme ve sosyal fayda kapsamında sosyal girişimlerle pek çok ortak yönü olduğu tespit edilerek para vakıflarından bu anlamda faydalanılması gerektiğine vurgu yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler (Keywords): Para vakfı, vâkıf, sosyal girişimcilik, sosyal girişimci, sosyal fayda
NEITHER DIRECTLY IN THE SECTORS NOR ENTIRELY OUT OF THEM WITHIN A STATE OF SINGLE PIECE; IT IS IN THE SHATTERLESS FLOW OF A WIDE AREA: FROM THE OTTOMAN CASH WAQFS TO SOCIAL ENTERPRISES
From the early 21st century onwards, a new field opened by the name of social entrepreneurship as the service limits of the private sector, public institutions and non-governmental organizations (NGO) had become fairly blurred. The end of the economic change and transformation in this field saw the emergence of social enterprises that were neither within nor totally out of the traditional sectors but brought these three together under the same roof. These enterprises also gained profit in an economic sense in the name of producing communal/social benefit and enabling its sustainability. The profit is not the primary objective but an instrument in the way to reach social benefit. By this means, only the entrepreneurs who managed to sustain their organizations by means of their own commercial transactions without depending on the financial support provided by endowment were able to strengthen their hands. Considering the historical data, cash waqs that functioned in a similar way to social enterprises for almost 500 years in the past but do not operate at the present time draw attention. It has been identified that these waqfs utilized the profit, which had been made through the operation of endowed cash, for the sake of social benefit. When examined their operation principles, it is possible to state that cash waqfs were institutions that integrated entrepreneurship and altruism into one another. From this point of view, this study has researched the similarities between cash waqfs and the social entrepreneurship of our present day. Based on the detection that the related cash waqfs ultimately had several common points with social enterprises within the context of management and social benefit, and thus, the necessity of benefiting from cash waqfs in this sense has been emphasized. Key Words: Casq Waqs, waqf founders, social entrepreneurship, social entrepreneur, social benefit.
Devletler mensup oldukları din ve gelenek-görenekleri doğrultusunda oluşturdukları hukuk kurallar... more Devletler mensup oldukları din ve gelenek-görenekleri doğrultusunda oluşturdukları hukuk kuralları çerçevesinde yetimlerin yaşama koşullarını mümkün olduğunca üst seviyelerde tutmaya özen göstermişlerdir. Osmanlı'da ise yetimler; yakın akrabaların gözetimi, koruyucu aile uygulaması, hayırseverlerin ve devlet kurumlarının desteği, evlat edindirme politikaları ile rüşt yaşına gelene kadar maddi-manevi korunmuşlardır. Kendilerine mülk-para kalan yetimlerin dışarıdan herhangi bir maddi desteğe ihtiyaç duymadan yaşantılarını devam ettirmek için hukuki düzenlemelerin yanı sıra vasi uygulaması devreye sokulmuştur. Çalışma, Osmanlı Devleti'nde 16. ve 17. yüzyıllarda yetimlere kalan mülk ve paralar üzerine odaklanmıştır. Bu kapsamda yetim ihtiyaçlarının karşılanması amacı ile mülklerin yıpranmadan işlevini sürdürebilmesi, paraların değerini kaybetmeden korunabilmesi için alınan önlemlere dikkat çekilmiştir. Paraları değerlendirme usulleri, gerektiğinde satılan, kiralanan ya da tamir edilen mallar, hisselere ayrılmış olanlar ve mülk dışındaki yetim malları araştırılmıştır. Çalışmada esas kaynak olarak İstanbul Kadı Sicillerinin latinize edilmiş 40 cildinden yetim-vasi-eytam gibi referans kelimelerin geçtiği hüccetler kullanılmıştır. States have cared to keep the living conditions of orphans as high as possible within the framework of the rules of law established in line with their religion and customs-traditions. As for the orphans in the Ottoman Empire, they were materially and spiritually protected until they reached lawful age within the supervision of close relatives, foster family practice, the support of philanthropists and government agencies as well as the adoption policies. In addition to legal arrangements, a guardian practice was put into action in order to maintain the lives of orphans who inherited property-money without the need for any external financial support. This study focuses on the property and money bequested to orphans in the Ottoman Empire during the 16th and 17th centuries. In this context, special attention has been paid to the measures taken to maintain the function of the property without fraying out and to preserve the money without monetary depreciation in order to meet the needs of orphans. Procedures for assessing money, items sold, rented or repaired when needed, divided shares and the orphan goods other than property have been examined. Out of the 40 latinized volumes of İstanbul Kadi Records, the documents which involve reference words like orphan-guardian have been used as a resource.
Handbook of Research on Decision-Making Techniques in Financial Marketing, 2020
It is possible to take the concepts of economic geography, regional production, and competition, ... more It is possible to take the concepts of economic geography, regional production, and competition, often mentioned nowadays, back to the transition to the established order in the historical process, in other words, to the agricultural revolution. However, systematically developing and implementing methods was started by Ahi Evran about 800 years ago. The working order of the Akhi-Tradesmen Organization created by Evran, based on the understanding of the economy will serve the human, not human to economy, bears a resemblance to today's agglomeration system. The fact that production factors, which are agglomerated in a specified geographical area, work with optimum efficiency spurs competitiveness. Within this framework, this chapter reveals the implementation of regional agglomeration model in Ottoman territories in ......
