Petro Dönemi’nde Rusçaya çevrilen eserleri konu edinen bu çalışmada, 1700-1725 yılları arasında g... more Petro Dönemi’nde Rusçaya çevrilen eserleri konu edinen bu çalışmada, 1700-1725 yılları arasında gerçekleşen ve her aşamasında I. Petro’nun da dâhil olduğu çeviri faaliyetleri incelenmektedir. Söz konusu dönemde yapılan çeviriler düzyazı, şiir ve tiyatro eserleri olarak sınıflandırılarak ele alınmıştır. Düzyazı eser çevirileri birkaç gruba ayrılarak incelenmiştir. İlk gruba devletin siyasi yapısı ve buna bağlı mevzuatla ilgili bilgi veren eserleri dâhil edilmiştir. XVIII. yüzyılın başlarında Rusçaya yöneticilerin yararlanabileceği uygulamaya yönelik yönergeler içeren eserler de çevrilmiştir. Bu eserler de söz konusu ilk gruba dâhil edilmiştir. Petro Dönemi’nde çevrilen tarihsel eserler ayrı bir grup olarak ele alınmıştır. Bu dönemde edebî çeviriler devletin ihtiyaç duyduğu, çevrilmesi öncelikli eserler arasında değildir, bu sebeple edebî çevirilerin sayısı azdır. Petro Dönemi’nde Rusçaya çevrilen edebî eserleri düzyazı, şiir ve tiyatro olarak ayrı gruplar olarak incelenmiştir. Genel ...
Journal of International Scientific Researches, 2018
All the critics admitted great Russian author Dostoyevsky's extraordinary abilities and his effec... more All the critics admitted great Russian author Dostoyevsky's extraordinary abilities and his effect on the World literature. All of his new exiting works caused serious discussions while author was alive. After the death of author the question of Dostoyevsky's place in Russian literature and philosophical, political, moral issues which are take place in his works caused polemics. In our work entitled as "Partaking Views of F. M. Dostoyevsky's roman "Idiot" in Letters and Periodicals (1868-1881)" we compiled the views which were published on letters, newspapers, journals from the year the work published until the death of the author. As a result we can say that F. M. Dostoyevsky always stayed as an important author in his contemporaries mind's eye. F.M. Dostoyevsky's works in despite of being dealed by many people, very few of them could approached by getting through to superficiality and could understand features of his art, the world created by him, his idiolect. Most of the critics of that period picked out but couldn't evaluate the fantastic items which are among the most significant features of Dostoyevsky's art and the novelties brougth by him. In the articles be written on " Idiot" attaract the attention that events were considered as "fantastic", "arcane and complicated adventures and heroes as "mysterious, puppets seem like living in dreams. In addition to this author's idiosyncratic style is adressesed by the definitions as "unnecessarily quit stalling", "a terrible chaos". Despite the all these negative comments, many of them who penned articles about "Idiot" emphasized F. M. Dostoyevsky's "extraordinary humanist" world-view and appreciated effort of depicting "mentally and spiritually outstanding", "morally pure" person in the example of protagonist Prince Mishkin. So indeed roman "İdiot" has a different place among the works of Dostoyevsky. Author generally puts rebellious and tragical heroes at the center of his works. As for "Idiot"s protagonist Prince Mishkin takes on bringing rapport and reconcilition to society as a duty, with author's on words "he is a positive and perfect person with his all points. F. M. Dostoyevsky commentated what means the roman "Idiot" to himself by the expression "I can say that the people, who regards the "Idiot" as my best work, have-way of thinking, world-view-wisdom that I always amazed and loved."
Şair, yazar, tarihci, filozof, toplum adami Voltaire’in XVIII. Yuzyil Rusya’sinin kultur hayatind... more Şair, yazar, tarihci, filozof, toplum adami Voltaire’in XVIII. Yuzyil Rusya’sinin kultur hayatinda etkisi buyuktur. Buyuk Fransiz Aydinlanmaci, eserleri Ruscaya en cok cevrilen yazarlar arasinda yer alir. Rus okuru onu ozellikle 1756-1759 yillari arasinda edebiyat dergilerinde yayimlanan felsefi hikâyeleriyle tanima firsati bulur. 1760-1780 yillari arasinda Rusya’da Voltaire’nin bircok siir, hikâye, komedya, tragedya, tarih ve felsefe konulu kitabi cevrilir. XVIII. Yuzyil Rusya’sinin kultur tarihine iz birakan onemli yazar ve cevirmenler Voltaire cevirileri yapar. Bunlarin arasinda ozellikle A.D.Kantemir, M.V. Lomonosov, A.P. Sumarokov, Fonvizin, V.I. Maykov’un isimleri one cikmaktadir. Calismamizda XVIII. Yuzyil Rusya’sinda Buyuk Fransiz Aydinlanmaci Voltaire’den yapilan belli basli ceviriler ve bunlari cevirenler uzerinde durulacaktir.
