Artikulu honetan Bonapartek «hegoaldeko goi-nafarrera» izendatu zuen euskalkia aztertu dugu, horr... more Artikulu honetan Bonapartek «hegoaldeko goi-nafarrera» izendatu zuen euskalkia aztertu dugu, horretarako Iruñetik goiti dauden ibar batzuetako euskararekin alderaturik. Guk «hego-nafarrera» izendatu dugunaren hizkuntzaezaugarri bereizgarrienak lerro-lerro eman ditugu, baina Bonaparteren ikuspegitik saihesturik. Hizkera honen barreneko mintzoak elkarrekin alderatu ondoren, beren arteko banaketari eta bereizketari buruz Bonaparterena ez bezalako ikuspegia dugu. Gure ustean hego-nafarrera ez da orain artean pentsatu izan den bezala euskalki bat, azpieuskalki bat baizik, egun «nafarrera» izendatzen dugunaren azpieuskalki bat.
Euskal ahoskeraren gaiari datu biltzen diharduen dialektologialariaren ikuspegitik heldu zaio sai... more Euskal ahoskeraren gaiari datu biltzen diharduen dialektologialariaren ikuspegitik heldu zaio saio honetan. Jardunbide honek ikertzailea hiztunaren eta haren ahozko mintzoaren aitzinean jartzen du, eta grabatu dena transkribatzen hastetik beretik sortzen dira lehen auziak. Non ez azterketa fonetiko xeheetarako izan, dialektologialariak belarriz lan egiten du eta etnotestuak transkribatzerakoan mintzo estandarrekoak ez diren hainbat hots eta bilakabide islatu beharra du. Saio honetan Ipar Euskal Herriko ekialdeko ahozko mintzoa islatzeak berekin dakartzan ñabardurak eta berezitasunak ageri dira.
Artikulu honetan alderdi batetik Nafarroa Garaiko Arakil ibarreko euskararen ezaugarri sorta bat ... more Artikulu honetan alderdi batetik Nafarroa Garaiko Arakil ibarreko euskararen ezaugarri sorta bat aztertu da eta bestetik, inkestetan bildu diren emaitzen fidagarritasunaz oharrak egin dira. Oraintsu argitaratutako bi lanetan, Irañetako eta Arakilgo euskarak Sakana erdialdekoarekin bete-betean bat egiten duela defendatu da (Erdozia 2004 eta 2005), baina gure iritzian, ikuspegi honek Irañetako eta Arakilgo mintzoak eskuin dituen lotura hertsiak itzalpean uzten ditu: izan ere, Sakana erdialdean ez bezala, Nafarroa Garaiko erdialde zabalean eta ekialdean ageri diren ezaugarri eta berrikuntza sistematiko ugari ditugu Irañetako eta Arakilgo euskaran. Lanaren bukaeran Arakilgo inkestetan ageri diren zenbait erantzun zinez bertako euskarari dagozkiola jakiteko dagoen zailtasunaren berri ematen da
Anuario Del Seminario De Filologia Vasca Julio De Urquijo, Apr 9, 2013
Adibide honetan geure interpretazioa da <ts> hori; testuan, gainean ikurra daraman <s> bat dago (... more Adibide honetan geure interpretazioa da <ts> hori; testuan, gainean ikurra daraman <s> bat dago (146). Ezkabarteko dotrinan ere onesi dugu (395), baina baita maitatzen ere (398). (5) J. L. Erdoziaren "Etxarri-Aranazko dotrina H Ian argitaragabeak dakarrenez Etxarri aIde horretan asten, ixten, ikusten erakoak erabiltzen dira.
Euskal Dialektologiak Fontes Linguae Vasconum aldizkariaren hogeita hamazazpi urteetan gaindi iza... more Euskal Dialektologiak Fontes Linguae Vasconum aldizkariaren hogeita hamazazpi urteetan gaindi izan duen agerpena iruzkindu dugu. Gaia nolabait banatu behar eta, euskalkien historia, Bonaparteren lan egiteko moldeak, jakintzagaiaren egungo egoera, Euskal Herria osorik hartzen duten dialektologia lanak, ikerlan supradialektalak edo eremu handikoak, eskualde azterketak, herri bateko euskararen azterketak, mintzo baten atal zenbaiten ikerketak, kartografia lanak, berri historikoak eta lekukotasun interesgarriak dakartzaten atalen errekapitulazioa egin dugu. Hondarrean idazki eta datu multzo dialektalen zerrenda zabala ekarri dugu. Euskal Dialektologia ez da oraino bere goihen gradora heldu, baina aldizkari honetako bereko lan zenbaitek erakusten dute hondarreko hogeita hamazazpi urteak ez direla debaldetan joan.
