Ferzende İDİZ

Kadiriyye Tarîkatı’nı Anadolu’ya Getiren İlk Sûfîlerden Kâsım el-Bağdâdî ve Seyâhatnâme Adlı Eseri

Sufiyye, Apr 25, 2023

Başlangıçta Kâdiriyye daha sonra Nakşibendiyye tarîkatlarını temsil etmiş olan ve Arvâsîler olara... more Başlangıçta Kâdiriyye daha sonra Nakşibendiyye tarîkatlarını temsil etmiş olan ve Arvâsîler olarak bilinen ailenin Anadolu’ya gelen ilk ceddi, Hacı Kasım el-Bağdâdî’dir. Moğolların Bağdat’ı istilası üzerine Şeyh Abdurrezzâk el-Kâdirî’nin halifelerinden Hacı Kâsım el-Bâğdadî, şeyhinden izin alarak ailesi ile birlikte Anadolu’ya göç etmiştir. Musûl’dan Mardin, Diyarbakır, Urfa ve Bursa’ya giden el-Bağdâdî, Siirt’in Pay köyüne yerleşerek irşad görevini sürdürmüş ve dolayısıyla Anadolu’da Kâdiriyye Tarîkatı’nı yayan önemli şahsiyetlerden birisi olmuştur. Ölmeden önce oğlu ve halifesi olan Şeyh Haydar’a geçmişlerini anlatan Seyâhatnâme adında bir eser yazmasını vasiyet etmiş ve oğlu da vasiyetini yerine getirmiştir. Söz konusu Seyâhatnâme’de ailenin Anadolu’ya gelişi, aile şeceresi, Şeyh Kâsım el-Bağdâdî’nin tarîkat icâzeti gibi önemli bilgiler birinci ağızdan aktarılmıştır. Son zamanlarda bulup inceleme fırsatı elde ettiğimiz yazma eser, Kâdiriyye Tarîkatı’nın Anadolu’ya gelişi, Bursa’nın fetih tarihi vb. bazı tarihi olaylara ışık tutuyor olması açısından önemli bir yer teşkil etmektedir. Bu makalede Şeyh Kâsım el-Bağdâdî’ye ait Seyâhatnâme’nin orijinal nüshası ve içeriği hakkında bilgi verilecektir.

Tari̇hi̇ Süreçte Van Da Faali̇yet Göstermi̇ş Olan Belli̇ Başli Tarîkatlar Ve Temsi̇lci̇leri̇

The Journal of International Social Research, Dec 30, 2018

Öz Van'ın tasavvuf ve tarîkatlarla tanışması erken zamanlarda olmuştur. Durum böyle olmakla berab... more Öz Van'ın tasavvuf ve tarîkatlarla tanışması erken zamanlarda olmuştur. Durum böyle olmakla beraber Van'ın tasavvuf tarihini ele alıp, buralarda faaliyette bulunmuş önemli tarîkat ve mutasavvıflarla ilgili derli toplu ciddi çalışmalar yapılmamıştır. Farklı çalışmalar içerisinde yer yer Vanlı mutasavvıflara değinen "Van Kütüğü" "Bizim Eller Van", "İslâm Meşhurları Ansiklopedisi" gibi son dönemlerde yapılmış çalışmalar olmuşsa da bunlar tasavvuf dışı konuları da içerdikleri için Van ile ilgili tasavvuf tarihi ve şahsiyetlerine sınırlı bir şekilde değinmiş birçoğuna ise değinmemişlerdir. Bu durum, Van'ın tasavvuf tarihi hakkında çalışma yapılmasını elzem kılmaktadır. Makalemiz söz konusu ihtiyacı kısmen de olsa gidermek amacını gütmektedir.