OZ XVII. Yuzyilda Bati Avrupa ile genis iktisadi ve siyasi iliskiler kuran Rusya dunyanin en gucl... more OZ XVII. Yuzyilda Bati Avrupa ile genis iktisadi ve siyasi iliskiler kuran Rusya dunyanin en guclu devletleri arasina girer. Rus edebiyatinin da hizla gelistigi bu yuzyilda ceviri alaninda buyuk oranda yenilikler goze carpar. Rus kulturunun yavas yavas kilisenin etkilerinden kurtulup evrensellesmeye basladigi XVII. Yuzyilda cikan kitaplarin sayisi, onceki butun yuzyillarin toplamindan fazladir. Kitap yazarlari ve cevirmenler artik isimlerini belirtmektedir. Cevirilerin sayisi hizla arttigi gibi kaynak dil/diller de degismistir. Ceviriler genelde Avrupa’nin bilim dili sayilan Latinceden yapilir; en cok ceviri yapilan ikinci dil ise Lehce’dir. XVII. Yuzyilda cevrilen dini metinlerin sayisi azalir. Tarih ve cografya konulu metinlerin cevirilerinin yani sira avcilik, binicilik, yemek kitaplari, ekonomi, isletme vs. gibi gunluk hayati konu alan kitaplar da cevrilmektedir. Ayrica retorik, astronomi ve astroloji, aritmetik, geometri, anatomi ve tip konulu bilimsel metinlerin cevirileri de ...
Öz XVIII. Yüzyıl Rusya'sında çeviriler her şeyden önce Fransız, Alman, İngiliz ve Antik edebiyatı... more Öz XVIII. Yüzyıl Rusya'sında çeviriler her şeyden önce Fransız, Alman, İngiliz ve Antik edebiyatından yapılır. Bunun yanı sıra az sayıda olsa da İspanyolcadan da çeviriler göze çarpar. Bu çeviriler ağırlıkla Fransızca, Almanca ve Latinceden yapılır, başka bir deyişle aracı dil kullanarak Rusçaya kazandırılır. XVIII. Yüzyıl Rusya'sında İspanyol edebiyatından en çok roman ve hikâye çevrilmiştir. Bunun yanı sıra İspanyol hümanistlerin eserleri de yapılan önemli çeviriler arasındadır. Söz konusu dönemde İspanyol tiyatro eserleri diğerlerine göre daha azdır. XVIII. Yüzyıl Rusya'sında İspanyol edebiyatından çeviri yapanlar Rus kültür hayatının önemli temsilcileridir. Rus okuru bu çeviriler sayesinde İspanyol kültürü ve edebiyatının önde gelen yazarlarıyla tanışma fırsatı bulur. Çalışmamamızda XVIII. Yüzyıl Rusya'sında İspanyol edebiyatından yapılan çevirileri ve bunları Rusçaya kazandıran çevirmenleri tanıtmayı amaçladık.
Öz XVIII. Yüzyıl Rusya'da çeviri faaliyetlerinin hızla geliştiği, Rus okurunun başta Antik edebiy... more Öz XVIII. Yüzyıl Rusya'da çeviri faaliyetlerinin hızla geliştiği, Rus okurunun başta Antik edebiyattan olmak üzere Fransız, İngiliz ve Alman edebiyatından eserlerin çevirileriyle tanıştığı bir çağdır. Bununla birlikte İtalyan edebiyatından da çeviriler yapılmıştır. XVIII. Yüzyıl Rusya'sında Avrupa ve İtalyan edebiyatından yapılan destan çevirileri yüzyılın önemli çeviri çalışmaları arasında yer almaktadır. Bunun yanı sıra yoğun bir biçimde İtalyan sahne eserleri çevrilir. Ayrıca az sayıda olsa da toplumsal, siyasi ve din konulu eserler de çevrilmiştir. İtalyan Rönesans yazarlarının ise pek çevrilmediği göze çarpmaktadır. Söz konusu dönemde bazı İtalyanca eserlerin çevirisi asıl dilden yapılırken, bazıları ise aracı dil kullanarak Rusçaya kazandırılır. İtalyanca eserlerin çevirmenleri arasında Rus kültür tarihinin önde gelen temsilcileri yer alır. Çalışmamızda XVIII. Yüzyıl Rusya'sında İtalyan edebiyatından yapılan çevirileri ile çevirmenlerini tanıtmaya gayret ettik.