Öz
Osmanlı günlük hayatının vazgeçilmez unsuru olan vakıfların sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik a... more Öz Osmanlı günlük hayatının vazgeçilmez unsuru olan vakıfların sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik alanlarda yapmış oldukları hizmetlerin yıllar içinde çeşitlendiği bilinmektedir. Konu hakkındaki detayları vakıfların kuruluş senetleri olan vakfiyelerde bulmak mümkündür. Hayırseverler vakfiyeler sayesinde duygu ve düşüncelerini somutlaştırırken aynı zamanda yaşadıkları dönemi yansıtan bilgileri günümüze kadar ulaştırmışlardır. Bu kapsamda Osmanlı kent tarihi çalışmalarında vakfiyeler üzerinden ilerlemek birincil kaynaklardan detaylı sonuçlara ulaşabilmenin şartlarından biri olarak görülmüştür. Vakıf kaynaklı yapılan çalışmalar genellikle gayrimenkul vakıflar üzerinden örneklenmiş menkul vakıflardan yeterince istifade edilmemiştir. Sınırlı sayıdaki menkul vakıf araştırmalarında ise para vakıfları ön plana çıkmıştır. Söz konusu araştırmalarda para vakıfları kredi unsuru olarak ele alındığından sadece sayısal verileri ekonomik alanlarda değerlendirilmiştir. Vakfiyeler bütün halinde incelendiğinde ise para vakıflarının bilinenin ötesinde en az gayrimenkul vakıflar kadar sosyo-kültürel bilgiler içerdiği görülmektedir. Çalışmanın amacı, para vakıflarını sıkıştıkları dar çerçevenin dışına taşıyarak vakıf eserlerin/hayratların sürdürülebilirliğine katkılarını araştırmaktır. Seçilen örnekler sayesinde birden fazla para vakfının katkı sağladığı hayratların yıllar içerisinde geçirdiği değişimler takip edilmiştir.
Ankara Düşünce ve Araştırma Merkezi Sosyal Bilimler Dergisi, 2019
ÖZ Son yıllarda ön plana çıkan iktisadi kalkınma ve ülkelerin kalkınma tecrübelerinin karşılaştır... more ÖZ Son yıllarda ön plana çıkan iktisadi kalkınma ve ülkelerin kalkınma tecrübelerinin karşılaştırılması ile ilgili çalışmalarda kurumsal bakış açısı önemli bir yer tutmaktadır. Söz konusu çalışmalar her ne kadar ülkeler arası gelişmişlik farklarına tarihsel yönden farklı açıklamalar getirmeye çalışsalar da tarihi kurum ve tecrübelere bakışları, bu kurumların kendi tarihsel bağlamları içinde incelenmesi ve bu kurumları ortaya çıkaran fikirsel altyapının, iktisadi sistem tasavvurunun incelenmesi anlamında eksik kalmaktadır. Bu çalışma Osmanlı Devleti tecrübesinde kurum olarak vakıfların ve özelde para vakıflarının önemini ve işlevini tarihi vesikalarla incelemekle beraber bu kurumların ortaya çıkmasına sebep olan iktisadi düşünce altyapısına dikkat çekiyor. Bunu yaparken, kurumsal teori çerçevesinde iktisat tarihi, siyasal iktisat, iktisadi kalkınma ve iktisadi fikirlerin kurumların oluşumuna yaptığı etki ile disiplinler arası bir bakış açısı ile para vakıflarını ortaya çıkaran iktisadi zihniyeti gözden geçiriyor. Bu çalışma gösteriyor ki, para vakıfları dışlayıcı değil kapsayıcı kurumlar olarak yüzyıllar boyunca tarihi şartlara uyum göstermiş, Osmanlı Devleti siyasal ve iktisadi sisteminin sürdürülebilir kılınmasında önemli etkenlerden biri olmuşlardır ve günümüzdeki sürdürülebilir ve eşitlikçi gelir paylaşımı tartışmalarına da ışık tutmaktadırlar.