Nafarroa Behereko ibarretako euskararen ehun ezaugarri baino gehiago aztertu dira artikulu honeta... more Nafarroa Behereko ibarretako euskararen ehun ezaugarri baino gehiago aztertu dira artikulu honetan. Emaitzen arabera, erdiguneko Nafarroa Behereko mintzorik homogeneoenaren aldean, argi eta garbi ageri da, mintzorik berezienak Amikuzekoa eta Baigorrikoa direla; baita Nafarroa Behereko euskara orokor horrek batasun handixkoa duela ere. Batasun-mailarik handiena, Garazi, Oztibarre eta Arberoa-Iholdiko euskarak dute, inolaz ere. Ez diegu begia galdu Lapurdiko Aturrialdeko Bardozeko eta Beskoitzeko mintzoei eta bestalde, Hazparnealdeko euskara ere Nafarroa Beherekoarekin alderatu dugu. Hondarrean, Lapurdi barnealdeko Larresoro inguruko euskara ere aztertu dugu: emaitzen arabera, ez dirudi Nafarroa Behereko eta Lapurdiko euskara elkarrengandik dialektologikoki bereiztea batere gauza erraza denik, ez dirudi bien arteko muga dialektalaren lelo zaharrak egiantzekotasun handirik duenik.
Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea, Jan 14, 1991
Aurrera aurkezten dugun dotrina Aezkoa ibarreko Aria herrixkakoa dugu, Bonapartek Euskal Herrian ... more Aurrera aurkezten dugun dotrina Aezkoa ibarreko Aria herrixkakoa dugu, Bonapartek Euskal Herrian dialektu azterketarako bildutako hainbat eta hainbat Asteteren arteko bat'. lrufieko Archivo de Navarra-n gordetzen da,eta Bonaparteren eskuizkribu. eta argitalpenen katalogoan (Gonzalez Echegaray-Arana Martija, 1989) 133. zenbakia dagokio2. Luzeran 15 eta zabaleran 11 zm. dituen dotrina ttiki honek, hondatzen hasia dagoen estalki bat darama josirik. Itxura guztien arabera estalkia dotrina usu erabili eta gero josi da, dotrina denaren lehen eta azken orrialdeak erabilerak ilundurik bait daude, zikin zaharrak harturik. . .. Hauek dira estalkian idatzirik held~ diren datuak; aurreko aldean gaztel;l.Oiazko izenburua: Espficacion de fa Doctrina Cristiana en bascuence. Honen pean 37 zenbakia dugu. Beheraxeago herriaren izena, aria, eta honen pean 39 zenbakia. Berriz ere, honen pean 39 zenbakia dugu, aitzinekoa baino larriagoa. Esan behar da,39 zenbakia dagokiola Ariako dotrinahoni Nafarroako Diputazioak 1913ko RIEV-en argitaraturikako Bonaparteren lanen katalogoan 3 • Inbentario hura egin izana Campioni egotzi diote Gonzalez Echegarayk eta Arana Martijak 4 • Gure dotrinaren estalkiko aria eta bi 39 ak beraz inbeotarioa egin zen garaiari dagozkioke seguru aski, xx. mende hasierari. Izan ere, dotrinak dakarren tiota eta aipatu datuak idatzirik daudena diferen-* Eskerrak ematen dizkiet Lourdes Ofiederra eta Koldo Zuazori lanexa honen lehen idazkecari egin oharrengatik. Bereziki Joseba Andoni Lakarrari, bere laguncza eta oharrak ezinbesteko geccacu bait zaizkio lanari. (I) "Entre el siglo XVII y el siglo xx se han publicado cerca de 30 ediciones de la obra de Astete en los disdncos dialectos vascos" (Apecechea, 1978: 185 or., 73. oharrean), (d. Vinson, 1891: 458), non euskalki desberdinetara itzuli eta argitaracu Asteteren dotrinak heldu diren. (2) "Bajo Navarro Occidental. -Aezcoano (Aria) . . 133. DOTRINA Sanduaren Esplicacioa. (Catecismo en pascuence, dialecto vuLgar de Aria). 185l. 20 hoj., 15 cm. .