Öz Toplum ve kişi hayatında ortaya çıkan bunalımlı anları olağanüstü bir sezgi ve incelikle yakal... more Öz Toplum ve kişi hayatında ortaya çıkan bunalımlı anları olağanüstü bir sezgi ve incelikle yakalayıp işleyen bir yazar olan Fyodor Mihayloviç Dostoyevski'ye göre hayat sakin ve uyumlu olmaktan çok uzaktır. Nitekim büyük Rus yazarın suçun psikolojik sürecini takip ettiği "Suç ve Ceza" romanında kahramanı Raskolnikov'un içinde bulunduğu bunalımlı hali ifade ederken en sık kullandığı kelimelerden biri sinirliliktir. Dostoyevski Raskolnikov'un sinirli bir genç adam olduğunu özellikle Türkçeye kızmak, sinirlenmek olarak çevirebileceğimiz "раздражаться"; kızdırmak, sinirlendirmek, öfkelendirmek, olarak çevirebileceğimiz "раздразнить"; kızdırmak, sinirlendirmek; öfkelendirmek, sinirlerine dokunmak olarak çevirebileceğimiz "раздражать", "раздражить" fillerini kullanarak ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Dostoyevski'nin "Suç ve Ceza" romanında kahramanı Raskolnikov'un sinirlilik hallerini ortaya koymak için kullandığı "раздражаться", "раздразнить", "раздражать", "раздражить" fiillerinin eserin Türkçe çevirisinde ne şekilde karşılıklarını buldukları üzerinde durulacaktır.
XVI. Yüzyıl Rusya'da Maksim Grek ve onun etrafında toplanan çevirmenlerin faaliyet dönemidir. Rus... more XVI. Yüzyıl Rusya'da Maksim Grek ve onun etrafında toplanan çevirmenlerin faaliyet dönemidir. Rus Ortodoks Kilisesinin aziz ilan etti i dini yazar ve dü ünür Maksim Grek, yaptı ı çevirilerle ve çeviri hakkında ileri sürdü ü dü üncelerle Rus kültür tarihinde önemli isimlerden biri olmu tur. Rusya'da Maksim Grek sadece çeviri çalı ımlarıyla me gul olmaz. Kaleme aldı ı yazılarda farklı dini ve siyasi konularda fikrini de beyan eder. M.Grek'in tutumu, devletin dini ve siyasi bazı olaylar konusunda söylemleri Moskova âlimlerinin zamanla dü manlı a dönü en olumsuz tavırlarına sebep olmu tur. 1525 ve 1531 yıllarında toplanan Kilise Konseyi tarafından Maksim Grek, ayinde kullanılan kitaplara zarar vermekle suçlanır. Rusça dini kitapları de i tirerek onlara küfreden, ruhbanlı a kar ı biri olarak ilan edilir. Maksim Grek, hayatının sonuna kadar çeviri yapar, eski çeviriler üzerinde düzeltmeler yapıp yorumlar getirir. Bu faaliyetlerinin yanı sıra Maksim Grek çeviri hakkında görü ler ileri sürmü , ayrıca bir çevirmenin özellikleri ve görevleri konusunda da dü ündüklerini ifade etmi tir. Grek, bir çevirmenin çok iyi e itim almı olması gerekti inin altını çizer; sadece dili bilmesi yetmez, dilin bütün özelliklerini de bilmelidir. Maksim Grek'e göre grameri ve retori i bilen çevirmen asıl metni tahlil edebilmeli ve kelimesi kelimesine çeviri yöntemini uygularken gerekti inde kelimeleri metnin ba lamını göz önünde tutarak seçebilmelidir.
Eski Slav ve Rus edebiyatının büyük kısmı çevirilerden oluşur. Çeviriler sayesinde Slav dünyası b... more Eski Slav ve Rus edebiyatının büyük kısmı çevirilerden oluşur. Çeviriler sayesinde Slav dünyası başta Bizans ve Roma kültürü olmak üzere, Mısır, Suriye, Filistin gibi Uzak Doğu devletlerinin kültürünü de tanıma fırsatı elde eder. Çeviriler Slav ve Rus halklarına dünya tarihinin akışında kendi yerini belirlemeye yardım eder. Rusya'da çeviri faaliyetleri çok eskilere dayanır. IX. Yüzyılda Kiev Rusya'sında yazı kültürüyle birlikte çeviri faaliyetlerin de temeli atılmıştır. Diğer Ortaçağ Avrupa devletlerinde olduğu gibi Rusya'da da çevirinin ve edebiyatın başlangıcı Hıristiyanlığın kabulüne bağlıdır. Ancak bu çevirilerin çoğu Rusya'da yapılmamıştır ve çevirileri yapanların büyük bir kısmı Rus asıllı değildir. Ayrıca çevirinin yapıldığı dil de halkın kullandığı Eski Rusça değildir, çeviriler Slavların ortak kullandığı yazı dili, Eski Slavcaya yapılmaktadır. Rusya, Hıristiyanlığı 988 yılında Kiev Prensi Vladimir'in emriyle kabul etmiştir. Söz konusu dönemde Rusya'nın güney komşularıyla, yani Bizans ve Bulgar devletleriyle ticari ve siyasi ilişkileri artmıştır. O döneme dek başta Bulgaristan olmak üzere öteki Slav devletlerinde genelde Grekçeden Eski Slavca'ya hatırı sayılır sayıda çeviri yazıları mevcuttur ve bunlar hâlihazırda Kiev Rusya'sına geçmiştir. Çalışmamızda bu bilgiler ışığında Eski Rusça ve Eski Slavca çevirilerin özelliklerini incelemeye gayret ettik. Bununla birlikte bir eserin çeviri olup olmadığını, çevirinin hangi dilden, nerede ve ne zaman yapıldığını belirlemenin yöntemleri üzerinde durarak, Eski Rusya'da çeviri anlayışını ortaya koymaya çalıştık.