Toplumlar, tarih boyunca kıymet hükümlerine, gelenek-göreneklerine, dini inançlarına bağlı olarak... more Toplumlar, tarih boyunca kıymet hükümlerine, gelenek-göreneklerine, dini inançlarına bağlı olarak imkanları ölçüsünde yetimlerini koruyup gözetmişlerdir. Osmanlı’da bu konuda gerekli hassasiyeti göstererek yetimlerini korumak için vesayet uygulamasını geliştirmiştir. Yetim mallarını idare ve himayeye ilişkin sorumluluk verilen vasi, uygulamanın baş aktörüdür. Vesayetin yanı sıra, vakıf kurumu da yetimlere yönelik düzenlemeler yapmıştır. Şahısların kurduğu vakıflar tarafından yapılan yardımlara ilaveten avarız sandıkları, esnaf sandıkları ve yeniçeri sandıkları gibi vakıf sandıklar kendi zümrelerinin yetimlerine katkı sağlamışlardır. Ayrıca 19.yy’da kurulmaya başlayan fakat vakıf olmayan eytam sandıkları da yetim mallarını bir araya toplayarak değerlendirmiştir. Bugüne kadar eytam konusunda yapılan çalışmalar yetim hakları, vasi tayini, tereke taksimi ve nafaka belirlenmesi üzerine odaklanırken gelir boyutu ihmal edilmiştir. Bu kapsamda terekelerden taksim edilip vasinin yönetimine verilen menkul ve gayrimenkullerin nasıl değerlendirildiği meselesi ön plana çıkmaktadır. Yetimin belirlenen nafakasının sürdürülebilir kılınması ve aynı zamanda malların değerini yitirmeden kalabilmesi, farklı finansal araçların kullanımı ile gerçekleştirilmiştir. Vasi yetkisindeki mallar ile vakıflar ve sandıklarda yetimlere ayrılan menkul ve/veya gayri menkuller şer’i işletme usullerine göre değerlendirilip kazanç sağlanmıştır. Çalışmanın amacı, yetim mallarının değerlendirilmesinde kullanılan finansal araçları tespit ederek yıllar içindeki değişim ve dönüşümü takip edebilmektir. Bu kapsamda özellikle dönem kısıtlamasına gidilmeyerek, yetim paralarından verilen krediler ve karşılığında alınan rehin mallar, nakit paraların işletme usulleri ve nema oranları, kurulan ortaklıklar, gayrimenkullerin kiraları ve gereken bakım masrafları süreç içinde değerlendirilmiştir. Ayrıca, merkezileştirme çalışmaları sırasında vasi yetkisindeki eytam mallarının öncelikle eytam sandıklarında sonrasında Eytam Nezareti’nde toplanmaya başlaması ile devam eden kurumsallaşma aşamasının ekonomik yönleri incelenmiştir. Belgeler, Kadı Sicillerinde ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi kaynaklarında; vasi tayinleri, anlaşmazlık hüccetleri, yetimlerin rüşt yaşına geldiklerini gösterir hüccetler, vakfiyeler, muhasebe kayıtları, terekeler, kurumlar arasındaki yazışmalar, eytam sandığı defterleri ve nizamnameler gibi birincil kaynaklardan takip edilmiştir. Ayrıca konu hakkında yapılmış transkripsiyon çalışmaları ile makale, kitap ve tezlerden faydalanılmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Vasi, Yetim, Eytam Sandığı, Kredi In history, societies protected and guarded their orphans within the bounds of possibility and based on their value judgements, customs and traditions as well as religious beliefs. Likewise, the Ottoman State exercised due sensitivity in this regard and introduced the practice of guardianship so as to protect its orphans. The guardian who was assigned responsibility with respect to the management and protection of orphan goods was the leading actor of the practice. Besides guardianship, trust institutions also made adjustments aimed at orphans. In addition to the aids of foundations established by persons, such foundation funds like avarız funds, artisan funds and janissary funds contributed to the orphans of their own coteries. Similarly, the orphan funds which started to be established in the 19th century but remained far from being foundations evaluated orphan goods by bringing them together too. While the studies carried out up to the present on the subject of orphans focused upon orphan rights, the appointment of guardianship, the distribution of heritage and the determination of subsistence, the financial dimension related to incomes has been neglected. In this regard, the issue of how the movables and immovables allotted from estates and given to the management of the guardian were evaluated comes into prominence. The sustainability of the orphan’s determined subsistence and maintenance of goods without losing their value at the same time were performed by means of various financial instruments. The property under the authority of guardian as well as the movables and/or immovables allocated for orphans in foundations and funds were appraised in accordance with religious operating procedures, and profits were derived accordingly. The aim of this study is to identify the financial instruments used in the evaluation of orphan property and pursue the change and transformation over the years. In this respect, the credits given from orphan’s pension and the pledged assets received in return, the operating procedures and accretion rates of cash money, the built partnerships, and the rents and required maintenance expenses of immovables have been assessed within the process with no particular period restriction. Besides, the economic aspects of institutionalization phase progressing with the collection of orphan goods, which remained under the authority of guardians during efforts made for centralization, primarily in orphan funds and then in the Ministry of Orphanage have been analyzed. The documents have been followed from such primary sources like the appointments of guardianship, disagreement deeds, papers documenting orphans’ age of puberty, endowments, accounting records, heritages, interinstitutional correspondences, books of orphan funds and regulations available in Kadi records and the Ottoman Archive of the Prime Ministry sources. The transcription studies, articles, books and theses concerning the related issue have also been of use in the making of this study. Key Words: Ottoman, Guardian, Orphan, Orphan Fund, Credit
Uploads
Papers by Çiğdem Gürsoy
Birleşmiş Milletlerin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını (SKA) yayınlamasının ardından raporlar verilen
amaçlar doğrultusunda revize edilmeye başlanmıştır. Şirketler iş planlarını SKA gözeterek oluşturduklarında kavrama
mesafeli şirketlere göre finansal performansları, toplumsal faydaya katkıları ve çevre hassasiyetleri üst düzeyde
olmuştur. Çalışmanın amacı; Borsa İstanbul’da yeni bir finansal araç olarak oluşturulmuş BIST Sürdürülebilirlik 25
Endeksi’nde yer alan şirketlerin finans, topluma katkı ve çevre konusundaki davranışlarını irdelemektir. Bu amaçla,
listedeki şirketlerin GRI dahil sürdürülebilirlik raporları, şirket internet sayfaları ve BM Küresel İlkeler Anlaşması’nı
kabul durumları gibi kamuya açık beyanlarından yola çıkılmıştır. İş süreçlerini ve bilgi paylaşımlarını SKA ile entegre
eden şirketlerin daha şeffaf, hesap verilebilir ve güvenilir olma yolunda çaba gösterdikleri tespit edilmiştir.
