Conference Presentations by Prof. Dr. Candemir DOĞAN
(كَفَاءَةُ مُعَلِّمِ اللُّغَةِ العَرَبِيَّةِ فِي الطُرُائقُ التَّعْلِيمِ اللُّغَةِ العَرَبِيَّةِ), 2023
Arapça öğretim sanat liyakatinin temeli olan yöntemler, tıpkı sel ve nehirlerin yüce dağ ve dere... more Arapça öğretim sanat liyakatinin temeli olan yöntemler, tıpkı sel ve nehirlerin yüce dağ ve derelerden alüvyonları süzerek verimli ovalar oluşturması gibi öğrencileri başarılı yapan, öğretmenin içselleştirdiği yöntem bilgisidir. Yöntemler bazen önleri açar, bazen arkadan iterek zorluğu sezdirme-den hedefe erdirir. Zihnin “nasıl”, ruhun “niçin”, iletişimin “ne” sorularını cevaplar, başarı ölçütle-rini belirler, tatminkâr bilgilerle edinimin iskeletini oluşturur. Öğretimi “on ölç, bir biç” ilkesiyle özenli, sağlam, öğrenimi titiz ve ciddi güven üzerine kurar. Yöntemsizlik öğretimi ciddiyetsiz, göz boyama cambazlığına çevirir, çabaları efsunlu hokkabazlığa, ilişkileri mizahi şakalara, açıklamaları dalgacı muziplik, şaklabanlık ve sihirbazlık aldatmacalarına dönüştürür. Ancak bu beladan, yöntem bilgisi mükemmel, Arapçaya âşık, kendisini delicesine öğretmeye adayan ve başarı tek hoşnutluğu olan öğretmenler kurtulur. Yoksa yöntemsiz öğretimin bir tür modern “sihri” olan manyetizma, hipnotizma, ispritizma ve yogi meditasyonları gibi göz boyamalarla genç dimağları köreltir, ülkenin geleceğini karartır.
Yöntemler gelişigüzel şeyler değil, maksadı ince planlanan, bilinçli veya bilinçdışı eylemlerin rafinesiyle tutarlı tekrarlarla kendiişler düzenlenen öğretim ve öğrenim araçlarıdır. Yöntem ustası öğretmeni ideal başarıya ulaştıracak yegâne araçlardır, değerini bilip başarıyla uygulayan, az emekle çok şeyi başarır. “Usulsüz vusul” çabalarıyla öğrencileri boşuna hırpalamaz, zaman ve enerjileri heba etmez, Arapçaya nefret uyandırmaz. Ancak burada makale sınırları içinde kalan ve sadece isimleri zikredilen yöntemlerin mahiyeti bir yana ismini dahi bilmeyen yöntem cahili Arapça öğretmenlerinin varlığı, neslin bahtını karartan asrın cinayetidir. Arapçayı öğrenilmez yaftasından kurtaracak, kara bahtı, kem talihi, Nurettin Topçu’nun ifadesiyle “maaşlı öğretmenlik” formatının dışına çıkabilen gerçek gönül öğretmenleri aydınlatacaktır.
ÖGRETMEN SAYGINLIGI VEÜLKE KALKINMASI -1, 2022
Öğretmen, bilginin gücüyle toplumu geleceğe hazırlar, bilim ve aklı hayata egemen kılar. Harika a... more Öğretmen, bilginin gücüyle toplumu geleceğe hazırlar, bilim ve aklı hayata egemen kılar. Harika akıl ve zekâsıyla değişir değiştirir, gelişir geliştirir, güçlü ilerisi görüşüyle hedefe kilitlenerek milleti aydın geleceğe hazırlar. Dâhiyane çalışır, şaheser işler yapar, riskler alır, sıra dışı sorunlara olağanüstü ideal çözümler üretir. Akılları bilgi, kalpleri irfan, vicdanları edeple donatarak erdemli, yüksek seciyeli fedakâr nesiller yetiştirir. Görevinin önemini bilir, çabalarının dünyanın kaderini değiştireceğine inanır, kazara yaptığı bir hatanın tsunami etkili yıkımıyla irkilir. “Eğer bir ülkenin katili olmakta çıkarınız varsa öğretmenlikten daha etkili bir hançer bulamazsınız.” (Baltacıoğlu, 1995) Zira öğretmen toplumun her ferdini, meslek erbabını yetiştiren ulu sanatkârdır, başarısızlığı toplumun başarısızlık ve çöküşünü hazırlar.
Çünkü bir eğitim yaklaşımı bilimsel sonuçlar için birden çok teoriyi esas alır ve özel kavramlar, gayeler, ilkeler,kurallar ve işlemlerle sonucu denetler. Yaygın kullanılan geleneksel yaklaşımlar; daha çok öğretmen, ders kitabı ve klasik araçları kullanarak öğretim yapar. Davranışçı yaklaşımlar; öğrenme yaşantılarını uyarıcılar, tepkiler, tekrar ve pekiştiricilerle hedef davranışları alışkanlık hâline getirir. Bilişsel yaklaşımlar; duyularla keşfetme, anlama, eski ve yeni bilgileri zihinde hiyerarşik ilişkilendirme, şemalandırma ve ön bilgileri bilgisayar gibi aktif işleyerek öğretir. Yapılandırıcı olanlar ise bilgiyi araştırır, nerede ve nasıl kullanacağını belirler, öğrenciye kendi öğrenme biçimini keşfettirerek öğretir.
ÖĞRETMEN SAYGINLIĞI VE ÜLKE KALKINMASI, 2022
Öğretmen saygınlığı, belirli üst nitelikler, tasarlanan model yeterliliklerle kazanır. Toplumda s... more Öğretmen saygınlığı, belirli üst nitelikler, tasarlanan model yeterliliklerle kazanır. Toplumda saygınlık gücünü kaybeden öğretmenin yeniden kazanması; olağanüstü yetenek, kaliteli eğitim ve mesleğine adanmışlık ruhuyla mümkün olur. Bu nitelikler de özel model eğitim program geliştirme bilgeliği ve adanmış ruhla çalışarak kazanılır.
Saygınlık, fıtri niteliklerin iyi organize edilmesi ve metodolojik geliştirilmesiyle öğretmenin kazanacağı bir önceleme değeridir. Bir öğretmen, fıtratını öğretmen ahlakı, huylarını öğretmen edebi, alan bilgi ve yöntem yeteneği bilimsel ve akademik ilkelere uygunluğuyla saygınlık kazanır. Çünkü insanlık; fıtrat, ahlak, edep, alan ve yöntem bilgisi zayıf öğretmenlerden çok zarar görmüştür. Temel donanımların birinin eksik, yetersiz veya zayıf olması önce öğrencilere sonra topluma onulmaz zararlar verir. Eğitimde başarısızlık, sosyal yıkıma sebep olur ve öğretmenin korkunç saygı yitimine neden olur.
yabancı dil öğretim-öğrenimini bütünleyen sistematize ikinci eseridir. Her iki eser, yabancı dil ... more yabancı dil öğretim-öğrenimini bütünleyen sistematize ikinci eseridir. Her iki eser, yabancı dil öğretim alanının ilk sistematik, kapsamlı ve bütünler model çalışmasıdır. Aşırı dinamik olan yabancı dil öğretim-öğrenim alanı, gelişmiş ülkelerde hızla gelişip değişerek her alan özel uzmanlık şeklini almıştır. Ancak gelişmekte olan ülkeler, baş döndüren hızlı yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik değişiminin çok gerisinde kalmanın şaşkınlığıyla en iyisini seçme hayaliyle bocalamaktadır. Gelişmiş-gelişen ülkeler arasındaki yabancı dil öğretiminin ayrışımını, evrensel istismarcılar yeni bir sömürü alanına dönüştürdüler. Gelişmekte olan ülkeleri, bu tehlikeli yabancı dil öğretimöğrenim anafordan çıkaracak olan bütüncül sistem haritası oluşturan, sağlıklı stratejiler geliştiren; yaklaşım, yöntem, teknik ve taktikleri hiyerarşik ve metodolojik planlamaktır. Neredeyse uçsuz bucaksız bir alana dönüşen yabancı dil öğretim-öğrenimi kaostan ancak sistematik yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklerle çıkarılabilir. Günümüzde nerdeyse herkesin bir yabancı dil bilmesi zorunlu bir ihtiyaca dönüşmüştür. Bir yandan yabancı dil ihtiyacının ezici baskısı, diğer yandan yöntemsel çözüm çaresizliği arasına sıkışan öğretmen ve öğrenciler ya ümidini yitirip terk etmekte ya da hayal taciri fırsatçıların sömürü ağına düşerek enerji, zaman ve mal kayıplarının acısını katlamaktadırlar. Ancak tüm olumsuzluklara rağmen ne yabancı dil öğrenme zor ne de öğreten veya öğrenen çaresizdir. Hatta herkes yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik bilgisini uygulayarak kendi kendine hem bedava hem de daha verimli öğretip öğrenebilir. Bunun için önce öğretmen-öğrenci sorumluluk alır, sonra da çağdaş yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik bilgisiyle öğrenimini kendiişler planlaması yeterli olur. Öyle ki bilinçli öğrenme isteği ile doğru yöntemin gücü birleşirse, uluslararası güler yüzlü sömürü şebekeleri kurbanı olmaktan kurtulur. Engelleri ortadan kalkarak önü açılan öğretme ve öğrenme en zevkli ve verimli yapılır. Evrensel akıl yolu birdir, asla çorba çatalla içilmez, hayatı kuşatan dil, eksik-aksak yaklaşım, gelişigüzel yöntem, özensiz teknik ve rastgele taktiklerle ne öğrenilir ne de öğretilir. Aksine maddi ve manevi canlı bir sistem olan dil, öğrenen odaklı, beceriye dönüşen sistematik bilgilerle mükemmel öğretilip başarıyla öğrenilir. Güçlü yaklaşım, seçkin yöntem, ideal teknik ve zarif taktikler sistemi; zoru kolaya, korkuyu cesarete, imkânsızı mümküne çevirir. Her öğrenen, kendi fiziko-zekâsına uygun akademik metodolojiyi keşfeder, hedefine uygun kitabı seçer ve kendine özgü sistemiyle hızla öğrenir. Çünkü dil öğretilmez, kendiişler becerilerle edinilir, öğretmen rehberlik yapar, güçlü destek verir. Bu gerçeği kavrayan ideal öğrenme stratejisi edinir, her tür maddi ve manevi istismardan kurtulur, kendi kendine daha verimli, birçok yabancı dili huzur içinde öğrenir. Ancak bilimsel bilgi, bilimsel yöntem ve bilimsel akılla üretilen çağdaş yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik bilgisi doyuma eren öğretmen-öğrenci, ekonomik emek-zaman dengesi içinde bir yabancı dili öğretip öğrenebilir. Sistematik yaklaşım, yöntem, teknik ve taktikleri temeli üzerine kurulmayan öğretim, öğrenme birikimi eksik öğrenci ve metodolojik donanımı yetersiz öğretenin başarısızlığı kaçınılmazdır. Günümüzde adeta cenge dönüşen yabancı dil öğretim ve öğrenim sorunlar yumağı ancak; yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklerin stratejik zırhı giyilirse akademik zafere ulaşılır. Bu bağlamda "Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri" kitabı; etkili öğrenme ve doğru öğretme niyetinde olanların ideal stratejiler üretmesine kaynaklık yapma, güçlerine maddi ve manevi destek sağlama niyetiyle hazırlanan anahtar nitelikli bir metodolojik tasarımdır.
Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri , 2023
Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri Kitabının Öğretim-Öğrenim Misyonu
“Sistemat... more Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri Kitabının Öğretim-Öğrenim Misyonu
“Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri” kitabı, Prof. Dr. Candemir Doğan'ın 2012’de yayınlanan “Sistematik Yabancı Dil Öğretim Yaklaşım ve Yöntemleri” kitabını ve yabancı dil öğretim-öğrenimini bütünleyen sistematize ikinci eseridir. Her iki eser, yabancı dil öğretim alanının ilk sistematik, kapsamlı ve bütünler model çalışmasıdır. Aşırı dinamik olan yabancı dil öğretim-öğrenim alanı, gelişmiş ülkelerde hızla gelişip değişerek her alan özel uzmanlık şeklini almıştır. Ancak gelişmekte olan ülkeler, baş döndüren hızlı yaklaşım, yön-tem, teknik ve taktik değişiminin çok gerisinde kalmanın şaşkınlığıyla en iyisini seçme hayaliyle bocalamaktadır. Gelişmiş-gelişen ülkeler arasındaki yabancı dil öğretiminin ayrışımını, evrensel istismarcılar yeni bir sömürü alanına dönüştürdüler. Gelişmekte olan ülkeleri, bu tehlikeli yabancı dil öğretim-öğrenim anafordan çıkaracak olan bütüncül sistem haritası oluş-turan, sağlıklı stratejiler geliştiren; yaklaşım, yöntem, teknik ve taktikleri hiyerarşik ve metodolojik planlamaktır. Neredeyse uçsuz bucaksız bir alana dönüşen yabancı dil öğretim-öğrenimi kaostan ancak sistematik yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklerle çıkarılabilir.
Günümüzde nerdeyse herkesin bir yabancı dil bilmesi zorunlu bir ihtiyaca dönüşmüştür. Bir yandan yabancı dil ihtiyacının ezici baskısı, diğer yandan yöntemsel çözüm çaresizliği arasına sıkışan öğretmen ve öğrenciler ya ümidini yitirip terk etmekte ya da hayal taciri fırsatçıların sömürü ağına düşerek enerji, zaman ve mal kayıplarının acısını katlamaktadırlar. Ancak tüm olumsuzluklara rağmen ne yabancı dil öğrenme zor ne de öğreten veya öğrenen çaresizdir. Hatta herkes yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik bilgisini uygulayarak kendi kendine hem bedava hem de daha verimli öğretip öğrenebilir. Bunun için önce öğretmen-öğrenci sorumluluk alır, sonra da çağdaş yaklaşım, yön-tem, teknik ve taktik bilgisiyle öğrenimini kendiişler planlaması yeterli olur. Öyle ki bilinçli öğren-me isteği ile doğru yöntemin gücü birleşirse, uluslararası güler yüzlü sömürü şebekeleri kurbanı olmaktan kurtulur. Engelleri ortadan kalkarak önü açılan öğretme ve öğrenme en zevkli ve verimli yapılır.
Evrensel akıl yolu birdir, asla çorba çatalla içilmez, hayatı kuşatan dil, eksik-aksak yaklaşım, gelişigüzel yöntem, özensiz teknik ve rastgele taktiklerle ne öğrenilir ne de öğretilir. Aksine maddi ve manevi canlı bir sistem olan dil, öğrenen odaklı, beceriye dönüşen sistematik bilgilerle mükemmel öğretilip başarıyla öğrenilir. Güçlü yaklaşım, seçkin yöntem, ideal teknik ve zarif taktikler sistemi; zoru kolaya, korkuyu cesarete, imkânsızı mümküne çevirir. Her öğrenen, kendi fiziko-zekâsına uygun akademik metodolojiyi keşfeder, hedefine uygun kitabı seçer ve kendine özgü sis-temiyle hızla öğrenir. Çünkü dil öğretilmez, kendiişler becerilerle edinilir, öğretmen rehberlik ya-par, güçlü destek verir. Bu gerçeği kavrayan ideal öğrenme stratejisi edinir, her tür maddi ve manevi istismardan kurtulur, kendi kendine daha verimli, birçok yabancı dili huzur içinde öğrenir.
Ancak bilimsel bilgi, bilimsel yöntem ve bilimsel akılla üretilen çağdaş yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik bilgisi doyuma eren öğretmen-öğrenci, ekonomik emek-zaman dengesi içinde bir yabancı dili öğretip öğrenebilir. Sistematik yaklaşım, yöntem, teknik ve taktikleri temeli üzerine kurulmayan öğretim, öğrenme birikimi eksik öğrenci ve metodolojik donanımı yetersiz öğretenin başarısızlığı kaçınılmazdır. Günümüzde adeta cenge dönüşen yabancı dil öğretim ve öğrenim sorunlar yumağı ancak; yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklerin stratejik zırhı giyilirse akademik zafere ulaşılır. Bu bağlamda “Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri” kitabı; etkili öğren-me ve doğru öğretme niyetinde olanların ideal stratejiler üretmesine kaynaklık yapma, güçlerine maddi ve manevi destek sağlama niyetiyle hazırlanan anahtar nitelikli bir metodolojik tasarımdır.