Diputación Foral de Gipuzkoa = Gipuzkoako Foru Aldundia, Apr 2, 1991
The texts and facts collected by-Bonaparte in the XIXth century "is the most important corp~s we ... more The texts and facts collected by-Bonaparte in the XIXth century "is the most important corp~s we have in aezcoan subdialect. This is the second part of the issue we are editing, being the first one et doctrine ofAria. This time we are publishing a pair ofdoctrines ofOrbara, a village of the Aezcoa Valley, offering some punctual notes about them. Proximately, we -have got the aim of doing the same with doctrines ofGarralda and Low Abaurrea: Sarrera Aezkeraz idatzitako testuak argitaratzeko gure asmoari jarraiki,l hona gaurkoan Bonapartek iragan mendean Aezkoan barrena bildu zituen dotrinetarik Orbarako biak. 2 Egun, dotrina hauek lrufieko Archivo de Navarra-n gordetzen dira, eta Bonaparteren eskuizkribuen katalogoan (~onzalez Echegaray-Arana Martija 1989), 129 eta 130.a dira. 3 129.ari buruzko datuak: dotrina ttiki bat larruzko estalki baten barnean, luzeran 15 zm. eskas eta zabaleran 10 pasatxo dituena. Estalkiak badu puskatxo bat aIde bata *Eskertzen diet Joseba Andoni Lakarra eta Koldo Zuazori lan honen lehen idazketari oharrak egina.
Diputación Foral de Gipuzkoa = Gipuzkoako Foru Aldundia, Mar 20, 2013
There are dialectal varieties of Basque the most important texts of which are still the ones reco... more There are dialectal varieties of Basque the most important texts of which are still the ones recorded by Prince Bonaparte dUring the second halfofthe XIXth century. Thats is the case ofthe catechisms written in the variety ofthe valley ofAezcoa. What we know about those catechismS is fragmentary and even not always correct (c! catalogue of materials recorded by Bonaparte which was published by Gonzillez Echegaray and Arana Martija). It is the aim of this paper some data in order to clarify some details about the aezcoan catechisms, we willfocus on those of Garralda, about which confusion is great in the above cited catalogue. In other coming works we will try to clarify certain quetions about the aezcoan doctrines ofAria, Low Abaurrea and Orbara.
E uskal dialektologian hainbat galdera ditugu orain eman diezaiekegun bai- no erantzun zehatzagoa... more E uskal dialektologian hainbat galdera ditugu orain eman diezaiekegun bai- no erantzun zehatzagoak beharko lituzketenak. Hona dakargun saio hau zatikakoa da eta Oztibarreko eskuara aztertzea du xedea, baina Baxenabarre ekialdeko mintzoaren gaian zuzen zuzenean sartu baino lehen, galdera eta ohar orokor batzuk egin nahi ditugu Ipar Euskal Herriko euskararen gainean dugun ezagutzaren egoeraz. Ez dirudi literaturan Nafarroa Behereko mintzoak XVII-XVIII. mendeetan gorpuzteko eta hedatzeko aukera handirik izan zuenik; mende haietan ez ziren Baxenabarreko mintzoan liburu anitz idatzi: bestalde, hala Lapurdiko nola Zuberoako idatzizko tradizioek indarra ukan zuten Ipar Euskal Herrian, biek eragin zioten Nafarroa Behereko euskara idatziari, iduri bailuke ez zutela Baxenabarreko euskararen molde edo era bat gozpuztera utzi. Literaturaz edo euskara idatziaz dihardu Pikabeak ere, dioelarik XIX. mende bukaera dela «lapurtarren artean behe-nafarreraren hainbat eta hainbat ezaugarri ikusteko egokiera emango duen garaia» (1993: 288). Honelako zerbait idazteak berez Baxenabarreko mintzo berezi bat badela edo bazela edo eskualde horretako ezaugarri berezi batzuk badirela baieztatzea dakar berarekin, baina ez dakigu xuxen Nafarroa Behereko euskararen iragana nolakoa izan ote zen, izan ere, ez dugu aldi eta alde guztietako euskal lekukotasun dialektal leialik ezagutzen. * (UPV/EHU). 1 Hiru ikerketa-egitasmotan kokatzen da saio hau: a) Núcleos innovadores de los dialectos vascos, MEC, FFI2012-33190. b) Monumenta linguae vasconum (IV): textos arcaicos vascos y euskera antiguo, MEC, FFI2012-37696. c) Historia de la lengua vasca y lingüística histórico-comparada, Grupos consolidados, 2012, GIC. IT698-13. Ahal izan dugun heinean FLV aldizkariko ezkutuko bi ohar-egilek eman aholkuak jarraitu ditugu, saio honek zituen koxketarik batzuk bederen leuntzen lagundu gaituzte.
Anuario del Seminario de Filología Vasca Julio de Urquijo, 2018
By means of the constant personal relationships amongst Basque-speaking people, linguistic influe... more By means of the constant personal relationships amongst Basque-speaking people, linguistic influences and variants have long traversed Basque forms of speech in Lapurdi and Lower Navarre, in oral form in the mouths of people and in written form in texts and books. Taking into consideration linguistic innovations and relying on a philological-dialectological perspective, I discuss that influence and present some of those features, some of which stand out and appear to be paradigmatic. I have examined the attestations of some written Lapurdian variants and I include some data relating to the matter of prestige taken from the lips of the people in a natural way. Although normal speakers take both Lapurdian Basque and Lower Navarrese Basque as real entities, we should not allow an actualism to cloud the past, and so that hypotheses emerge freely, researchers should put the dangers of that nomenclature to one side, given that administration and language are two different things. The task...