Bu kapsamda yabancı girişimcileri piyasalardan uzaklaştırmak gibi ani yaptırımlar yerine yerli girişimcilere imkân sağlanması yönünde birtakım uygulamalara gidilmiştir. Kanunlar çıkarılmış, bankalar açılmış, kredi destekleri ile yabancı sermayenin payı zaman içinde azaltılmıştır. Bu aşamada yerli üreticiye ucuz girdi sağlamak amacıyla tamamının ya da büyük kısmının devlete ait olduğu ve işleyişlerinin denetlendiği iktisadi teşebbüslere gereksinim duyulmuştur. Önceleri temkinli yaklaşılan Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) 1930’lara gelindiğinde büyük kombinalar şeklinde kurulmaya başlanmıştır. Dünyada devletçi politikalara geçildiği dönemde Türkiye’de de ithal ikameci politikalar benimsenmiş, özellikle fazla sermaye gerektiren sektörlerde etkisi genişlemeye başlamıştır. Amaç, kısıtlı kaynakları en etkili şekilde kullanarak ekonomik büyüme hızını sürdürülebilir kılmak ve yatırımları kârlı hale getirebilmektir (Yüksel, 1999, s. 206). Devletçi politikaların tam anlamıyla hayata geçmesi Atatürk’ün modernleşmeye yönelik planlı çalışmalarının başlangıcı olan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı ile mümkün olmuştur. Tasarlanan plan ekonominin tümünü kapsayan makro bir çerçeveden ziyade zorunlu tüketim mallarının yurtiçinde üretilmesine yöneliktir. Sanayi sektörü ağırlıklı olarak 1934-1938 döneminde uygulanan ilk planda öncelik, üç beyazlar (un, şeker, pamuk) ve üç siyahlar (petrol, kömür, demir) üretimine verilmiştir. Yatırımlarda ham madde kaynaklarına ve ulaşım ağlarına yakın olan kalkınmada öncelikli bölgelere önem verilerek yurt çapında pozitif dışsallık unsurlarının gözetildiği anlaşılmaktadır. Bu anlamda Atatürk döneminde kurulan KİT’ler sadece ekonomik değil aynı zamanda sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel gelişmenin de aktörleri olarak modernizmin ve kalkınmanın öncüsü olmuşlardır. Çalışmada bahsi geçen dönemde KİT’lerin oluşumuna katkı sağlayan politikalar; Türk İktisat Kongresi, Devletçi İktisat Politikaları ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri, Bankalar ve Sanayi Planları başlıklarında detaylı incelenerek cumhuriyetin 100. yılında KİT’lerin geçmişten günümüze kadar olan serüveni ele alınmıştır.
Bu eser, farklı disiplinleri temsil eden akademisyenlerin konuyu kendi disiplinleri kapsamında üniversitelerin üç ana sorumluluğu olan eğitim-öğretim, araştırma ve topluma katkı faaliyetleri açısından değerlendirmeleri yolu ile üniversitelerin ilgili dönüşümüne katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu hedef doğrultusunda üniversitelerin itibar ve sorumlulukları anlamında hak ettikleri yere gelmelerini dileyerek, alanlarında değerli akademisyenlerimizin katkılarıyla hazırladığımız kitabımızın bu alan için referans olmasını umut ediyor, gerek küresel gerekse Türkiye'nin sürdürülebilirlik amaçlarına ulaşabilmesi için bu toplu katkıyı, bir ilk çalışma olarak akademik dünyaya sunuyoruz.
Kişisel yeteneklerin ön planda olduğu sosyo-kültürel hayatın birikimlerini yansıtan sektörlerden biri de gastronomidir. Bu birikimlerin ekonomik hayatta daha fazla değer kazanabilmesi gastronominin yaratıcı ekonomi alanı olarak kabulü ile ilişkilidir. Çalışmanın amacı gastronomi ve ekonominin ortak noktalarını gastroekonomi başlığında kavramsallaştırmak, gastronomiyi yaratıcı ekonomi alanı olarak tartışmaya açmaktır. Neticede her iki disiplinin birlikteliği refah seviyesini yükseltici, bölgesel kalkınmaya yardımcı, sosyal koşulları ve doğal çevreyi iyileştirici bir güç oluşturarak sürdürülebilirliğe katkı sağladığı tespit edilmiştir.