Arapça öğreniminde erişilemez sanılan başarının sırrı, hep temel kuralların basit ayrıntılarla bi... more Arapça öğreniminde erişilemez sanılan başarının sırrı, hep temel kuralların basit ayrıntılarla birlikte sistematik sunumunda saklıdır. Başarı da; hep gelişim içinde olan, asla pasif kalmayan, saklı gücü keşfederek sürekli melekeleri geliştiren ve her zaman tüm gücünü kullananların hak-kıdır. Arapça öğrenme; zihnin kılcal ağlarını parça-bütün bağlarıyla ören bilgileri çok nazik ve hassas bütünler ölçülerle işleyen bilinçaltı sistemin edinimidir. Bu sistem; “bir mıh, bir nalı, bir nal, bir atı, bir at, bir komu-tanı, bir komutan bir orduyu, bir ordu da bir ülkeyi kurtarır” ilişkisi içinde bütünler çalışırsa öğrenme hem zevkli hem de başarılı olur.
Öğrenme; dış dünyadan gelen bilgilere karşı iç dünyada oluşan sert direncin, gayret ve zorlamalarla aşılması işlemidir. Bunun için zorlamayan öğrenme, yoğun ve baskın bir değişim süreci başlatamadığı için gerçek öğrenme sayılmaz. Kabiliyetlerin kapasitesini zorlama; hayatın gidişatını değiştirir, sıradan şeyleri sıra dışı altın fırsatlara çevirir, mümkünü kolayca başarma, imkânsıza da meydan okuma azmi kazandırır.
Arapça öğrenme kesintisiz bir süreçtir, sürdürülürse bilgiler bece-riye dönüşerek edinilir. Sürekli yenilenerek geliştirilen bilgi, üretime ge-çer, yeni bileşimler oluşturur ve öğrenenin kendini keşfederek gelişimini sağlar. Kendini keşfeden bilgi öğrenmenin bir adım ötesine geçer, ilmin lezzetini ruhunun derinliklerinde hisseder, özümsenen bilgiler başarıyı, ba-şarı da başarıyı davet eder ve öğrenme çığ hareketi kanunuyla büyür.
Başarı; hataların rahat ve özgüvenle öğrenmeye dönüşümünde sak-lıdır. Hayatta ibret ve direnç geliştiren başarısız denemelere de gerek var-dır. Edison; her başarısız deneyim, ampulün öyle olmayacağını öğretti, der. Arapça öğreniminde de yanlışlar başarmanın olmazsa olmazıdır. An-cak; yüreği yıldırmadan dizler üzerinde direnebilme düzeyinde kalırsa doğruyu bulma tecrübesine ve başarıya dönüşür.
Başarı odaklı en son bilimsel yaklaşım, yöntem ve tekniklerle ha-zırlanan bu kitap; Arapçayı kendi doğası ve sistematiği içinde öğretir, öğ-renme motivesini yükseltir, yalın bilgileri tecrübelerle beceriye dönüştü-rür. Bilgileri uygulamalarla özümsetir, başarı odaklı ve sürekli artan geli-şimle Arapçayı edindirir. Artan başarı öğrenme isteğini, artan istek daha çok öğrenmeyi tetikleyerek bilgiler zengin ve kalıcı hale gelir.
“Sistematik Uygulamalı-Alıştırmalı Arapça Fiil Cümlesi ve Karşıtsal Çözümlemesi” cümle sistemini karşıtsal tahlililerle öğretir. Eş-değer aktarım yöntemiyle cümle kurulum iskeletini çözümleyerek kavra-tır. Arapçanın olmazsa olmazı olan temel; okuma, anlama, yazma ve ko-nuşma becerilerini bütünler tekniklerle iletişimsel edindirir. Anadil ile he-def dil arasında denk aktarımlı, özgün gramatik yapı bilgisini pragmatik kullanımla bütünler. Kelimeyi cümlede, cümleyi anlamsal kontekstinde çözümleyerek dilin iletişimsel edinimini yapı-anlam düzleminde kazandı-rır. Cümle ögelerinin işlevsel görevlerini zihinsel beceri edinim kurallarına en uygun yapılar içinde hazmettirir.
Cümlenin ana yapısını alt birimleriyle, anlamsal anlamını da yapı-sal sistemiyle özdeşleştirir. Mantıksal dizim ile anlamsal anlamın daha ba-şarılı edinimi için cümlenin Arapça-Türkçe analizini yaparak diller arası kelime ve anlam aktarımını eşleştirir. Tüm çağdaş yabancı dil öğretim yak-laşım, yöntem ve tekniklerini yerinde ve bilinçli kullanarak öğrenciyi Arapçayı sorunsuz ve başarıyla edinim hedefine ulaştırır.
Mevlâ’dan Arapça öğrenen ve öğreten gönül erlerinin başarısını ni-yaz eder, tüm emeği geçenlere özellikle; Em. Kd. Alb. Nevzat Salih GÜ-VEN, Yrd. Doç. Dr. Ramazan AYYUB ve Yrd. Doç. Dr. Ahmed AZ-ZAVİ’ye çok teşekkür ederim.
Prof. Dr. Candemir DOĞAN
ملخص البحث:
هذا البحث يتناول تكوين معلمي اللغة العربية في تركيا الذين تواجههم مشكلات وصعوبات جمة... more ملخص البحث:
هذا البحث يتناول تكوين معلمي اللغة العربية في تركيا الذين تواجههم مشكلات وصعوبات جمة تعوق عملية التعليم لديهم، سواء أكان هذا التعليم لغويا أو تربويا أو منهجيا أو مهنيا. ولذلك تتعرض النظم التعليمية للنقد دوما، حيث تبدو هذه العملية النقدية ظاهرة يشارك فيها الخبراء والمعلمون ومن أصحاب الرؤى المختلفة، فمن الأهمية بمكان بناء استراتيجيات متطورة فى مجال تطوير التعليم لتكوين الكفاءات لدى المعلمين من خلال تطوير الأداء المهني. ولقد أجريت دراسات وبحوث مختلفة في مجال تعليم العربية في وسط تركيا. وقد استطاعت هذه البحوث تحديد وتشخيص طبيعة المشكلة. وتتركز طرق الحل والمعالجة فى رفع جودة التعليم والأساليب، وتحسين المؤسسات التعليمية، والارتقاء بمستوى معلمي اللغة العربية.
ويمكن هنا تمييز أبرز سمات المعوقات التي تعوق عملية تكوين المعلمين، وتصنيفها إلى ما يلى:
1. المشكلات والمعوقات اللغوية ومعالجتها
أ. من حيث تخصص المعلم في العربية وآدابها
ب. من حيث تخصص المعلم في الثقافة العربية
ج. من حيث افتقار المعلم إلى الحس العربي
د. من حيث معرفة المعلم في دقائق الأمور
2. المشكلات والمعوقات التربوية ومعالجتها
أ. من حيث تخصص المعلم في تعليم اللغة العربية كلغة أجنبية
ب. من حيث مهنة تعليم اللغة الأجنبية كعلم وفن
ج. من حيث أخذ المعلم بالنظريات والتجارب والدراسات الحديثة
3. المشكلات والمعوقات المنهجية ومعالجتها.
أ. من حيث المعلم المتخصص في تعليم اللغة العربية
ب. من حيث المعلم غير المتخصص في تعليم اللغة العربية
4. المشكلات والمعوقات المهنية ومعالجتها.
أ. من حيث المعلم الحاصل على مؤهل تربوي عام
ب. من حيث معلم الحاصل على مؤهل تربوي خاص
ج. من حيث المعلم الحاصل على مؤهل فى كل من علم اللغةِ المقارن وعلم اللغةِ التقابلي
د. من حيث معرفة المعلم الحاصل على مؤهل في كل من علم الأصوات وبناء الكلمة وبناء الجملة وعلم الدلالة.
Papers by Prof. Dr. Candemir DOĞAN
DergiPark (Istanbul University), Jun 1, 2008
Bu makale, yabancı dil olarak Arapça öğrenmeyi öğrenmenin dil öğrenim stratejileri içindeki önemi... more Bu makale, yabancı dil olarak Arapça öğrenmeyi öğrenmenin dil öğrenim stratejileri içindeki önemini vurgulamayı hedefliyor. Dil öğrenim, yaklaĢım, yöntem ve teknikleri ile onların birikiminin öğrenime katkılarını kısaca açıklıyor. Hedef dilin kolay öğrenilmesi için dil öğrenme çalıĢmalarında, dili öğrenme, uygulama, davranıĢ veya plânlarda öğrenci rolüne dikkat çekiyor. Yabancı dil öğreniminde öğrenenlerin giderek artan rollerinin önemine vurgu yapan önemli bir değiĢimin olduğuna iĢaret ediyor. Ayrıca yabancı dilin öğreniminde edinme-öğrenme veya öğretim eylemi içindeki öğrencinin rolünün önemine de vurgu yapıyor.
Gelişmiş bir iletişim becerim olsun ve sağlıklı iletişim kurayım, saygın ve mutlu olayım diyenler... more Gelişmiş bir iletişim becerim olsun ve sağlıklı iletişim kurayım, saygın ve mutlu olayım diyenler.. Kendisine verilen dilin bir mucize olduğuna inanan ve onu insanlara karşı doğru, etkili ve yerinde kullanmak isteyenler.. Bu kitap; ister erkek ister kadın olsun, hayatın herhangi bir kesiminde, herhangi bir yaşta, bir ailenin üyesi olarak sorumluluklarını bilmek isteyen herkesin el kitabıdır. İletişim, aile ve mutluluk problemlerinin ortaya çıkmasını önlemek isteyen, çıkan problemleri en etkili yöntemlerle çözerek mutlu olmak isteyenlerin kılavuzudur. Hayatının herhangi bir safhasında yaşayan ve iyi bir ailem, mutlu bir yuvam olsun diyen herkesin başucu kitabıdır. Dil, konuşabilmek, anlaşabilmek için büyük bir lütuftur. Dil mucizesi doğru kullanılabildiği zaman her şey kolayca başarılabilir ve lezzet alınabilir. İnsanlığın tüm çabalarının gayesi, hayatından lezzet almaktır. İşte bu kitapta, aile içindeki doğru iletişimin temel esasları, siz gönüllü okuyucularla paylaşılacaktır.
Marife Dini Araştırmalar Dergisi, Oct 1, 2007
ÖZET Bu makale, Türkçe sesbilgisinin Arap öğrencilere karşılaştırmalı olarak öğretiminde görülen ... more ÖZET Bu makale, Türkçe sesbilgisinin Arap öğrencilere karşılaştırmalı olarak öğretiminde görülen problemleri belirleme ve çözüm yolları bulmayı hedefliyor. Türkçenin iletişim dili olarak öğretiminde sesbilgisinin önemini vurguluyor. Arapça sesbilgisi karşılaştırmalı öğretiminin esaslarını, hedef dil ile anadilin sesbirimleri arasında birbirine benzeyen ve benzemeyen yönlerini belirlemeye çalışıyor. Karşılaştırmayı örnekler üzerinde gösteriyor. Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde karşılaşılan sesbilim problemlerine değiniyor ve çözüm yolları öneriyor.
Arapça Öğretiminin Yaklaşım Sorunları ve Çözümleri, 2023
Yaklaşımlar, tarihi süreçte Arapça öğretiminin ele alınış biçimiyle ilgili çıkarımlarla geliştir... more Yaklaşımlar, tarihi süreçte Arapça öğretiminin ele alınış biçimiyle ilgili çıkarımlarla geliştirilen tüm düşünce biçimlerini sistematize eden teorilerdir. Aslında yaşanan her öğretim sorunu aklın gereği gibi kullanılmaması ve düşünce gücünden yeterince faydalanmamaktan kaynaklanır. Arapça öğretim veya öğrenimiyle ilgili sorunların varlık sebebi aynı şeyler olduğu için çözümü de aklı etkin kullanımı, tarihi gelişimini bilme ve sistemli yaklaşım uygulamalarıyla olacaktır. Çünkü her yaklaşım, öğretme-öğrenme işlemlerini farklı nitelikleriyle en etkili biçimde düzenler. Her dil öğretim yaklaşımı, dilin ne olduğu ve nasıl öğrenileceğiyle ilgili teorik görüşleri esas alır. Bunun için her yaklaşım, öğrencilerin öğrenimini düzenleme, sınıf etkinliklerinin verimini artırma, tekniklerin etkin kullanımıyla hedef bilgilerin öğretimini sistematize ederek kesin başarı teorileri geliştirir.
Yaklaşımlar, Arapça öğretim başarısını organize eden, başarısızlığı önleyen en ideal fikirlerin uygulamasını düzenleyen mantıki nazariyelerdir. Arapça öğretim yaklaşımları; beynin sahip olduğu doğal dil kodlarını çözmeyi, öğrenme-öğretme biyolojisini biçimlendirerek melekeye dönüştüren işlemleri sistemleştiren felsefi kuramlardır. Dili zekâ, beyin, öğretme, öğrenme, kültür ve iletişim olgusu içinde doğasıyla analiz eder, hayatın devasa çeşitli alanlarına hükmeden dilin oldukça karmaşık gizemlerini ve ürünü olan iletişimin insicamlı geliştirilme sorunlarını çözmeye çalışır. İdeal Arapça alan ve metodoloji bilgisi donanımlı öğretmene bilgi çıraklığı yapan öğrencileri nasıl yetiştireceğini ilham eder, tüm boyutlarıyla işlemleri yürütme düşüncesini geliştirir. Öğretmen, yaklaşımlara hükmettiği kadar öğretimi sistematize eder, gerçek hayatla ilişkilendirir ve uygulamalarla canlandırır.
Yaklaşımlar, Arapça öğretmeni olmak isteyen bir öğretmenin temel donanımıdır. Çünkü Arapça öğretmeni, Arapça alan bilgisini düzenleyen yaklaşım bilgisine sahip olduğu oranda başarılı olur, yoksa düzensiz alan bilgisi hiçbir değer ifade etmez. Yaklaşım bilgisi yeterli olursa öğrencilere yeni öğrenme ufukları açar, zor sanılan Arapça zevkli, ödüllendirici ve kolay öğrenilir. Öğretimi geleneksel kalıplardan çıkarır, öğrenci ihtiyaç duygusuyla imrenerek öğrenir. Öğrenciyi olumsuz Arapça inanç ve düşüncelerden arındırır, olumlu düşünceler geliştirir, buhran, stres ve öfkeden kolayca kurtularak başarılı olur. İletişimi düşünce, davranış ve beyin frekanslarıyla bakışık düzenleyerek tarafların tüm enerjisini öğretme ve öğrenmeyi algılamaya odaklar, akıl ve ruhu bilgiyle doyurarak başarıya ulaştırır.
Yaklaşımlar, öğretmene Arapça alan bilgisini sistemli, ustaca sunma ve anlık sorunları hemen çözme becerisi kazandırır. Arapça öğretimini kitap bilgileriyle sınırlamaz, öğrenciye istediği farklı öğrenim imkânları sunar, gereksiz sorunlar yaşamayı önler. Öğretmeni sistemi derinliğine düşünerek öğretme ustalığına, öğrencileri de sürekli öğrenimle meşgul ederek ideal öğrenmeye hazırlar. Her tür önyargılardan arındırır, sabır, sevecen ve nazik yapar. Gereksiz gazap, taassup, kabalık, asabilik ve başkasını suçlamanın kaynağı acizlik ve onun da kaynağı cehaletten kurtarır. Arapça öğretmenini önce bilgi, sonra fikir sahibi yaparak Arapça öğretim sistemini derinliğine idrak ettirir, sistemli Arapça öğretme bilinç ve becerisi kazandırarak değişime hazırlar, değişimle ideal öğretmenliğe ilk adımı atar.
Arapça Öğretiminin Strateji Sorunları ve Çözümleri , 2022
Öğretmen, usta-çırak tezgâhında “usta verir, çırak alır” taklit ve tekrarla öğrenciyi ustalaştırı... more Öğretmen, usta-çırak tezgâhında “usta verir, çırak alır” taklit ve tekrarla öğrenciyi ustalaştırır. Alınamayan, özümsenemeyen, benliğe mal edilemeyen bilgiler öğrenilmiş sayılmaz. Usta öğret-men Arapça sistemini hafızaya kazır, yetenek olarak edindirir, aşk olarak kalbine işleyerek edebi iletişim davranışı olarak kazandırır. Çünkü benliğe girmeyip hâfızada tutulan, iletişimde kullanılmayıp bilincin dışında asılı dağarcıkta duran bilgiler, faydasız ve gereksiz yüktür. İletişime aktarılmayan her bilgi, aklın ve hâfızanın enerjisini insafsızca harcar, faydasız düşünce ve zararlı bilgileri yayar. Arap-çayı bir takım kalıplar sanan ve ezberleten öğretmen akıl, zekâ, zihin ve benlik gücünün her gün bir parçasını koparıp yok eder. Asıl Arapça öğretmeni hayattır, öğretmen ise ondan ders alır, öğreneceklere yol gösteren ulu bir mürşittir. Diğerkâmlıkla hayat ile öğrenci benliği arasında dersini yaparak öğrencilere daha yakın ve kendi dillerinde iletişim sistemini kavratan bir ulu bir ustadır.
