Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Teori ve Araştırmalar I: Ekim 2022, 2022
'Türkiye'de tarih ve koruma' denilince ilk akla gelen yerlerden birisi Safranbolu'dur ve ortada b... more 'Türkiye'de tarih ve koruma' denilince ilk akla gelen yerlerden birisi Safranbolu'dur ve ortada buna dair büyük de bir "başarı hikayesi" bulunmaktadır. Çünkü Safranbolu, "gözden yitip gitmenin çok sıradan olduğu bir dünyada" (Bauman, 2012; 2017) geçmişten, hiç gitmeyecek büyük bir direniş kalesi olarak, hâlâ kadim haliyle ortada durabilmektedir. Bu da onu modern dünya adına özel ve istisna olan bir hale getirmektedir. Hatta şehirde, "Unesco'nun Dünya Mirası Listesinde" bulunduğuna dair yaşanan büyük farkındalık, onun bu özelliğine büyük de bir enerji kazandırmaktadır. Her yıl yüz binlerce turistin önemli bir 'destinasyon noktası' olabilmesi de en temelde bunun anlatıcısıdır. Ancak vurgu bu noktaya gelince işler biraz olsun değişmekte: Buradaki anahtar kavram "destiniasyon". Daha doğru bir tabirle ortada "destinasyon'un parçası olmuş bir Safranbolu" vardır. Bunun anlamıysa onun artık bir turizm göstergesine dönüştüğü ya da büyük bir metalaşma sürecinin anlatıcısı olduğunu ortaya koymaktadır (Urry, 1999). Ancak modern dünyada bir meta değeri ortaya çıkarken gerçekleşen en temel şeylerden biri, metalaşma sürecine dahil edilen imgesel ve simgesel derinliğinin giderek yok olmasıdır. Bunun anlamı bir destinasyonun parçası haline gelmiş Safranbolu'nun, sosyal derinliğin -yani kadim hayatın- gözden yitip gitmekte olduğu gerçeğidir. Bununla birlikte "korumanın", bir eylem olarak ortaya çıkmasının temel nedeni, şehirde bazı şeylerin zaten tahrip olduğunu ya da hali hazırda tahrip olma ihtimallerinin olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak ortaya çıkan "koruma" tavrına yakından bakıldığında aslında yaşanan sorunun kaynağıyla yüzleşebilmekten de oldukça uzakta bir tavırdır. Çünkü mekansal anlamdaki yok oluş süreci, onu mümkün kılan hayatın anlamını yitiriyor olmasıyla da yakından ilişkilidir. Bu nedenle Safranbolu'da -ve onun gibi diğer pek çok yerde- ortaya çıkan 'koruma' çabası, sorunun sadece fiziksel görünürlüğü ile yüzleşirken, sosyal gerçekliğinden de kaçınmak anlamına gelmektedir. Hal böyle olunca "kültürel mirasın korunması" yönündeki çaba derinlemesine düşünüldüğünde, yok olan bir kültürel değerin -ve de hayatın- sadece metaya (nesneye) eşitlenerek, yok oluşunun tescillenmesi ya da kanıksanması anlamına gelmektedir. Bir kere daha altı çizilecek olursa; "korumak" tahrip olanın ya da yok olma ihtimalinin olduğu yerde açığa çıkan bir tavırdır. Daha açıktan bir tabirle aslında bir de hükümsüzleşmeye karşılık gelmektedir. Dolayısıyla hükümsüzleşeni "koruma" çabasıysa, sorunun görünürlüğüyle yüzleşirken gerçekteki nedenlerinden kaçmak anlamına gelmektedir.
Karabuk University Journal of Institute of Social Sciences, 2019
Neoliberal evre Türkiye'deki kentsel yaşamı radikal bir şekilde dönüştürmektedir. Bu evredeki yen... more Neoliberal evre Türkiye'deki kentsel yaşamı radikal bir şekilde dönüştürmektedir. Bu evredeki yeni koşullara özgü belirsizlikler bir yaşam formu haline geldikçe, kentte 'risk ve korkular' etrafında kurgulanan yeni hayat tarzları ortaya çıktı. Yaşanan dönüşümler bağlamında 'geleneksel modern kentin' özel ile kamusal hayatını birbirine bağlayan kent geleneksellikleri (komşuluk, mahalle ve sokak vb.) artan belirsizliklere bağlı olarak korkutucu bir faktöre dönüşmektedir. Bu çalışmada kentsel hayattaki 'risk, korku ve belirsizliklerin' çalışma ve gündelik hayat bağlamındaki çıktıları analiz edilerek gündelik hayata olan etkileri irdelenecektir. Çalışma, söz konusu gerçekliğin Türkiye'deki en nitelikli örneği olması nedeniyle, İstanbul özelindeki güvenlikli sitelerde sürdürülmüştür. Araştırma nitel bir kurguyla, derinlemesine mülakatlar çerçevesinde toplanan veriler dahilinde irdelenmiş ve her görüşmede elde edilen veriler söylem analizine tabi tutularak incelenmişlerdir. Söz konusu tartışma geniş bir alan araştırması içinden seçilen veriler özelinde bir örnek olay incelemesi bağlamında derlenmiştir.