döneminde Rusya Devleti dünya imparatorluğu haline geldi. Petro'nun yirmi beş yıldan uzun süren i... more döneminde Rusya Devleti dünya imparatorluğu haline geldi. Petro'nun yirmi beş yıldan uzun süren iktidarı sırasında gerçekleştirdiği reformların etkisi büyüktür. XVIII. Yüzyılın başında çeviriler, Rusça metinlerin yüzde doksanını oluşturmaktadır. Çeviri etkinliğini teşvik etme amacıyla bir mimari kitap çeviren Büyük Petro, çevirilerin içeriğinin "anlaşılır" şekilde aktarılmasını talep etmektedir. Öncelikle alan (bilim ve teknik konulu) çevirisi ile uğraşan Petro dönemi çevirmenleri Rusça'da eksik olan terimleri çevirmekte zorlanmaktadır. Bu da kendi dilinin terminoloji sistemini kurma ihtiyacını gündeme getirmektedir. XVIII. Yüzyılın ilk yarısında çevirmenlerin bu alanda yaptığı çalışmalar Batı Avrupa bilim terimlerini Rusçaya kazandırma yollarını belirleme açısından önemlidir. XVIII. Yüzyılın başlangıcı Rusya Tarihinde Büyük Petro Dönemi olarak bilinmektedir. Onun reform hareketleri hayatın bütün alanlarını kapsadığı gibi çeviri alanını da kapsamıştır.
Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2024
XVIII. Yüzyılı Rusya’da Antik Çağı algılama ve kavrama yüzyılı olarak nitelendirebiliriz. Yeni bi... more XVIII. Yüzyılı Rusya’da Antik Çağı algılama ve kavrama yüzyılı olarak nitelendirebiliriz. Yeni bir Avrupa devlet kurma amacı güden Birinci Petro, Rusya’yı kültürel olarak da Avrupa’nın temelini aldığı Antikite’ye baglamak için uğraş vermektedir. Antik kültürü benimsemek için en önemli araçlardan biri çeviridir. XVIII. Yüzyıl boyunca Antik Yunan ve Roma edebiyatından birçok eser çevrilmiştir. Antik edebiyattan çeviri faaliyetleri edebi çevirinin altın çağı olarak tanımlayabileceğimiz XIX. Yüzyılda da yoğun bir şekilde devam etmiştir. Antik edebiyattan yapılan yoğun çeviri faaliyetleri sayesinde Rusya, Batı Avrupa’nın kültürel mirasına ortak olma fırsatı yakalamıştır. Çalışmamızda XVIII. –XIX. Yüzyılları arasında Rusya’da Antik Yunan ve Roma edebiyattan şiir, roman ve tiyatro türünde çevrilen eserleri konu edindik. Araştırmamızın kuramsal çerçevesi doğrultusunda çeviri eserleri belirlen belli-başlı kriterlere göre ele aldık. Bu kriterleri söyle sıralayabiliriz: Çevrilen eser kime aittir; Eser Rusça’ya ilk hangi tarihte çevrilmiştir; Bu ilk çeviri kime aittir; Eser Rusça’ya hangi dilden çevrilmiştir; Çeviri elyazması olarak mı muhafaza edilmektedir ya da basılmış mıdır; Eser basılmışsa hangi tarihte, kim tarafından basılmıştır; Eser söz konusu yüzyıllar arasında kaç defa ve kimler tarafından çevrilmiştir. XVIII. –XIX. Yüzyıl arası yüzyıllarda Rus okuru yoğun çeviri faaliyetleri sayesinde Antik Yunan ve Roma edebiyatının belli-başlı şiir, roman ve tiyatro eserleriyle tanışma fırsatı ede etmiştir. Bu fırsatı ona Rus edebiyatının ünlü isimleri olan çevirmenler tanımıştır. Asıl eserin özelliklerinin ortaya çıkarma ve bunları aktarmaya çalışma konusunda deneyim kazanan Antik edebi eserlerin çevirmenleri, bu konuda önemli yol kat etmiştir.
