Books by Piotr A. Nowakowski
Las Natoliński. Miejsce zbrodni wojennej w listopadzie 1939 roku, ed. O. Ławrynowicz, K. Dziurdzia, Centrum Europejskie Natolin, Warszawa-Łódź, 2021
Ryc. 1 Plan parku w Natolinie (Bażantarni) z 1747 r. Ryc. 2 Z. Vogel. Widok z lotu ptaka na park ... more Ryc. 1 Plan parku w Natolinie (Bażantarni) z 1747 r. Ryc. 2 Z. Vogel. Widok z lotu ptaka na park w Natolinie w 1815 r. Las Natoliński pochówku prezydenta Warszawy w Lesie Natolińskim ponownie została więc otwarta. Ostatnio nowe spojrzenie na zagadnienie śmierci Stefana Starzyńskiego przedstawił Tomasz Szarota. Analizując zebrane źródła, uwzględniając wcześniej pominięte oraz zupełnie nowe świadectwa, przychylił się do wcześniejszej hipotezy, według której prezydent Warszawy został wywieziony pod koniec grudnia 1939 r. do Berlina, następnie przetrzymywany był w obozie koncentracyjnym w Dachau, gdzie został zamordowany w 1943 r. 5 Wspomniana wyżej zbiorowa egzekucja, która miała miejsce na terenie Lasu Natolińskiego, dokonana była przez Niemców na kilkunastu Polakach, cywilnych mieszkańcach Warszawy i okolic w listopadzie 1939 r. 6 Wpisywała się ona w prowadzoną na szeroką skalę akcję celowego wyniszczenia polskiej inteligencji przez niemieckich najeźdźców w pierwszych miesiącach II wojny światowej w Polsce 7. Lista straconych wówczas osób znana jest z komunikatu Komendanta Policji i Służby Bezpieczeństwa na Okręg Warszawski, zamieszczonego w dniu 19 listopada 1939 r. w "Nowym Kurierze Warszawskim" (ryc. 3) 8. Oficjalnie ludzi tych skazano na karę śmierci "za wykroczenie przeciw zarządzeniu o zakazie posiadania broni z dnia 12 września 1939 r. i za plądrowanie" 9. Ofiarami egzekucji byli:
Papers by Piotr A. Nowakowski
N a terenie poligonu na Brusie w Łodzi, stan. 374 AZP 66-51/56, od 2008 r. prowadzone są badania ... more N a terenie poligonu na Brusie w Łodzi, stan. 374 AZP 66-51/56, od 2008 r. prowadzone są badania archeologiczne, których celem jest odnalezienie i ekshumacja zbiorowych grobów ofiar represji nazistowskich i komunistycznych 1 . W ciągu pierwszych dwóch sezonów wykopalisk kierowanych przez prof. dr. hab. Mariana Głoska ekipie archeologów udało się odkryć trzy mogiły, z których dwie były śladem egzekucji niemieckich (grób nr 1 i 3), a jedna egzekucji komunistycznego aparatu bezpieczeństwa (grób nr 2).
Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach 15–22.08.201... more Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach 15–22.08.2015 r.