Escathologies and Fears in the Late Modern Period: An Evaluation of the Artificial Intelligence Film, 2021
Modern hayat gelenekle arasına mesafe koyarken, seküler niteliklerde işleyen ve dünyadaki zamana ... more Modern hayat gelenekle arasına mesafe koyarken, seküler niteliklerde işleyen ve dünyadaki zamana endeksli olan eskatolojiler inşa etmişti. Fakat bu türden eskatolojiler, geçmişin ve geleceğin dengeli birlikteliğinde anlamlı olabilmekteydi. Modern evrenin bu türden dünyevi eskatolojilerinin niteliği dünyevi cennetler vaat etmesinden ötürüydü. Ancak geç modern dönemin gelenek ötesi hayatları, geçmişin yitirildiği ve gelecekle baş başa kalınan zamanlara dönüşmüş oldu. Bu dönem gelecek merkezli hayatların yükselişini ortaya koyarken, geleceğin belirsizliklerini de gündelik hayatın merkezine çekmiş olmaktadır. Bu koşulların bir çıktısı olarak da geç modern hayat, modern anlamdaki rasyonel ve seküler olan eskatolojilerin de işlevini yitirdiği türden bir zaman dilimidir. Yaşananların önemli bir sonucu ise geç modern bireyin refleksif özelliklerinin artık onun geleceğe dair yaşadığı belirsizlikleri risk ve korkularla ilgili distopyalara açık hale getirmesidir. Bu açıdan son zamanlarda modernitenin rasyonel eskatolojileri -geç modern bireyler için- yerini kötü türden rasyonel eskatolojilere bırakmış durumdadır. Hatta gelinen noktada geç modern birey, geleceğin insan yapımı bir tekno-dijital kıyametle sonlanacağı yönündeki eskatolojilere giderek daha fazla itibar eder hale gelmektedir. Bu çalışma son yıllarda, özellikle Hollywood sinemasında görünürlük kazanan tekno-dijital kıyamet temalı yapıtları irdeleyerek, geç modern insanın kötü türden rasyonel eskatolojilere dair algılarını ve onalara yüklediği anlamları ortaya koymanın çabasında olacaktır. Çalışma kapsamında, nitel yöntemlerden olan durum/vaka çalışması (casestudy) yöntemiyle hareket edilerek, döküman analizi yöntemini kullanılmıştır. Çalışma boyunca irdelenecek olan film, Hollywood sinemasında son yıllarda öne çıkan yapıtlar arasından, amaca dönük olabilmesi için "özel örnekleme" tekniğiyle seçilmiş olan Yapay Zekâ filmidir. Materyal incelemesinde karşılaşılan görsel malzemeler göstergebilimsel analizle irdelenirken, karşılaşılan söylemler de 'söylem analizi' tekniğiyle irdelenmiştir. Ortaya konulan anlamlandırma ve yorumsamalarla da geç modern insanın geleceğe dair eskatolojik imgelerinin nasıl ve ne yönde içerimlerinin olduğu anlaşılmaya çalışılmıştır.
Neoliberal belirsizliklerin yükseldiği dünyada artık 'istikrarsızlık' kalıcı bir hayat standardı ... more Neoliberal belirsizliklerin yükseldiği dünyada artık 'istikrarsızlık' kalıcı bir hayat standardı haline gelmektedir. Bu uğurda toplumsal birlikteliğe dair istikrar vaadi olan her şey bir bir geçersiz hale geldikçe, müşterek ortaklıklara dair anlatılar da giderek değersizleşmeye başlamaktadır. Bu süreçte yükselen radikal bireysellikler, bir güvenlik stratejisi olarak, özel hayat saplantılı kentleşme tarzlarını ortaya çıkarmaktadır. Bauman'ın vurguladığı gibi; "geleneksel kenti var eden pek çok dinamik, yeni koşullar karşısında bir kent belirsizliğine ve hatta korkusuna dönüşmüş durumdadır". Böylesi gerçeklikler etrafında şekillenen kentte yükselen 'yabancı korkusu' giderek de bir gündelik hayat gerçekliğine dönüşmektedir. Ortaya çıkan mevcut koşullar (tarihsel akışın aksine), şehri içeriden bölen yeni bir kentsel güvenlik stratejisi üretmektedir. Kentin ontolojik anlamdaki temellerinin tersine bir şekilde yükselen bu yeni hayat tarzı, güvenlik göstergesi olarak da neoliberalleşen kentin ilişki sistemlerini belirleyen temel faktör haline gelmektedir. Vurgusu yapılan noktanın en önemli örneklerini güvenlikli siteler özelinde şekillenen yaşamlarda görmekteyiz. 'Yabancı korkusu' bağlamında kurgulanan bu türden yaşam alanlarını artık Türkiye'de de (bilhassa İstanbul'da) yoğunlukla görmekteyiz. Bu çalışmanın amacı İstanbul metropolitan alanında yükselen söz konusu yerleşimlerin 'zenofobik' ve 'miksofobik' içerimlerinin nasıl işlediğini anlamaya çalışmaktır. Ortaya konulan saptamalar ışığında giderek yükselmekte olan yeni kentleşme tarzının, geleneksel kentin değerleri karşısındaki içeriklerinin neler olduğunu açığa çıkarmayı amaçlamaktayız. Araştırma İstanbul'daki güvenlikli sitelerde oturan 57 kişiyle yapılan derinlemesine mülakatlar çerçevesinde derlenen, yaklaşık 50 saatlik ses kaydı üzerinden irdelenmiş ve veriler analiz edilirken söylem analizi kullanılmıştır.