Petro Dönemi’nde Rusçaya çevrilen eserleri konu edinen bu çalışmada, 1700-1725 yılları arasında g... more Petro Dönemi’nde Rusçaya çevrilen eserleri konu edinen bu çalışmada, 1700-1725 yılları arasında gerçekleşen ve her aşamasında I. Petro’nun da dâhil olduğu çeviri faaliyetleri incelenmektedir. Söz konusu dönemde yapılan çeviriler düzyazı, şiir ve tiyatro eserleri olarak sınıflandırılarak ele alınmıştır. Düzyazı eser çevirileri birkaç gruba ayrılarak incelenmiştir. İlk gruba devletin siyasi yapısı ve buna bağlı mevzuatla ilgili bilgi veren eserleri dâhil edilmiştir. XVIII. yüzyılın başlarında Rusçaya yöneticilerin yararlanabileceği uygulamaya yönelik yönergeler içeren eserler de çevrilmiştir. Bu eserler de söz konusu ilk gruba dâhil edilmiştir. Petro Dönemi’nde çevrilen tarihsel eserler ayrı bir grup olarak ele alınmıştır. Bu dönemde edebî çeviriler devletin ihtiyaç duyduğu, çevrilmesi öncelikli eserler arasında değildir, bu sebeple edebî çevirilerin sayısı azdır. Petro Dönemi’nde Rusçaya çevrilen edebî eserleri düzyazı, şiir ve tiyatro olarak ayrı gruplar olarak incelenmiştir. Genel ...
Journal of International Scientific Researches, 2018
All the critics admitted great Russian author Dostoyevsky's extraordinary abilities and his effec... more All the critics admitted great Russian author Dostoyevsky's extraordinary abilities and his effect on the World literature. All of his new exiting works caused serious discussions while author was alive. After the death of author the question of Dostoyevsky's place in Russian literature and philosophical, political, moral issues which are take place in his works caused polemics. In our work entitled as "Partaking Views of F. M. Dostoyevsky's roman "Idiot" in Letters and Periodicals (1868-1881)" we compiled the views which were published on letters, newspapers, journals from the year the work published until the death of the author. As a result we can say that F. M. Dostoyevsky always stayed as an important author in his contemporaries mind's eye. F.M. Dostoyevsky's works in despite of being dealed by many people, very few of them could approached by getting through to superficiality and could understand features of his art, the world created by him, his idiolect. Most of the critics of that period picked out but couldn't evaluate the fantastic items which are among the most significant features of Dostoyevsky's art and the novelties brougth by him. In the articles be written on " Idiot" attaract the attention that events were considered as "fantastic", "arcane and complicated adventures and heroes as "mysterious, puppets seem like living in dreams. In addition to this author's idiosyncratic style is adressesed by the definitions as "unnecessarily quit stalling", "a terrible chaos". Despite the all these negative comments, many of them who penned articles about "Idiot" emphasized F. M. Dostoyevsky's "extraordinary humanist" world-view and appreciated effort of depicting "mentally and spiritually outstanding", "morally pure" person in the example of protagonist Prince Mishkin. So indeed roman "İdiot" has a different place among the works of Dostoyevsky. Author generally puts rebellious and tragical heroes at the center of his works. As for "Idiot"s protagonist Prince Mishkin takes on bringing rapport and reconcilition to society as a duty, with author's on words "he is a positive and perfect person with his all points. F. M. Dostoyevsky commentated what means the roman "Idiot" to himself by the expression "I can say that the people, who regards the "Idiot" as my best work, have-way of thinking, world-view-wisdom that I always amazed and loved."
Şair, yazar, tarihci, filozof, toplum adami Voltaire’in XVIII. Yuzyil Rusya’sinin kultur hayatind... more Şair, yazar, tarihci, filozof, toplum adami Voltaire’in XVIII. Yuzyil Rusya’sinin kultur hayatinda etkisi buyuktur. Buyuk Fransiz Aydinlanmaci, eserleri Ruscaya en cok cevrilen yazarlar arasinda yer alir. Rus okuru onu ozellikle 1756-1759 yillari arasinda edebiyat dergilerinde yayimlanan felsefi hikâyeleriyle tanima firsati bulur. 1760-1780 yillari arasinda Rusya’da Voltaire’nin bircok siir, hikâye, komedya, tragedya, tarih ve felsefe konulu kitabi cevrilir. XVIII. Yuzyil Rusya’sinin kultur tarihine iz birakan onemli yazar ve cevirmenler Voltaire cevirileri yapar. Bunlarin arasinda ozellikle A.D.Kantemir, M.V. Lomonosov, A.P. Sumarokov, Fonvizin, V.I. Maykov’un isimleri one cikmaktadir. Calismamizda XVIII. Yuzyil Rusya’sinda Buyuk Fransiz Aydinlanmaci Voltaire’den yapilan belli basli ceviriler ve bunlari cevirenler uzerinde durulacaktir.