Stratejiler öğretmeni, kitap bilgilerini aktaran ve bunu maaş karşılığı yapan sıradan meslek memuru değildir. O, neslin her birini sanki kendine has manevi örsünde işleyen ermiş bir mürebbi, himmeti milleti olan ulu bir diğerkâm ve nezih bir sanatkârdır. Arapça öğretim sacayağının asıl ve hayati ayağı öğretmendir, birkaç iyi öğrenciyle öğünme yerine hiçbirini zayi etmeden tam inkişaf ettirerek ümrana hazırlar. Gençlerden Arapça, öğretmen ve imtihan korkusunu silerek bunların sevgisini aşılar. Okulu bir çilehane, öğretmeni kırık notuyla dehşet ve korku heykeli, imtihanı bir mihnet ve ceza şekli olmaktan çıkarır. Eğer bunları başarmazsa henüz meslek kariyerini başlamadan bitirmiş ve kendisine emanet edilen gençleri körelten bir müflis olur. Ancak ifrat otoriterliğe tepkiyle ortaya çıkan tefrit; “arkadaş öğretmen” hezeyanına asla kapılmamalıdır. Çünkü öğretmen arkadaş olursa öğrencinin modelleyeceği öğretmen kaybolur ve öğrenciler çobansız sürü gibi dağılır gider.
Türk Dünyası Araştırmaları, 2011
Selis Kitaplar, 2011
Gelişmiş bir iletişim becerim olsun ve sağlıklı iletişim kurayım, saygın ve mutlu olayım diyenler... more Gelişmiş bir iletişim becerim olsun ve sağlıklı iletişim kurayım, saygın ve mutlu olayım diyenler.. Kendisine verilen dilin bir mucize olduğuna inanan ve onu insanlara karşı doğru, etkili ve yerinde kullanmak isteyenler.. Bu kitap; ister erkek ister kadın olsun, hayatın herhangi bir kesiminde, herhangi bir yaşta, bir ailenin üyesi olarak sorumluluklarını bilmek isteyen herkesin el kitabıdır. İletişim, aile ve mutluluk problemlerinin ortaya çıkmasını önlemek isteyen, çıkan problemleri en etkili yöntemlerle çözerek mutlu olmak isteyenlerin kılavuzudur. Hayatının herhangi bir safhasında yaşayan ve iyi bir ailem, mutlu bir yuvam olsun diyen herkesin başucu kitabıdır. Dil, konuşabilmek, anlaşabilmek için büyük bir lütuftur. Dil mucizesi doğru kullanılabildiği zaman her şey kolayca başarılabilir ve lezzet alınabilir. İnsanlığın tüm çabalarının gayesi, hayatından lezzet almaktır. İşte bu kitapta, aile içindeki doğru iletişimin temel esasları, siz gönüllü okuyucularla paylaşılacaktır.
... Doç. Dr. Candemir Doğan Fen Edebiyat Fakùltesi Dicle Üniversitesi, Turkey can.dogan@hotmail. ... more ... Doç. Dr. Candemir Doğan Fen Edebiyat Fakùltesi Dicle Üniversitesi, Turkey can.dogan@hotmail. com Yrd.Doç.Dr.Süleyman Doğan Eğitim Fakùltesi Fatih Üniversitesi, Turkey [email protected]. tr, [email protected] Özet ... (Krashen & Terrell, 1983) Yabancı dilde sağlıklı ...
In this article, it is aims to find solutions to the problems of teaching as comparative phonetic... more In this article, it is aims to find solutions to the problems of teaching as comparative phonetics in Turkish to Arabic students. It is emphasizes the importance of phonetics while teaching Turkish as a language of communication. It is compare phonetics in Arabic and Turkish teaching and tried to find out the similarities and differences between two languages. It is shows comparisons between two languages on example related to phonetics. Besides, it is study the problems of phonetics Turkish as a foreign language and tried to find out solutions to these problems.
Uploads
Conference Presentations by Prof. Dr. Candemir DOĞAN
Yöntemler gelişigüzel şeyler değil, maksadı ince planlanan, bilinçli veya bilinçdışı eylemlerin rafinesiyle tutarlı tekrarlarla kendiişler düzenlenen öğretim ve öğrenim araçlarıdır. Yöntem ustası öğretmeni ideal başarıya ulaştıracak yegâne araçlardır, değerini bilip başarıyla uygulayan, az emekle çok şeyi başarır. “Usulsüz vusul” çabalarıyla öğrencileri boşuna hırpalamaz, zaman ve enerjileri heba etmez, Arapçaya nefret uyandırmaz. Ancak burada makale sınırları içinde kalan ve sadece isimleri zikredilen yöntemlerin mahiyeti bir yana ismini dahi bilmeyen yöntem cahili Arapça öğretmenlerinin varlığı, neslin bahtını karartan asrın cinayetidir. Arapçayı öğrenilmez yaftasından kurtaracak, kara bahtı, kem talihi, Nurettin Topçu’nun ifadesiyle “maaşlı öğretmenlik” formatının dışına çıkabilen gerçek gönül öğretmenleri aydınlatacaktır.
Çünkü bir eğitim yaklaşımı bilimsel sonuçlar için birden çok teoriyi esas alır ve özel kavramlar, gayeler, ilkeler,kurallar ve işlemlerle sonucu denetler. Yaygın kullanılan geleneksel yaklaşımlar; daha çok öğretmen, ders kitabı ve klasik araçları kullanarak öğretim yapar. Davranışçı yaklaşımlar; öğrenme yaşantılarını uyarıcılar, tepkiler, tekrar ve pekiştiricilerle hedef davranışları alışkanlık hâline getirir. Bilişsel yaklaşımlar; duyularla keşfetme, anlama, eski ve yeni bilgileri zihinde hiyerarşik ilişkilendirme, şemalandırma ve ön bilgileri bilgisayar gibi aktif işleyerek öğretir. Yapılandırıcı olanlar ise bilgiyi araştırır, nerede ve nasıl kullanacağını belirler, öğrenciye kendi öğrenme biçimini keşfettirerek öğretir.
Saygınlık, fıtri niteliklerin iyi organize edilmesi ve metodolojik geliştirilmesiyle öğretmenin kazanacağı bir önceleme değeridir. Bir öğretmen, fıtratını öğretmen ahlakı, huylarını öğretmen edebi, alan bilgi ve yöntem yeteneği bilimsel ve akademik ilkelere uygunluğuyla saygınlık kazanır. Çünkü insanlık; fıtrat, ahlak, edep, alan ve yöntem bilgisi zayıf öğretmenlerden çok zarar görmüştür. Temel donanımların birinin eksik, yetersiz veya zayıf olması önce öğrencilere sonra topluma onulmaz zararlar verir. Eğitimde başarısızlık, sosyal yıkıma sebep olur ve öğretmenin korkunç saygı yitimine neden olur.
“Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri” kitabı, Prof. Dr. Candemir Doğan'ın 2012’de yayınlanan “Sistematik Yabancı Dil Öğretim Yaklaşım ve Yöntemleri” kitabını ve yabancı dil öğretim-öğrenimini bütünleyen sistematize ikinci eseridir. Her iki eser, yabancı dil öğretim alanının ilk sistematik, kapsamlı ve bütünler model çalışmasıdır. Aşırı dinamik olan yabancı dil öğretim-öğrenim alanı, gelişmiş ülkelerde hızla gelişip değişerek her alan özel uzmanlık şeklini almıştır. Ancak gelişmekte olan ülkeler, baş döndüren hızlı yaklaşım, yön-tem, teknik ve taktik değişiminin çok gerisinde kalmanın şaşkınlığıyla en iyisini seçme hayaliyle bocalamaktadır. Gelişmiş-gelişen ülkeler arasındaki yabancı dil öğretiminin ayrışımını, evrensel istismarcılar yeni bir sömürü alanına dönüştürdüler. Gelişmekte olan ülkeleri, bu tehlikeli yabancı dil öğretim-öğrenim anafordan çıkaracak olan bütüncül sistem haritası oluş-turan, sağlıklı stratejiler geliştiren; yaklaşım, yöntem, teknik ve taktikleri hiyerarşik ve metodolojik planlamaktır. Neredeyse uçsuz bucaksız bir alana dönüşen yabancı dil öğretim-öğrenimi kaostan ancak sistematik yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklerle çıkarılabilir.
Günümüzde nerdeyse herkesin bir yabancı dil bilmesi zorunlu bir ihtiyaca dönüşmüştür. Bir yandan yabancı dil ihtiyacının ezici baskısı, diğer yandan yöntemsel çözüm çaresizliği arasına sıkışan öğretmen ve öğrenciler ya ümidini yitirip terk etmekte ya da hayal taciri fırsatçıların sömürü ağına düşerek enerji, zaman ve mal kayıplarının acısını katlamaktadırlar. Ancak tüm olumsuzluklara rağmen ne yabancı dil öğrenme zor ne de öğreten veya öğrenen çaresizdir. Hatta herkes yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik bilgisini uygulayarak kendi kendine hem bedava hem de daha verimli öğretip öğrenebilir. Bunun için önce öğretmen-öğrenci sorumluluk alır, sonra da çağdaş yaklaşım, yön-tem, teknik ve taktik bilgisiyle öğrenimini kendiişler planlaması yeterli olur. Öyle ki bilinçli öğren-me isteği ile doğru yöntemin gücü birleşirse, uluslararası güler yüzlü sömürü şebekeleri kurbanı olmaktan kurtulur. Engelleri ortadan kalkarak önü açılan öğretme ve öğrenme en zevkli ve verimli yapılır.
Evrensel akıl yolu birdir, asla çorba çatalla içilmez, hayatı kuşatan dil, eksik-aksak yaklaşım, gelişigüzel yöntem, özensiz teknik ve rastgele taktiklerle ne öğrenilir ne de öğretilir. Aksine maddi ve manevi canlı bir sistem olan dil, öğrenen odaklı, beceriye dönüşen sistematik bilgilerle mükemmel öğretilip başarıyla öğrenilir. Güçlü yaklaşım, seçkin yöntem, ideal teknik ve zarif taktikler sistemi; zoru kolaya, korkuyu cesarete, imkânsızı mümküne çevirir. Her öğrenen, kendi fiziko-zekâsına uygun akademik metodolojiyi keşfeder, hedefine uygun kitabı seçer ve kendine özgü sis-temiyle hızla öğrenir. Çünkü dil öğretilmez, kendiişler becerilerle edinilir, öğretmen rehberlik ya-par, güçlü destek verir. Bu gerçeği kavrayan ideal öğrenme stratejisi edinir, her tür maddi ve manevi istismardan kurtulur, kendi kendine daha verimli, birçok yabancı dili huzur içinde öğrenir.
Ancak bilimsel bilgi, bilimsel yöntem ve bilimsel akılla üretilen çağdaş yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik bilgisi doyuma eren öğretmen-öğrenci, ekonomik emek-zaman dengesi içinde bir yabancı dili öğretip öğrenebilir. Sistematik yaklaşım, yöntem, teknik ve taktikleri temeli üzerine kurulmayan öğretim, öğrenme birikimi eksik öğrenci ve metodolojik donanımı yetersiz öğretenin başarısızlığı kaçınılmazdır. Günümüzde adeta cenge dönüşen yabancı dil öğretim ve öğrenim sorunlar yumağı ancak; yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklerin stratejik zırhı giyilirse akademik zafere ulaşılır. Bu bağlamda “Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri” kitabı; etkili öğren-me ve doğru öğretme niyetinde olanların ideal stratejiler üretmesine kaynaklık yapma, güçlerine maddi ve manevi destek sağlama niyetiyle hazırlanan anahtar nitelikli bir metodolojik tasarımdır.
Öğrenme; dış dünyadan gelen bilgilere karşı iç dünyada oluşan sert direncin, gayret ve zorlamalarla aşılması işlemidir. Bunun için zorlamayan öğrenme, yoğun ve baskın bir değişim süreci başlatamadığı için gerçek öğrenme sayılmaz. Kabiliyetlerin kapasitesini zorlama; hayatın gidişatını değiştirir, sıradan şeyleri sıra dışı altın fırsatlara çevirir, mümkünü kolayca başarma, imkânsıza da meydan okuma azmi kazandırır.
Arapça öğrenme kesintisiz bir süreçtir, sürdürülürse bilgiler bece-riye dönüşerek edinilir. Sürekli yenilenerek geliştirilen bilgi, üretime ge-çer, yeni bileşimler oluşturur ve öğrenenin kendini keşfederek gelişimini sağlar. Kendini keşfeden bilgi öğrenmenin bir adım ötesine geçer, ilmin lezzetini ruhunun derinliklerinde hisseder, özümsenen bilgiler başarıyı, ba-şarı da başarıyı davet eder ve öğrenme çığ hareketi kanunuyla büyür.
Başarı; hataların rahat ve özgüvenle öğrenmeye dönüşümünde sak-lıdır. Hayatta ibret ve direnç geliştiren başarısız denemelere de gerek var-dır. Edison; her başarısız deneyim, ampulün öyle olmayacağını öğretti, der. Arapça öğreniminde de yanlışlar başarmanın olmazsa olmazıdır. An-cak; yüreği yıldırmadan dizler üzerinde direnebilme düzeyinde kalırsa doğruyu bulma tecrübesine ve başarıya dönüşür.
Başarı odaklı en son bilimsel yaklaşım, yöntem ve tekniklerle ha-zırlanan bu kitap; Arapçayı kendi doğası ve sistematiği içinde öğretir, öğ-renme motivesini yükseltir, yalın bilgileri tecrübelerle beceriye dönüştü-rür. Bilgileri uygulamalarla özümsetir, başarı odaklı ve sürekli artan geli-şimle Arapçayı edindirir. Artan başarı öğrenme isteğini, artan istek daha çok öğrenmeyi tetikleyerek bilgiler zengin ve kalıcı hale gelir.
“Sistematik Uygulamalı-Alıştırmalı Arapça Fiil Cümlesi ve Karşıtsal Çözümlemesi” cümle sistemini karşıtsal tahlililerle öğretir. Eş-değer aktarım yöntemiyle cümle kurulum iskeletini çözümleyerek kavra-tır. Arapçanın olmazsa olmazı olan temel; okuma, anlama, yazma ve ko-nuşma becerilerini bütünler tekniklerle iletişimsel edindirir. Anadil ile he-def dil arasında denk aktarımlı, özgün gramatik yapı bilgisini pragmatik kullanımla bütünler. Kelimeyi cümlede, cümleyi anlamsal kontekstinde çözümleyerek dilin iletişimsel edinimini yapı-anlam düzleminde kazandı-rır. Cümle ögelerinin işlevsel görevlerini zihinsel beceri edinim kurallarına en uygun yapılar içinde hazmettirir.
Cümlenin ana yapısını alt birimleriyle, anlamsal anlamını da yapı-sal sistemiyle özdeşleştirir. Mantıksal dizim ile anlamsal anlamın daha ba-şarılı edinimi için cümlenin Arapça-Türkçe analizini yaparak diller arası kelime ve anlam aktarımını eşleştirir. Tüm çağdaş yabancı dil öğretim yak-laşım, yöntem ve tekniklerini yerinde ve bilinçli kullanarak öğrenciyi Arapçayı sorunsuz ve başarıyla edinim hedefine ulaştırır.
Mevlâ’dan Arapça öğrenen ve öğreten gönül erlerinin başarısını ni-yaz eder, tüm emeği geçenlere özellikle; Em. Kd. Alb. Nevzat Salih GÜ-VEN, Yrd. Doç. Dr. Ramazan AYYUB ve Yrd. Doç. Dr. Ahmed AZ-ZAVİ’ye çok teşekkür ederim.
Prof. Dr. Candemir DOĞAN
هذا البحث يتناول تكوين معلمي اللغة العربية في تركيا الذين تواجههم مشكلات وصعوبات جمة تعوق عملية التعليم لديهم، سواء أكان هذا التعليم لغويا أو تربويا أو منهجيا أو مهنيا. ولذلك تتعرض النظم التعليمية للنقد دوما، حيث تبدو هذه العملية النقدية ظاهرة يشارك فيها الخبراء والمعلمون ومن أصحاب الرؤى المختلفة، فمن الأهمية بمكان بناء استراتيجيات متطورة فى مجال تطوير التعليم لتكوين الكفاءات لدى المعلمين من خلال تطوير الأداء المهني. ولقد أجريت دراسات وبحوث مختلفة في مجال تعليم العربية في وسط تركيا. وقد استطاعت هذه البحوث تحديد وتشخيص طبيعة المشكلة. وتتركز طرق الحل والمعالجة فى رفع جودة التعليم والأساليب، وتحسين المؤسسات التعليمية، والارتقاء بمستوى معلمي اللغة العربية.