XIX. mendeko bi euskal testu llabur dakartzagu argitara. Lehena 1828koa da eta Aezkoako Garraldan... more XIX. mendeko bi euskal testu llabur dakartzagu argitara. Lehena 1828koa da eta Aezkoako Garraldan idatzi bide zen. Apezak herriko gazteekin iskanbila zenbait eduki zuen eta horien ondorioz, apezari ahalkeizungarri iruditu zitzaion orri bat erantsi zioten etxeko saihetsean. Apezak auzitara jo zuen eta orduan euskaraz idatzitako orri hura, Iruñeko auzi bateko dokumentazio idatzian ageri da; aetzek orduan idatzi euskal lerro bakanen iruzkina dakargu. Bigarren testua mugakoa da, Larrainetik Otsagabira 1817an idatzia: bortuan bilaketan ibili ziren gizon batzuei ordaindu behar zaiela eta, sosa Larrainek ala Otsagabiak ezarri behar duen da auzia. Larrainetik idazten duenak argi dakusa gizonen galdea egin zuen Otsagabiari dela sos horien ordaintzea. We publish two short texts belonging to the nineteenth century. The first one dates from 1828 and was written in Garralda, Aezkoa Valley. It seems that the local abbot had some differences with the young girls and boys of the village and, as a c...
The goal of this work is to offer an overview of the evolution of the Basque language in Low Nava... more The goal of this work is to offer an overview of the evolution of the Basque language in Low Navarre from the 16th to the 19th century. With this purpose in mind, we have selected one hundred and seventy-six linguistic features. We have chosen these features because of one of the following five reasons: a) because it is an old feature that has been lost; b) because it is an old feature that has been changed in its being or in its use; c) because it is an old feature that has survived for a long time; d) because it is a new feature that has been created in the chosen period; e) because it is a feature that shows diatopic differentiation through the geography. To carry out our investigation we have analyzed the work of the main Low Navarrese writers of the 16th, 17th, 18th and 19th centuries. In addition, in this article we describe some aspects of geographical variability not only within Low Navarre, but also in comparison with the neighboring dialects of Lapurdi and Zuberoa. Some of...
Hogeita hamar urte badu frantsesetik itzuli liburu honen bigarren mendeurrena Euskaltzaindiak Don... more Hogeita hamar urte badu frantsesetik itzuli liburu honen bigarren mendeurrena Euskaltzaindiak Donaixti-Ibarren ospatu zuenetik; harako hartan Piarres Lafittek Ibarre herriko aspaldiko apez Lopezen itzulpenak tesina bat on lukeela adierazi zuen (1982: 442). Egia esan, lehenago ere liburu honetako euskarak azterketak ukan ditu, bereziki zuketaren tratamendu gramatikalaren agerpen zabalagatik: Karl Boudak (1948) eta Xarles Videgainek (1983) Pratica-ko zuketa alokutiboaz ikerketak egin dituzte; Lino Akesolok Lopezen aditz izenari heldu zion llabur (1982) eta lehenago, Andres de Lizarzak hainbat ohar egin zuen liburuko alderdi lexikoa zerbaixka argitzeko (1967). Halaz ere, ez zegoen itzulpen interesgarri eta luze honen argitalpenik eta hori da gure eginahalaren lehen helburua, xvii. mende hasierako aszetika liburu honen xviii. mende bukaerako euskal itzulpenaren edizio zaindu bat irakurleen esku uztea, ahalaz aurkezpen zabala eta ohar argigarriak eginez.
This is the last part of the work "Gonerriko hizkera" ("The speech of Gonerri”) wh... more This is the last part of the work "Gonerriko hizkera" ("The speech of Gonerri”) which has been published in this review before (Camino 1999 and 2000). In this third part we offer an analysis of the Basque lexic ofthe Valley of Goni (Navarre) and compare it with that of other valleys in which southern speechs were spoken ("southern alt-navarrais" in Bonaparte's classification) and with that of some valleys situated in the north of Pamplona. After this, we detail the more specific traits of this that we call “southern navarrais", giving a different vision from Bonaparte's. We have compared its internal varieties and we offer a different subdivision; our conclusion is that "southern navarrais” is not a dialect, like it is suposed until now, but a subdialect of which now we call “dialect navarrais”.
