Bu makale, Tevilat Dergisinin Din ve Değişim temalı ikinci sayısında yayınlanmıştır. Detaylı bilg... more Bu makale, Tevilat Dergisinin Din ve Değişim temalı ikinci sayısında yayınlanmıştır. Detaylı bilgi için tıklayınız. Makalenin Türkçe aslı ise "İslam, Müslümanlar Ve Toplumsal Değişim" başlığıyla Tevilat Dergisi'nin ilk sayısında yayınlanmıştır.
Mevlânâ Celâlüddîn Rûmî'nin, kitaplarında, toplumsal konulara özel bir önem verdiği görülmekt... more Mevlânâ Celâlüddîn Rûmî'nin, kitaplarında, toplumsal konulara özel bir önem verdiği görülmektedir. Bu çerçevede toplum ve topluluk gibi kavramlar, Mevlânâ'nın ele aldığı konular içinde önemli bir yer tutar. Ayrıca toplum kavramına yüklediği anlam, toplumsal bilince dair yaptığı izah, birey-toplum ilişkisinde birey ile toplumun sahip olduğu ağırlığa ilişkin yaptığı değerlendirme, birlik olmaya getirdiği yorum, toplumsal tabakalar için yaptığı tipoloji ve çözümleme, yöneticiler, yönetilenler ve alimler üzerine yaptığı işlevsel izah, çeşitli hususlara getirdiği sembolik yorumlar, dinin toplumsal boyutları ve dinin toplumla ilişkileri üzerine yaklaşımları vs., Mevlânâ'nın toplumsal konulara verdiği önemi göstermektedir. Bu çalışmada Mevlana'nın Mesnevî'sinde ele aldığı mânâ toplumundan çağdaş topluma sosyolojik yansımalar anlaşılmaya ve yorumlanmaya gayret edilmektedir.
İnsanlığın yazgısı olarak değişim, toplumsal planda din ile etkileşim halinde önemli bir gerçekli... more İnsanlığın yazgısı olarak değişim, toplumsal planda din ile etkileşim halinde önemli bir gerçeklik olarak karşımıza çıkar. Bu anlamda toplumsal değişim, toplumun yapısında, kurulu toplumsal sistemde köklü ve kalıcı değişiklikleri ifade eder. Din ise insanlar için bir inanç sistemi ve ona bağlı bir hayat tarzı olarak anlaşılabilir. İnsanın hayatı anlaması, anlamlandırması ve yaşaması konusunda inanç ve uygulama esasları getiren din, toplumsal hayatı tanzim etmeyi amaçlar. Bu amaç temelinde toplumu inanç, düşünce, zihniyet ve pratikte kurmaya, yapılandırmaya veya düzenlemeye, insanlara yol göstermeye çalışır; mevcut toplumsal düzen ve kültürle, istikrarla, ortaya çıkan yeni durumlar ve değişim gerçeğiyle etkileşime girerken onları kendi ilke ve inanç esaslarıyla yeniden tanımlama, inşa etme veya bizzat onların gerçekleşmesinde etken olma yoluna gider. Bu bağlamda din ile toplumsal değişim ilişkisi dini ve toplumsal hayatı anlama ve anlamlandırmada önemli bir konudur. Nitekim bu çalışm...
Türkiye, modern İslâm dünyasında belki de en büyük lâikleşme deneyimidir ve bu deneyimin uzun bir... more Türkiye, modern İslâm dünyasında belki de en büyük lâikleşme deneyimidir ve bu deneyimin uzun bir tarihi vardır. Tanzimat (1839-1856), bu tarih içinde çok önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda Tanzimat, kültür tarihimizin hemen her dalında bir dönüm noktası, bir yenilik zamanı ve geniş anlamda bir sosyokültürel değişim dönemi olarak nitelenebilir. Denilebilir ki Tanzimat'la birlikte gelen yenilik ve değişimde, Türkiye'de eğitim alanında lâikleşmenin zemininin hazırlamasında kendini gösteren değişiklikler, önemli bir yere sahiptir. Türkiye'nin modernizasyon ve lâikleşme sürecinde eğitimdeki değişim, gerçekten de Tanzimat reformlarının dikkate değer bir boyutunu teşkil eder. Osmanlı'nın Tanzimatlı yıllarında eğitimde yapılan reformlar, hem Osmanlı Devleti'nin Tanzimat Dönemi'ni hem de bugünkü lâik Türk eğitim sistemini anlamak bakımından da araştırılmaya değer görünmektedir. Bu makale, makro planda İslâm ve Osmanlı tarihinde, mikro planda ise modern Türkiye'...