POSTMODERN ZAMANLARDA ATALAR KÜLTÜ: SOSYAL MEDYADAKİ SOYAĞACI PAYLAŞIMLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME, 2019
Modernite öncesindeki geleneksel toplumlarda hayatı inşa eden stratejiler geçmişin üzerine kurgul... more Modernite öncesindeki geleneksel toplumlarda hayatı inşa eden stratejiler geçmişin üzerine kurgulanmaktaydı. Bu yüzden atalar, soy, şecere ya da soyağacı gibi kavramlar bireyler için çok daha önemliydi. Ayrıca bu tarz kavramlar, ölümlü bireylere kendilerini aşkın bir gerçekliğin parçası olma imkanını sağladığı için, onları ölümsüzlüğü olan stratejilere entegre etmekteydi. Bireyleri toplumsal ortaklıklarda "iz bırakmak" üzere aktifleşmeye davet eden bu türden yapılar, hayata dair de anlamlı istikrar anlatıları sunmaktaydı. Fakat geç modern (postmodern) bireylerin içinde bulunduğu birliktelikler giderek "özerk stratejilerin" belirginleştiği hayatlar haline geldi. Böylesi hayatlar geleceğin belirsizliğinde kurgulandığı için, geleneksellik (geçmiş) ya da kalıcı anlatı biçimleri bu evredeki "gelenek ötesi bireyler" için anlamını yitirmektedirler. Bu çalışmanın amacı; bir atalarla karşılama biçimi olarak, sosyal medyadaki "soyağacı gündemi" üzerinden postmodern bireylerin hayatındaki geçmiş ve gelecekle ilişki kurma biçimlerini anlamlandırılabilir hale getirmektir. Bu sayede gündemin neden parodik içerikler kazandığına dair cevaplar üretebilmek de mümkün hale gelebilmektedir. Yakın zaman öncesinde Türkiye'de, "e-Devlet" üzerinden erişime açılan soyağacı hizmetine toplumun önemli bir kesimi yoğun ilgi göstermişti ve sosyal medya üzerinden büyük bir gündem üretilmişti. Çalışma, yaşanan gündemi "nitel" boyutlarda sürdürülen bir "vaka incelemesi" olarak irdelemeye çalışmış ve ortaya çıkan toplumsal davranış biçimini geç modern zamanlardaki "belirsizlikler ve ölüm korkusunun" dışavurumu olarak anlamlandırmaya çalışmıştır.
Güvensiz Dünyada Bir Belirsizlik Faktörü Olarak Yabancı Korkusu: İstanbul'daki Kapalı Yerleşimler Üzerinden Bir Değerlendirme, 2019
Neoliberal belirsizliklerin yükseldiği dünyada artık 'istikrarsızlık' kalıcı bir hayat standardı ... more Neoliberal belirsizliklerin yükseldiği dünyada artık 'istikrarsızlık' kalıcı bir hayat standardı haline gelmektedir. Bu uğurda toplumsal birlikteliğe dair istikrar vaadi olan her şey bir bir geçersiz hale geldikçe, müşterek ortaklıklara dair anlatılar da giderek değersizleşmeye başlamaktadır. Bu süreçte yükselen radikal bireysellikler, bir güvenlik stratejisi olarak, özel hayat saplantılı kentleşme tarzlarını ortaya çıkarmaktadır. Bauman'ın vurguladığı gibi; "geleneksel kenti var eden pek çok dinamik, yeni koşullar karşısında bir kent belirsizliğine ve hatta korku-suna dönüşmüş durumdadır". Böylesi gerçeklikler etrafında şekillenen kentte yükselen 'yabancı korkusu' giderek de bir gündelik hayat gerçekliğine dönüşmektedir. Ortaya çıkan mevcut koşullar (tarihsel akışın aksine), şehri içeriden bölen yeni bir kentsel güvenlik stratejisi üretmektedir. Kentin ontolojik anlamdaki temellerinin tersine bir şekilde yükselen bu yeni hayat tarzı, güvenlik göstergesi olarak da neoliberalleşen kentin ilişki sistemlerini belirleyen temel faktör haline gelmektedir. Vurgusu yapılan noktanın en önemli örneklerini güvenlikli siteler özelinde şekillenen yaşamlarda görmekteyiz. 'Yabancı korkusu' bağlamında kurgula-nan bu türden yaşam alanlarını artık Türkiye'de de (bilhassa İstanbul'da) yoğunlukla görmekteyiz. Bu çalışmanın amacı İstanbul metropolitan alanında yükselen söz konusu yerleşimlerin 'zenofobik' ve 'miksofobik' içerimlerinin nasıl işlediğini anlamaya çalışmaktır. Ortaya konulan saptamalar ışığında giderek yükselmekte olan yeni kentleşme tarzının, geleneksel kentin değerleri karşısındaki içeriklerinin neler olduğunu açığa çıkarmayı amaçlamaktayız. Araştırma İstanbul'daki güvenlikli sitelerde oturan 57 kişiyle yapılan derinlemesine mülakatlar çerçevesinde derlenen, yaklaşık 50 saatlik ses kaydı üzerinden irdelenmiş ve veriler analiz edilirken söylem analizi kullanılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kent, Güvenlikli Site, Korku ve Belirsizlik, Zenofobi, Miksofobi.
Göç ve kentleşme, günümüz Türkiye’sinin yaşadığı değişme sürecinin en önemli belirleyenlerinden ... more Göç ve kentleşme, günümüz Türkiye’sinin yaşadığı değişme sürecinin en önemli belirleyenlerinden birisi olmuştur. Bu sürecin çok boyutlu değişme endeksi olmasına bağlı olarak akademik çalışmaların yoğun şekilde dikkatini çekmiştir. Bu irdelemelerin bir örneği olarak çalışmamız Aydın ilindeki Güneydoğu kökenli göçmenler üzerinde yapılmış bir alan araştırmasının verilerine dayanmaktadır. Araştırma 1980 öncesi kente yerleşen göçmenlerle 1980 sonrası kente yerleşen ve kentin mekansal yapılanmasına dayalı olarak çok farklı yaşam alanlarında konuşlanan/yerleşen bireylerle yapılmış bir çalışmadır. Bu çalışmayla sürecin failleri olan bireyler cinsiyet ekseninde karşılaştırılmış ve bu uzun süreç, göçü yaşayan farklı kuşakların karşılaştırılması yoluyla, cinsiyetler bağlamında var olan iktidar çatışması somut göstergeler dahilinde tartışılmıştır. Çalışmanın temel amacı ise, göç sürecinin kendi içindeki farklı dönemleri boyunca ‘cinsiyet eksenli sosyal değişme perspektifinin’, kendi içinde nasıl bir süreç yaşadığı ve bu sürecin cinsiyetler yönüyle nasıl algılandığının irdelenmesidir.