Artikulu honetan Bonapartek «hegoaldeko goi-nafarrera» izendatu zuen euskalkia aztertu dugu, horr... more Artikulu honetan Bonapartek «hegoaldeko goi-nafarrera» izendatu zuen euskalkia aztertu dugu, horretarako Iruñetik goiti dauden ibar batzuetako euskararekin alderaturik. Guk «hego-nafarrera» izendatu dugunaren hizkuntzaezaugarri bereizgarrienak lerro-lerro eman ditugu, baina Bonaparteren ikuspegitik saihesturik. Hizkera honen barreneko mintzoak elkarrekin alderatu ondoren, beren arteko banaketari eta bereizketari buruz Bonaparterena ez bezalako ikuspegia dugu. Gure ustean hego-nafarrera ez da orain artean pentsatu izan den bezala euskalki bat, azpieuskalki bat baizik, egun «nafarrera» izendatzen dugunaren azpieuskalki bat.
Euskal ahoskeraren gaiari datu biltzen diharduen dialektologialariaren ikuspegitik heldu zaio sai... more Euskal ahoskeraren gaiari datu biltzen diharduen dialektologialariaren ikuspegitik heldu zaio saio honetan. Jardunbide honek ikertzailea hiztunaren eta haren ahozko mintzoaren aitzinean jartzen du, eta grabatu dena transkribatzen hastetik beretik sortzen dira lehen auziak. Non ez azterketa fonetiko xeheetarako izan, dialektologialariak belarriz lan egiten du eta etnotestuak transkribatzerakoan mintzo estandarrekoak ez diren hainbat hots eta bilakabide islatu beharra du. Saio honetan Ipar Euskal Herriko ekialdeko ahozko mintzoa islatzeak berekin dakartzan ñabardurak eta berezitasunak ageri dira.
Artikulu honetan alderdi batetik Nafarroa Garaiko Arakil ibarreko euskararen ezaugarri sorta bat ... more Artikulu honetan alderdi batetik Nafarroa Garaiko Arakil ibarreko euskararen ezaugarri sorta bat aztertu da eta bestetik, inkestetan bildu diren emaitzen fidagarritasunaz oharrak egin dira. Oraintsu argitaratutako bi lanetan, Irañetako eta Arakilgo euskarak Sakana erdialdekoarekin bete-betean bat egiten duela defendatu da (Erdozia 2004 eta 2005), baina gure iritzian, ikuspegi honek Irañetako eta Arakilgo mintzoak eskuin dituen lotura hertsiak itzalpean uzten ditu: izan ere, Sakana erdialdean ez bezala, Nafarroa Garaiko erdialde zabalean eta ekialdean ageri diren ezaugarri eta berrikuntza sistematiko ugari ditugu Irañetako eta Arakilgo euskaran. Lanaren bukaeran Arakilgo inkestetan ageri diren zenbait erantzun zinez bertako euskarari dagozkiola jakiteko dagoen zailtasunaren berri ematen da
Anuario Del Seminario De Filologia Vasca Julio De Urquijo, Apr 9, 2013
Adibide honetan geure interpretazioa da <ts> hori; testuan, gainean ikurra daraman <s> bat dago (... more Adibide honetan geure interpretazioa da <ts> hori; testuan, gainean ikurra daraman <s> bat dago (146). Ezkabarteko dotrinan ere onesi dugu (395), baina baita maitatzen ere (398). (5) J. L. Erdoziaren "Etxarri-Aranazko dotrina H Ian argitaragabeak dakarrenez Etxarri aIde horretan asten, ixten, ikusten erakoak erabiltzen dira.
Euskal Dialektologiak Fontes Linguae Vasconum aldizkariaren hogeita hamazazpi urteetan gaindi iza... more Euskal Dialektologiak Fontes Linguae Vasconum aldizkariaren hogeita hamazazpi urteetan gaindi izan duen agerpena iruzkindu dugu. Gaia nolabait banatu behar eta, euskalkien historia, Bonaparteren lan egiteko moldeak, jakintzagaiaren egungo egoera, Euskal Herria osorik hartzen duten dialektologia lanak, ikerlan supradialektalak edo eremu handikoak, eskualde azterketak, herri bateko euskararen azterketak, mintzo baten atal zenbaiten ikerketak, kartografia lanak, berri historikoak eta lekukotasun interesgarriak dakartzaten atalen errekapitulazioa egin dugu. Hondarrean idazki eta datu multzo dialektalen zerrenda zabala ekarri dugu. Euskal Dialektologia ez da oraino bere goihen gradora heldu, baina aldizkari honetako bereko lan zenbaitek erakusten dute hondarreko hogeita hamazazpi urteak ez direla debaldetan joan.