Kurzętnik -Zamek na działce 1649/5 prowadzonych w dniach 22.09.2014 -24.09.2014 Prace archeologic... more Kurzętnik -Zamek na działce 1649/5 prowadzonych w dniach 22.09.2014 -24.09.2014 Prace archeologiczne na terenie zamku w Kurzętniku, na działce 1649/5 prowadzone były na mocy decyzji zawartej w Decyzji nr 81/2103 o warunkach zabudowy w związku z powstawaniem budynku usługowego na terenie w/w działki. Inwestorem był Robert Szaj, działający w imieniu Fundacji Nicolaus Copernicus, Truszczyny 57, 13-220 Rybno, wykonawcą badań archeologicznych Muzeum Bitwy pod Grunwaldem, Stębark 1, Gierzwałd a kierownikiem praca archeologicznych dr Piotr A. Nowakowski (IAUŁ), Uniwersytecka 3, 91-128 Łódź. Badania wykopaliskowe trwały od 22.09.2014 (poniedziałek) do 24.09.2014 (środa). Na terenie objętym inwestycję wytyczono wykop, o wymiarach 6x4,80 m, obejmujący swym zasięgiem cały obszar fundamentów planowanej konstrukcji budynku (Plan 1). Niwelacje narożników wykopu: N -142,10 m n. p. m.; E -142,11 m n. p. m.; S -142,10 m n. p. m.; W -142,05 m n. p. m. Rozpoczęto zdejmowanie, metodą warstw mechanicznych, wierzchniej warstwy z całej powierzchni wykopu. W E części wykopu stwierdzono występowanie warstwy, silnie zbitej, próchnicy z dużą zawartością gruzu. Pod nią, na całej powierzchni wykopu, zalega warstwa gliny przemieszanej z piaskiem i żwirem zawierająca nieliczne, współczesne śmieci (kapsle, folia aluminiowa, szmaty). Jedynie w NW części wykopu stwierdzono niewielką warstwę piasku i drobnego żwiru, o miąższości max. 15 cm. W NE profilu wykopu, na głębokości 20 cm. od powierzchni współczesnej natrafiono na głaz narzutowy o wymiarach cca 80x120 cm. Ze względu na zagrożenie wypadnięciem zdecydowano o usunięciu go z profilu wykopu. Od głębokości ok. 80 cm od powierzchni współczesnej na całej powierzchni wykopu zalegała jednorodna warstwa gliny z niewielką domieszką piasku, całkowicie pozbawiona jakichkolwiek śladów działalności ludzkiej. Na głębokości 1 m od powierzchni współczesnej, w NW części wykopu, na powierzchni 63 cm w kierunku E i długości 193 cm zaobserwowano warstwę piasku z niewielką domieszką kamieni. Na profilu NW, na tym samym poziomie zaobserwowano cienką warstwę żwiru z piaskiem. Po wyeksplorowaniu kolejnych warstw mechanicznych miąższość w/w warstwy wyniosła 36 cm. Pod nią zalega jednorodna glina, podobnie jak na pozostałej powierzchni wykopu (Fot. 3). ~ 90 Ñ OWE STUDIA GRUNWALDZKIE -TOM 1 Celem ułatwienia wychodzenia z wykopu pozostawiono stopień o wymiarach 100x120 cm w NW narożniku wykopu. W S części wykopu wykonano rowek sondażowy o szerokości 1,70 m i eksplorowano go do poziomu niwelacyjnego 138,06 m n. p. m. (Fot. 2). Eksplorację pozostałej części zakończono na wysokości niwelacyjnej 140,18 m n. p. m.
Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach 14-24.09.201... more Sprawozdanie z badań archeologicznych prowadzonych na terenie Pól Grunwaldu w dniach 14-24.09.2014 r.
ARCH. MED. SĄD. KRYMINOL., 2013, LXIII, 99-108
WSTĘP Łódzkie osiedle Brus, pomimo swojej korzystnej lokalizacji i występującej na nim bujnej sza... more WSTĘP Łódzkie osiedle Brus, pomimo swojej korzystnej lokalizacji i występującej na nim bujnej szaty roślinnej, przez wiele lat niszczone było działaniem woj-
C elem niniejszej pracy jest próba przedstawienia możliwości studiów nad uzbrojeniem na podstawie... more C elem niniejszej pracy jest próba przedstawienia możliwości studiów nad uzbrojeniem na podstawie wyobrażeń ukazanych na powierzchni późnośredniowiecznych i nowożytnych kafli płytowych 1 . Wiadomo bowiem, że inne niż interesujące nas w niniejszym artykule źródła ikonograficzne, takie jak pieczęcie, malarstwo tablicowe, ścienne, miniaturowe czy rzeźba nagrobna, posiadają niezwykle ważny dla bronioznawców potencjał poznawczy. Trudno dziś wyobrazić sobie rekonstrukcję uzbrojenia średniowiecznego i nowożytnego opartą jedynie o źródła archeologiczne i pisane. Należy więc zastanowić się na ile wyobrażenia na płytach kafli są pomocne w badaniach bronioznawczych i czy ich walory są zbliżone do wspomnianych wyżej źródeł.