Öz: İnsanların var oldukları ilk günden beri aldıkları kararlarda sadece kendi faydalarını gözetmedikleri empati kurarak diğer insanları da düşündükleri bilinmektedir. Bu tarz olumlu sosyal davranışlar alturizm, empati ve başkalarını sevmek olarak değerlendirilmektedir. Alturizm olarak da kavramsallaştırılan ödül veya karşılık beklemeden sergilenen ve kişinin bir bedel ödeyebileceği alturistik davranış, diğerinin faydasını öncelemektedir. Ana akım iktisat bireylerin kendi çıkarlarını maksimize etmesinden bahsetmesine rağmen, çıkar gözetmeden diğerinin refahını arttıracak her türlü davranış da özünde iktisadi bir eylemdir. Çalışmanın amacı Osmanlı vakıf kurucularının başkalarının çıkarını gözeten veya bencil olmayan davranışlarını davranışsal iktisat oyunları ve kavramlarından yola çıkarak alturistik özellikler açısından araştırmaktır. Sonuç olarak, ültimatom, diktatör, güven ve kamu malı oyunlarında ortaya çıkan empatiye bağlı alturistik davranışın vakıf kurucularının alturistik davranışlarıyla aynı olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler (Keywords): Para vakfı, vâkıf, sosyal girişimcilik, sosyal girişimci, sosyal fayda
NEITHER DIRECTLY IN THE SECTORS NOR ENTIRELY OUT OF THEM WITHIN A STATE OF SINGLE PIECE; IT IS IN THE SHATTERLESS FLOW OF A WIDE AREA: FROM THE OTTOMAN CASH WAQFS TO SOCIAL ENTERPRISES
From the early 21st century onwards, a new field opened by the name of social entrepreneurship as the service limits of the private sector, public institutions and non-governmental organizations (NGO) had become fairly blurred. The end of the economic change and transformation in this field saw the emergence of social enterprises that were neither within nor totally out of the traditional sectors but brought these three together under the same roof. These enterprises also gained profit in an economic sense in the name of producing communal/social benefit and enabling its sustainability. The profit is not the primary objective but an instrument in the way to reach social benefit. By this means, only the entrepreneurs who managed to sustain their organizations by means of their own commercial transactions without depending on the financial support provided by endowment were able to strengthen their hands.
Considering the historical data, cash waqs that functioned in a similar way to social enterprises for almost 500 years in the past but do not operate at the present time draw attention. It has been identified that these waqfs utilized the profit, which had been made through the operation of endowed cash, for the sake of social benefit. When examined their operation principles, it is possible to state that cash waqfs were institutions that integrated entrepreneurship and altruism into one another. From this point of view, this study has researched the similarities between cash waqfs and the social entrepreneurship of our present day. Based on the detection that the related cash waqfs ultimately had several common points with social enterprises within the context of management and social benefit, and thus, the necessity of benefiting from cash waqfs in this sense has been emphasized.
Key Words: Casq Waqs, waqf founders, social entrepreneurship, social entrepreneur, social benefit.
States have cared to keep the living conditions of orphans as high as possible within the framework of the rules of law established in line with their religion and customs-traditions. As for the orphans in the Ottoman Empire, they were materially and spiritually protected until they reached lawful age within the supervision of close relatives, foster family practice, the support of philanthropists and government agencies as well as the adoption policies. In addition to legal arrangements, a guardian practice was put into action in order to maintain the lives of orphans who inherited property-money without the need for any external financial support. This study focuses on the property and money bequested to orphans in the Ottoman Empire during the 16th and 17th centuries. In this context, special attention has been paid to the measures taken to maintain the function of the property without fraying out and to preserve the money without monetary depreciation in order to meet the needs of orphans. Procedures for assessing money, items sold, rented or repaired when needed, divided shares and the orphan goods other than property have been examined. Out of the 40 latinized volumes of İstanbul Kadi Records, the documents which involve reference words like orphan-guardian have been used as a resource.
Osmanlı günlük hayatının vazgeçilmez unsuru olan vakıfların sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik alanlarda yapmış oldukları hizmetlerin
yıllar içinde çeşitlendiği bilinmektedir. Konu hakkındaki detayları
vakıfların kuruluş senetleri olan vakfiyelerde bulmak mümkündür.
Hayırseverler vakfiyeler sayesinde duygu ve düşüncelerini
somutlaştırırken aynı zamanda yaşadıkları dönemi yansıtan bilgileri
günümüze kadar ulaştırmışlardır. Bu kapsamda Osmanlı kent tarihi
çalışmalarında vakfiyeler üzerinden ilerlemek birincil kaynaklardan
detaylı sonuçlara ulaşabilmenin şartlarından biri olarak görülmüştür.
Vakıf kaynaklı yapılan çalışmalar genellikle gayrimenkul vakıflar
üzerinden örneklenmiş menkul vakıflardan yeterince istifade
edilmemiştir. Sınırlı sayıdaki menkul vakıf araştırmalarında ise para
vakıfları ön plana çıkmıştır. Söz konusu araştırmalarda para vakıfları
kredi unsuru olarak ele alındığından sadece sayısal verileri ekonomik
alanlarda değerlendirilmiştir. Vakfiyeler bütün halinde incelendiğinde
ise para vakıflarının bilinenin ötesinde en az gayrimenkul vakıflar
kadar sosyo-kültürel bilgiler içerdiği görülmektedir. Çalışmanın
amacı, para vakıflarını sıkıştıkları dar çerçevenin dışına taşıyarak
vakıf eserlerin/hayratların sürdürülebilirliğine katkılarını araştırmaktır.
Seçilen örnekler sayesinde birden fazla para vakfının katkı sağladığı
hayratların yıllar içerisinde geçirdiği değişimler takip edilmiştir.