Nafarroa Behereko ibarretako euskararen ehun ezaugarri baino gehiago aztertu dira artikulu honeta... more Nafarroa Behereko ibarretako euskararen ehun ezaugarri baino gehiago aztertu dira artikulu honetan. Emaitzen arabera, erdiguneko Nafarroa Behereko mintzorik homogeneoenaren aldean, argi eta garbi ageri da, mintzorik berezienak Amikuzekoa eta Baigorrikoa direla; baita Nafarroa Behereko euskara orokor horrek batasun handixkoa duela ere. Batasun-mailarik handiena, Garazi, Oztibarre eta Arberoa-Iholdiko euskarak dute, inolaz ere. Ez diegu begia galdu Lapurdiko Aturrialdeko Bardozeko eta Beskoitzeko mintzoei eta bestalde, Hazparnealdeko euskara ere Nafarroa Beherekoarekin alderatu dugu. Hondarrean, Lapurdi barnealdeko Larresoro inguruko euskara ere aztertu dugu: emaitzen arabera, ez dirudi Nafarroa Behereko eta Lapurdiko euskara elkarrengandik dialektologikoki bereiztea batere gauza erraza denik, ez dirudi bien arteko muga dialektalaren lelo zaharrak egiantzekotasun handirik duenik.
Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea, Jan 14, 1991
Aurrera aurkezten dugun dotrina Aezkoa ibarreko Aria herrixkakoa dugu, Bonapartek Euskal Herrian ... more Aurrera aurkezten dugun dotrina Aezkoa ibarreko Aria herrixkakoa dugu, Bonapartek Euskal Herrian dialektu azterketarako bildutako hainbat eta hainbat Asteteren arteko bat'. lrufieko Archivo de Navarra-n gordetzen da,eta Bonaparteren eskuizkribu. eta argitalpenen katalogoan (Gonzalez Echegaray-Arana Martija, 1989) 133. zenbakia dagokio2. Luzeran 15 eta zabaleran 11 zm. dituen dotrina ttiki honek, hondatzen hasia dagoen estalki bat darama josirik. Itxura guztien arabera estalkia dotrina usu erabili eta gero josi da, dotrina denaren lehen eta azken orrialdeak erabilerak ilundurik bait daude, zikin zaharrak harturik. . .. Hauek dira estalkian idatzirik held~ diren datuak; aurreko aldean gaztel;l.Oiazko izenburua: Espficacion de fa Doctrina Cristiana en bascuence. Honen pean 37 zenbakia dugu. Beheraxeago herriaren izena, aria, eta honen pean 39 zenbakia. Berriz ere, honen pean 39 zenbakia dugu, aitzinekoa baino larriagoa. Esan behar da,39 zenbakia dagokiola Ariako dotrinahoni Nafarroako Diputazioak 1913ko RIEV-en argitaraturikako Bonaparteren lanen katalogoan 3 • Inbentario hura egin izana Campioni egotzi diote Gonzalez Echegarayk eta Arana Martijak 4 • Gure dotrinaren estalkiko aria eta bi 39 ak beraz inbeotarioa egin zen garaiari dagozkioke seguru aski, xx. mende hasierari. Izan ere, dotrinak dakarren tiota eta aipatu datuak idatzirik daudena diferen-* Eskerrak ematen dizkiet Lourdes Ofiederra eta Koldo Zuazori lanexa honen lehen idazkecari egin oharrengatik. Bereziki Joseba Andoni Lakarrari, bere laguncza eta oharrak ezinbesteko geccacu bait zaizkio lanari. (I) "Entre el siglo XVII y el siglo xx se han publicado cerca de 30 ediciones de la obra de Astete en los disdncos dialectos vascos" (Apecechea, 1978: 185 or., 73. oharrean), (d. Vinson, 1891: 458), non euskalki desberdinetara itzuli eta argitaracu Asteteren dotrinak heldu diren. (2) "Bajo Navarro Occidental. -Aezcoano (Aria) . . 133. DOTRINA Sanduaren Esplicacioa. (Catecismo en pascuence, dialecto vuLgar de Aria). 185l. 20 hoj., 15 cm. .