OZ XVII. Yuzyilda Bati Avrupa ile genis iktisadi ve siyasi iliskiler kuran Rusya dunyanin en gucl... more OZ XVII. Yuzyilda Bati Avrupa ile genis iktisadi ve siyasi iliskiler kuran Rusya dunyanin en guclu devletleri arasina girer. Rus edebiyatinin da hizla gelistigi bu yuzyilda ceviri alaninda buyuk oranda yenilikler goze carpar. Rus kulturunun yavas yavas kilisenin etkilerinden kurtulup evrensellesmeye basladigi XVII. Yuzyilda cikan kitaplarin sayisi, onceki butun yuzyillarin toplamindan fazladir. Kitap yazarlari ve cevirmenler artik isimlerini belirtmektedir. Cevirilerin sayisi hizla arttigi gibi kaynak dil/diller de degismistir. Ceviriler genelde Avrupa’nin bilim dili sayilan Latinceden yapilir; en cok ceviri yapilan ikinci dil ise Lehce’dir. XVII. Yuzyilda cevrilen dini metinlerin sayisi azalir. Tarih ve cografya konulu metinlerin cevirilerinin yani sira avcilik, binicilik, yemek kitaplari, ekonomi, isletme vs. gibi gunluk hayati konu alan kitaplar da cevrilmektedir. Ayrica retorik, astronomi ve astroloji, aritmetik, geometri, anatomi ve tip konulu bilimsel metinlerin cevirileri de ...
Öz XVIII. Yüzyıl Rusya'sında çeviriler her şeyden önce Fransız, Alman, İngiliz ve Antik edebiyatı... more Öz XVIII. Yüzyıl Rusya'sında çeviriler her şeyden önce Fransız, Alman, İngiliz ve Antik edebiyatından yapılır. Bunun yanı sıra az sayıda olsa da İspanyolcadan da çeviriler göze çarpar. Bu çeviriler ağırlıkla Fransızca, Almanca ve Latinceden yapılır, başka bir deyişle aracı dil kullanarak Rusçaya kazandırılır. XVIII. Yüzyıl Rusya'sında İspanyol edebiyatından en çok roman ve hikâye çevrilmiştir. Bunun yanı sıra İspanyol hümanistlerin eserleri de yapılan önemli çeviriler arasındadır. Söz konusu dönemde İspanyol tiyatro eserleri diğerlerine göre daha azdır. XVIII. Yüzyıl Rusya'sında İspanyol edebiyatından çeviri yapanlar Rus kültür hayatının önemli temsilcileridir. Rus okuru bu çeviriler sayesinde İspanyol kültürü ve edebiyatının önde gelen yazarlarıyla tanışma fırsatı bulur. Çalışmamamızda XVIII. Yüzyıl Rusya'sında İspanyol edebiyatından yapılan çevirileri ve bunları Rusçaya kazandıran çevirmenleri tanıtmayı amaçladık.
Öz XVIII. Yüzyıl Rusya'da çeviri faaliyetlerinin hızla geliştiği, Rus okurunun başta Antik edebiy... more Öz XVIII. Yüzyıl Rusya'da çeviri faaliyetlerinin hızla geliştiği, Rus okurunun başta Antik edebiyattan olmak üzere Fransız, İngiliz ve Alman edebiyatından eserlerin çevirileriyle tanıştığı bir çağdır. Bununla birlikte İtalyan edebiyatından da çeviriler yapılmıştır. XVIII. Yüzyıl Rusya'sında Avrupa ve İtalyan edebiyatından yapılan destan çevirileri yüzyılın önemli çeviri çalışmaları arasında yer almaktadır. Bunun yanı sıra yoğun bir biçimde İtalyan sahne eserleri çevrilir. Ayrıca az sayıda olsa da toplumsal, siyasi ve din konulu eserler de çevrilmiştir. İtalyan Rönesans yazarlarının ise pek çevrilmediği göze çarpmaktadır. Söz konusu dönemde bazı İtalyanca eserlerin çevirisi asıl dilden yapılırken, bazıları ise aracı dil kullanarak Rusçaya kazandırılır. İtalyanca eserlerin çevirmenleri arasında Rus kültür tarihinin önde gelen temsilcileri yer alır. Çalışmamızda XVIII. Yüzyıl Rusya'sında İtalyan edebiyatından yapılan çevirileri ile çevirmenlerini tanıtmaya gayret ettik.