When urban life is considered in its natural state it is easy to say that, it is a spatial synerg... more When urban life is considered in its natural state it is easy to say that, it is a spatial synergy based on diversity. However, the increasing ongoing effort of 'urban planning' became a reality that battles with the natural state of the city. Especially when the presentations of 'gated community' in late modern cities considered, it can be seen that traditional modern cities contain major changes in terms of its nature. It can be said that the most remarkable points with the emergence of those sorts of changes are the changes in terms of private and public spaces. Thus, with the emergence of the new housing forms where the natural city security is cancelled, the values of the street and neighborhood life 'in traditional modern city' became a factor of danger and uncertainty. The social relations that can be expressed as 'urban uncanny', 'randomness', 'deformities' and 'routines' of the 'traditional modern city' life gradually became a reality that is based on distrust and danger. However, in the agoras (intermediate spaces) of the 'traditional modern city' all the factors in the name of 'gated community' which enable these sorts of interactions are changed into public passivity. On that sense, the new urban areas (gated communities) which had been formed because of the security concerns are changing and making agoras non-functional, which results in the cancellation of the nature of the city and the natural security. In this paper, we are discussing the sociological reasons behined the emerge of 'public passivity' and the collapse of the agoras (its neighborhood and streets) of the traditional modern city through the residences of 'gated communities in Istanbul'.
Sosyal ve İnsani Bilimler: Teori, Güncel Araştırmalar ve Yeni Eğilimler 5, 2022
Modern hayatın sekülerize halinin içerisinde simgesel bir körleşme barındırdığı yönündeki görüşle... more Modern hayatın sekülerize halinin içerisinde simgesel bir körleşme barındırdığı yönündeki görüşler oldukça yaygındır. Bu yöndeki görüşlerin temeldeki nedeniyse, modern gündelik hayatın profanlaşmış şekillerde kurgulanmasıdır. Ancak erken modern evre, premodern 'homo religiosus'a ait olan simgesel derinliğin merkezine 'dünyayı' (dindışı olanı) yerleştirerek, onu modern endüstriyalizme özgü şekilde yeniden kurgulamıştır. Bu nedenle ki "modernitenin erken evresi" premodern insana özgü olan simgeleri, mitleri ve gizemleri Cumhuriyetlere ve endüstriyalizme özgü şekillerde dönüştürerek sürdürmeye devam etmiştir. Bu yöndeki simgesel tezahür hiç şüphesiz Türkiye'nin erken modern geçmişinde de ortaya çıkan türden bir gerçekliktir. Yaşanan bu yöndeki dönüşümlerin Türkiye'deki derinliğini anlayabilmenin önemli bir yolu, onun modern endüstriyalizme özgü kurumlarının etrafında şekillenen simgesel derinliğini anlamaktan geçmektedir. Modern endüstriyalist kurumların en başında geleni de Cumhuriyet'in bir 'çalışma toplumu' var edebilmesini sağlayan kamusal yatırımlı fabrikalarıdır. Bu nedenle ki çalışma da Türkiye'nin ilk ağır sanayi kuruluşu olan Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları özelinde sürdürülmüş ve ilgili fabrikanın 'kuruluş evresi' üzerinden Cumhuriyet'in simgesel dönüşümünü ve bu yöndeki derinliğini anlamaya çalışmıştır. Ancak çalışmanın odak noktası erken modern evreye özgü simgesel dönüşümler olduğu için, araştırmaya konu tartışmalar daha çok fabrikanın kuruluş dönemi olan 1937-1939 yılları arasındaki zaman dilimini merkeze koyarak ilerletilmiştir. Araştırmanın fabrika özelindeki bir geçmiş dönemi 'bağlama gönderimsel' olarak sorgulaması nedeniyle çalışma süreci nitel şekilde kurgulanmış ve bu süreçte "durum/vaka analizi yöntemiyle" hareket edilmiştir. Söz konusu döneme dair "bağlama gönderimsel" anlamlandırmaların ortaya konulabilmesi için de ilgili döneme dair arşiv niteliği olan dokümanlar ve materyaller derlenmiş ve bu nedenle de çalışma boyunca "doküman analizi tekniği" kullanmıştır. Elde edilen dokümanlar ve materyaller analiz edilirken de daha çok söylem analizine ve göstergebilimsel analize tabi tutularak irdelenmişlerdir.
Modernleşme süreci temelde makine ve zanaatkar karşılaşmasını anlatan bir süreçtir (Arendt, 2013;... more Modernleşme süreci temelde makine ve zanaatkar karşılaşmasını anlatan bir süreçtir (Arendt, 2013; Sohn-Rethel 2010). Bu nedenle Safranbolu'da oldukça önemli bir yer tutan geçmişteki geleneksel dericilik zanaatı ve onun içerisinde barındırdığı amacına erişmeyen 'Debbağ Fabrikası' deneyimi, modern Safranbolu gerçekliğini kavrayabilmek için çok önemli bir 'örnek olay' niteliğindedir. Söz konusu fabrikalaşma deneyimini modernleşme, makineleşme, zanaatkarlık, yabancılaşma ve kamusal hayat bağlamında irdelemek Safranbolu gerçekliğini anlayabilmek adına önemli detaylar sunabilecek mahiyettedir. Çünkü 'fabrikalaşma girişimi' sürecinde yaşananlar, premodern Safranbolu'dan modern Safranbolu'ya giden süreçte, karanlıkta kalan pek çok önemli noktayı aydınlatabilecek niteliktedir. Bu nedenle geçmişte 'fabrikalaşma girişimi' bağlamında yaşananları, modernleşme sürecindeki zanaatkar ve makine karşılaması özelinde anlamlandırabilmek büyük bir öneme sahiptir. Çalışmanın sonucunda erişilen çıktılar dikkate alınınca, bir beklenti olarak ortaya konulan bu türden ifadelerin, Safranbolu özelindeki öneminin ne boyutta olduğu da netlikle ortaya konulabilmiş olmaktadır.
Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Teori ve Araştırmalar I: Ekim 2022, 2022
'Türkiye'de tarih ve koruma' denilince ilk akla gelen yerlerden birisi Safranbolu'dur ve ortada b... more 'Türkiye'de tarih ve koruma' denilince ilk akla gelen yerlerden birisi Safranbolu'dur ve ortada buna dair büyük de bir "başarı hikayesi" bulunmaktadır. Çünkü Safranbolu, "gözden yitip gitmenin çok sıradan olduğu bir dünyada" (Bauman, 2012; 2017) geçmişten, hiç gitmeyecek büyük bir direniş kalesi olarak, hâlâ kadim haliyle ortada durabilmektedir. Bu da onu modern dünya adına özel ve istisna olan bir hale getirmektedir. Hatta şehirde, "Unesco'nun Dünya Mirası Listesinde" bulunduğuna dair yaşanan büyük farkındalık, onun bu özelliğine büyük de bir enerji kazandırmaktadır. Her yıl yüz binlerce turistin önemli bir 'destinasyon noktası' olabilmesi de en temelde bunun anlatıcısıdır. Ancak vurgu bu noktaya gelince işler biraz olsun değişmekte: Buradaki anahtar kavram "destiniasyon". Daha doğru bir tabirle ortada "destinasyon'un parçası olmuş bir Safranbolu" vardır. Bunun anlamıysa onun artık bir turizm göstergesine dönüştüğü ya da büyük bir metalaşma sürecinin anlatıcısı olduğunu ortaya koymaktadır (Urry, 1999). Ancak modern dünyada bir meta değeri ortaya çıkarken gerçekleşen en temel şeylerden biri, metalaşma sürecine dahil edilen imgesel ve simgesel derinliğinin giderek yok olmasıdır. Bunun anlamı bir destinasyonun parçası haline gelmiş Safranbolu'nun, sosyal derinliğin -yani kadim hayatın- gözden yitip gitmekte olduğu gerçeğidir. Bununla birlikte "korumanın", bir eylem olarak ortaya çıkmasının temel nedeni, şehirde bazı şeylerin zaten tahrip olduğunu ya da hali hazırda tahrip olma ihtimallerinin olduğunu ortaya koymaktadır. Ancak ortaya çıkan "koruma" tavrına yakından bakıldığında aslında yaşanan sorunun kaynağıyla yüzleşebilmekten de oldukça uzakta bir tavırdır. Çünkü mekansal anlamdaki yok oluş süreci, onu mümkün kılan hayatın anlamını yitiriyor olmasıyla da yakından ilişkilidir. Bu nedenle Safranbolu'da -ve onun gibi diğer pek çok yerde- ortaya çıkan 'koruma' çabası, sorunun sadece fiziksel görünürlüğü ile yüzleşirken, sosyal gerçekliğinden de kaçınmak anlamına gelmektedir. Hal böyle olunca "kültürel mirasın korunması" yönündeki çaba derinlemesine düşünüldüğünde, yok olan bir kültürel değerin -ve de hayatın- sadece metaya (nesneye) eşitlenerek, yok oluşunun tescillenmesi ya da kanıksanması anlamına gelmektedir. Bir kere daha altı çizilecek olursa; "korumak" tahrip olanın ya da yok olma ihtimalinin olduğu yerde açığa çıkan bir tavırdır. Daha açıktan bir tabirle aslında bir de hükümsüzleşmeye karşılık gelmektedir. Dolayısıyla hükümsüzleşeni "koruma" çabasıysa, sorunun görünürlüğüyle yüzleşirken gerçekteki nedenlerinden kaçmak anlamına gelmektedir.
Karabuk University Journal of Institute of Social Sciences, 2019
Neoliberal evre Türkiye'deki kentsel yaşamı radikal bir şekilde dönüştürmektedir. Bu evredeki yen... more Neoliberal evre Türkiye'deki kentsel yaşamı radikal bir şekilde dönüştürmektedir. Bu evredeki yeni koşullara özgü belirsizlikler bir yaşam formu haline geldikçe, kentte 'risk ve korkular' etrafında kurgulanan yeni hayat tarzları ortaya çıktı. Yaşanan dönüşümler bağlamında 'geleneksel modern kentin' özel ile kamusal hayatını birbirine bağlayan kent geleneksellikleri (komşuluk, mahalle ve sokak vb.) artan belirsizliklere bağlı olarak korkutucu bir faktöre dönüşmektedir. Bu çalışmada kentsel hayattaki 'risk, korku ve belirsizliklerin' çalışma ve gündelik hayat bağlamındaki çıktıları analiz edilerek gündelik hayata olan etkileri irdelenecektir. Çalışma, söz konusu gerçekliğin Türkiye'deki en nitelikli örneği olması nedeniyle, İstanbul özelindeki güvenlikli sitelerde sürdürülmüştür. Araştırma nitel bir kurguyla, derinlemesine mülakatlar çerçevesinde toplanan veriler dahilinde irdelenmiş ve her görüşmede elde edilen veriler söylem analizine tabi tutularak incelenmişlerdir. Söz konusu tartışma geniş bir alan araştırması içinden seçilen veriler özelinde bir örnek olay incelemesi bağlamında derlenmiştir.