ويمكن هنا تمييز أبرز سمات المعوقات التي تعوق عملية تكوين المعلمين، وتصنيفها إلى ما يلى:
1. المشكلات والمعوقات اللغوية ومعالجتها
أ. من حيث تخصص المعلم في العربية وآدابها
ب. من حيث تخصص المعلم في الثقافة العربية
ج. من حيث افتقار المعلم إلى الحس العربي
د. من حيث معرفة المعلم في دقائق الأمور
2. المشكلات والمعوقات التربوية ومعالجتها
أ. من حيث تخصص المعلم في تعليم اللغة العربية كلغة أجنبية
ب. من حيث مهنة تعليم اللغة الأجنبية كعلم وفن
ج. من حيث أخذ المعلم بالنظريات والتجارب والدراسات الحديثة
3. المشكلات والمعوقات المنهجية ومعالجتها.
أ. من حيث المعلم المتخصص في تعليم اللغة العربية
ب. من حيث المعلم غير المتخصص في تعليم اللغة العربية
4. المشكلات والمعوقات المهنية ومعالجتها.
أ. من حيث المعلم الحاصل على مؤهل تربوي عام
ب. من حيث معلم الحاصل على مؤهل تربوي خاص
ج. من حيث المعلم الحاصل على مؤهل فى كل من علم اللغةِ المقارن وعلم اللغةِ التقابلي
د. من حيث معرفة المعلم الحاصل على مؤهل في كل من علم الأصوات وبناء الكلمة وبناء الجملة وعلم الدلالة.
Papers by Prof. Dr. Candemir DOĞAN
Yaklaşımlar, Arapça öğretim başarısını organize eden, başarısızlığı önleyen en ideal fikirlerin uygulamasını düzenleyen mantıki nazariyelerdir. Arapça öğretim yaklaşımları; beynin sahip olduğu doğal dil kodlarını çözmeyi, öğrenme-öğretme biyolojisini biçimlendirerek melekeye dönüştüren işlemleri sistemleştiren felsefi kuramlardır. Dili zekâ, beyin, öğretme, öğrenme, kültür ve iletişim olgusu içinde doğasıyla analiz eder, hayatın devasa çeşitli alanlarına hükmeden dilin oldukça karmaşık gizemlerini ve ürünü olan iletişimin insicamlı geliştirilme sorunlarını çözmeye çalışır. İdeal Arapça alan ve metodoloji bilgisi donanımlı öğretmene bilgi çıraklığı yapan öğrencileri nasıl yetiştireceğini ilham eder, tüm boyutlarıyla işlemleri yürütme düşüncesini geliştirir. Öğretmen, yaklaşımlara hükmettiği kadar öğretimi sistematize eder, gerçek hayatla ilişkilendirir ve uygulamalarla canlandırır.
Yaklaşımlar, Arapça öğretmeni olmak isteyen bir öğretmenin temel donanımıdır. Çünkü Arapça öğretmeni, Arapça alan bilgisini düzenleyen yaklaşım bilgisine sahip olduğu oranda başarılı olur, yoksa düzensiz alan bilgisi hiçbir değer ifade etmez. Yaklaşım bilgisi yeterli olursa öğrencilere yeni öğrenme ufukları açar, zor sanılan Arapça zevkli, ödüllendirici ve kolay öğrenilir. Öğretimi geleneksel kalıplardan çıkarır, öğrenci ihtiyaç duygusuyla imrenerek öğrenir. Öğrenciyi olumsuz Arapça inanç ve düşüncelerden arındırır, olumlu düşünceler geliştirir, buhran, stres ve öfkeden kolayca kurtularak başarılı olur. İletişimi düşünce, davranış ve beyin frekanslarıyla bakışık düzenleyerek tarafların tüm enerjisini öğretme ve öğrenmeyi algılamaya odaklar, akıl ve ruhu bilgiyle doyurarak başarıya ulaştırır.
Yaklaşımlar, öğretmene Arapça alan bilgisini sistemli, ustaca sunma ve anlık sorunları hemen çözme becerisi kazandırır. Arapça öğretimini kitap bilgileriyle sınırlamaz, öğrenciye istediği farklı öğrenim imkânları sunar, gereksiz sorunlar yaşamayı önler. Öğretmeni sistemi derinliğine düşünerek öğretme ustalığına, öğrencileri de sürekli öğrenimle meşgul ederek ideal öğrenmeye hazırlar. Her tür önyargılardan arındırır, sabır, sevecen ve nazik yapar. Gereksiz gazap, taassup, kabalık, asabilik ve başkasını suçlamanın kaynağı acizlik ve onun da kaynağı cehaletten kurtarır. Arapça öğretmenini önce bilgi, sonra fikir sahibi yaparak Arapça öğretim sistemini derinliğine idrak ettirir, sistemli Arapça öğretme bilinç ve becerisi kazandırarak değişime hazırlar, değişimle ideal öğretmenliğe ilk adımı atar.
Stratejiler öğretmeni, kitap bilgilerini aktaran ve bunu maaş karşılığı yapan sıradan meslek memuru değildir. O, neslin her birini sanki kendine has manevi örsünde işleyen ermiş bir mürebbi, himmeti milleti olan ulu bir diğerkâm ve nezih bir sanatkârdır. Arapça öğretim sacayağının asıl ve hayati ayağı öğretmendir, birkaç iyi öğrenciyle öğünme yerine hiçbirini zayi etmeden tam inkişaf ettirerek ümrana hazırlar. Gençlerden Arapça, öğretmen ve imtihan korkusunu silerek bunların sevgisini aşılar. Okulu bir çilehane, öğretmeni kırık notuyla dehşet ve korku heykeli, imtihanı bir mihnet ve ceza şekli olmaktan çıkarır. Eğer bunları başarmazsa henüz meslek kariyerini başlamadan bitirmiş ve kendisine emanet edilen gençleri körelten bir müflis olur. Ancak ifrat otoriterliğe tepkiyle ortaya çıkan tefrit; “arkadaş öğretmen” hezeyanına asla kapılmamalıdır. Çünkü öğretmen arkadaş olursa öğrencinin modelleyeceği öğretmen kaybolur ve öğrenciler çobansız sürü gibi dağılır gider.
Yöntemler gelişigüzel şeyler değil, maksadı ince planlanan, bilinçli veya bilinçdışı eylemlerin rafinesiyle tutarlı tekrarlarla kendiişler düzenlenen öğretim ve öğrenim araçlarıdır. Yöntem ustası öğretmeni ideal başarıya ulaştıracak yegâne araçlardır, değerini bilip başarıyla uygulayan, az emekle çok şeyi başarır. “Usulsüz vusul” çabalarıyla öğrencileri boşuna hırpalamaz, zaman ve enerjileri heba etmez, Arapçaya nefret uyandırmaz. Ancak burada makale sınırları içinde kalan ve sadece isimleri zikredilen yöntemlerin mahiyeti bir yana ismini dahi bilmeyen yöntem cahili Arapça öğretmenlerinin varlığı, neslin bahtını karartan asrın cinayetidir. Arapçayı öğrenilmez yaftasından kurtaracak, kara bahtı, kem talihi, Nurettin Topçu’nun ifadesiyle “maaşlı öğretmenlik” formatının dışına çıkabilen gerçek gönül öğretmenleri aydınlatacaktır.
Çünkü bir eğitim yaklaşımı bilimsel sonuçlar için birden çok teoriyi esas alır ve özel kavramlar, gayeler, ilkeler,kurallar ve işlemlerle sonucu denetler. Yaygın kullanılan geleneksel yaklaşımlar; daha çok öğretmen, ders kitabı ve klasik araçları kullanarak öğretim yapar. Davranışçı yaklaşımlar; öğrenme yaşantılarını uyarıcılar, tepkiler, tekrar ve pekiştiricilerle hedef davranışları alışkanlık hâline getirir. Bilişsel yaklaşımlar; duyularla keşfetme, anlama, eski ve yeni bilgileri zihinde hiyerarşik ilişkilendirme, şemalandırma ve ön bilgileri bilgisayar gibi aktif işleyerek öğretir. Yapılandırıcı olanlar ise bilgiyi araştırır, nerede ve nasıl kullanacağını belirler, öğrenciye kendi öğrenme biçimini keşfettirerek öğretir.
Saygınlık, fıtri niteliklerin iyi organize edilmesi ve metodolojik geliştirilmesiyle öğretmenin kazanacağı bir önceleme değeridir. Bir öğretmen, fıtratını öğretmen ahlakı, huylarını öğretmen edebi, alan bilgi ve yöntem yeteneği bilimsel ve akademik ilkelere uygunluğuyla saygınlık kazanır. Çünkü insanlık; fıtrat, ahlak, edep, alan ve yöntem bilgisi zayıf öğretmenlerden çok zarar görmüştür. Temel donanımların birinin eksik, yetersiz veya zayıf olması önce öğrencilere sonra topluma onulmaz zararlar verir. Eğitimde başarısızlık, sosyal yıkıma sebep olur ve öğretmenin korkunç saygı yitimine neden olur.
“Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri” kitabı, Prof. Dr. Candemir Doğan'ın 2012’de yayınlanan “Sistematik Yabancı Dil Öğretim Yaklaşım ve Yöntemleri” kitabını ve yabancı dil öğretim-öğrenimini bütünleyen sistematize ikinci eseridir. Her iki eser, yabancı dil öğretim alanının ilk sistematik, kapsamlı ve bütünler model çalışmasıdır. Aşırı dinamik olan yabancı dil öğretim-öğrenim alanı, gelişmiş ülkelerde hızla gelişip değişerek her alan özel uzmanlık şeklini almıştır. Ancak gelişmekte olan ülkeler, baş döndüren hızlı yaklaşım, yön-tem, teknik ve taktik değişiminin çok gerisinde kalmanın şaşkınlığıyla en iyisini seçme hayaliyle bocalamaktadır. Gelişmiş-gelişen ülkeler arasındaki yabancı dil öğretiminin ayrışımını, evrensel istismarcılar yeni bir sömürü alanına dönüştürdüler. Gelişmekte olan ülkeleri, bu tehlikeli yabancı dil öğretim-öğrenim anafordan çıkaracak olan bütüncül sistem haritası oluş-turan, sağlıklı stratejiler geliştiren; yaklaşım, yöntem, teknik ve taktikleri hiyerarşik ve metodolojik planlamaktır. Neredeyse uçsuz bucaksız bir alana dönüşen yabancı dil öğretim-öğrenimi kaostan ancak sistematik yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklerle çıkarılabilir.
Günümüzde nerdeyse herkesin bir yabancı dil bilmesi zorunlu bir ihtiyaca dönüşmüştür. Bir yandan yabancı dil ihtiyacının ezici baskısı, diğer yandan yöntemsel çözüm çaresizliği arasına sıkışan öğretmen ve öğrenciler ya ümidini yitirip terk etmekte ya da hayal taciri fırsatçıların sömürü ağına düşerek enerji, zaman ve mal kayıplarının acısını katlamaktadırlar. Ancak tüm olumsuzluklara rağmen ne yabancı dil öğrenme zor ne de öğreten veya öğrenen çaresizdir. Hatta herkes yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik bilgisini uygulayarak kendi kendine hem bedava hem de daha verimli öğretip öğrenebilir. Bunun için önce öğretmen-öğrenci sorumluluk alır, sonra da çağdaş yaklaşım, yön-tem, teknik ve taktik bilgisiyle öğrenimini kendiişler planlaması yeterli olur. Öyle ki bilinçli öğren-me isteği ile doğru yöntemin gücü birleşirse, uluslararası güler yüzlü sömürü şebekeleri kurbanı olmaktan kurtulur. Engelleri ortadan kalkarak önü açılan öğretme ve öğrenme en zevkli ve verimli yapılır.
Evrensel akıl yolu birdir, asla çorba çatalla içilmez, hayatı kuşatan dil, eksik-aksak yaklaşım, gelişigüzel yöntem, özensiz teknik ve rastgele taktiklerle ne öğrenilir ne de öğretilir. Aksine maddi ve manevi canlı bir sistem olan dil, öğrenen odaklı, beceriye dönüşen sistematik bilgilerle mükemmel öğretilip başarıyla öğrenilir. Güçlü yaklaşım, seçkin yöntem, ideal teknik ve zarif taktikler sistemi; zoru kolaya, korkuyu cesarete, imkânsızı mümküne çevirir. Her öğrenen, kendi fiziko-zekâsına uygun akademik metodolojiyi keşfeder, hedefine uygun kitabı seçer ve kendine özgü sis-temiyle hızla öğrenir. Çünkü dil öğretilmez, kendiişler becerilerle edinilir, öğretmen rehberlik ya-par, güçlü destek verir. Bu gerçeği kavrayan ideal öğrenme stratejisi edinir, her tür maddi ve manevi istismardan kurtulur, kendi kendine daha verimli, birçok yabancı dili huzur içinde öğrenir.
Ancak bilimsel bilgi, bilimsel yöntem ve bilimsel akılla üretilen çağdaş yaklaşım, yöntem, teknik ve taktik bilgisi doyuma eren öğretmen-öğrenci, ekonomik emek-zaman dengesi içinde bir yabancı dili öğretip öğrenebilir. Sistematik yaklaşım, yöntem, teknik ve taktikleri temeli üzerine kurulmayan öğretim, öğrenme birikimi eksik öğrenci ve metodolojik donanımı yetersiz öğretenin başarısızlığı kaçınılmazdır. Günümüzde adeta cenge dönüşen yabancı dil öğretim ve öğrenim sorunlar yumağı ancak; yaklaşım, yöntem, teknik ve taktiklerin stratejik zırhı giyilirse akademik zafere ulaşılır. Bu bağlamda “Sistematik Yabancı Dil Öğretim Teknik ve Taktikleri” kitabı; etkili öğren-me ve doğru öğretme niyetinde olanların ideal stratejiler üretmesine kaynaklık yapma, güçlerine maddi ve manevi destek sağlama niyetiyle hazırlanan anahtar nitelikli bir metodolojik tasarımdır.
Öğrenme; dış dünyadan gelen bilgilere karşı iç dünyada oluşan sert direncin, gayret ve zorlamalarla aşılması işlemidir. Bunun için zorlamayan öğrenme, yoğun ve baskın bir değişim süreci başlatamadığı için gerçek öğrenme sayılmaz. Kabiliyetlerin kapasitesini zorlama; hayatın gidişatını değiştirir, sıradan şeyleri sıra dışı altın fırsatlara çevirir, mümkünü kolayca başarma, imkânsıza da meydan okuma azmi kazandırır.
Arapça öğrenme kesintisiz bir süreçtir, sürdürülürse bilgiler bece-riye dönüşerek edinilir. Sürekli yenilenerek geliştirilen bilgi, üretime ge-çer, yeni bileşimler oluşturur ve öğrenenin kendini keşfederek gelişimini sağlar. Kendini keşfeden bilgi öğrenmenin bir adım ötesine geçer, ilmin lezzetini ruhunun derinliklerinde hisseder, özümsenen bilgiler başarıyı, ba-şarı da başarıyı davet eder ve öğrenme çığ hareketi kanunuyla büyür.
Başarı; hataların rahat ve özgüvenle öğrenmeye dönüşümünde sak-lıdır. Hayatta ibret ve direnç geliştiren başarısız denemelere de gerek var-dır. Edison; her başarısız deneyim, ampulün öyle olmayacağını öğretti, der. Arapça öğreniminde de yanlışlar başarmanın olmazsa olmazıdır. An-cak; yüreği yıldırmadan dizler üzerinde direnebilme düzeyinde kalırsa doğruyu bulma tecrübesine ve başarıya dönüşür.
Başarı odaklı en son bilimsel yaklaşım, yöntem ve tekniklerle ha-zırlanan bu kitap; Arapçayı kendi doğası ve sistematiği içinde öğretir, öğ-renme motivesini yükseltir, yalın bilgileri tecrübelerle beceriye dönüştü-rür. Bilgileri uygulamalarla özümsetir, başarı odaklı ve sürekli artan geli-şimle Arapçayı edindirir. Artan başarı öğrenme isteğini, artan istek daha çok öğrenmeyi tetikleyerek bilgiler zengin ve kalıcı hale gelir.
“Sistematik Uygulamalı-Alıştırmalı Arapça Fiil Cümlesi ve Karşıtsal Çözümlemesi” cümle sistemini karşıtsal tahlililerle öğretir. Eş-değer aktarım yöntemiyle cümle kurulum iskeletini çözümleyerek kavra-tır. Arapçanın olmazsa olmazı olan temel; okuma, anlama, yazma ve ko-nuşma becerilerini bütünler tekniklerle iletişimsel edindirir. Anadil ile he-def dil arasında denk aktarımlı, özgün gramatik yapı bilgisini pragmatik kullanımla bütünler. Kelimeyi cümlede, cümleyi anlamsal kontekstinde çözümleyerek dilin iletişimsel edinimini yapı-anlam düzleminde kazandı-rır. Cümle ögelerinin işlevsel görevlerini zihinsel beceri edinim kurallarına en uygun yapılar içinde hazmettirir.