Öz Toplum ve kişi hayatında ortaya çıkan bunalımlı anları olağanüstü bir sezgi ve incelikle yakal... more Öz Toplum ve kişi hayatında ortaya çıkan bunalımlı anları olağanüstü bir sezgi ve incelikle yakalayıp işleyen bir yazar olan Fyodor Mihayloviç Dostoyevski'ye göre hayat sakin ve uyumlu olmaktan çok uzaktır. Nitekim büyük Rus yazarın suçun psikolojik sürecini takip ettiği "Suç ve Ceza" romanında kahramanı Raskolnikov'un içinde bulunduğu bunalımlı hali ifade ederken en sık kullandığı kelimelerden biri sinirliliktir. Dostoyevski Raskolnikov'un sinirli bir genç adam olduğunu özellikle Türkçeye kızmak, sinirlenmek olarak çevirebileceğimiz "раздражаться"; kızdırmak, sinirlendirmek, öfkelendirmek, olarak çevirebileceğimiz "раздразнить"; kızdırmak, sinirlendirmek; öfkelendirmek, sinirlerine dokunmak olarak çevirebileceğimiz "раздражать", "раздражить" fillerini kullanarak ortaya koymaktadır. Bu çalışmada Dostoyevski'nin "Suç ve Ceza" romanında kahramanı Raskolnikov'un sinirlilik hallerini ortaya koymak için kullandığı "раздражаться", "раздразнить", "раздражать", "раздражить" fiillerinin eserin Türkçe çevirisinde ne şekilde karşılıklarını buldukları üzerinde durulacaktır.
XVI. Yüzyıl Rusya'da Maksim Grek ve onun etrafında toplanan çevirmenlerin faaliyet dönemidir. Rus... more XVI. Yüzyıl Rusya'da Maksim Grek ve onun etrafında toplanan çevirmenlerin faaliyet dönemidir. Rus Ortodoks Kilisesinin aziz ilan etti i dini yazar ve dü ünür Maksim Grek, yaptı ı çevirilerle ve çeviri hakkında ileri sürdü ü dü üncelerle Rus kültür tarihinde önemli isimlerden biri olmu tur. Rusya'da Maksim Grek sadece çeviri çalı ımlarıyla me gul olmaz. Kaleme aldı ı yazılarda farklı dini ve siyasi konularda fikrini de beyan eder. M.Grek'in tutumu, devletin dini ve siyasi bazı olaylar konusunda söylemleri Moskova âlimlerinin zamanla dü manlı a dönü en olumsuz tavırlarına sebep olmu tur. 1525 ve 1531 yıllarında toplanan Kilise Konseyi tarafından Maksim Grek, ayinde kullanılan kitaplara zarar vermekle suçlanır. Rusça dini kitapları de i tirerek onlara küfreden, ruhbanlı a kar ı biri olarak ilan edilir. Maksim Grek, hayatının sonuna kadar çeviri yapar, eski çeviriler üzerinde düzeltmeler yapıp yorumlar getirir. Bu faaliyetlerinin yanı sıra Maksim Grek çeviri hakkında görü ler ileri sürmü , ayrıca bir çevirmenin özellikleri ve görevleri konusunda da dü ündüklerini ifade etmi tir. Grek, bir çevirmenin çok iyi e itim almı olması gerekti inin altını çizer; sadece dili bilmesi yetmez, dilin bütün özelliklerini de bilmelidir. Maksim Grek'e göre grameri ve retori i bilen çevirmen asıl metni tahlil edebilmeli ve kelimesi kelimesine çeviri yöntemini uygularken gerekti inde kelimeleri metnin ba lamını göz önünde tutarak seçebilmelidir.
Eski Slav ve Rus edebiyatının büyük kısmı çevirilerden oluşur. Çeviriler sayesinde Slav dünyası b... more Eski Slav ve Rus edebiyatının büyük kısmı çevirilerden oluşur. Çeviriler sayesinde Slav dünyası başta Bizans ve Roma kültürü olmak üzere, Mısır, Suriye, Filistin gibi Uzak Doğu devletlerinin kültürünü de tanıma fırsatı elde eder. Çeviriler Slav ve Rus halklarına dünya tarihinin akışında kendi yerini belirlemeye yardım eder. Rusya'da çeviri faaliyetleri çok eskilere dayanır. IX. Yüzyılda Kiev Rusya'sında yazı kültürüyle birlikte çeviri faaliyetlerin de temeli atılmıştır. Diğer Ortaçağ Avrupa devletlerinde olduğu gibi Rusya'da da çevirinin ve edebiyatın başlangıcı Hıristiyanlığın kabulüne bağlıdır. Ancak bu çevirilerin çoğu Rusya'da yapılmamıştır ve çevirileri yapanların büyük bir kısmı Rus asıllı değildir. Ayrıca çevirinin yapıldığı dil de halkın kullandığı Eski Rusça değildir, çeviriler Slavların ortak kullandığı yazı dili, Eski Slavcaya yapılmaktadır. Rusya, Hıristiyanlığı 988 yılında Kiev Prensi Vladimir'in emriyle kabul etmiştir. Söz konusu dönemde Rusya'nın güney komşularıyla, yani Bizans ve Bulgar devletleriyle ticari ve siyasi ilişkileri artmıştır. O döneme dek başta Bulgaristan olmak üzere öteki Slav devletlerinde genelde Grekçeden Eski Slavca'ya hatırı sayılır sayıda çeviri yazıları mevcuttur ve bunlar hâlihazırda Kiev Rusya'sına geçmiştir. Çalışmamızda bu bilgiler ışığında Eski Rusça ve Eski Slavca çevirilerin özelliklerini incelemeye gayret ettik. Bununla birlikte bir eserin çeviri olup olmadığını, çevirinin hangi dilden, nerede ve ne zaman yapıldığını belirlemenin yöntemleri üzerinde durarak, Eski Rusya'da çeviri anlayışını ortaya koymaya çalıştık.