Escathologies and Fears in the Late Modern Period: An Evaluation of the Artificial Intelligence Film, 2021
Modern hayat gelenekle arasına mesafe koyarken, seküler niteliklerde işleyen ve dünyadaki zamana ... more Modern hayat gelenekle arasına mesafe koyarken, seküler niteliklerde işleyen ve dünyadaki zamana endeksli olan eskatolojiler inşa etmişti. Fakat bu türden eskatolojiler, geçmişin ve geleceğin dengeli birlikteliğinde anlamlı olabilmekteydi. Modern evrenin bu türden dünyevi eskatolojilerinin niteliği dünyevi cennetler vaat etmesinden ötürüydü. Ancak geç modern dönemin gelenek ötesi hayatları, geçmişin yitirildiği ve gelecekle baş başa kalınan zamanlara dönüşmüş oldu. Bu dönem gelecek merkezli hayatların yükselişini ortaya koyarken, geleceğin belirsizliklerini de gündelik hayatın merkezine çekmiş olmaktadır. Bu koşulların bir çıktısı olarak da geç modern hayat, modern anlamdaki rasyonel ve seküler olan eskatolojilerin de işlevini yitirdiği türden bir zaman dilimidir. Yaşananların önemli bir sonucu ise geç modern bireyin refleksif özelliklerinin artık onun geleceğe dair yaşadığı belirsizlikleri risk ve korkularla ilgili distopyalara açık hale getirmesidir. Bu açıdan son zamanlarda modernitenin rasyonel eskatolojileri -geç modern bireyler için- yerini kötü türden rasyonel eskatolojilere bırakmış durumdadır. Hatta gelinen noktada geç modern birey, geleceğin insan yapımı bir tekno-dijital kıyametle sonlanacağı yönündeki eskatolojilere giderek daha fazla itibar eder hale gelmektedir. Bu çalışma son yıllarda, özellikle Hollywood sinemasında görünürlük kazanan tekno-dijital kıyamet temalı yapıtları irdeleyerek, geç modern insanın kötü türden rasyonel eskatolojilere dair algılarını ve onalara yüklediği anlamları ortaya koymanın çabasında olacaktır. Çalışma kapsamında, nitel yöntemlerden olan durum/vaka çalışması (casestudy) yöntemiyle hareket edilerek, döküman analizi yöntemini kullanılmıştır. Çalışma boyunca irdelenecek olan film, Hollywood sinemasında son yıllarda öne çıkan yapıtlar arasından, amaca dönük olabilmesi için "özel örnekleme" tekniğiyle seçilmiş olan Yapay Zekâ filmidir. Materyal incelemesinde karşılaşılan görsel malzemeler göstergebilimsel analizle irdelenirken, karşılaşılan söylemler de 'söylem analizi' tekniğiyle irdelenmiştir. Ortaya konulan anlamlandırma ve yorumsamalarla da geç modern insanın geleceğe dair eskatolojik imgelerinin nasıl ve ne yönde içerimlerinin olduğu anlaşılmaya çalışılmıştır.
Neoliberal belirsizliklerin yükseldiği dünyada artık 'istikrarsızlık' kalıcı bir hayat standardı ... more Neoliberal belirsizliklerin yükseldiği dünyada artık 'istikrarsızlık' kalıcı bir hayat standardı haline gelmektedir. Bu uğurda toplumsal birlikteliğe dair istikrar vaadi olan her şey bir bir geçersiz hale geldikçe, müşterek ortaklıklara dair anlatılar da giderek değersizleşmeye başlamaktadır. Bu süreçte yükselen radikal bireysellikler, bir güvenlik stratejisi olarak, özel hayat saplantılı kentleşme tarzlarını ortaya çıkarmaktadır. Bauman'ın vurguladığı gibi; "geleneksel kenti var eden pek çok dinamik, yeni koşullar karşısında bir kent belirsizliğine ve hatta korkusuna dönüşmüş durumdadır". Böylesi gerçeklikler etrafında şekillenen kentte yükselen 'yabancı korkusu' giderek de bir gündelik hayat gerçekliğine dönüşmektedir. Ortaya çıkan mevcut koşullar (tarihsel akışın aksine), şehri içeriden bölen yeni bir kentsel güvenlik stratejisi üretmektedir. Kentin ontolojik anlamdaki temellerinin tersine bir şekilde yükselen bu yeni hayat tarzı, güvenlik göstergesi olarak da neoliberalleşen kentin ilişki sistemlerini belirleyen temel faktör haline gelmektedir. Vurgusu yapılan noktanın en önemli örneklerini güvenlikli siteler özelinde şekillenen yaşamlarda görmekteyiz. 'Yabancı korkusu' bağlamında kurgulanan bu türden yaşam alanlarını artık Türkiye'de de (bilhassa İstanbul'da) yoğunlukla görmekteyiz. Bu çalışmanın amacı İstanbul metropolitan alanında yükselen söz konusu yerleşimlerin 'zenofobik' ve 'miksofobik' içerimlerinin nasıl işlediğini anlamaya çalışmaktır. Ortaya konulan saptamalar ışığında giderek yükselmekte olan yeni kentleşme tarzının, geleneksel kentin değerleri karşısındaki içeriklerinin neler olduğunu açığa çıkarmayı amaçlamaktayız. Araştırma İstanbul'daki güvenlikli sitelerde oturan 57 kişiyle yapılan derinlemesine mülakatlar çerçevesinde derlenen, yaklaşık 50 saatlik ses kaydı üzerinden irdelenmiş ve veriler analiz edilirken söylem analizi kullanılmıştır.
POSTMODERN ZAMANLARDA ATALAR KÜLTÜ: SOSYAL MEDYADAKİ SOYAĞACI PAYLAŞIMLARI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME, 2019
Modernite öncesindeki geleneksel toplumlarda hayatı inşa eden stratejiler geçmişin üzerine kurgul... more Modernite öncesindeki geleneksel toplumlarda hayatı inşa eden stratejiler geçmişin üzerine kurgulanmaktaydı. Bu yüzden atalar, soy, şecere ya da soyağacı gibi kavramlar bireyler için çok daha önemliydi. Ayrıca bu tarz kavramlar, ölümlü bireylere kendilerini aşkın bir gerçekliğin parçası olma imkanını sağladığı için, onları ölümsüzlüğü olan stratejilere entegre etmekteydi. Bireyleri toplumsal ortaklıklarda "iz bırakmak" üzere aktifleşmeye davet eden bu türden yapılar, hayata dair de anlamlı istikrar anlatıları sunmaktaydı. Fakat geç modern (postmodern) bireylerin içinde bulunduğu birliktelikler giderek "özerk stratejilerin" belirginleştiği hayatlar haline geldi. Böylesi hayatlar geleceğin belirsizliğinde kurgulandığı için, geleneksellik (geçmiş) ya da kalıcı anlatı biçimleri bu evredeki "gelenek ötesi bireyler" için anlamını yitirmektedirler. Bu çalışmanın amacı; bir atalarla karşılama biçimi olarak, sosyal medyadaki "soyağacı gündemi" üzerinden postmodern bireylerin hayatındaki geçmiş ve gelecekle ilişki kurma biçimlerini anlamlandırılabilir hale getirmektir. Bu sayede gündemin neden parodik içerikler kazandığına dair cevaplar üretebilmek de mümkün hale gelebilmektedir. Yakın zaman öncesinde Türkiye'de, "e-Devlet" üzerinden erişime açılan soyağacı hizmetine toplumun önemli bir kesimi yoğun ilgi göstermişti ve sosyal medya üzerinden büyük bir gündem üretilmişti. Çalışma, yaşanan gündemi "nitel" boyutlarda sürdürülen bir "vaka incelemesi" olarak irdelemeye çalışmış ve ortaya çıkan toplumsal davranış biçimini geç modern zamanlardaki "belirsizlikler ve ölüm korkusunun" dışavurumu olarak anlamlandırmaya çalışmıştır.