Cümlenin ana yapısını alt birimleriyle, anlamsal anlamını da yapı-sal sistemiyle özdeşleştirir. Mantıksal dizim ile anlamsal anlamın daha ba-şarılı edinimi için cümlenin Arapça-Türkçe analizini yaparak diller arası kelime ve anlam aktarımını eşleştirir. Tüm çağdaş yabancı dil öğretim yak-laşım, yöntem ve tekniklerini yerinde ve bilinçli kullanarak öğrenciyi Arapçayı sorunsuz ve başarıyla edinim hedefine ulaştırır.
Mevlâ’dan Arapça öğrenen ve öğreten gönül erlerinin başarısını ni-yaz eder, tüm emeği geçenlere özellikle; Em. Kd. Alb. Nevzat Salih GÜ-VEN, Yrd. Doç. Dr. Ramazan AYYUB ve Yrd. Doç. Dr. Ahmed AZ-ZAVİ’ye çok teşekkür ederim.
Prof. Dr. Candemir DOĞAN
هذا البحث يتناول تكوين معلمي اللغة العربية في تركيا الذين تواجههم مشكلات وصعوبات جمة تعوق عملية التعليم لديهم، سواء أكان هذا التعليم لغويا أو تربويا أو منهجيا أو مهنيا. ولذلك تتعرض النظم التعليمية للنقد دوما، حيث تبدو هذه العملية النقدية ظاهرة يشارك فيها الخبراء والمعلمون ومن أصحاب الرؤى المختلفة، فمن الأهمية بمكان بناء استراتيجيات متطورة فى مجال تطوير التعليم لتكوين الكفاءات لدى المعلمين من خلال تطوير الأداء المهني. ولقد أجريت دراسات وبحوث مختلفة في مجال تعليم العربية في وسط تركيا. وقد استطاعت هذه البحوث تحديد وتشخيص طبيعة المشكلة. وتتركز طرق الحل والمعالجة فى رفع جودة التعليم والأساليب، وتحسين المؤسسات التعليمية، والارتقاء بمستوى معلمي اللغة العربية.
ويمكن هنا تمييز أبرز سمات المعوقات التي تعوق عملية تكوين المعلمين، وتصنيفها إلى ما يلى:
1. المشكلات والمعوقات اللغوية ومعالجتها
أ. من حيث تخصص المعلم في العربية وآدابها
ب. من حيث تخصص المعلم في الثقافة العربية
ج. من حيث افتقار المعلم إلى الحس العربي
د. من حيث معرفة المعلم في دقائق الأمور
2. المشكلات والمعوقات التربوية ومعالجتها
أ. من حيث تخصص المعلم في تعليم اللغة العربية كلغة أجنبية
ب. من حيث مهنة تعليم اللغة الأجنبية كعلم وفن
ج. من حيث أخذ المعلم بالنظريات والتجارب والدراسات الحديثة
3. المشكلات والمعوقات المنهجية ومعالجتها.
أ. من حيث المعلم المتخصص في تعليم اللغة العربية
ب. من حيث المعلم غير المتخصص في تعليم اللغة العربية
4. المشكلات والمعوقات المهنية ومعالجتها.
أ. من حيث المعلم الحاصل على مؤهل تربوي عام
ب. من حيث معلم الحاصل على مؤهل تربوي خاص
ج. من حيث المعلم الحاصل على مؤهل فى كل من علم اللغةِ المقارن وعلم اللغةِ التقابلي
د. من حيث معرفة المعلم الحاصل على مؤهل في كل من علم الأصوات وبناء الكلمة وبناء الجملة وعلم الدلالة.
Yaklaşımlar, Arapça öğretim başarısını organize eden, başarısızlığı önleyen en ideal fikirlerin uygulamasını düzenleyen mantıki nazariyelerdir. Arapça öğretim yaklaşımları; beynin sahip olduğu doğal dil kodlarını çözmeyi, öğrenme-öğretme biyolojisini biçimlendirerek melekeye dönüştüren işlemleri sistemleştiren felsefi kuramlardır. Dili zekâ, beyin, öğretme, öğrenme, kültür ve iletişim olgusu içinde doğasıyla analiz eder, hayatın devasa çeşitli alanlarına hükmeden dilin oldukça karmaşık gizemlerini ve ürünü olan iletişimin insicamlı geliştirilme sorunlarını çözmeye çalışır. İdeal Arapça alan ve metodoloji bilgisi donanımlı öğretmene bilgi çıraklığı yapan öğrencileri nasıl yetiştireceğini ilham eder, tüm boyutlarıyla işlemleri yürütme düşüncesini geliştirir. Öğretmen, yaklaşımlara hükmettiği kadar öğretimi sistematize eder, gerçek hayatla ilişkilendirir ve uygulamalarla canlandırır.
Yaklaşımlar, Arapça öğretmeni olmak isteyen bir öğretmenin temel donanımıdır. Çünkü Arapça öğretmeni, Arapça alan bilgisini düzenleyen yaklaşım bilgisine sahip olduğu oranda başarılı olur, yoksa düzensiz alan bilgisi hiçbir değer ifade etmez. Yaklaşım bilgisi yeterli olursa öğrencilere yeni öğrenme ufukları açar, zor sanılan Arapça zevkli, ödüllendirici ve kolay öğrenilir. Öğretimi geleneksel kalıplardan çıkarır, öğrenci ihtiyaç duygusuyla imrenerek öğrenir. Öğrenciyi olumsuz Arapça inanç ve düşüncelerden arındırır, olumlu düşünceler geliştirir, buhran, stres ve öfkeden kolayca kurtularak başarılı olur. İletişimi düşünce, davranış ve beyin frekanslarıyla bakışık düzenleyerek tarafların tüm enerjisini öğretme ve öğrenmeyi algılamaya odaklar, akıl ve ruhu bilgiyle doyurarak başarıya ulaştırır.
Yaklaşımlar, öğretmene Arapça alan bilgisini sistemli, ustaca sunma ve anlık sorunları hemen çözme becerisi kazandırır. Arapça öğretimini kitap bilgileriyle sınırlamaz, öğrenciye istediği farklı öğrenim imkânları sunar, gereksiz sorunlar yaşamayı önler. Öğretmeni sistemi derinliğine düşünerek öğretme ustalığına, öğrencileri de sürekli öğrenimle meşgul ederek ideal öğrenmeye hazırlar. Her tür önyargılardan arındırır, sabır, sevecen ve nazik yapar. Gereksiz gazap, taassup, kabalık, asabilik ve başkasını suçlamanın kaynağı acizlik ve onun da kaynağı cehaletten kurtarır. Arapça öğretmenini önce bilgi, sonra fikir sahibi yaparak Arapça öğretim sistemini derinliğine idrak ettirir, sistemli Arapça öğretme bilinç ve becerisi kazandırarak değişime hazırlar, değişimle ideal öğretmenliğe ilk adımı atar.
Stratejiler öğretmeni, kitap bilgilerini aktaran ve bunu maaş karşılığı yapan sıradan meslek memuru değildir. O, neslin her birini sanki kendine has manevi örsünde işleyen ermiş bir mürebbi, himmeti milleti olan ulu bir diğerkâm ve nezih bir sanatkârdır. Arapça öğretim sacayağının asıl ve hayati ayağı öğretmendir, birkaç iyi öğrenciyle öğünme yerine hiçbirini zayi etmeden tam inkişaf ettirerek ümrana hazırlar. Gençlerden Arapça, öğretmen ve imtihan korkusunu silerek bunların sevgisini aşılar. Okulu bir çilehane, öğretmeni kırık notuyla dehşet ve korku heykeli, imtihanı bir mihnet ve ceza şekli olmaktan çıkarır. Eğer bunları başarmazsa henüz meslek kariyerini başlamadan bitirmiş ve kendisine emanet edilen gençleri körelten bir müflis olur. Ancak ifrat otoriterliğe tepkiyle ortaya çıkan tefrit; “arkadaş öğretmen” hezeyanına asla kapılmamalıdır. Çünkü öğretmen arkadaş olursa öğrencinin modelleyeceği öğretmen kaybolur ve öğrenciler çobansız sürü gibi dağılır gider.
iletişim dili olarak öğretiminde sesbilgisinin önemini vurguluyor. Arapça sesbilgisi karşılaştırmalı öğretiminin esaslarını hedef dil ile anadilin sesbirimleri arasında birbirine benzeyen ve benzemeyen yönlerini belirlemeye çalışıyor. Karşılaştırmalı örnekler üzerinde gösteriyor. Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde karşılaşılan sesbilim problemlerine değiniyor ve çözüm yolları
öneriyor.
Bu makale Arap öğrencilere Türkçe fiil çekimlerinin öğretiminde karşılaşılan problemleri belirlenme ve çözüm yolları bulmayı hedefliyor. Türkçenin iletişim dili olarak öğretiminde fiil çekimlerinin önemini vurguluyor. Arapça zamanlarla karşılaştırmalı öğretimin esaslarını, hedef dil ile anadil arasında eylem zamanlarında birbirine benzeyen ve benzemeyen yönleri belirlenmeye çalışıyor. Karşılaştırmayı örnek fiil çekim tabloları üzerinde gösteriyor. Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde karşılaşılan problemlere değiniyor ve çözüm yolları arıyor.
toplumla paylaşa bilmesiyle orantılıdır. Doğal olarak paylaşım sürecindeki kişilerin etkinliği ise, yaşanılan bölge insanlarıyla iletişim ve etkileşim kurmayı sağlayacak dillerinin en başında uluslar arası bir dil olan Arapça gelmektedir.
Arapça öğretimi, özü koruyan basitlik ve sadeliğe muhtaçtır. Lazımı kap-sayan, gereksizi olmayan ilk doğal ve sade halinde olmalı. İletişimden soyutla-madan, özü canlı halde sade öğretilmeli. Öğretim şimdiye kadar olmadığı kadar net, hedefe odaklı ve basit yollarla yapılmalı. Odaklanma zorluğu yaşanan günü-müz dünyasında karmaşık kurallar basitleştirilmeli. İlke bir kuram bir kuralı öğ-retme olmalı, bir örnekten sadece bir fayda beklenmelidir.
Arapçayı onunla ilgili bilgiler değil, üretken edindirme alıştırmaları öğ-retir. Öğretim ile öğrenimin şevklendirilmesi gereken bir zaman varsa o da bu-gündür. Hem öğreten hem de öğrenen kendini engelleyici baskılardan sıyıracak bir rahatlama ve basit bir memnunluk molasına muhtaçtır. Bu ihtiyaç giderilirse hedefe odaklanılır, dikkat devamlı olur, öğrenen-öğreten kendini iyi hisseder, ba-şarı kahramanı olacağına inanır, şevkle kanatlanır ve hedefe uçar.
Yöntem, seni hedefe götüren sihirli bir güçtür, onun mütevazı olduğuna şaşırma, ona güven, onunla özdeşleşirsen başarınla coşar, kısa sürede farkını fark edersin. Kitaba güven; ancak ondan her şeyi bekleme, bilgileri senin harekete ge-çireceğini bilmelisin. Unutma, tükettiğin enerjiyle orantılı verimin katlanır. Basit ve kolay olan değil, kolay olmayan kaliteli öğrenmenin şifrelerini çözer. Gerçek öğrenme; öğrenmeyi çeker, tatminkâr olur ve üstün başarı lezzeti tattırır.
Arapça terkip dilidir, terkip kurmayı bilen Arapçayı iyi öğrenir. Dilsel iletişim sadece kelimelerin oluşturduğu terkiplerle yapılır. Dilin iletişimsel gö-revi, öğretimin kelimeleri bütünler terkiplerle yapılmasını gerektirir. Terkiplerin
öğretimi, sürdürülebilir ve başarılı iletişim öğretiminin olmazsa olmazıdır. Bu il-keyi benimseyen kitap, Arapça genel terkip sisteminin kısa tanıtımından sonra isim, sıfat, beyan, atıf ve fiil terkiplerini genişçe ele alır. Öğrenimi, edinime dö-nüştürmek için terkip sisteminin benzeşen ve benzeşmeyen yönlerini kısa, öz ve basit karşılaştırmalarla çözümleyerek açıklar.
Terkip sistemi edinimi, iletişim becerisinin hareket alanının temelini oluşturur. Arapça terkip sistem bilgisi, beceriye dönüşmeden konuşmak mümkün değildir. Farkında olmadan hep denilen; “anlıyorum fakat konuşamıyorum” sözü, terkip sistemi bilgi eksikliğinin acı bir itirafıdır. İletişimde iletilerin çözümü, ana-dil sistemiyle yapıldığı için kolaydır. Ancak gönderilen iletilerin, hedef dilin ter-kip sistemiyle dizildiği için meleke düzeyinde gelişmesi gerekir.
İletişim, dil varlığını üretimsel terkiplere dönüştürebilme becerisidir. Terkip sisteminin edinimi, iç içe giren ve karmaşık anlam ögelerinin en basit dü-zeye indirgenip hissedilerek öğrenimini sağlar. İletişimde en yoğun ihtiyaç; isim-lerin nesnelerle aidiyet ilişkisini kurma ve bütün-parça bağlantılı terkipleri bilin-çaltına yerleşme işlemidir. Bu ise yoğun kullanılan isim-nesne arası aitlik bağ-lantı terkiplerini kurma zihin gücünü, duyularla hissedilir hale getirir ve dili ile-tişimsel kullanma becerisini geliştirir.
Arapça ile Türkçe terkip sisteminin karşıtsal çözümlemesi öğrenim ve öğretimi kolaylaştıran veya zorlaştıran nedenlerin bilinmesini sağlar. Çeliştiği için edinim zorluğuna sebep olan terkip sistemi veya benzeştiğinden kolay öğ-renmeyi sağlayan sisteminin bilinmesi hem engelleri kolay aşmayı hem de kolay-laştırıcı unsurları verim arttırıcı şekle getirmeyi sağlar. Terkiplerin zihninde olu-şan anadil ile hedef dil arasındaki bağdaşımı keşfeden terkip bilgileriyle iletişim-sel alan kolayca aktif hale getirilebilir.
Türkçe işleyen anadil sisteminin öğrenilen Arapça sistemiyle eşleşimi edinimin kolay, hızlı ve başarılı olmasını sağlar. Bu da Arapça bilgilerin öğren-cinin öğretim geçmişine uygun olarak; zıtlık, aynılık veya benzerlik gibi çelişen-uyuşan ilkelere uygun, gerekirse karşılaştırmalı gerekirse de karşıtsal ortak uyum
sistemi esas alınarak sunumunu gerektirir. Başarılı öğrenme; öğretimde iki dil sistemi arasında bilgi geçiş yollarının mümkün olanın çok daha ötesinde açıla-rak dilsel ögelerin zıtlık, aynılık ve benzerlik prensiplerine uygun yapılmasıyla mümkündür. Bununla hem öğrenen hem de öğretenin fark etmediği edi-nim engelleri, bilinçaltı sistem çatışması ve duygusal filtre etkisi azalır, engelsiz edinimle yüksek başarı sağlanır.
Arapça-Türkçe isim tamlaması, ortak tabanlı bir kurulum benzerliği ye-rine daha çok kullanım benzerliği gösterir. Arapçada isim tamlaması daha çok asıl cümleye ek, ayrıntı bilgi ekleme, cümlenin bir bölümüne açıklık kazandırma veya bir ismin türünü belirtme, anlamını sınırlama, konumunu belirleme gibi gö-revler yüklenir. İki isim arasındaki bağlantı koparsa oluşan ortak anlam kaybolur. İki ismin kazandığı ortak anlam terkiple sağlanır ve tamamlayan bağlantılarla bü-tünlük oluşur.
“Sistematik Uygulamalı–Alıştırmalı Arapça Terkip Sistemi ve Karşıtsal Çözümlemesi” dilin yapı taşları olan kelimelerle terkip sistemi işleyişini hissedi-lir, belki dokunsal nitelikte edinim hedefinde gerçekleştirir. Sistemi duyularla kavratarak öğreneni bilgi karmaşası içinde boğulmaktan kurtarır. Öğrenilen her bilgiyi dil sistemi içinde kendi yerine yerleştirir, rastgele bilgi yığmaktan sakın-dırır. Ne öğrenilir, niçin öğrenilir, nerede ve nasıl kullanılır bilinciyle öğrenmeyi edinime dönüştürür.
Bu naçiz çabanın Arapça öğrenen ve öğreten tüm gönül erlerini hedefe ulaştırmasını Mevlâ’dan yürekten niyaz eder, üzerimde tüm hakkı olanlara özel-likle de inceleme lütfunda bulunan; Em. Kd. Öğ. Alb. Nevzat Salih GÜVEN, Yrd. Doç. Dr. Ahmed AZZAVİ, Prof. Dr. Mehmet YAVUZ ve Prof. Dr. Ahmet Suphi FURAT’a en içten teşekkür ederim.