Tarihte daha önce meydana gelen pandemilerden büyüklüğü, hızı ve etkileri bakımından farklı boyut... more Tarihte daha önce meydana gelen pandemilerden büyüklüğü, hızı ve etkileri bakımından farklı boyutları olan Covid-19 pandemisi, bireysel ve toplumsal etkileriyle bütün dünyayı çepeçevre kuşatmıştır. Yeni tip koronavirüs hastalığı, tabiatı gereği doğrudan insanlara saldıran, toplumsal hayatları altüst eden, toplumsal yaşamın bütün veçhelerinde olağanüstü şartlarla mücbir sebep durumu hasıl eden toplumsal bir krizdir. "Evde kal, sağlıklı kal'", "Hayat eve sığar'" gibi sloganlar eşliğinde salgın sürecinde evde kalmak ve mümkün olduğunca sokağa, meydanlara, kamusal alanlara çıkmamak, insanlara bu krizle başetmede temel bir çözüm yolu olarak sunuldu. Ev, bu süreçte ortaya konulan tedbir, karar ve uygulamalarda anahtar konum kazandı. Aile de buna göre içinde ve etrafında yeni durumların ortaya çıktığı merkezi bir grup ve kurum haline geldi. Nitekim bu çalışma salgın sürecinde ev ve aileye odaklanmaktadır. Çalışmada salgın sürecinde evde kalma durumuyla pandemi s...
Dealing with the concept of god in philosophy, theology, kalām etc. is necessary, aside being sur... more Dealing with the concept of god in philosophy, theology, kalām etc. is necessary, aside being surprising, since it is among one of the most essential topics of these disciplines. But when it comes to deal with the concept of god in Sociology or when "the concept of god in Sociology" is talked about, it is considered at first glance that the two things which should not be together are used together in a paradoxical way and with a meaningless force. However, if the issue is seen a little more closely, it will be understandable that the situation is not so. Because research-ing social dimensions of religion or reverse that society's religious dimensions, So-ciology has directly or indirectly been interested with the concept or subject of god; by carrying the subject on further aspects, some sociologists have even argued that society generates a god or gods, the society and God are the same thing, and god or gods are the reflections of society or groups. Thus, in Sociology...
Jama'ahthe Community of Tradition and Congregation) is a concept which the present powerful and s... more Jama'ahthe Community of Tradition and Congregation) is a concept which the present powerful and sovereign group invented and employed to validate their presence, to support, to justify, namely to legitimatize their religious, social and political reality. So, from 73 sect stated in a hadith does it come out that the Community of Tradition and Congregation, the Saved Sect (Firqatun-Najiyah) was created or produced as an instrument of legitimacy. This study tries to investigate the meaning contents of production of the Ahl as-Sunnah wa al-Jama'ah as an instrument of legitimacy from the social, political and cultural viewpoint. In the study, the matter is considered in its sociological dimensions and an understanding approach, and with determinations, descriptions and interpretations. "Ehlu's-Sunne ve'l-Cemâ'a" kavramsallaştırmasının siyasal, itikâdî, tarihsel, sosyal ve kültürel temelleri bilinmektedir. "Sünnet ve Cemaat Mensupları" anlamında bu isim, güçlü ve hâkim grubun, çoğunluğun desteğini almak, kendi varlık zeminini