Kachle jako pramen poznání středověkých a novověkých zbraní a zbroje Kacheln als Quelle für die E... more Kachle jako pramen poznání středověkých a novověkých zbraní a zbroje Kacheln als Quelle für die Erkenntnis der mittelalterlichen und neuzeitlichen Waffen und Rüstung Olgierd Ławrynowicz -Piotr A. Nowakowski Das Studium der Militaria (Waffen und Rüstung) gehört zweifellos zu den zahlreichen Richtungen der historischen Archäologie, die eine konsequente Auswertung aller verfügbaren und bisher bekannten Quellengattungen erfordern. Im Beitrag widmen sich die Autoren der Möglichkeit, ikonographische Motive von den Vorderseiten der spätmittelalterlichen und frühneuzeitlichen Kacheln für das Studium der mittelalterlichen Waffen und der Rüstung nicht nur im Kontext des ritterlichen Milieus sondern auch bei ihrer Verwendung im Alltagsleben, zu nutzen. Aufgrund dieses Studiums ist es gelungen, einzelne Motivgruppen zu beschreiben und die Schwierigkeiten bei ihrer Interpretation, mögliche Fehler sowie Ungenauigkeiten beim breiteren Studium des Problemkreises mittelalterliche und frühneuzeitliche Waffen und Rüstung zu erfassen.
Not published yet
Analiza genetyczna szczątków ludzkich ekshumowanych podczas badań archeologicznych na terenie był... more Analiza genetyczna szczątków ludzkich ekshumowanych podczas badań archeologicznych na terenie byłego poligonu na Brusie w Łodzi. Celem pracy było przedstawienie wyników badań mających ma celu uzyskanie profili genetycznych ofiar represji nazistowskich ekshumowanych w roku 2011 na terenie byłego poligonu wojskowego Brus w Łodzi. Badania, mające charakter identyfikacyjnoporównawczy, wykonywano w oparciu o materiał kostny przekazany przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, na zlecenie Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej w Łodzi. Materiał porównawczy w tej sprawie stanowił wymaz z jamy ustnej pobrany od domniemanego syna jednej z ofiar. Izolację DNA przeprowadzono w oparciu o zestaw PrepFiler ® BTA Forensic DNA Extraction Kits, stosując własne modyfikacje metody. Wyizolowany materiał genetyczny amplifikowano przy użyciu zestawu multipleksowego AmpFℓSTR ® Identifiler ® Plus PCR Amplification Kit, po czym poddano rozdziałowi za pomocą elektroforezy kapilarnej. W oparciu o uzyskane wyniki zidentyfikowano 12 męskich profili genetycznych. Przeprowadzona analiza wykluczyła ojcostwo dziesięciu ofiar względem badanego mężczyzny. W pozostałych próbach interpretacja wyników nie była możliwa. The aim of this study was genetic identification of 13 victims of Nazi repression. Human remains were exhumed on former military training ground BRUS in Lodz in 2011. Genetic tests were performed upon request of Departmental Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation of Poland's Institute for National Remembrance of Poland's Institute for National Remembrance in Lodz. The research materials were provided by the Institute of Archaeology University of Lodz. The reference material was a buccal swab, collected from the putative son of one of the victims.
Obcy. Funeralia Lednickie, Spotkanie 14, Aug 8, 2012
Próba ustalenia przynależności ofiar represji hitlerowskich i komunistycznych w Łodzi na podstawi... more Próba ustalenia przynależności ofiar represji hitlerowskich i komunistycznych w Łodzi na podstawie wyników badań archeologicznych na poligonie Łódź-Brus. Badania na terenie byłego poligonu wojskowego Łódź -Brus prowadzone są, od 2008 r., przez pracowników Katedry Bronioznawstwa Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego przy udziale studentów archeologii. Badania archeologiczne prowadzone są na zlecenie Urzędu Miasta Łodzi, z którego ramienia współpracowali bezpośrednio z naukowcami pracownicy Działu Inwestycji i Promocji. Celem, jaki postawiono przed ekipą było odnalezienie mogił ukrytych na poligonie. Według dokumentów, które przechowywane są przez Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu I.P.N. w Łodzi, doniesień prasowych oraz informacji okolicznych mieszkańców na terenie poligonu wojskowego Łódź -Brus Niemcy rozstrzeliwali mieszkańców Łodzi w okresie 1939-1945. Po II wojnie światowej funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa mordowali, na terenie poligonu, członków ruchu oporu przeciwko władzy komunistycznej w Polsce. W badaniach dotyczących czasów powojennych, szczególny nacisk położono na odnalezienie mogiły rozstrzelanego, i najpewniej, pochowanego na poligonie, S. Sojczyńskiego "Warszyca". Odnalezienie miejsca rozstrzelania i ukrycia jego zwłok a także najbliższych towarzyszy broni wydawało się proste, gdyż wśród materiałów przechowywanych w Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN w Łodzi, znajduje się protokół z przesłuchania prokuratora Henryka Szweda, który był świadkiem tego zdarzenia w dniu 19 lutego 1947 r. W poszukiwaniu mogił osób rozstrzelanych przez Niemców w okresie II wojny światowej kierowano się z kolei przypadkowym odnalezieniem, w 1965 r., masowej mogiły, o której w materiałach archiwalnych I.P.N. w Łodzi nie ma żadnej dokumentacji poza nielicznymi wycinkami prasowymi.