Download

Rüyetü’N-Nebî Meselesi̇

AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi, Dec 1, 2016

Rü'yet, görm ek anlamına gelen Arapça bir kelimedir. Rü'yetü'n-N eb î ise N ebî'nin görülmesi anl... more Rü'yet, görm ek anlamına gelen Arapça bir kelimedir. Rü'yetü'n-N eb î ise N ebî'nin görülmesi anlamına gelir. Bu tabir daha çok Nebîm iz (s.a.v.)'in öldükten sonra görülüp görülemeyeceği meselesi için kullanılmaktadır. Bazı sufî büyükleri, diğer nebîler gibi Nebîm iz (s.a.v.)'in de ölüm ünden son ra hayat sahibi olduğunu ve dolayısıyla kendileriyle görüştüklerini, hatta Nebîm izden bazı bilgiler aldıklarını söylemişlerdir. Bunu da keşf, kerâmet ve bazı hadîslere dayandırmışlardır. Bir kesîm âlim de buna karşı çıkmış ve bunun m üm kün olmadığını söylemiştir. İşte bu makâlede tartışmalara sebep olmuş olan ve bizce tasavvuf açısından da önem arz eden rü'yetü'n-N ebî meselesi ele alınmaktadır.

Download

Tari̇hi̇ Süreçte Hakkâri̇’De Faali̇yet Göstermi̇ş Olan Başlica Tarîkatlar Ve Temsi̇lci̇leri̇

Şarkiyat : ilmi araştırmalar dergisi, Dec 31, 2019

Hakkâri, erken bir dönemde İslâm'la tanışmış ve dolayısıyla burada birçok âlim ve mutasavvıf yeti... more Hakkâri, erken bir dönemde İslâm'la tanışmış ve dolayısıyla burada birçok âlim ve mutasavvıf yetişmiştir. Daha V/XI yüzyılda yani büyük tarîkatlar kurulmadan önce yörede Alî Harîrî ve Şeyhulislâm Ebû Hasan el-Hakkârî gibi zâtlar vasıtasıyla tasavvuf neşv ü nemâ bulmuştur. Bunların oluşturduğu ortamda Adî b. Müsâfir, ilk tarîkatlardan birisi olan Adeviyye Tarîkatı'nı kurmuş ve bu tarîkat, uzun bir süre bölgede hakim olmuştur. Hakkâri bölgesinde daha kuruluşunun ilk dönemlerinden itibaren Kadiriyye Tarîkatı da etkili olmuş ve bölgede asırlar boyu faaliyet göstermiştir. Bölgede Kadiriyye Tarîkatını temsil eden Nehri ailesi, Şeyh Abdullah ve Şeyh Tâhâ Hakkarî ile birlikte Nakşibendiliğin öncüleri olmuştur. Böylece Hakkâri'nin Şemdinli ilçesini merkez edinmiş olan Nehri ailesi aynı zamanda Nakşibendiyye Tarîkatı'nın bölgedeki merkezi olmuştur. Şeyh Tâhâ'nın, amcası Şeyh Abdullah'ın yerine makâma oturması ile birlikte Nakşibendilik, bölgede kuvvetlenmiştir. Şeyh Tâhâ'nın halifeleri tarafından daha sonraları tarîkat, bölgeyle sınırlı kalmayıp, bir çok yere ulaşmıştır. Bu makalede Hakkâri'de faaliyet göstermiş olan başlıca tarîkatlar ve temslcileri anlatılmaya çalışılacaktır.

Download

Müceddi̇di̇ye Tarîkati'Nda Murâkabeler: Şeyh Bahâuddîn Tâhâ El-İmadî'Ni̇n Mi̇nhâc Adli Eseri̇ Bağlaminda