Birleşmiş Milletlerin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarını (SKA) yayınlamasının ardından raporlar verilen
amaçlar doğrultusunda revize edilmeye başlanmıştır. Şirketler iş planlarını SKA gözeterek oluşturduklarında kavrama
mesafeli şirketlere göre finansal performansları, toplumsal faydaya katkıları ve çevre hassasiyetleri üst düzeyde
olmuştur. Çalışmanın amacı; Borsa İstanbul’da yeni bir finansal araç olarak oluşturulmuş BIST Sürdürülebilirlik 25
Endeksi’nde yer alan şirketlerin finans, topluma katkı ve çevre konusundaki davranışlarını irdelemektir. Bu amaçla,
listedeki şirketlerin GRI dahil sürdürülebilirlik raporları, şirket internet sayfaları ve BM Küresel İlkeler Anlaşması’nı
kabul durumları gibi kamuya açık beyanlarından yola çıkılmıştır. İş süreçlerini ve bilgi paylaşımlarını SKA ile entegre
eden şirketlerin daha şeffaf, hesap verilebilir ve güvenilir olma yolunda çaba gösterdikleri tespit edilmiştir.
Bu kapsamda yabancı girişimcileri piyasalardan uzaklaştırmak gibi ani yaptırımlar yerine yerli girişimcilere imkân sağlanması yönünde birtakım uygulamalara gidilmiştir. Kanunlar çıkarılmış, bankalar açılmış, kredi destekleri ile yabancı sermayenin payı zaman içinde azaltılmıştır. Bu aşamada yerli üreticiye ucuz girdi sağlamak amacıyla tamamının ya da büyük kısmının devlete ait olduğu ve işleyişlerinin denetlendiği iktisadi teşebbüslere gereksinim duyulmuştur. Önceleri temkinli yaklaşılan Kamu İktisadi Teşebbüsleri (KİT) 1930’lara gelindiğinde büyük kombinalar şeklinde kurulmaya başlanmıştır. Dünyada devletçi politikalara geçildiği dönemde Türkiye’de de ithal ikameci politikalar benimsenmiş, özellikle fazla sermaye gerektiren sektörlerde etkisi genişlemeye başlamıştır. Amaç, kısıtlı kaynakları en etkili şekilde kullanarak ekonomik büyüme hızını sürdürülebilir kılmak ve yatırımları kârlı hale getirebilmektir (Yüksel, 1999, s. 206). Devletçi politikaların tam anlamıyla hayata geçmesi Atatürk’ün modernleşmeye yönelik planlı çalışmalarının başlangıcı olan Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı ile mümkün olmuştur. Tasarlanan plan ekonominin tümünü kapsayan makro bir çerçeveden ziyade zorunlu tüketim mallarının yurtiçinde üretilmesine yöneliktir. Sanayi sektörü ağırlıklı olarak 1934-1938 döneminde uygulanan ilk planda öncelik, üç beyazlar (un, şeker, pamuk) ve üç siyahlar (petrol, kömür, demir) üretimine verilmiştir. Yatırımlarda ham madde kaynaklarına ve ulaşım ağlarına yakın olan kalkınmada öncelikli bölgelere önem verilerek yurt çapında pozitif dışsallık unsurlarının gözetildiği anlaşılmaktadır. Bu anlamda Atatürk döneminde kurulan KİT’ler sadece ekonomik değil aynı zamanda sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel gelişmenin de aktörleri olarak modernizmin ve kalkınmanın öncüsü olmuşlardır. Çalışmada bahsi geçen dönemde KİT’lerin oluşumuna katkı sağlayan politikalar; Türk İktisat Kongresi, Devletçi İktisat Politikaları ve Kamu İktisadi Teşebbüsleri, Bankalar ve Sanayi Planları başlıklarında detaylı incelenerek cumhuriyetin 100. yılında KİT’lerin geçmişten günümüze kadar olan serüveni ele alınmıştır.
Bu eser, farklı disiplinleri temsil eden akademisyenlerin konuyu kendi disiplinleri kapsamında üniversitelerin üç ana sorumluluğu olan eğitim-öğretim, araştırma ve topluma katkı faaliyetleri açısından değerlendirmeleri yolu ile üniversitelerin ilgili dönüşümüne katkı sağlamayı amaçlamaktadır. Bu hedef doğrultusunda üniversitelerin itibar ve sorumlulukları anlamında hak ettikleri yere gelmelerini dileyerek, alanlarında değerli akademisyenlerimizin katkılarıyla hazırladığımız kitabımızın bu alan için referans olmasını umut ediyor, gerek küresel gerekse Türkiye'nin sürdürülebilirlik amaçlarına ulaşabilmesi için bu toplu katkıyı, bir ilk çalışma olarak akademik dünyaya sunuyoruz.
Kişisel yeteneklerin ön planda olduğu sosyo-kültürel hayatın birikimlerini yansıtan sektörlerden biri de gastronomidir. Bu birikimlerin ekonomik hayatta daha fazla değer kazanabilmesi gastronominin yaratıcı ekonomi alanı olarak kabulü ile ilişkilidir. Çalışmanın amacı gastronomi ve ekonominin ortak noktalarını gastroekonomi başlığında kavramsallaştırmak, gastronomiyi yaratıcı ekonomi alanı olarak tartışmaya açmaktır. Neticede her iki disiplinin birlikteliği refah seviyesini yükseltici, bölgesel kalkınmaya yardımcı, sosyal koşulları ve doğal çevreyi iyileştirici bir güç oluşturarak sürdürülebilirliğe katkı sağladığı tespit edilmiştir.