The Łódź-Brus military training area is the subject of excavation works since 2008. Their main ob... more The Łódź-Brus military training area is the subject of excavation works since 2008. Their main objective is to reveal the evidence of war crimes committed there by the Germans as well as the communists during World War II and shortly after.
The terrain of interest has seen intensive military use including heavy ground works, military training as well as equipment and ammunition disposal.
Given all this, the area is filled with miscellaneous military debris while its stratigraphy is severely disrupted. Needless to say, these obstacles make archaeological works and documentation extremely complicated.
Despite difficult conditions, 3 mass graves have been found in the years 2008 and 2009. The first of those pits, revealed in 2008, contained skeletal remains of 40 male adults, while a second one, found next year, consisted of 24.
Judging from the artifacts found in both graves, the people were victims of a Nazi repression operation taking place around the 10th of November of 1939, aimed at the members of polish intellectual elite class.
Although a large number of spent ammunition cases were found in the vicinity of the pits, none of them could have been doubtlessly attributed to the executions.
The only evidence shedding some light on the possible armament of the firing squads were the bullet holes of 9 mm diameter found on the skulls of the victims. This suggested a pistol shooting a 9x19 mm Parabellum round as the main crime tool.
A similar firearm was used in the execution of the 4 victims from gave № 3, found in 2009. The skeletons’ skulls also bore similar traces of shots made with a 9 mm gun. Unlike the previous pits however, this murder find was to be attributed to the communist regime. Decisive for such an identification were projectiles
as well as a 7,62x25 mm round spent case, marked with a 1945 year of manufacture. All of them were found among the human remains, and all were of soviet provenance. Although most probably they shouldn’t be connected directly with execution, they turned out to be extremely valuable as perfect dating
artifacts, as they must have made their way to the pit along with the earth during filling it. The fact that the 4 persons were killed with a 9 mm firearm shows the great popularity of captured German equipment among communist military and political services.
It is also noteworthy, that scholar research with precise dating of the objects of interest as well as reconstructing the tragic events would be impossible without the proper analysis of numerous modern military objects that normally would be far beyond the interest of “classical” archaeology.
translation: Karol Demkowicz
Łódzkiego 91 -402 Łódź; ul. Pomorska 96 W sprawie datowania munsztuków z ziem polskich Wśród wiel... more Łódzkiego 91 -402 Łódź; ul. Pomorska 96 W sprawie datowania munsztuków z ziem polskich Wśród wielu zadań stojących przed współczesnym bronioznawstwem na niepoślednim miejscu znajduje się konieczność coraz dokładniejszego określania ram chronologicznych funkcjonowania poszczególnych typów i rodzajów zabytków związanych z uzbrojeniem. 1 Przyrost bazy źródeł archeologicznych i pisanych umożliwia podejmowanie tak ukierunkowanych działań, i ułatwia podejmowanie ponownych studiów nad tymi kategoriami zabytków, których chronologię można uściślić a przez to uaktualnić funkcjonujące w literaturze przedmiotu opinie i hipotezy.