Prof. Dr. Candemir DOĞAN
Aslında insan aklının temel idrak ilkesinin işleme sistemi olan “benzetili kodlama” sistemi, kontrolsüz ve bilinçsiz şekliyle bile öğrenimde etkin rol alır. Uygulamalı dilbilim, doğal öğrenme ilkesi benzetili kodlamayı sistemleştirir ve yabancı dilin öğrenimde yeni bir müktesebat edinim yaklaşımına dönüştürür. Benzetili kodlama sistemini esas alan bu kitap Arapça ile Türkçe arasındaki çeli-şen ve zıtlık oluşturan çatışık durumlar ile eşleşen veya uyuşan cümle bağlantı amillerini karşıt analiz yöntemiyle çözümler. Anadil ile hedef dil arasındaki ben-zer veya benzemez yönleri ayrıntılı bir biçimde tahlil ederek öğrenim ve öğretim alanına benzer-benzemez şekliyle taşır ve kolay edinimi sağlar.
Arapça öğreniminde zihinde doğal olarak yapılagelen karşılaştırma de-netimli ve hedefi belli maksatlar şeklinde yapılırsa öğrenmeyi kolaylaştırıcı etki-ler yapar. Aksine karşılaştırma veya karşıt çözümleme göz ardı edilerek yapılan öğretim çabalarının verimsiz ve başarısız olduğu hep karşılaşılan bir sonuçtur. Doğal benzetili kodlama sistemi ile eğitim programlarını uyumlu işletecek sis-tem, bilimsel denetim altına alınarak disipline edilirse öğrenim ve öğretimde en kolay ve en başarılı yol bulunmuş olur.
Arapça öğrenim-öğretim mirasımızın temel kaynaklarından olan avâmil tekniğiyle hazırlanmış cümle bağlantı edatlarının öğretiminde oluşan yöntem kül-türü kazanımlarının yeniden çağdaş öğretim yöntemleriyle kaynaştırılarak öğre-time uyarlanması oldukça önemli ve de gereklidir. Geleneksel öğretim ile çağdaş
öğretimin kaynaşmasıyla hem bünyemize uygun bir öğrenim yolu geliştirmiş hem de öğrenenleri ikilemden kurtarmış oluruz. Böyle bir çabanın ürünü olarak ortaya çıkmış olan bu kitap, kültürel eğitim araçlarımızı çağdaş gelişimlerin ışı-ğında yeniden sistematize edilerek eğitimin başarılı yöntemlerle yapılmasını he-defler.
Sistematik Uygulamalı– Alıştırmalı Avâmil ve Karşıtsal Çözümlemesi ki-tabı, cümle bağlantı sisteminin karşıt tahlillerle edinimini hedefler. Diller arası eşdeğer aktarım yöntemini kullanır, cümle kurulum iskeletini çözümler ve sistemi derinlemesine kavratarak yaşatır. Dilin olmazsa olmazı; okuma, anlama, yazma ve konuşma dört temel becerisini bütünler tekniklerle yapı-iletişim bağlamında öğretim eyleminin odağına alır. Anadil ile hedef dil arasında denk aktarımlı, öz-gün gramatik yapı bilgisini pragmatik kullanımla bütünleyerek öğretir. Dilin te-mel birimi kelimeyi cümlede, anlamın temel ünitesi cümleyi de anlam konteks-tinde çözümler ve iletişimsel dili yapı-anlam düzleminde geliştirir.
Cümle ögelerini işlevsel görevleriyle zihinsel kavrama ve kalıcılığı sağ-lamaya en uygun kalıplar içinde sunar. Yapısal cümle iskeletini alt birimleriyle, anlamsal anlamını da yapısal bağlantı sistemiyle özdeştirerek kavratır. Dilin man-tıksal dizimiyle anlamsal anlamının daha verimli ve başarılı edinimi için cümle-nin Arapça-Türkçe analizini yaparak diller arası kelime ve anlamın eş aktarımını sağlar. Kolay öğretime hizmet eden tüm çağdaş yabancı dil öğretim yaklaşım, yöntem ve teknikleri yerinde ve bilinçli kullanılarak Arapça edinim verimliliğini sağlamayı hedefler.
Bu naçiz çabanın Arapça öğrenen ve öğreten tüm gönül erlerine hep kat-kılar sağlamasını Mevlâ’dan niyaz eder, üzerimde tüm hakkı olanları sadaka-i cariye babında saygıyla anar, özellikle tetkikini yapan; Prof. Dr. Ahmet Suphi FURAT, Prof. Dr. Mehmet YAVUZ, Em. Kd. Alb. Nevzat Salih GÜVEN ve Yrd. Doç. Dr. Ahmed AZZAVİ’ye çok teşekkür ederim.
Prof. Dr. Candemir DOĞAN
Arapça cümlenin ögeler arası bağlantısı, iletimi istenen anlama göre dizilir. Bu dizim de iletilmesi istenen anlamın dikkate alınarak uygun okunmasıyla anlaşılır. Doğru okuma; önce tahmin etme sonra anlama uygun çözümleme süreçlerini izler. Süreç sağlıklı işlerse doğru okuma işlemi gerçekleşir. Bundan dolayı Arapça okuma, Türkçe okumadan farklı bir işlem sırası izler. Yani Türkçede önce okunur, sonra anlaşılır, Arapçada ise önce anlaşılır ve sonra anlama uygun olarak doğru okunur.
Arapçanın doğru okunması için anlaşılması, Türkçenin okunarak anlaşılma dizi-minde olması, iki dilin karşılaştırmalı öğretimini gerektirir. Diller arası karşıtsal sistemin varlığı öğretimde dikkate alınması etkin bir öğrenmenin olmazsa olmaz bir gereğidir. Arapça cümlenin yapısal olarak okuma-anlama sisteminde olması, öğretinde güçlü bir dilbilgisi öğretiminin yer alması gereğini ortaya çıkarır.
Arapça öğretim tarihi geçmişinde dilbilgisi öğretiminde yoğunlaşma ve önem-seme nedenin bu özellikte aranması gerekir. Dil melekesinin omurgasını kurallarla inşa edecek kadar ayrıntılı ve nesrinden nazmına varıncaya kadar her tür kitabın telif edilmesi bu gerçeğin bir yansımasıdır. Günümüzde hem Araplar arasında hem de yabancı dil ola-rak öğrenenler arsında dilbilgisi yetersizlik sıkıntıları, tarihi tecrübenin haklılığını da açıkça göstermektedir.
Tarihte hiçbir zaman günümüzde olduğu kadar bilgiye ulaşmak kolay olmamış-tır. Ancak günümüzün problemi bilgiye ulaşmak değil, bilgi yığınları arsında boğulmadan bilgiyi tasnif ederek beceriyle işlemektir. Eğitimde başarı, elzem-lazım sırasında seçimin yapılarak esas-ayrıntı temelli tümleşen bir sistemle bilginin sunumunda saklıdır.
Arapça öğretiminde başarı için önce Arapçanın dilsel özelliğinin öğretimin oda-ğına alınması gerekir. Yukarıdaki ilkelere uygun olarak gerekli sırlama ve ayıklamalar yapılarak bilgi kirliliğinden kurtarılmalıdır. Halen sürdürülmekte olan değişim ve geli-şime kapalı eğitim ise bu sorunları bulma ve çözme yeteneğinden yoksun olmamakla kal-mamakta kısır döngü içindeki öğretime kendisi ayıca bir problem olarak katılmaktadır.
“Sistematik Uygulamalı-Alıştırmalı Arapça Fiil Cümlesini Tamlayanlar ve Karşıtsal Çözümlemesi” Arapça öğrenim problemlerini çözme çabasının bir ürünüdür. Öğrenimin omurgasını oluşturan dilbilgisi kurallarını sıradanlaşan yollarla öğretme ye-rine, iletişimsel ihtiyaçlara uygun sistematik yollarla öğretilmelidir. Hem öğretim aracı hem de hedefi olan dil, en uygun yöntem ve tekniklerle en verimli şekle getirilebilir.
Apaçık gerçek; “dil öğrenilmez, edinilir” ilkesini esas alan serinin bu altıncı ki-tabı Arapça edinimini odağa alır. Yapısal kuralları, sözün yerindeliğine uygun sade ve basit anlatımla kavratacak cümleler içinde öğretir. Her kural dilin yaşayan iletişimsel ör-nekleriyle açıklanır, dil canlı varlık kimliğiyle öğretilir. Odağa alınan dilin canlı ve yaşa-yan sistem olarak öğretimi, çeşitli örgü alıştırmalarıyla gerçekleştirilir. Eşleşen aktarımla cümle kurulum iskeleti çözümlenir, doğru okuma, anlama, yazma ve konuşma üslubunun geliştirilmesine ortam hazırlar.
Mevlâ’dan Arapça öğrenen ve öğreten tüm gönül erlerine faydalı olmasını niyaz eder, tüm emeği geçenlere, özellikle tetkik ve tashihini yapan; Prof. Dr. Ahmet Suphi FURAT, Prof. Dr. Abdullah KIZILCIK ve Yrd. Doç. Dr. Ahmed AZZAWİ’ye en içten teşekkür ederim.
Prof. Dr. Candemir DOĞAN
Dilin ana maddesi kelime ve onlardan oluşan cümle olsa da, iletişim kelime ve-ya cümlelerin oluşturduğu kelime-cümle yığınlarıyla değil, aksine son derece birbiriyle uyumlu ve ahenkli dizilimleriyle olur. İletinin etkili bir ifade aracı hâli-ne gelebilmesi için kelime ve cümle unsurlarının düzgün ve aralarında çeşitli yönlerden bağlantılı olması gerekir.
İletişimde söz ile anlam arasındaki ilişkiyi düzenleyen araçlarından biri de bağ-laçlardır. Bağlaçlar, dilin anlam birimlerini bütünleştirerek bilgi demeti oluştur-dukları için eksiksiz anlatımın olmazsa olmaz araçlarıdır. Bağlaçlar hem fiziki gö-rünümde kelimeleri, kelime gruplarını veya cümleleri birbirine bağlar hem de ifadenin iç örgüsünü oluşturur. İletilen bilgilerin bir birlik ve bütünlük içinde birbiriyle bağlantılı aktarımını sağlayan, anlatımın eksik veya yanlış anlaşılması-nı önleyen dilin en önemli fonksiyon kelimeleridir.
İlk Arap dil çalışmalarının gelişmesiyle birlikte, anlamları değiştirme ve çeşit-lendirme gücünde olan bağlaçlar da dikkat çekti ve Sibeveyh (180/H)'in kita-bında oldukça geniş bir yer aldı. Sibeveyh’le başlayan çalışmaların gelişmesiyle belki nahiv konuları arasında en çok bağımsız kitap yazılan bir konu haline gel-di. Hatta öyle ki dilbilimle ilgisi olan hemen hemen her âlim ya müstakil eser yazdı veya eserlerinde bağlaçlar konusuna özel başlık ayırdı.
Bağlaç çalışmaları, Rummânî (384/H)’nin “Ma’ânî’l-Hurûf” kitabıyla yeni bir bo-yut kazandı. Hicrî 8. yy ise bağlaçların en yoğun işlendiği bir dönemdir. Bu dönmede yazılan önemli bir eser Mâlıkî (702/H)’nin kitabıdır. Ebû Hayyân el-Endelûsî (745/H)’in konuya özel önem vermesiyle onun öğrencisi el-Murâdî (739/H) ile es-Safâkasî (742/H) bu alanın en önemli eserlerini yazdılar. Aynı za-manda Ebû Hayyân’ın, İbn Hişam (761/H)’ın bağlaçlar konusundaki muhteşem eseri yazmasında etkili olduğu bilinir.
Genellikle önceleri bağlaçlar, sadece anlamsal ve yapısal yönleriyle ele alındı. Ancak ilk defa bağlaçları dildeki işlevsel yönleriyle ele alan ve edebi işlevlerini ön plana çıkaran Zemahşerî (538/H)’dir. Aslında ondan önce bağlaçların anlam-sal işlevlerine, başta fakihler ve müfessirler olmak üzere diğer bilim adamları da dilbilim maksatlı olmayan yoğun ilgi duydular. Ancak onların konuya yaklaşımı, bağlaçları tüm yönleriyle genel yapısı içinde düzenlenme şeklinde olmamış ve hep âlimin çalıştığı tefsir, kelâm, fıkıh gibi alanlarla sınırlı kalmıştır.
Günümüzde ise bağlaçlar, yabancı dil olarak Arapça öğretim problemlerinin çö-zümü, yoğunluklu olarak da dinî metinlerin tercümesinde özel önemi olan bir konudur. Çünkü her dilde olduğu gibi Arapçada da bağlaçlar, ileri düzey dil kul-lanımının temel araçlarıdır. Bağlaçlar, dilin unsurları arasında bağlantı kurarak âdeta aralarında birlik ruhu, yapı ve anlam bütünlüğü oluşturarak bilgi aktarım ve iletişimi sağlayan vazgeçilemez araçlardır. Bu işlevleri sebebiyle diller ara-sında yapılacak tercüme ve özellikle de öğretime katkıda bulunmak için bağlaç-lar konusu karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.
Bu çalışmada önce genel olarak bağlaçların dil unsurları arasındaki yeri ve de-ğeri belirlenmeye çalışılmıştır. Bunun için konuya hazırlık niteliğinde olan birinci bölümde genel anlamda dil ve dil bilimleri açısından bağlaçların yeri bulunmaya çalışılmıştır. Yine bu bölümde, bağlaçlar konusunda yapılacak karşılaştırmaların esaslarını belirleme ve karşılaştırmayı bilimsel prensipler üzerine kurmayı sağ-layacak olan kıstaslar belirlenmiştir. Bunların belirlenmesi için gerek duyulan iki dil arasındaki yapısal ve anlamsal farklarla da, konunun aydınlatılmasına yar-dımcı olması gereğinden dolayı kısaca değinilmiştir. Yapılan bu hazırlıklarla bir yandan genel olarak iki dil arasındaki karşılaştırma esasları ile ilgili prensipler belirlenirken diğer yandan da özel olarak bağlaçlar konusunun karşılaştırılması-na hazırlık yapılmıştır.
Arapçada geleneksel olarak bağlaç kabul edilen on bağlaç karşılaştırılırken önce bağlacın Türkçedeki durumu ile ilgili bilgiler verilmiştir. Aynı şekilde Arapçada bağlaç ile ilgili genel bilgiler verilerek karşılaştırama ortamının hazırlık çalışmaları yapılmıştır. Bu ön hazırlıklar yapıldıktan sonra Arapçadaki anlamları ele alınarak örneklerle açıklanmıştır. İşlenen bağlacın eğer ortak kullanımı varsa aynı anlamda Türkçede kullanılıp kullanılmadığı araştırılmıştır. Bağlacın Türkçede hangi bağlaçlarla karşılandığı veya karşılanmasının uygun olacağı belirlenmeye çalışılmıştır. Bağlacın geçtiği örnek bir ayet seçilerek, tercümelerinde bağlacın kullanıldığı anlamlar belirlenmiştir.
Karşılaştırmada Kur’an-ı Kerim ve onun tercümelerinin tercih edilmesi, bağlaç-ların kullanımında her iki dilde en yüksek dil örnekleri olması gereğindendir. Arapça bağlaçların kullanım örnekleri, Arapçanın belâgat şaheseri olan Kur’an-ı Kerim’den alınmıştır. Türkçe bağlaçların örnek kullanımları da Arapçadakine paralelliği açısından belki de dilin en titiz kullanım çabasının gösterilmesi ve tam kusursuz bir denkleştirmenin olması gereğinden dolayı Kur’an-ı Kerim ter-cümeleri seçilmiştir.
Karşılaştırmada farklı Türkçe Kur’an-ı Kerim tercümeleri arasından en iyi seçi-min yapılabilmesi için nitelikleri farklı olan tercümeler arasından model olma özelliği gösterenler karşılaştırmaya esas alınmıştır. Çeşitli yönlerden farklı özel-likler gösteren sekiz tercümeden oluşan bir kümenin Arapça bağlaçların akta-rımında kullandıkları Türkçe paralel bağlaçlar belirlenmiş ve seçimlerindeki isa-betlilik değerlendirilmiştir.
Karşılaştırmada her iki dilde bağlaçlar, yapı, anlam ve özellikle de işlev odaklı bir yaklaşımla ele alınmıştır. İletişime kattıkları anlamsal ve yapısal değerlerinin diller arası aktarımda korunmasının önemi vurgulanmıştır. Konu, temelde karşı-lıklı olarak iki dili öğrenmeye çalışanları doğrudan ilgilendirdiğinden açıklama ve uygulamalarda öğrenim ve öğretim maksatlı bir yol da izlenmiştir. Buna paralel olarak, bilgilerin açık olarak ortaya konabilmesi için isimlendirme ve tanımla-maların açık olmasına özel çaba gösterilmiştir. Her bağlacın kullanım anlamları, ilgili kaynaklarda kullanılan değişik isim ve tanımların önemlileri verilerek işle-vine uygun bir isimle isimlendirilmiştir.