The Journal of International Social Research, 2020

Öz Gözetlemek, korumak, kontrol etmek gibi manalara gelen Arapça bir kelime olan murâkabe, Tasavv... more Öz Gözetlemek, korumak, kontrol etmek gibi manalara gelen Arapça bir kelime olan murâkabe, Tasavvufî ıstılahta, kulun yüce rabbinin her an kendisinin hâlini bildiğini ve gördüğünü bilmesidir. Murâkabe, sâlikin içine dönmesi, dikkatini nefsi ve kalbi üzerinde yoğunlaştırması, gönlünden ve zihninden geçen her şeyi kontrol etmesi, daha sonra da kendini Hakk'a vererek derin düşüncelere dalması, ondan başka her şeyi unutmasıyla gerçekleşir. Müceddidiyye öncesi Nakşibendilikte murkabe olmakla beraber sistematik olarak belirli yerlerde belirli mertebelere bağlı bir murâkabe şekli yoktur. Aslında Müceddidiyye'nin kurucusu olan İmâm Rabbânî de sistemaktik bir murâkabe şeklinden bahsetmemiştir. Murâkabeleri sistematik hale getiren ilk sûfînin Mazhar Cân-ı Cânân ve ondan sonra gelen Müceddidiyye şeyhleri olduğu tahmin edilmektedir. Bunlardan birisi de Kuzey Irak'ta yaşamış ve 1918 yılında vefât etmiş olan Şeyh Tâhâ İmâdî olmuştur. Âlim ve mutasavvıf bir şahsiyet olan Nakşibendi şeyhlerinden Şeyh Tâhâ, birçok eser yazmış ancak bunlardan elimizde bulunan Minhâc adlı eseri dışında günümüze ulaşan olmamıştır. Yazma olan bu eserde müellif, tasavvufun farklı birçok konusunu anlatmakla birlikte eserin önemli bir kısmını murâkabeler konusuna ayırmıştır. O da murâkabeleri sistematik bir şekilde ve seyr mertebeleriyle birlikte anlatmaktır. Bu makâlede, Şeyh Tâhâ İmâdî'nin Minhâc adlı eseri bağlamında murâkabeler konusu işlenecektir.

Download

Tasavvufun İslam Medeniyetine Katkıları

AKADEMİAR Akademik İslam Araştırmaları Dergisi, Jun 7, 2018

There were many civilizations established throughout history. As well as the significant civiliza... more There were many civilizations established throughout history. As well as the significant civilizations before common era, many glorious civilizations were established such as Roman Civilization which was the continuation of Greek Civilization in the first and middle ages in the common era, Sasanian Civilization, Chinese and Indian Civilizations. One of the magnificent civilizations which left its mark in history in the last fourteen hundred years was hands down the Islamic Civilization. The existence of a system of values which embraces the society and meets its spiritual needs is a must for the establishment and survival of the civilizations. Sufism takes the first lines of these values in the Islamic Civilization. In this study, the role of Sufism in the development of the Islamic Civilization is investigated.

Download

Tasavvufta Hakîkat-I Muhammedi̇yye Meselesi̇ Ve Mesnevî’Den Örnekler

One of the controversial topics of Sufi philosophy is the “the truth of Muhammediyye /Hakikat-i M... more One of the controversial topics of Sufi philosophy is the “the truth of Muhammediyye /Hakikat-i Muhammediyye” matter. This envisagement, generally being said to have started with Abdullah et-Tusteri, continued with Hakim Tirmizi and reached the peak with Ibn Arabi. Briefly, this understanding based on the the idea that Allah created everything for Muhammed’s radiance, has been adopted by many important subsequent sufis as well. Mevlânâ Celâleddin-i Rumi, who made his mark to the period when he lived , is also one of the personalities adopting the aforementioned view. In this study, the opinions about “the truth of Muhammediyye” viewpoints of sufists and in Mesnevi -by Mevlânâwill be handled.

Müceddi̇di̇ye Tarîkati'Nda Murâkabeler: Şeyh Bahâuddîn Tâhâ El-İmadî'Ni̇n Mi̇nhâc Adli Eseri̇ Bağlaminda