Güvensiz Dünyada Bir Belirsizlik Faktörü Olarak Yabancı Korkusu: İstanbul'daki Kapalı Yerleşimler Üzerinden Bir Değerlendirme, 2019
Neoliberal belirsizliklerin yükseldiği dünyada artık 'istikrarsızlık' kalıcı bir hayat standardı ... more Neoliberal belirsizliklerin yükseldiği dünyada artık 'istikrarsızlık' kalıcı bir hayat standardı haline gelmektedir. Bu uğurda toplumsal birlikteliğe dair istikrar vaadi olan her şey bir bir geçersiz hale geldikçe, müşterek ortaklıklara dair anlatılar da giderek değersizleşmeye başlamaktadır. Bu süreçte yükselen radikal bireysellikler, bir güvenlik stratejisi olarak, özel hayat saplantılı kentleşme tarzlarını ortaya çıkarmaktadır. Bauman'ın vurguladığı gibi; "geleneksel kenti var eden pek çok dinamik, yeni koşullar karşısında bir kent belirsizliğine ve hatta korku-suna dönüşmüş durumdadır". Böylesi gerçeklikler etrafında şekillenen kentte yükselen 'yabancı korkusu' giderek de bir gündelik hayat gerçekliğine dönüşmektedir. Ortaya çıkan mevcut koşullar (tarihsel akışın aksine), şehri içeriden bölen yeni bir kentsel güvenlik stratejisi üretmektedir. Kentin ontolojik anlamdaki temellerinin tersine bir şekilde yükselen bu yeni hayat tarzı, güvenlik göstergesi olarak da neoliberalleşen kentin ilişki sistemlerini belirleyen temel faktör haline gelmektedir. Vurgusu yapılan noktanın en önemli örneklerini güvenlikli siteler özelinde şekillenen yaşamlarda görmekteyiz. 'Yabancı korkusu' bağlamında kurgula-nan bu türden yaşam alanlarını artık Türkiye'de de (bilhassa İstanbul'da) yoğunlukla görmekteyiz. Bu çalışmanın amacı İstanbul metropolitan alanında yükselen söz konusu yerleşimlerin 'zenofobik' ve 'miksofobik' içerimlerinin nasıl işlediğini anlamaya çalışmaktır. Ortaya konulan saptamalar ışığında giderek yükselmekte olan yeni kentleşme tarzının, geleneksel kentin değerleri karşısındaki içeriklerinin neler olduğunu açığa çıkarmayı amaçlamaktayız. Araştırma İstanbul'daki güvenlikli sitelerde oturan 57 kişiyle yapılan derinlemesine mülakatlar çerçevesinde derlenen, yaklaşık 50 saatlik ses kaydı üzerinden irdelenmiş ve veriler analiz edilirken söylem analizi kullanılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Kent, Güvenlikli Site, Korku ve Belirsizlik, Zenofobi, Miksofobi.
Göç ve kentleşme, günümüz Türkiye’sinin yaşadığı değişme sürecinin en önemli belirleyenlerinden ... more Göç ve kentleşme, günümüz Türkiye’sinin yaşadığı değişme sürecinin en önemli belirleyenlerinden birisi olmuştur. Bu sürecin çok boyutlu değişme endeksi olmasına bağlı olarak akademik çalışmaların yoğun şekilde dikkatini çekmiştir. Bu irdelemelerin bir örneği olarak çalışmamız Aydın ilindeki Güneydoğu kökenli göçmenler üzerinde yapılmış bir alan araştırmasının verilerine dayanmaktadır. Araştırma 1980 öncesi kente yerleşen göçmenlerle 1980 sonrası kente yerleşen ve kentin mekansal yapılanmasına dayalı olarak çok farklı yaşam alanlarında konuşlanan/yerleşen bireylerle yapılmış bir çalışmadır. Bu çalışmayla sürecin failleri olan bireyler cinsiyet ekseninde karşılaştırılmış ve bu uzun süreç, göçü yaşayan farklı kuşakların karşılaştırılması yoluyla, cinsiyetler bağlamında var olan iktidar çatışması somut göstergeler dahilinde tartışılmıştır. Çalışmanın temel amacı ise, göç sürecinin kendi içindeki farklı dönemleri boyunca ‘cinsiyet eksenli sosyal değişme perspektifinin’, kendi içinde nasıl bir süreç yaşadığı ve bu sürecin cinsiyetler yönüyle nasıl algılandığının irdelenmesidir.