döneminde Rusya Devleti dünya imparatorluğu haline geldi. Petro'nun yirmi beş yıldan uzun süren i... more döneminde Rusya Devleti dünya imparatorluğu haline geldi. Petro'nun yirmi beş yıldan uzun süren iktidarı sırasında gerçekleştirdiği reformların etkisi büyüktür. XVIII. Yüzyılın başında çeviriler, Rusça metinlerin yüzde doksanını oluşturmaktadır. Çeviri etkinliğini teşvik etme amacıyla bir mimari kitap çeviren Büyük Petro, çevirilerin içeriğinin "anlaşılır" şekilde aktarılmasını talep etmektedir. Öncelikle alan (bilim ve teknik konulu) çevirisi ile uğraşan Petro dönemi çevirmenleri Rusça'da eksik olan terimleri çevirmekte zorlanmaktadır. Bu da kendi dilinin terminoloji sistemini kurma ihtiyacını gündeme getirmektedir. XVIII. Yüzyılın ilk yarısında çevirmenlerin bu alanda yaptığı çalışmalar Batı Avrupa bilim terimlerini Rusçaya kazandırma yollarını belirleme açısından önemlidir. XVIII. Yüzyılın başlangıcı Rusya Tarihinde Büyük Petro Dönemi olarak bilinmektedir. Onun reform hareketleri hayatın bütün alanlarını kapsadığı gibi çeviri alanını da kapsamıştır.
Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2024
XVIII. Yüzyılı Rusya’da Antik Çağı algılama ve kavrama yüzyılı olarak nitelendirebiliriz. Yeni bi... more XVIII. Yüzyılı Rusya’da Antik Çağı algılama ve kavrama yüzyılı olarak nitelendirebiliriz. Yeni bir Avrupa devlet kurma amacı güden Birinci Petro, Rusya’yı kültürel olarak da Avrupa’nın temelini aldığı Antikite’ye baglamak için uğraş vermektedir. Antik kültürü benimsemek için en önemli araçlardan biri çeviridir. XVIII. Yüzyıl boyunca Antik Yunan ve Roma edebiyatından birçok eser çevrilmiştir. Antik edebiyattan çeviri faaliyetleri edebi çevirinin altın çağı olarak tanımlayabileceğimiz XIX. Yüzyılda da yoğun bir şekilde devam etmiştir. Antik edebiyattan yapılan yoğun çeviri faaliyetleri sayesinde Rusya, Batı Avrupa’nın kültürel mirasına ortak olma fırsatı yakalamıştır. Çalışmamızda XVIII. –XIX. Yüzyılları arasında Rusya’da Antik Yunan ve Roma edebiyattan şiir, roman ve tiyatro türünde çevrilen eserleri konu edindik. Araştırmamızın kuramsal çerçevesi doğrultusunda çeviri eserleri belirlen belli-başlı kriterlere göre ele aldık. Bu kriterleri söyle sıralayabiliriz: Çevrilen eser kime aittir; Eser Rusça’ya ilk hangi tarihte çevrilmiştir; Bu ilk çeviri kime aittir; Eser Rusça’ya hangi dilden çevrilmiştir; Çeviri elyazması olarak mı muhafaza edilmektedir ya da basılmış mıdır; Eser basılmışsa hangi tarihte, kim tarafından basılmıştır; Eser söz konusu yüzyıllar arasında kaç defa ve kimler tarafından çevrilmiştir. XVIII. –XIX. Yüzyıl arası yüzyıllarda Rus okuru yoğun çeviri faaliyetleri sayesinde Antik Yunan ve Roma edebiyatının belli-başlı şiir, roman ve tiyatro eserleriyle tanışma fırsatı ede etmiştir. Bu fırsatı ona Rus edebiyatının ünlü isimleri olan çevirmenler tanımıştır. Asıl eserin özelliklerinin ortaya çıkarma ve bunları aktarmaya çalışma konusunda deneyim kazanan Antik edebi eserlerin çevirmenleri, bu konuda önemli yol kat etmiştir.
Uploads
Papers by leyla şener
Sayı 51 by leyla şener