Journal of International Social Research, 2020

Öz Gözetlemek, korumak, kontrol etmek gibi manalara gelen Arapça bir kelime olan murâkabe, Tasavv... more Öz Gözetlemek, korumak, kontrol etmek gibi manalara gelen Arapça bir kelime olan murâkabe, Tasavvufî ıstılahta, kulun yüce rabbinin her an kendisinin hâlini bildiğini ve gördüğünü bilmesidir. Murâkabe, sâlikin içine dönmesi, dikkatini nefsi ve kalbi üzerinde yoğunlaştırması, gönlünden ve zihninden geçen her şeyi kontrol etmesi, daha sonra da kendini Hakk'a vererek derin düşüncelere dalması, ondan başka her şeyi unutmasıyla gerçekleşir. Müceddidiyye öncesi Nakşibendilikte murkabe olmakla beraber sistematik olarak belirli yerlerde belirli mertebelere bağlı bir murâkabe şekli yoktur. Aslında Müceddidiyye'nin kurucusu olan İmâm Rabbânî de sistemaktik bir murâkabe şeklinden bahsetmemiştir. Murâkabeleri sistematik hale getiren ilk sûfînin Mazhar Cân-ı Cânân ve ondan sonra gelen Müceddidiyye şeyhleri olduğu tahmin edilmektedir. Bunlardan birisi de Kuzey Irak'ta yaşamış ve 1918 yılında vefât etmiş olan Şeyh Tâhâ İmâdî olmuştur. Âlim ve mutasavvıf bir şahsiyet olan Nakşibendi şeyhlerinden Şeyh Tâhâ, birçok eser yazmış ancak bunlardan elimizde bulunan Minhâc adlı eseri dışında günümüze ulaşan olmamıştır. Yazma olan bu eserde müellif, tasavvufun farklı birçok konusunu anlatmakla birlikte eserin önemli bir kısmını murâkabeler konusuna ayırmıştır. O da murâkabeleri sistematik bir şekilde ve seyr mertebeleriyle birlikte anlatmaktır. Bu makâlede, Şeyh Tâhâ İmâdî'nin Minhâc adlı eseri bağlamında murâkabeler konusu işlenecektir.

Download

Tari̇hi̇ Süreçte Van Da Faali̇yet Göstermi̇ş Olan Belli̇ Başli Tarîkatlar Ve Temsi̇lci̇leri̇

Journal of International Social Research, 2018

Öz Van'ın tasavvuf ve tarîkatlarla tanışması erken zamanlarda olmuştur. Durum böyle olmakla berab... more Öz Van'ın tasavvuf ve tarîkatlarla tanışması erken zamanlarda olmuştur. Durum böyle olmakla beraber Van'ın tasavvuf tarihini ele alıp, buralarda faaliyette bulunmuş önemli tarîkat ve mutasavvıflarla ilgili derli toplu ciddi çalışmalar yapılmamıştır. Farklı çalışmalar içerisinde yer yer Vanlı mutasavvıflara değinen "Van Kütüğü" "Bizim Eller Van", "İslâm Meşhurları Ansiklopedisi" gibi son dönemlerde yapılmış çalışmalar olmuşsa da bunlar tasavvuf dışı konuları da içerdikleri için Van ile ilgili tasavvuf tarihi ve şahsiyetlerine sınırlı bir şekilde değinmiş birçoğuna ise değinmemişlerdir. Bu durum, Van'ın tasavvuf tarihi hakkında çalışma yapılmasını elzem kılmaktadır. Makalemiz söz konusu ihtiyacı kısmen de olsa gidermek amacını gütmektedir.

Download

Sûfîlere Göre Rü Yetullah Meselesi̇

Journal of International Social Research, 2016

SÛFÎLERE GÖRE RÜ'YETULLAH MESELESİ ACCORDING TO SUFI RUYETULLAH ISSUE Ferzende İDİZ * Öz Allah'ı ... more SÛFÎLERE GÖRE RÜ'YETULLAH MESELESİ ACCORDING TO SUFI RUYETULLAH ISSUE Ferzende İDİZ * Öz Allah'ı görme anlamına gelen rü'yetullah meselesi, kelâm ilminin önemli problemlerindendir. Rü'yetullah denilince daha çok öbür dünyada Allah'ın görülüp görülemeyeceği meselesi anlaşılsa da, bu dünyada rü'yetullah ve rüyada rü'yetullahın mümkün olup olmadığı da tartışılmıştır. Daha sahabe döneminde başlayan tartışma, II/VIII. yüzyılda Sümeniyye ile Cehm b. Saffân arasında başlayan tartışmalarla iyice alevlenmiş, daha sonra diğer kelâm ekollerinin de görüş beyân etmeleriyle büyüyerek devam etmiştir. Kelâmî bir mesele olmakla beraber, mesele hakkında daha ilk dönemden itibaren sûfîler de söz söylemiş ve fikirlerini beyân etmişlerdir. Bu makâlede sûfîlerin rü'yetullah hakkındaki görüşleri ve meseleyi temellendirdikleri delîlleri hakında bilgi verilmeye çalışılacaktır.