When urban life is considered in its natural state it is easy to say that, it is a spatial synerg... more When urban life is considered in its natural state it is easy to say that, it is a spatial synergy based on diversity. However, the increasing ongoing effort of 'urban planning' became a reality that battles with the natural state of the city. Especially when the presentations of 'gated community' in late modern cities considered, it can be seen that traditional modern cities contain major changes in terms of its nature. It can be said that the most remarkable points with the emergence of those sorts of changes are the changes in terms of private and public spaces. Thus, with the emergence of the new housing forms where the natural city security is cancelled, the values of the street and neighborhood life 'in traditional modern city' became a factor of danger and uncertainty. The social relations that can be expressed as 'urban uncanny', 'randomness', 'deformities' and 'routines' of the 'traditional modern city' life gradually became a reality that is based on distrust and danger. However, in the agoras (intermediate spaces) of the 'traditional modern city' all the factors in the name of 'gated community' which enable these sorts of interactions are changed into public passivity. On that sense, the new urban areas (gated communities) which had been formed because of the security concerns are changing and making agoras non-functional, which results in the cancellation of the nature of the city and the natural security. In this paper, we are discussing the sociological reasons behined the emerge of 'public passivity' and the collapse of the agoras (its neighborhood and streets) of the traditional modern city through the residences of 'gated communities in Istanbul'.
Sosyal ve İnsani Bilimler: Teori, Güncel Araştırmalar ve Yeni Eğilimler 5, 2022
Modern hayatın sekülerize halinin içerisinde simgesel bir körleşme barındırdığı yönündeki görüşle... more Modern hayatın sekülerize halinin içerisinde simgesel bir körleşme barındırdığı yönündeki görüşler oldukça yaygındır. Bu yöndeki görüşlerin temeldeki nedeniyse, modern gündelik hayatın profanlaşmış şekillerde kurgulanmasıdır. Ancak erken modern evre, premodern 'homo religiosus'a ait olan simgesel derinliğin merkezine 'dünyayı' (dindışı olanı) yerleştirerek, onu modern endüstriyalizme özgü şekilde yeniden kurgulamıştır. Bu nedenle ki "modernitenin erken evresi" premodern insana özgü olan simgeleri, mitleri ve gizemleri Cumhuriyetlere ve endüstriyalizme özgü şekillerde dönüştürerek sürdürmeye devam etmiştir. Bu yöndeki simgesel tezahür hiç şüphesiz Türkiye'nin erken modern geçmişinde de ortaya çıkan türden bir gerçekliktir. Yaşanan bu yöndeki dönüşümlerin Türkiye'deki derinliğini anlayabilmenin önemli bir yolu, onun modern endüstriyalizme özgü kurumlarının etrafında şekillenen simgesel derinliğini anlamaktan geçmektedir. Modern endüstriyalist kurumların en başında geleni de Cumhuriyet'in bir 'çalışma toplumu' var edebilmesini sağlayan kamusal yatırımlı fabrikalarıdır. Bu nedenle ki çalışma da Türkiye'nin ilk ağır sanayi kuruluşu olan Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları özelinde sürdürülmüş ve ilgili fabrikanın 'kuruluş evresi' üzerinden Cumhuriyet'in simgesel dönüşümünü ve bu yöndeki derinliğini anlamaya çalışmıştır. Ancak çalışmanın odak noktası erken modern evreye özgü simgesel dönüşümler olduğu için, araştırmaya konu tartışmalar daha çok fabrikanın kuruluş dönemi olan 1937-1939 yılları arasındaki zaman dilimini merkeze koyarak ilerletilmiştir. Araştırmanın fabrika özelindeki bir geçmiş dönemi 'bağlama gönderimsel' olarak sorgulaması nedeniyle çalışma süreci nitel şekilde kurgulanmış ve bu süreçte "durum/vaka analizi yöntemiyle" hareket edilmiştir. Söz konusu döneme dair "bağlama gönderimsel" anlamlandırmaların ortaya konulabilmesi için de ilgili döneme dair arşiv niteliği olan dokümanlar ve materyaller derlenmiş ve bu nedenle de çalışma boyunca "doküman analizi tekniği" kullanmıştır. Elde edilen dokümanlar ve materyaller analiz edilirken de daha çok söylem analizine ve göstergebilimsel analize tabi tutularak irdelenmişlerdir.
Modernleşme süreci temelde makine ve zanaatkar karşılaşmasını anlatan bir süreçtir (Arendt, 2013;... more Modernleşme süreci temelde makine ve zanaatkar karşılaşmasını anlatan bir süreçtir (Arendt, 2013; Sohn-Rethel 2010). Bu nedenle Safranbolu'da oldukça önemli bir yer tutan geçmişteki geleneksel dericilik zanaatı ve onun içerisinde barındırdığı amacına erişmeyen 'Debbağ Fabrikası' deneyimi, modern Safranbolu gerçekliğini kavrayabilmek için çok önemli bir 'örnek olay' niteliğindedir. Söz konusu fabrikalaşma deneyimini modernleşme, makineleşme, zanaatkarlık, yabancılaşma ve kamusal hayat bağlamında irdelemek Safranbolu gerçekliğini anlayabilmek adına önemli detaylar sunabilecek mahiyettedir. Çünkü 'fabrikalaşma girişimi' sürecinde yaşananlar, premodern Safranbolu'dan modern Safranbolu'ya giden süreçte, karanlıkta kalan pek çok önemli noktayı aydınlatabilecek niteliktedir. Bu nedenle geçmişte 'fabrikalaşma girişimi' bağlamında yaşananları, modernleşme sürecindeki zanaatkar ve makine karşılaması özelinde anlamlandırabilmek büyük bir öneme sahiptir. Çalışmanın sonucunda erişilen çıktılar dikkate alınınca, bir beklenti olarak ortaya konulan bu türden ifadelerin, Safranbolu özelindeki öneminin ne boyutta olduğu da netlikle ortaya konulabilmiş olmaktadır.
Uploads
Papers by kadir sahin
Anahtar Kelimeler: Kent, Güvenlikli Site, Korku ve Belirsizlik, Zenofobi, Miksofobi.
Books by kadir sahin
Anahtar Kelimeler: Kent, Güvenlikli Site, Korku ve Belirsizlik, Zenofobi, Miksofobi.