Bu çalışmanın her safhasında yardımlarını esirgemeyen değerli Mısır Türkolog-ları; Prof. Dr. Muhammed Abdu’l-Lâtif Heridî, eseri inceleme ve kıymetli tak-dimleri yazma zahmetinde bulunan Prof. Dr. Abdu’l-Munsif Mecdî Bekr Mu-hammed ile Prof. Dr. Abdu’l-Aziz Muhammed ‘Avadallah ve diğer emeği geçen-lere en içten teşekkürü bir borç bilirim…
Bu çalışmanın Arapça alanında çalışan herkese faydalı ve ufuk açıcı olması dileklerimle…
Doç. Dr. Candemir DOĞAN
Bu ihtiyacı gidermek için yapılan bu araştırmada, öncelikle kural gü-dümlü bir düzen olan dilin genel tanımı ve ondan doğan yabancı dil öğretim teori, metot ve teknikler incelendi. Sonuçların bilimsel açıdan karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesi için Arapçanın yabancı dil olarak öğretim tarihinin kısaca incelenmesi gerekti. Bu sonuçların ışığında yüzyıllardır sürdürülen Arapça analitik dil bilgisi öğretimi yerine, fonksiyonel Arapça öğretimini gerçekleştirme yolları belirlenmeye çalışıldı. Bunun için yabancı dil olarak Arapça temel dil becerilerinin öğretim veya edinim kuralları belirlendi. Ya-şayan bir dil olan Arapçanın öğretiminde otomatik uygunluk melekesini öğ-rencilerde oluşturma yolları arandı. Bunu kazandıracak olan iletişim alıştır-malarının önem ve uygulanış şekilleri ortaya konulmaya çalışıldı.
Arapçanın yabancı dil olarak öğretilmesi, aynı zamanda iletişimde kullanma becerisinin kazanılmasının da temeli sayılır. Ancak son yıllarda sözlü veya yazılı iletişimde kullanma becerisini geliştirme niteliğini taşıma-dığı hâlde, aşırı sarf-nahiv öğretimine tepki olarak doğan pratik Arapça öğ-retimi, dilbilgisi kurallarını hiçe sayma ve hiçbir metoda dayanmadan rast gele konuşma öğretimi şeklinde yapıldığından bir yenilik getirmedi. Arapça sarf-nahiv ile yazı dili esas alınarak yapılan imlâ öğretimi, ses öğretiminin yetersiz kaldığı için ileri seviyelerde yazı problemlerini beraberinde getirdi. Öğretimde yazılı iletişim aracı olan kompozisyonun hiç yerinin olmaması Arapça öğretiminin temel başarısızlık sebeplerindendir. Öğretimde metin ve fonksiyonel dilbilim metotlarına uygun, Arapçayı Türkçeyle karşılaştırmalı yabancı dil olarak öğreten kitap ve Hata! Yer işareti tanımlanmamış.teknik araçların kullanılmaması ve problemleri çözecek, yeni yöntemleri bilimsel araştırmalar yaparak geliştirecek çağdaş yabancı dil öğretmenlik eğitimi almış Arapça öğretmenlerinin olmaması, öğretimin gelişmeme se-beplerinden sayabiliriz.
Arapça öğretiminde metot ve motivasyonun özel önemi vardır. Öğre-timi motive edecek sebep olarak Türkiye'nin Arap ülkeleriyle kültürel ve ekonomik çıkarlar birliği oluşturan bir coğrafyada bulunması yeterlidir. Ekonomik, stratejik, dinî, diplomatik, turizm ve ticaret gibi çok farklı alan-larda kullanılan Arapçanın önemi, alan dili olarak öğretilmesini gerektir-mektedir. Ancak hiçbir ihtiyaç analizi yapılmadan, dil eşiğini esas alan özel maksatlı öğretim programları hazırlanmadan, tüm alanlarıyla öğretilmeye çalışılması "Arapça zor dildir, öğrenilemez." düşüncesini doğurdu. Bu olumsuzlukların aşılması için sistemli bir düzenleme yapılarak çağdaş metot ve tekniklere uygun öğretilmesi gerekir. Bu da pek çok gencin en verimli çağda öğretimden uzaklaşmasını veya yetersiz yetişmesini engeller. Arapça-nın yabancı dil olarak, bilimsel yöntemlerle öğretilmesi, öğrenciyi motive ederek zaman ve insan israfını önleyeceğinden eğitim ve ekonomiye katkısı açıktır. Bunun için yabancı dil olarak Arapça öğretimini geliştirerek uygula-yacak akademik bir kurumun bulunması bir ihtiyaçtır.
İslâmî araştırmalarda Arapçanın önemi ile öğretim metotlarının ek-sikliği bu alanda çalışan herkesin kabul ettiği bir gerçektir. Bu ihtiyaç beni, insanlığın nur ve hidayet rehberi Kuranıkerim’in dili Arapçanın öğretim me-tot ve tekniklerini araştırmaya sevk etti. Yabancı dil olarak tüm Arapça öğ-reten merkezler ile yayınlarını inceledim. Bu metot ve teknikleri, öğretimin-de uygulayarak bize uygunluğunu belirlemeye çalıştım. Sonuç; Arapçanın da kendisine mahsus yollarla öğretildiğinde öğretiminin kolay olduğudur. Arapçanın yabancı dil olarak öğretimi metot ve teknikleri alanında yapılan bu ilk çalışmanın problemleri çözmeye ilk adım ve ülke çıkarlarına hizmet etmesi dileğiyle...
Dr. Candemir Doğan
insanların günlük hayatlarını dahi etkileyecek bir biçimde gelişmesine
sebep olmuştur. Bunun tabii sonucu olarak pek çok kimse günlük
işlerin akışı içinde çok farklı ulus ve dilin yayıldığı geniş iletişim alanını
kontrol etme gereğini duymaya başlamıştır. Daralan dünya coğrafyası
bir yandan insan ilişkilerini geliştirirken, diğer yandan da pek çok farklı
dillerin bilinmesi gereğini zorunlu hâle getirmiştir. Çok eskilere uzanan
yabancı dil bilmenin önemi, tarihî zirvesine çıkmıştır. Öyle ki, artık bir
yabancı dil değil, birkaç yabancı dil bilmenin gereğinden söz edilir olmuştur.
Çağımızın en önemli ayırıcı özelliği olan hizmet sektörünün hızla gelişmesi
yabancı dil ihtiyacının artışında çok etkili oldu. Artık, aynı dili
konuşanlardan daha çok yabancılarla ilişkiler sürdürülmekte ve bunun
gereği olarak da yabancı dil herkes için büyük önem taşımaktadır. Hayatın
her alanında saygın ve seviyeli hizmetlerin sunumu veya alımı için
çok iyi iletişimin kurulmasına gerek duyulmaktadır. Her alanda başarılı
bir meslek hayatı sürdürme ve evrensel gelişmeleri takip ederek özel ve
güncel bilgileri süzebilmek için birkaç yabancı dil öğrenmek lüks değil,
artık zorunlu bir ihtiyaç hâline gelmiştir.
Küreselleşmeyle gelen yabancı dil bilme zorunluluğu, iletişimi klasik
yabancı dil bilmenin sınırlarının ötesine taşıdı. Bunun için yabancı dillerin
meslekî şartlara uygun en iyi ve etkileyici şekliyle kullanımı gereklidir. Bu
bağlamda değişen dünya şartları uzun tarih, din ve kültür birliğimiz olan
komşularımızın dili olan Arapçanın farklı yeni boyutlar kazanması önemini
arttırmıştır. Değişen dünya şartları, ülkemiz için yeniden özel önem
kazanan Arapçanın, öğrenim ve öğretiminin çağdaş yöntemlerle yapılması
gereğini tekrar karşımıza çıkardı.
Ancak, iletişim maksatlı Arapça öğrenmek veya öğretmek isteyenlerin
ihtiyacını karşılayacak bir rehber kitabın bulunmayışı, dağınık hâlde
olan materyalin kullanımını âdeta imkânsız hâle getirmektedir. Böyle bir
ihtiyacı karşılamak, Arapça öğrenme ve öğretme isteyenlerin hangi metot,
teknik, araç ve gereçleri nasıl kullanacaklarına kılavuzluk yapmak için
metodolojik bu ilk kitap hazırlanmıştır. Kitap, Arapça öğrenme veya öğretmeyi öğreterek kazandırdığı metodolojik müktesebatla hedefi dilin öğrenilip öğretilmesini sağlayacaktır. Böylece öğrenim veya öğretim rastgele kargaşasından kurtarılarak hedef dil, bilimin gerektirdiği esaslara uygun öğrenilip öğretilebilecektir. Başarısızlık nedenleri bilimsel olarak ortaya konarak bilimsel yöntemlerle çözümleri bulunacağından hedefi gerçekleştirmeyi engelleyen anlamsız çaba ve bahaneler ortadan kalkacaktır.
Kitabın giriş bölümünde, Arapça öğrenim ve öğretimiyle ilgili terimler
ile sık kullanılan temel kavramlar açıklanarak, Arapçanın tarihî süreç
içinde kökeni, yükselişi, gerilemesi ve günümüzdeki durumu öğrenimöğretim açısından değerlendirilmiştir. Türkçeyle etkileşimi ile bunun öğrenim-öğretime yansıması araştırılarak, en geniş anlamda Arapça öğretiminin temel ilkelerinin neler olması gerektiği, alan dili olarak öğretim
esasları, dil becerilerinin bir bütünlük içinde öğretimi, öğretimin öğrenciye
uygunluğunu gibi konular ayrıntılı olarak işlenmiştir. Öğrenim ve
öğretimi etkileyen problemlerin çözümleriyle birlikte sağlıklı bir rehberlik
için öğrenen ile öğretenin yüksek düzeyde isteklendirilmesine çalışılmıştır.
Birinci bölümde insanın dış dünya ile ilişkilerini sağlayan dinlemeanlama
becerisinin Arapça öğrenme sürecindeki yeri ve önemi açıklanmıştır.
Arapça dinleme-anlama becerisinin fiziki yapısı, fonksiyonu, sesler
ve telâffuz öğretimi, dinleme-anlama öğretim metotları ve ders uygulamaları ile karşılaşılan problemler ve çözüm yolları açıklanmıştır. Dinleme-anlama becerisinin diğer dil becerileriyle ilişkisinin öğrenim-öğretime yansıyan yönleri gibi konular tüm ayrıntılarıyla işlenmiştir.
İkinci bölümde insanı sosyalleştiren ve yabancı dil bilmenin en önemli
ölçütü olan konuşma becerisinin Arapça öğrenim veya öğretim sürecindeki
yeri ve önemi açıklanmıştır. Arapça konuşma becerisi, öğrenim ve
öğretimi, genel esasları, konuşma becerisi edinimi, metotları, teknikleri ve
ders uygulamaları gibi rehberliği yapılması gereken tüm konular ayrıntılarıyla işlenmiştir.
Üçüncü bölümde yazıyı sözlü ifadeye çevirme, anlam çıkarma,
yazar-okuyucu diyalogu ve Arapça öğrenme-öğretmenin olmazsa olmaz
becerisi olan okuma becerisini açıklar. Arapça okuma becerisi öğrenim-öğretiminin genel esasları, okuma çeşitleri, geliştirme esasları, problemleri,
metotları, teknikleri ve ders uygulamalarıyla ilgili tüm ayrıntılar bu
bölümde açıklanmıştır. Okumanın hem Arapça öğrenme hem de öğretme
aracı olmakla kalmayan, aynı zamanda Arapça kaynaklara ulaşmak için
hedef ve odak bir beceri olduğu da açıklanmıştır.
Dördüncü bölümde sosyal hayatta özel önemi olan, tarih, kültür ve
medeniyeti koruyan, geliştiren, alternatifsiz ve en önemli hedef olan yazı
becerisi işlenmiştir. Arapça yazı becerisi, öğrenim ve öğretim, esasları,
yazı çeşitleri, metot, teknik ve öğretim uygulamaları, hat öğretimi, yazılı
anlatım ve noktalama işaretlerinin öğretimi tüm ayrıntılarıyla ele alınmıştır.
Yazı becerisi kazanmak için sesin doğru telâffuzu, harflerin sembolleri
ile elin otomatik kas hareketleri arasında kurulan ortak güçlü bir ilişkinin
nasıl melekeye dönüşeceği açıklanmıştır.
Arapçada dört temel dil becerisi, hem öğrenim-öğretim aracı hem de
öğrenim ve öğretimin hedefidir. Becerilerin kazanılması için metot, teknik,
araç ve gereçlerin bilimsel bir gerçekliliği olsa da yüzde yüz başarıyı gerçekleştiren araçlar olamayabilir. Bunlar kadar başarı için; izlenen yöntem, uygulayıcı öğretmen ve uygulamanın muhatabı öğrenci üçlüsünün kaynaşması ve yüklendiği sorumluluğun bilincinde olmaları da önemlidir.
Bunun için metot, teknik, araç ve gereçleri kullanacak öğretmenin metodolojik eğitim almış ve öğretmeye hazır olması gerekir. Yine tüm öğretim faaliyetleri kendisi için oluşturulan ve odağında olan öğrencinin, öğrenim süreci içindeki görev ve sorumluğunu bilip yerine getirmeye hazırlıklı olması, başarının olmazsa olmaz bir şartı olduğu üzerinde durulmuştur.
Günümüze kadar öğretimin üç organından olan öğretmen ve öğrenci
sorumluluklarının kısmı ihmal edildiği görülür. Bunun için başarısızlıktan
hep metot, teknik, araç ve gereçler sorumlu görülmüştür. Ancak
öğretmen ve öğrencinin bilinçli sorumluluk yüklenmediği bir öğrenim-öğretimin başarısından söz etmek oldukça zordur. Bu eksiğin giderilmesi
için her becerinin uygulama bölümünde öğretmen ve öğrenci sorumlulukları tekrar hatırlatılarak sağlıklı bir kılavuzluk yapılmaya çalışılmıştır.
Yine Arapça öğrenen veya öğretenlerden daha fazla bilgi isteyenlere yardımcı olması için her bölümün sonuna, konu hakkında önemli başvuru
kaynakçası eklenmiştir.
Arapça öğretim metodolojisi alanında ilk sayılabilecek bu çalışma,
otuz yılı aşan öğretim uygulamalarının metodolojik bir derlemesi olduğu
söylenebilir. Özellikle dokuz ay süreyle Arapça öğrenim-öğretim bilgilerini
geliştiren bini aşkın Arapça öğretmeninin karşılaştıkları problemlerin
on yılı aşan bir eğitim süresince gözlemlenmesi ve çözüm için üretilen,
uygulamalar dizisinden oluşan rehberlik çabasının bir ürünüdür. Arapça
öğrenen ve öğretenleri hedeflerine götüren bir rehber olması ve onlardaki
Arapça öğrenme arzusunu uyandırarak en kısa sürede hedeflerine
kolayca ulaşmalarına vesile olması en içten dileğimdir. Yıllardır sabırla
bir ilim kozası olan kitabı örme aşkını bende uyandıran annem, babam,
hocalarım, eşim, biricik çocuklarım ve her aşamasında maddî ve manevi
yardımlarıyla beni yüreklendiren sevgili kardeşim Mehmet Doğan, Türkçe
tashihini özveriyle yapan Dr. Abdullah Demiral ve her aşamada emeği
geçenlere sonsuz şükranlarımı sunarım.
Doç. Dr. Candemir Doğan
edinimi, uygulamasının doğru yapılmasıyla doğru sonuçları verir.
Doğru bilgi ve doğru uygulama başarı, iyilik ve mutluluğun
olmazsa olmaz esasıdır. Hayatın gayesi olan mutluluk, kapsamlı doğru bilgilerin birlikte uygulanmasıyla kazanılan hoşnutluklar
toplamıdır. Hayatın geçekleriyle yüzleşmekten korkan mutsuz
olur. Cehalet veya yanlış bilgiler; tüm yanlışları doğru, doğruları
da yanlışa çevireceğinden üzüntünün eksik olmayacağı ve mutluluğun
asla uğramaktan ürktüğü bir ortam oluşturur.
Bilgiyle olgunluğa eren bilge insanlar, bildiklerini etraflarıyla
paylaşıp aydınlatmak için anlatırlar. Çünkü onların hayata
yön vermek, insanlığı mutlu etmek için söyleyecek şeyleri vardır
hem de bu görevleridir. Aptallar da konuşurlar çünkü onlar da
kendilerini bir şey söylemek zorunda sanırlar. Ancak onların konuşmuş
olmak için konuştukları şeyler hem kendilerine hem de
başkalarına zarar verir. Çünkü onların hayatında önemsiz küçük
şeyler gereğinden çok büyüktür. Onlarla uğraşarak ayrıntılarda
boğuldukları için ellerinden büyük işler gelmez.