Diputación Foral de Gipuzkoa = Gipuzkoako Foru Aldundia, Apr 2, 1991
The texts and facts collected by-Bonaparte in the XIXth century "is the most important corp~s we ... more The texts and facts collected by-Bonaparte in the XIXth century "is the most important corp~s we have in aezcoan subdialect. This is the second part of the issue we are editing, being the first one et doctrine ofAria. This time we are publishing a pair ofdoctrines ofOrbara, a village of the Aezcoa Valley, offering some punctual notes about them. Proximately, we -have got the aim of doing the same with doctrines ofGarralda and Low Abaurrea: Sarrera Aezkeraz idatzitako testuak argitaratzeko gure asmoari jarraiki,l hona gaurkoan Bonapartek iragan mendean Aezkoan barrena bildu zituen dotrinetarik Orbarako biak. 2 Egun, dotrina hauek lrufieko Archivo de Navarra-n gordetzen dira, eta Bonaparteren eskuizkribuen katalogoan (~onzalez Echegaray-Arana Martija 1989), 129 eta 130.a dira. 3 129.ari buruzko datuak: dotrina ttiki bat larruzko estalki baten barnean, luzeran 15 zm. eskas eta zabaleran 10 pasatxo dituena. Estalkiak badu puskatxo bat aIde bata *Eskertzen diet Joseba Andoni Lakarra eta Koldo Zuazori lan honen lehen idazketari oharrak egina.
Diputación Foral de Gipuzkoa = Gipuzkoako Foru Aldundia, Mar 20, 2013
There are dialectal varieties of Basque the most important texts of which are still the ones reco... more There are dialectal varieties of Basque the most important texts of which are still the ones recorded by Prince Bonaparte dUring the second halfofthe XIXth century. Thats is the case ofthe catechisms written in the variety ofthe valley ofAezcoa. What we know about those catechismS is fragmentary and even not always correct (c! catalogue of materials recorded by Bonaparte which was published by Gonzillez Echegaray and Arana Martija). It is the aim of this paper some data in order to clarify some details about the aezcoan catechisms, we willfocus on those of Garralda, about which confusion is great in the above cited catalogue. In other coming works we will try to clarify certain quetions about the aezcoan doctrines ofAria, Low Abaurrea and Orbara.
E uskal dialektologian hainbat galdera ditugu orain eman diezaiekegun bai- no erantzun zehatzagoa... more E uskal dialektologian hainbat galdera ditugu orain eman diezaiekegun bai- no erantzun zehatzagoak beharko lituzketenak. Hona dakargun saio hau zatikakoa da eta Oztibarreko eskuara aztertzea du xedea, baina Baxenabarre ekialdeko mintzoaren gaian zuzen zuzenean sartu baino lehen, galdera eta ohar orokor batzuk egin nahi ditugu Ipar Euskal Herriko euskararen gainean dugun ezagutzaren egoeraz. Ez dirudi literaturan Nafarroa Behereko mintzoak XVII-XVIII. mendeetan gorpuzteko eta hedatzeko aukera handirik izan zuenik; mende haietan ez ziren Baxenabarreko mintzoan liburu anitz idatzi: bestalde, hala Lapurdiko nola Zuberoako idatzizko tradizioek indarra ukan zuten Ipar Euskal Herrian, biek eragin zioten Nafarroa Behereko euskara idatziari, iduri bailuke ez zutela Baxenabarreko euskararen molde edo era bat gozpuztera utzi. Literaturaz edo euskara idatziaz dihardu Pikabeak ere, dioelarik XIX. mende bukaera dela «lapurtarren artean behe-nafarreraren hainbat eta hainbat ezaugarri ikusteko egokiera emango duen garaia» (1993: 288). Honelako zerbait idazteak berez Baxenabarreko mintzo berezi bat badela edo bazela edo eskualde horretako ezaugarri berezi batzuk badirela baieztatzea dakar berarekin, baina ez dakigu xuxen Nafarroa Behereko euskararen iragana nolakoa izan ote zen, izan ere, ez dugu aldi eta alde guztietako euskal lekukotasun dialektal leialik ezagutzen. * (UPV/EHU). 1 Hiru ikerketa-egitasmotan kokatzen da saio hau: a) Núcleos innovadores de los dialectos vascos, MEC, FFI2012-33190. b) Monumenta linguae vasconum (IV): textos arcaicos vascos y euskera antiguo, MEC, FFI2012-37696. c) Historia de la lengua vasca y lingüística histórico-comparada, Grupos consolidados, 2012, GIC. IT698-13. Ahal izan dugun heinean FLV aldizkariko ezkutuko bi ohar-egilek eman aholkuak jarraitu ditugu, saio honek zituen koxketarik batzuk bederen leuntzen lagundu gaituzte.
Anuario del Seminario de Filología Vasca Julio de Urquijo, 2018
By means of the constant personal relationships amongst Basque-speaking people, linguistic influe... more By means of the constant personal relationships amongst Basque-speaking people, linguistic influences and variants have long traversed Basque forms of speech in Lapurdi and Lower Navarre, in oral form in the mouths of people and in written form in texts and books. Taking into consideration linguistic innovations and relying on a philological-dialectological perspective, I discuss that influence and present some of those features, some of which stand out and appear to be paradigmatic. I have examined the attestations of some written Lapurdian variants and I include some data relating to the matter of prestige taken from the lips of the people in a natural way. Although normal speakers take both Lapurdian Basque and Lower Navarrese Basque as real entities, we should not allow an actualism to cloud the past, and so that hypotheses emerge freely, researchers should put the dangers of that nomenclature to one side, given that administration and language are two different things. The task...