Download

Kâtip Çelebî nin Mîzânü l-Hakk Adlı Eseri Bağlamında Kâdızâdeliler-Sivasîler Mücâdelesi

Journal of International Social Research, 2015

STRUGGLE BETWEEN KADIZADELIS AND SIVASIS IN THE CONTEXT OFKATIPÇELEBI'S WORK NAMED MĪZĀN AL-HAQQ ... more STRUGGLE BETWEEN KADIZADELIS AND SIVASIS IN THE CONTEXT OFKATIPÇELEBI'S WORK NAMED MĪZĀN AL-HAQQ Ferzende İDİZ * Öz XVII. yüzyılda Osmanlının yaşadığı önemli olaylardan birisi hiç şüphesiz tarihe Kâdızâdeliler-Sivasîler Mücadelesi olarak geçmiş olan fitne olayıdır. Kâtip Çelebî 'nin de yaşadığı bu dönemde din adamları ikiye ayrılmış ve pek de ilmî değeri bulunmayan bir takım meseleleri tartışmaya, bundan dolayı bir birlerini itham etmeye ve kin duymaya başlamışlardır. Bu tartışmaların medrese ayağını Kâdızâde Mehmed Efendi başlatmış ve etrafına bir takım taraftar da toplamıştır. Bundan dolayı bunlara Kâdızâdeliler denilmiştir. Öte yandan Kâdızâdenin tekke ve sûfîleri suçlayan sözlerine Abdulmecîd Sivasî (öl.1049/1639) karşı çıkmış ve kürsülerde söz konusu ithamlara sert cevaplar vermiştir. Tekke ve mutasavvıfları temsil eden ve Sivasî Şeyh olarak tanınan bu zât etrafında toplananlara da Sivasîler ismi verilmiştir. Bu çalışmada, Kâtip Çelebî'nin tutumu, konuya yaklaşımı ve tartışılan meselelere getirdiği çözümler işlenecektir.

Download

Şeyh Bahâuddîn Tâhâ El-İmâdî ve “Minhac” Adlı Eseri

Bahâuddin Tâhâ b. Abdurrahmân, 1258/1842 yilinda Pervâri’nin Mâi koyunde dogmustur. Ilk tahsilini... more Bahâuddin Tâhâ b. Abdurrahmân, 1258/1842 yilinda Pervâri’nin Mâi koyunde dogmustur. Ilk tahsilini babasi Abdurrahmân ile amcasi Molla Kâsim’in yaninda almis olan Şeyh Tâhâ, ilim tahsili icin bir cok yer dolasmistir. Musul’a gidip ilmini tamamlayip Molla Abdullah Omeri’den icâzet almistir. Tarikat seyhi ise Şeyh Muhammed Nuriddin’dir. XVIII. Yuzyilda yasamis olan Şeyh Tâhâ’nin vefat tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Âlim bir sahsiyet olan Şeyh Tâhâ, bircok eser yazmistir. Ancak bu eserlerin cogu gunumuze ulasamamistir. Bize ulasabilen nâdir eserlerinden birisi ise bu calismada tanitmaya calistigimiz Minhâcu makâsidi’l-ebrâr ve mi’râcu mevâridi’l-ahyâr adli tasavvuf kitabidir. Yazma olan bu eserin baska nushasina rastlayamadik.

Download

Tari̇hi̇ Süreçte Hakkâri̇’De Faali̇yet Göstermi̇ş Olan Başlica Tarîkatlar Ve Temsi̇lci̇leri̇

e-Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi/Journal of Oriental Scientific Research (JOSR), 2019