W PRYWATNYCH ZAMKACH POLSKICH RYCERZY W na pozór oczywistym tytule tego opracowania skrywają się ... more W PRYWATNYCH ZAMKACH POLSKICH RYCERZY W na pozór oczywistym tytule tego opracowania skrywają się pewne, drobne acz istotne, pułapki semantyczne. Przed przystąpieniem do omówienia zasadniczych problemów, wyjaśnić należy najpierw owe niejasności.
Uploads
Books by Piotr A. Nowakowski
Papers by Piotr A. Nowakowski
The terrain of interest has seen intensive military use including heavy ground works, military training as well as equipment and ammunition disposal.
Given all this, the area is filled with miscellaneous military debris while its stratigraphy is severely disrupted. Needless to say, these obstacles make archaeological works and documentation extremely complicated.
Despite difficult conditions, 3 mass graves have been found in the years 2008 and 2009. The first of those pits, revealed in 2008, contained skeletal remains of 40 male adults, while a second one, found next year, consisted of 24.
Judging from the artifacts found in both graves, the people were victims of a Nazi repression operation taking place around the 10th of November of 1939, aimed at the members of polish intellectual elite class.
Although a large number of spent ammunition cases were found in the vicinity of the pits, none of them could have been doubtlessly attributed to the executions.
The only evidence shedding some light on the possible armament of the firing squads were the bullet holes of 9 mm diameter found on the skulls of the victims. This suggested a pistol shooting a 9x19 mm Parabellum round as the main crime tool.
A similar firearm was used in the execution of the 4 victims from gave № 3, found in 2009. The skeletons’ skulls also bore similar traces of shots made with a 9 mm gun. Unlike the previous pits however, this murder find was to be attributed to the communist regime. Decisive for such an identification were projectiles
as well as a 7,62x25 mm round spent case, marked with a 1945 year of manufacture. All of them were found among the human remains, and all were of soviet provenance. Although most probably they shouldn’t be connected directly with execution, they turned out to be extremely valuable as perfect dating
artifacts, as they must have made their way to the pit along with the earth during filling it. The fact that the 4 persons were killed with a 9 mm firearm shows the great popularity of captured German equipment among communist military and political services.
It is also noteworthy, that scholar research with precise dating of the objects of interest as well as reconstructing the tragic events would be impossible without the proper analysis of numerous modern military objects that normally would be far beyond the interest of “classical” archaeology.
translation: Karol Demkowicz
The terrain of interest has seen intensive military use including heavy ground works, military training as well as equipment and ammunition disposal.
Given all this, the area is filled with miscellaneous military debris while its stratigraphy is severely disrupted. Needless to say, these obstacles make archaeological works and documentation extremely complicated.
Despite difficult conditions, 3 mass graves have been found in the years 2008 and 2009. The first of those pits, revealed in 2008, contained skeletal remains of 40 male adults, while a second one, found next year, consisted of 24.
Judging from the artifacts found in both graves, the people were victims of a Nazi repression operation taking place around the 10th of November of 1939, aimed at the members of polish intellectual elite class.
Although a large number of spent ammunition cases were found in the vicinity of the pits, none of them could have been doubtlessly attributed to the executions.
The only evidence shedding some light on the possible armament of the firing squads were the bullet holes of 9 mm diameter found on the skulls of the victims. This suggested a pistol shooting a 9x19 mm Parabellum round as the main crime tool.
A similar firearm was used in the execution of the 4 victims from gave № 3, found in 2009. The skeletons’ skulls also bore similar traces of shots made with a 9 mm gun. Unlike the previous pits however, this murder find was to be attributed to the communist regime. Decisive for such an identification were projectiles
as well as a 7,62x25 mm round spent case, marked with a 1945 year of manufacture. All of them were found among the human remains, and all were of soviet provenance. Although most probably they shouldn’t be connected directly with execution, they turned out to be extremely valuable as perfect dating
artifacts, as they must have made their way to the pit along with the earth during filling it. The fact that the 4 persons were killed with a 9 mm firearm shows the great popularity of captured German equipment among communist military and political services.
It is also noteworthy, that scholar research with precise dating of the objects of interest as well as reconstructing the tragic events would be impossible without the proper analysis of numerous modern military objects that normally would be far beyond the interest of “classical” archaeology.
translation: Karol Demkowicz