XIX. mendeko bi euskal testu llabur dakartzagu argitara. Lehena 1828koa da eta Aezkoako Garraldan... more XIX. mendeko bi euskal testu llabur dakartzagu argitara. Lehena 1828koa da eta Aezkoako Garraldan idatzi bide zen. Apezak herriko gazteekin iskanbila zenbait eduki zuen eta horien ondorioz, apezari ahalkeizungarri iruditu zitzaion orri bat erantsi zioten etxeko saihetsean. Apezak auzitara jo zuen eta orduan euskaraz idatzitako orri hura, Iruñeko auzi bateko dokumentazio idatzian ageri da; aetzek orduan idatzi euskal lerro bakanen iruzkina dakargu. Bigarren testua mugakoa da, Larrainetik Otsagabira 1817an idatzia: bortuan bilaketan ibili ziren gizon batzuei ordaindu behar zaiela eta, sosa Larrainek ala Otsagabiak ezarri behar duen da auzia. Larrainetik idazten duenak argi dakusa gizonen galdea egin zuen Otsagabiari dela sos horien ordaintzea. We publish two short texts belonging to the nineteenth century. The first one dates from 1828 and was written in Garralda, Aezkoa Valley. It seems that the local abbot had some differences with the young girls and boys of the village and, as a c...
The goal of this work is to offer an overview of the evolution of the Basque language in Low Nava... more The goal of this work is to offer an overview of the evolution of the Basque language in Low Navarre from the 16th to the 19th century. With this purpose in mind, we have selected one hundred and seventy-six linguistic features. We have chosen these features because of one of the following five reasons: a) because it is an old feature that has been lost; b) because it is an old feature that has been changed in its being or in its use; c) because it is an old feature that has survived for a long time; d) because it is a new feature that has been created in the chosen period; e) because it is a feature that shows diatopic differentiation through the geography. To carry out our investigation we have analyzed the work of the main Low Navarrese writers of the 16th, 17th, 18th and 19th centuries. In addition, in this article we describe some aspects of geographical variability not only within Low Navarre, but also in comparison with the neighboring dialects of Lapurdi and Zuberoa. Some of...
Hogeita hamar urte badu frantsesetik itzuli liburu honen bigarren mendeurrena Euskaltzaindiak Don... more Hogeita hamar urte badu frantsesetik itzuli liburu honen bigarren mendeurrena Euskaltzaindiak Donaixti-Ibarren ospatu zuenetik; harako hartan Piarres Lafittek Ibarre herriko aspaldiko apez Lopezen itzulpenak tesina bat on lukeela adierazi zuen (1982: 442). Egia esan, lehenago ere liburu honetako euskarak azterketak ukan ditu, bereziki zuketaren tratamendu gramatikalaren agerpen zabalagatik: Karl Boudak (1948) eta Xarles Videgainek (1983) Pratica-ko zuketa alokutiboaz ikerketak egin dituzte; Lino Akesolok Lopezen aditz izenari heldu zion llabur (1982) eta lehenago, Andres de Lizarzak hainbat ohar egin zuen liburuko alderdi lexikoa zerbaixka argitzeko (1967). Halaz ere, ez zegoen itzulpen interesgarri eta luze honen argitalpenik eta hori da gure eginahalaren lehen helburua, xvii. mende hasierako aszetika liburu honen xviii. mende bukaerako euskal itzulpenaren edizio zaindu bat irakurleen esku uztea, ahalaz aurkezpen zabala eta ohar argigarriak eginez.
This is the last part of the work "Gonerriko hizkera" ("The speech of Gonerri”) wh... more This is the last part of the work "Gonerriko hizkera" ("The speech of Gonerri”) which has been published in this review before (Camino 1999 and 2000). In this third part we offer an analysis of the Basque lexic ofthe Valley of Goni (Navarre) and compare it with that of other valleys in which southern speechs were spoken ("southern alt-navarrais" in Bonaparte's classification) and with that of some valleys situated in the north of Pamplona. After this, we detail the more specific traits of this that we call “southern navarrais", giving a different vision from Bonaparte's. We have compared its internal varieties and we offer a different subdivision; our conclusion is that "southern navarrais” is not a dialect, like it is suposed until now, but a subdialect of which now we call “dialect navarrais”.
Uploads
Papers by Iñaki Camino