Hakkâri, erken bir dönemde İslâm'la tanışmış ve dolayısıyla burada birçok âlim ve mutasavvıf yeti... more Hakkâri, erken bir dönemde İslâm'la tanışmış ve dolayısıyla burada birçok âlim ve mutasavvıf yetişmiştir. Daha V/XI yüzyılda yani büyük tarîkatlar kurulmadan önce yörede Alî Harîrî ve Şeyhulislâm Ebû Hasan el-Hakkârî gibi zâtlar vasıtasıyla tasavvuf neşv ü nemâ bulmuştur. Bunların oluşturduğu ortamda Adî b. Müsâfir, ilk tarîkatlardan birisi olan Adeviyye Tarîkatı'nı kurmuş ve bu tarîkat, uzun bir süre bölgede hakim olmuştur. Hakkâri bölgesinde daha kuruluşunun ilk dönemlerinden itibaren Kadiriyye Tarîkatı da etkili olmuş ve bölgede asırlar boyu faaliyet göstermiştir. Bölgede Kadiriyye Tarîkatını temsil eden Nehri ailesi, Şeyh Abdullah ve Şeyh Tâhâ Hakkarî ile birlikte Nakşibendiliğin öncüleri olmuştur. Böylece Hakkâri'nin Şemdinli ilçesini merkez edinmiş olan Nehri ailesi aynı zamanda Nakşibendiyye Tarîkatı'nın bölgedeki merkezi olmuştur. Şeyh Tâhâ'nın, amcası Şeyh Abdullah'ın yerine makâma oturması ile birlikte Nakşibendilik, bölgede kuvvetlenmiştir. Şeyh Tâhâ'nın halifeleri tarafından daha sonraları tarîkat, bölgeyle sınırlı kalmayıp, bir çok yere ulaşmıştır. Bu makalede Hakkâri'de faaliyet göstermiş olan başlıca tarîkatlar ve temslcileri anlatılmaya çalışılacaktır.

Download

특허권행사와 공정거래행위간의 합리적 이익균형

Tarihi Süreçte Van'da Faaliyet Göstermiş Olan Belli Başlı Tarikatlar ve Temsilcileri, 2018

Öz Van'ın tasavvuf ve tarîkatlarla tanışması erken zamanlarda olmuştur. Durum böyle olmakla berab... more Öz Van'ın tasavvuf ve tarîkatlarla tanışması erken zamanlarda olmuştur. Durum böyle olmakla beraber Van'ın tasavvuf tarihini ele alıp, buralarda faaliyette bulunmuş önemli tarîkat ve mutasavvıflarla ilgili derli toplu ciddi çalışmalar yapılmamıştır. Farklı çalışmalar içerisinde yer yer Vanlı mutasavvıflara değinen "Van Kütüğü" "Bizim Eller Van", "İslâm Meşhurları Ansiklopedisi" gibi son dönemlerde yapılmış çalışmalar olmuşsa da bunlar tasavvuf dışı konuları da içerdikleri için Van ile ilgili tasavvuf tarihi ve şahsiyetlerine sınırlı bir şekilde değinmiş birçoğuna ise değinmemişlerdir. Bu durum, Van'ın tasavvuf tarihi hakkında çalışma yapılmasını elzem kılmaktadır. Makalemiz söz konusu ihtiyacı kısmen de olsa gidermek amacını gütmektedir.

Download

TASAVVUFTA İLM-İ ZAHİR-İLM-İ BATIN ANLAYIŞI / Thought of Secret Science And Evident Science in Sufism

OZET Sufiler, herkesce bilinen ilm-i zahir yaninda bir de ilm-i batindan bahs ederler. Zahir ilim... more OZET Sufiler, herkesce bilinen ilm-i zahir yaninda bir de ilm-i batindan bahs ederler. Zahir ilim yaninda bir de batin ilminin olup olamayacagi, dindeki yeri gibi konular hep tartisilmistir. Bu yazida ilm-i batinin Kur'an, Hadis, Sahabe ve Islam âlimlerinin goruslerine de yer vererek dindeki konumunu ele alacagiz. Anahtar Kelimeler: , Ilim, Zahir, Batin. ABSTRACT The one who belong to sufism mention about both the secret science and evident science which is known by everyone. It has also been discussed that if there could be evident science beside secret science and if it exists in religion or not. In this text, by discussing the thoughts of Holy Kur'an, Hadis, Sahabe and Islam Wises about secret science, We're going to deal with the importance of secret science in religion. Key Words: Science, Evident, Secret.

Uploads

Papers by Ferzende İDİZ

Log In