Öz: İnsanların var oldukları ilk günden beri aldıkları kararlarda sadece kendi faydalarını gözetmedikleri empati kurarak diğer insanları da düşündükleri bilinmektedir. Bu tarz olumlu sosyal davranışlar alturizm, empati ve başkalarını sevmek olarak değerlendirilmektedir. Alturizm olarak da kavramsallaştırılan ödül veya karşılık beklemeden sergilenen ve kişinin bir bedel ödeyebileceği alturistik davranış, diğerinin faydasını öncelemektedir. Ana akım iktisat bireylerin kendi çıkarlarını maksimize etmesinden bahsetmesine rağmen, çıkar gözetmeden diğerinin refahını arttıracak her türlü davranış da özünde iktisadi bir eylemdir. Çalışmanın amacı Osmanlı vakıf kurucularının başkalarının çıkarını gözeten veya bencil olmayan davranışlarını davranışsal iktisat oyunları ve kavramlarından yola çıkarak alturistik özellikler açısından araştırmaktır. Sonuç olarak, ültimatom, diktatör, güven ve kamu malı oyunlarında ortaya çıkan empatiye bağlı alturistik davranışın vakıf kurucularının alturistik davranışlarıyla aynı olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler (Keywords): Para vakfı, vâkıf, sosyal girişimcilik, sosyal girişimci, sosyal fayda
NEITHER DIRECTLY IN THE SECTORS NOR ENTIRELY OUT OF THEM WITHIN A STATE OF SINGLE PIECE; IT IS IN THE SHATTERLESS FLOW OF A WIDE AREA: FROM THE OTTOMAN CASH WAQFS TO SOCIAL ENTERPRISES
From the early 21st century onwards, a new field opened by the name of social entrepreneurship as the service limits of the private sector, public institutions and non-governmental organizations (NGO) had become fairly blurred. The end of the economic change and transformation in this field saw the emergence of social enterprises that were neither within nor totally out of the traditional sectors but brought these three together under the same roof. These enterprises also gained profit in an economic sense in the name of producing communal/social benefit and enabling its sustainability. The profit is not the primary objective but an instrument in the way to reach social benefit. By this means, only the entrepreneurs who managed to sustain their organizations by means of their own commercial transactions without depending on the financial support provided by endowment were able to strengthen their hands.
Considering the historical data, cash waqs that functioned in a similar way to social enterprises for almost 500 years in the past but do not operate at the present time draw attention. It has been identified that these waqfs utilized the profit, which had been made through the operation of endowed cash, for the sake of social benefit. When examined their operation principles, it is possible to state that cash waqfs were institutions that integrated entrepreneurship and altruism into one another. From this point of view, this study has researched the similarities between cash waqfs and the social entrepreneurship of our present day. Based on the detection that the related cash waqfs ultimately had several common points with social enterprises within the context of management and social benefit, and thus, the necessity of benefiting from cash waqfs in this sense has been emphasized.
Key Words: Casq Waqs, waqf founders, social entrepreneurship, social entrepreneur, social benefit.
States have cared to keep the living conditions of orphans as high as possible within the framework of the rules of law established in line with their religion and customs-traditions. As for the orphans in the Ottoman Empire, they were materially and spiritually protected until they reached lawful age within the supervision of close relatives, foster family practice, the support of philanthropists and government agencies as well as the adoption policies. In addition to legal arrangements, a guardian practice was put into action in order to maintain the lives of orphans who inherited property-money without the need for any external financial support. This study focuses on the property and money bequested to orphans in the Ottoman Empire during the 16th and 17th centuries. In this context, special attention has been paid to the measures taken to maintain the function of the property without fraying out and to preserve the money without monetary depreciation in order to meet the needs of orphans. Procedures for assessing money, items sold, rented or repaired when needed, divided shares and the orphan goods other than property have been examined. Out of the 40 latinized volumes of İstanbul Kadi Records, the documents which involve reference words like orphan-guardian have been used as a resource.
Osmanlı günlük hayatının vazgeçilmez unsuru olan vakıfların sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik alanlarda yapmış oldukları hizmetlerin
yıllar içinde çeşitlendiği bilinmektedir. Konu hakkındaki detayları
vakıfların kuruluş senetleri olan vakfiyelerde bulmak mümkündür.
Hayırseverler vakfiyeler sayesinde duygu ve düşüncelerini
somutlaştırırken aynı zamanda yaşadıkları dönemi yansıtan bilgileri
günümüze kadar ulaştırmışlardır. Bu kapsamda Osmanlı kent tarihi
çalışmalarında vakfiyeler üzerinden ilerlemek birincil kaynaklardan
detaylı sonuçlara ulaşabilmenin şartlarından biri olarak görülmüştür.