Aklı başında ve insani duyguları dumura uğramamış her birey,
insanlığın insani erdemlere yücelmesini samimiyetle ister
ve bundan hoşnut olur. Her insan, insanlığın kötü gidişatından
şikâyet eder ve buna dur demenin gerektiğini de söyler. Hem de
kötü gidişatı durdurup tersine çevirme ve yükselmenin başlangıç
yerinin de aile olduğunu bilir. Ancak çözüm yolları arayışı, her şey
problem olarak kapıya dayandıktan sonra başlar. Sanki kendi halinde
sürüp giden ailenin gelişip daha iyi olması için yapılabilecek
şeyler yoktur. Olsa da araştırılmaz, araştırılsa da değerlendirilip
uygulanmaz.
Aile, problemsiz sağlıklı işleyip dururken de geliştirilip yüceler
yücesi seviyelere yükseltilmesi için çalışılması gereken bir
mutluluk yuvasıdır. Bireyin aile üyesi olarak hak ve sorumluluklarını
en iyi biçimde yerine getirebilmesi için ailesiyle ilgili doğru
bilgi ve iletişimsel yeteneklere sahip olması gerekir. Aile bilgisi ve
iletişimsel gereksinimler açısından bireyin yöneten anne-baba
veya yönetilen çocuklar rolünde olmasında pek fark yoktur. Bunun
için ailenin her bireyinin aynı oranda doğru bilgi ve iletişimsel
yeteneklere sahip olması zorunludur.
Sağlıklı yaratılış karakteri, tabii eğilimleri değişmemiş, insanlık
mizacı ve içgüdüleri bozulmamış, insan olma mizacını koruyan
her insan, her türlü kötülükten tiksinti duyar. Yanlışlara karşı nefret
duyar ve kendisini yanlış işler yapmaktan uzak tutar, haksızlık
yapmaktan kaçınır ve selim bir kalple yaşar. Hayatın en çetin
belâsı insanın gerçeklerle yüzleşmekten korkmasıdır. Kendisini
bilen ruhunu bilir, kendini fetheden zaferlerin en büyüğünü kazanır.
Yeryüzünü barış bahçesine çevirecek sihirli güce sahip iki
kişi anneyle öğretmendir. İletişim eğitimi, insanın vücut ve ruhundaki
tüm güzellik ve mükemmellikleri son mertebesine kadar
geliştirip çevresiyle paylaşmaktır.
İnsanın kendi değerini keşfedip en mükemmel hale getirmesi,
önce gerekli temel bilgilerin edinimini sonra da onların
uygulanma yöntemlerinin bilinmesini gerektirir. İki yönlü hem
temel bilgileri hem de uygulama yöntemlerini birlikte edinim
gereği; “Ailede İletişim Sanatı” kitabının ortaya çıkmasına neden
olmuştur. Yeni bir bakış açısıyla çağdaş birey ve ailenin temel ile itişimsel bilgilerle donanım ve uygulamaların edinimini hedefler.
Kitap, teorilerden bahsetme yerine uygulanabilir örneklerle şu
ilkelerini benimser:
• Okuyucunun beyin fırtınasıyla yeni fikirler üreterek ön
hazırlık yapması, bilgilerin kalıcı ve özümsenmesi için her konuya
bir vecizeyle başlanmıştır.
• Tarihin en derin tecrübe imbiklerinden billur katreler
gibi damlayan Kur’an-ı Kerim ve hadis-i şerif kaynaklı problem
çözüm yollarına işaret eder.
• Çözüm yöntemlerinin her zaman hafızada kalıcı olması
için gerekli bilgiler yerine en gerekli bilgi ve uygulamalara yer
verilmiştir.
• Kitapta önerilen her öneri ve çözümün, mutlaka uygulamadan
gelmesine ve beklentileri en etkili biçimde karşılayacak
nitelikte olmasına özen gösterilmiştir.
• Öneri ve çözümlerin evrensel nitelikte olmasına ve alan
uzmanlarınca olumlu sonuçlarının alınmış olmasına dikkat edilmiştir.
• Geçmişte başarı örneği olan aile içi iletişim sistem ve kuralların
günümüze uyarlanması için gerekli değişiklikler yapılarak
çağdaş aileye uygunluğu sağlanmıştır.
Her gün bir kutsalı daha yıkılan, acı avazları semaya saran,
ailenin eski mutlu günlerindeki sıcacık yuva haline tekrar dönüşü
için karınca kararınca bu naçiz çabanın hedefi, Allah’ın razı olduğu
bir sadaka-i cariye olmaktır…
Doç. Dr. Candemir Doğan
Her insan, aile ortamında doğar, yetişir ve hayatı boyunca farklı
pozisyonlarda aile içi ilişkilere tanıklık yapar. Ailedeki başarılı veya
başarısız yönetim teşkilatlanması ister bilinçli isterse bilinçsiz olsun,
bireyin hayatının biçimlenmesini etkiler. Ancak şartların değişmesi,
ilişkilerin yoğunlaşma biçimi, etkileşimi olumsuz etkiler. Bilgi çağının
hızlı al-ver ilişkisi; yüce ahlaki değerler yerine, daha basit ve
çoğunlukla da iffete aykırı çılgınca davranışların yayılmasına ortam
hazırlar. Bunların etkisiyle aile otoritesi zaafa uğrayarak pasifleşir,
geleneksel çözüm yöntemleri işlevsiz kalır. Hatta varlığı ile yokluğu
fark edilmez bir dereceye geriler ve yıkıcı tehditlere karşı kendisini
bile koruyamaz hale gelir.
Çağdaş sosyal dokuya uygun aktif aile yönetimi, geçmişin engin
birikim ve tecrübeleri ile günümüz teknik bilgilerinin harmanlanarak
yapılması gerekir. Her toplumda kutsal sayılan aile, kendilerince
yücelten değerlere saygı ve değişmez esaslar üzerine kurulur. Aile
yönetiminin temelini oluşturan davranışlar, akla ışık tutacak biçimde
düzenlenerek mutsuz eden tüm unsurlar ortadan kaldırılır. Daima
yönetim sisteminin odağına, insanın “eşrefi mahlûk” olma ve en
büyük mucize yaratılışında olma gerçeği esas alınarak her şartta
mutluluk hedeflenir. Aslında mutluluk, insani bir ihtiyaçtır ve insan
mutlu olmak için yaratılmıştır. İnsanın mutluluk emelini geçekleştirme
ve yücelme yeri de sadece ailedir.
Küreselleşen dünyada artan yoğun ilişkiler, yabancı dil öğrenim ve öğ-retimini hem eğitimde hem de günlük hayatta öncelikli hedefler arasına koymuştur. Birey insanlığın ortak sorunlarını paylaşma, bu sorunların çö-zümüne katkıda bulunma veya en azından duyarsız kalmamak zorundadır. Bireyin evrenselleşmesi anlamına gelen teknolojik ve ekonomik bütünlük, meleke düzeyinde iyi bir yabancı dilbilgisine sahip olmayı kaçınılmaz hale getirmiştir. Artık birçok insan için yabancı dil öğrenme olağanüstü bir do-nanım değil, sıradan bir ihtiyaçtır. Gelişmelerin etkisinin yoğunlaştığı alan-lardan biri olan yabancı dil öğretimi de hızla yeni kavram ve yaklaşımlar geliştirip değişime uyum sağlayarak öğretimde önceliklerini belirlemiştir.
Uluslararası eğitim, endüstri, ekonomi ve yönetim alanındaki işbirliği-nin gelişmesi ve buna bağlı olarak serbest dolaşımın artması, meslekî ve özel maksatlı yerleşim fırsatlarının doğması, yabancı dil bilmeyi toplumsal bir zorunluluk haline getirdi. Dilleri ve kültürleri farklı insanların bir arada yaşama zorunluluğundan dolayı yabancı dil öğrenim ve öğretimi, devletler düzeyinde ele alınarak desteklenme gereği ortaya çıktı. Özellikle kültürel çeşitlilik olan toplumlarda sağlıklı ilişkilerin toplumsal huzura önemli kat-kıları dikkate alınarak geçerli dili öğrenme, değerlerin eşdeğer paylaşımı ve bir arada yaşama prensiplerini, farklılıklara karşı anlayışlı olabilme, karşıt-lıklara hoşgörülü olabilme aracıdır. Ortak değerlerin paylaşımını sağlayan dil, önyargıları önleyebilir, toplumlar arası saygı, sevgi ve huzurun gelişi-mine katkı sağlar.
“Çağdaş Uygulamalı Dilbilim Yaklaşımlı, Sistematik Yabancı Dil Öğre-tim Yöntemleri” kitabı, çok yönlü bir olgu olan yabancı dil öğretimini ilgili tüm birey ve araçlar açısından ele alır. Çünkü hedeflerin gerçekleşebilmesi için pek çok birey ve aracın ortak katılım ve kullanımı gerekir. Öğrencilerin hedef dili öğrenmeleri ve iletişimde doğru kullanabilmeleri için eğitimciler pek çok etkeni aynı anda dikkate almak zorundadırlar. Öncellikle öğretimi biçimlendiren öğretmenlerin kişisel mesleki bilgi ve birikimleri tam, okulla-rın; çağdaş teknik araçlarla donanımlı kültür ortamları, idarecilerin; yaban-cı dil eğitiminde sağlıklı tutumlar geliştirmiş deneyimli, katılım ve girişimci ruhlu kimseler olması, öğrencilerin de; zihinsel ve duygusal yeterliliklerini keşfetmiş geliştirmeye istekli ve öğrenmeye hazırlıklı olmaları gerekir. Bun-lar gibi sağlıklı öğretimin tüm bileşenleri birlikte ve dikkatle bütünleştiril-meden başarılı bir yabancı dil öğretiminden bahsedilmesi oldukça zordur. Yabancı dil öğrenim ve öğretiminde başarı için yöntemin bir gerçekliği ve merkezi rolü olduğundan diğer birleşenlerle birlikte yöntem odaklı çözüm yollara bulunmaya çalışılmıştır.
Bu bağlamda yabancı dil öğretim işlemlerini örgütleyen öğretmenler, yalın yabancı dilbilgisini öğrencilere aktaran kimseler olmanın çok ötesinde okul, sınıfın fiziki donanımı, her türlü araç ve uygulanan yönteme uygun düzenlemelerden sorumlu bir organizatördür. Yabancı dil öğretim progra-mının düzenlenmesi ve yürütülmesi sadece öğrenci bilgilenmesini etkile-mekle sınırlı kalmaz, bunların çok daha ötesinde duygusal sağlığını etkile-yen bir unsur haline gelebilir. Bir yandan yabancı dil öğretmeninin görev alanının kapsamını kesin sınırlarla belirlemek mümkün olmazken diğer yandan da her an değişebilmesi nedeniyle sağlıklı ve verimli bir öğrenim ortamının hem düzenleyeni hem de uygulayanı olması her işleminin yön-temsel esaslara uygun olmasını zorunlu kılmaktadır.
Çağdaş yabancı dil öğretiminde yöntem, öğrenim ve öğretim hedefleri-nin gerçekleşmesinde en önemli görevi yüklenen bir araçtır. Öyle ki öğret-men en geçerli bilgi ve becerilerle donanmış olsa da, birikim aktarım yolu olan yöntem bilgisi yetersiz olduğunda hiçbir şekilde başarılı bir öğretim yapması beklenemez. Çünkü yöntem, öğretmen ile öğrenci arasında en açık ve en doğru öğretim-öğrenim ilişkilerini düzenleyen tek kanal olarak olağa-nüstü bir işlev yüklenir. Yöntemin sağlıklı işlemesiyle bir yandan öğrenime hazır olmayan öğrenci öğrenmeye hazırlanır, diğer yandan da öğretmen tecrübe, bilgi ve birikimi aktarıma uygun hale getirilerek hedef düzeyde öğ-renim gerçekleştirilir. Öğrenime hazırlama ve sistemli aktarım noktasında devreye giren yöntemler hem öğretmenin nasıl öğreteceğini düzenler hem de öğrenciye de nasıl öğreneceğini öğreterek öğrenmeye hazırlar.
Çağdaş yabancı dil öğretimi; “başarısızlık yoktur, yöntemsizlik vardır” ilkesi etrafında örgütlenir. Bunun için öncelikli olarak hedefe en uygun yöntem belirlenir ve hedefi uygulayacak olan öğretmen yetiştirilerek öğren-ciyi hazırlaması sağlanır. Gerekli tüm ön hazırlıkları yapılarak temel ilkeler belirlenen, uygulama sonuçları sürekli değerlendirilen, gerekli düzenlemele-ri sürekli gözden geçirilene, verimlilik ve geçerliliği her zaman test edilen bir yabancı dil öğretiminin başarılı olmaması mümkün değildir. Yöntemli öğretim bilişsel, davranışsal ve bilinçdışı edinim sürecini harekete geçirerek öğrenim ve edinimde kalıcılık sağlar. Bu nitelikler hem öğrenciyi öğrenme-ye istekli ve azimli hem de öğretmeni öğretmeye meraklı, araştırmacı ve başarılı yapar. Eğitimde doğru yöntem, hem öğrenciyi hem de öğretmeni; “yaptım, ama olmadı”, güvensizlik yargısı yerine; “yaptım, olmadı, o halde başka bir yöntem denemeliyim” arayışıyla daha heyecanlı çabalarını sür-dürmelerine teşvik eder.
Çağdaş yabancı dil öğretmeni, tüm yabancı dil öğretim yöntemlerine hâkim olur ve “bu öğrenci öğrenemez veya bu sınıf adam olmaz” benzeri yargılar yerine, engelleri aşmanın mutlaka bir yolu olacağını kabul eder ve onu bulmaya çalışır. Her öğrencinin uyarıcıları algılama, zihinsel şemaları oluşturma süzgeçten geçirip, yorumlamasının farklı olduğunu bilir. Bilgi edinimi ve deneyimler yoluyla edinilen zihinsel şemalar, bireyin eğitim sü-recini olumlu veya olumsuz yönde etkiler. Öğrenim öncesinde hedef dilin öğrenimine karşı travma derecesinde olumsuz etkilenen öğrencinin zihinsel şeması, yöntemi uygulama eğitimi almış başarılı bir öğretmen tarafından tersine çevrilebilir. Çünkü yöntem pratisyenliği eğitimi almış bir öğretmen öğrencinin zihinsel şemalarını oluşturacak olan hedef dili bilir, kullanır, us-talıkla öğrencinin bilgiyi öğrenmesine destek olur ve öğrencinin dili öğren-mesi için en iyi şartları oluşturur.
Çağdaş yabancı dil öğretmeni, dil öğrenimi için sadece ne yapması ge-rekenleri söylemez, nasıl yapılacağını gösterir ve öğrenciye öğrenirken nasıl zevk alındığını da tattırır. Bunun için yöntem pratisyeni öğretmen, süreç odaklı çalışır, öğrenciyi sadece başarıya ulaşmaya değil, aynı zamanda ba-şarısızlığı da yenmeye hazırlar ve ona her durumda başarmasını öğreterek güçlü bir kişilik kazandırır. Öğrenci, neyi nasıl ve neden yapacağını bilirse çalışmakla yorulmayan bir istekle çalışır, karşılaştığı engeller karşısında asla ümitsizliğe düşmez. Bunu sağlamak için öğretmen, yabancı dil öğretim yöntemlerini anlatarak öğretme yerine uygulama ve daha çok iletişime ha-zırlayarak öğretmelidir.
“Çağdaş Uygulamalı Dilbilim Yaklaşımlı, Sistematik Yabancı Dil Öğre-tim Yaklaşım ve Yöntemleri” kitabı hem öğretmenin hem de öğrencinin izle-yeceği yolu gösteren, öğrenim ve öğretim sorumluluk farkındalığı kazan-dırma ve bilinçli bir öğretim-öğrenim kılavuzu olacak nitelikte hazırlanmış-tır. Kitabın birinci bölümünde Uygulamalı Dilbilime giriş niteliğinde genel bilgiler verilmiştir. İkinci bölümünde ise yöntem niteliği kazanmış veya ka-zanma yolunda olan yirmi yöntem farklı yönleriyle sistematik olarak ince-lenmiştir. Daha çok yabancı dil öğrenen-öğreten el kitabı özelliğinden dola-yı okuyucuyu konudan koparan kaynak gösterimi, sadece doğrudan alıntı yapılan yerlerle sınırlı tutularak her yöntemle ilgili kapsamlı başvuru kay-nakları, kitabın sonuna eklenmiştir.
Her aşamasında emeği geçen herkese tek tek yürekten teşekkür eder ve her yabancı dil öğrenme ve öğretme gönüllüsü okuyucularımın arzusunu gerçekleştirmesine en hayati katkılar sağlamasını içtenlikle dilerim.
Candemir DOĞAN