Vakıf kaynaklı yapılan çalışmalar genellikle gayrimenkul vakıflar
üzerinden örneklenmiş menkul vakıflardan yeterince istifade
edilmemiştir. Sınırlı sayıdaki menkul vakıf araştırmalarında ise para
vakıfları ön plana çıkmıştır. Söz konusu araştırmalarda para vakıfları
kredi unsuru olarak ele alındığından sadece sayısal verileri ekonomik
alanlarda değerlendirilmiştir. Vakfiyeler bütün halinde incelendiğinde
ise para vakıflarının bilinenin ötesinde en az gayrimenkul vakıflar
kadar sosyo-kültürel bilgiler içerdiği görülmektedir. Çalışmanın
amacı, para vakıflarını sıkıştıkları dar çerçevenin dışına taşıyarak
vakıf eserlerin/hayratların sürdürülebilirliğine katkılarını araştırmaktır.
Seçilen örnekler sayesinde birden fazla para vakfının katkı sağladığı
hayratların yıllar içerisinde geçirdiği değişimler takip edilmiştir.
Bugüne kadar eytam konusunda yapılan çalışmalar yetim hakları, vasi tayini, tereke taksimi ve nafaka belirlenmesi üzerine odaklanırken gelir boyutu ihmal edilmiştir. Bu kapsamda terekelerden taksim edilip vasinin yönetimine verilen menkul ve gayrimenkullerin nasıl değerlendirildiği meselesi ön plana çıkmaktadır. Yetimin belirlenen nafakasının sürdürülebilir kılınması ve aynı zamanda malların değerini yitirmeden kalabilmesi, farklı finansal araçların kullanımı ile gerçekleştirilmiştir. Vasi yetkisindeki mallar ile vakıflar ve sandıklarda yetimlere ayrılan menkul ve/veya gayri menkuller şer’i işletme usullerine göre değerlendirilip kazanç sağlanmıştır.
Çalışmanın amacı, yetim mallarının değerlendirilmesinde kullanılan finansal araçları tespit ederek yıllar içindeki değişim ve dönüşümü takip edebilmektir. Bu kapsamda özellikle dönem kısıtlamasına gidilmeyerek, yetim paralarından verilen krediler ve karşılığında alınan rehin mallar, nakit paraların işletme usulleri ve nema oranları, kurulan ortaklıklar, gayrimenkullerin kiraları ve gereken bakım masrafları süreç içinde değerlendirilmiştir. Ayrıca, merkezileştirme çalışmaları sırasında vasi yetkisindeki eytam mallarının öncelikle eytam sandıklarında sonrasında Eytam Nezareti’nde toplanmaya başlaması ile devam eden kurumsallaşma aşamasının ekonomik yönleri incelenmiştir.
Belgeler, Kadı Sicillerinde ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi kaynaklarında; vasi tayinleri, anlaşmazlık hüccetleri, yetimlerin rüşt yaşına geldiklerini gösterir hüccetler, vakfiyeler, muhasebe kayıtları, terekeler, kurumlar arasındaki yazışmalar, eytam sandığı defterleri ve nizamnameler gibi birincil kaynaklardan takip edilmiştir. Ayrıca konu hakkında yapılmış transkripsiyon çalışmaları ile makale, kitap ve tezlerden faydalanılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Vasi, Yetim, Eytam Sandığı, Kredi
In history, societies protected and guarded their orphans within the bounds of possibility and based on their value judgements, customs and traditions as well as religious beliefs. Likewise, the Ottoman State exercised due sensitivity in this regard and introduced the practice of guardianship so as to protect its orphans. The guardian who was assigned responsibility with respect to the management and protection of orphan goods was the leading actor of the practice. Besides guardianship, trust institutions also made adjustments aimed at orphans. In addition to the aids of foundations established by persons, such foundation funds like avarız funds, artisan funds and janissary funds contributed to the orphans of their own coteries. Similarly, the orphan funds which started to be established in the 19th century but remained far from being foundations evaluated orphan goods by bringing them together too.
While the studies carried out up to the present on the subject of orphans focused upon orphan rights, the appointment of guardianship, the distribution of heritage and the determination of subsistence, the financial dimension related to incomes has been neglected. In this regard, the issue of how the movables and immovables allotted from estates and given to the management of the guardian were evaluated comes into prominence. The sustainability of the orphan’s determined subsistence and maintenance of goods without losing their value at the same time were performed by means of various financial instruments. The property under the authority of guardian as well as the movables and/or immovables allocated for orphans in foundations and funds were appraised in accordance with religious operating procedures, and profits were derived accordingly.
The aim of this study is to identify the financial instruments used in the evaluation of orphan property and pursue the change and transformation over the years. In this respect, the credits given from orphan’s pension and the pledged assets received in return, the operating procedures and accretion rates of cash money, the built partnerships, and the rents and required maintenance expenses of immovables have been assessed within the process with no particular period restriction. Besides, the economic aspects of institutionalization phase progressing with the collection of orphan goods, which remained under the authority of guardians during efforts made for centralization, primarily in orphan funds and then in the Ministry of Orphanage have been analyzed.
The documents have been followed from such primary sources like the appointments of guardianship, disagreement deeds, papers documenting orphans’ age of puberty, endowments, accounting records, heritages, interinstitutional correspondences, books of orphan funds and regulations available in Kadi records and the Ottoman Archive of the Prime Ministry sources. The transcription studies, articles, books and theses concerning the related issue have also been of use in the making of this study.
Key Words: Ottoman, Guardian, Orphan, Orphan Fund, Credit