sağlamlaştırmak, kendi varlığını çoğunluk katında geçerli kılmak, kendi dinsel, sosyal ve siyasal gerçekliğini desteklemek ve haklılaştırmak, yani meşrûlaştırmak için üretip icat ettiği bir kavramdır. Ehl-i Sünnet ve'l-Cemâat işaret etmektedir ki, İslam toplumunun ana bünyesi veya çoğunluk "Sünnet" üzere birleşip bütünleşerek "cemaat"i teşkil etmektedir. O halde egemen çoğunluk Sünnet'te birlik oluşturan cemaat, bu çoğunluğa dâhil olmayanlar ise ehl-i firkat, mübtedia, ehl-i ehva, firak-ı dâlle, ehl-i dalâl, itizalci, ayrılıkçı, tefrikacı, zındık sıfatlarıyla ana dinî bünyeden ayrılmış sapık grup, ehl-i bid'a veya örneğin Tahavî'nin ifadesiyle 1 "Sünnet ve Cemaat'e muhalefet eden reddiye mezhebi" olmaktadır 2 Ehl-i Sünnet, çoğunluğa tâbî Doç.Dr., Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
Din, hem toplumsal değişim hem de toplumsal çatışma ve uyum ile etki-leşimi açısından önemli bir ... more Din, hem toplumsal değişim hem de toplumsal çatışma ve uyum ile etki-leşimi açısından önemli bir toplumsal olgudur. Bu bağlamda tarihi süreçte din olgusunun çatışma olgusuyla da çatışma çözümü olgusuyla da sürekli etkileşim halinde olduğu görülmektedir. Birbirinden farklı niteliklerdeki toplumsal çatışmaların var olduğu günümüzde de bazı çatışma örneklerinde ve çatışma çözüm çabalarında din merkezi konumda yer almaktadır. Ayrıca 20. yüzyılda başlayan birden fazla toplumu ve toplumsal çevreyi olumsuz yönde etkileyen bazı önemli dirençli çatışmalar hala varlığını sürdürmektedir. Birden fazla faktörün etkili olduğu bireyler, gruplar veya topluluklar arasındaki farklı özellikteki çatışmaları çözümleme çabaları farklı şekillerde sonuçlanmaktadır. Ancak doğru çatışma yönetimiyle çatışma süreci kontrol altında tutulabilirse, tarafları ve çatışmanın kendisini anlama yoluyla, çözüm sürecinde gerekli ve uygun yöntemlerin uygulanmasıyla birçok çatışmanın olumlu biçimde sonuç-landırılması mümkü...
Kilis 7 December University Journal of Theology, 2020
Toplum, karşılıklı etki ve tepkiler bütünüdür. Bu bakımdan dinin, birçok alanla münasebeti bulunm... more Toplum, karşılıklı etki ve tepkiler bütünüdür. Bu bakımdan dinin, birçok alanla münasebeti bulunmaktadır. Bunlar, din sosyolojisinin ana konuları arasında yerini almaktadır. Söz konusu münasebetlerden biri de siyasettir. Türkiye bağlamında din-siyaset ilişkisini incelemek, Türk toplumunun belli dönemlerde kırılma noktasını oluşturan darbelerin etraflıca bilinmesini gerekli kılmaktadır. Cumhuriyet dönemi toplumsal, dinî ve siyasî yaşamında darbeler önemli bir yer tutmaktadır. Çalışma, bu münasebetin darbe ve din boyutunu ele almaktadır. Cumhuriyet dönemi darbe ve darbe girişimlerini analiz edebilmek, dönemin sosyal ve din konjonktürünü bilmeyi gerekli kılmaktadır. Esasen Türkiye' deki tüm darbeler, dinî ve toplumsal hayat üzerinde önemli ve kalıcı etkiler bırakmıştır. Darbelerin sosyal ve dinî etkisinin dışında siyasî, kültürel, ekonomik, eğitimsel vb. birçok farklı boyutta da etkili olduğu bilinmektedir. Ancak incelemenin konusu gereği darbelerin sadece toplumun din boyutundaki etki ve tepkileri üzerinde durulacaktır. Darbe ve din boyutuyla öne çıkan bu makale, Cumhuriyet dönemindeki darbe ve darbe girişimlerini din ekseninde tarihi ve güncel kaynaklardan yararlanarak sosyolojik bir perspektifle ele almayı ve anlamayı amaçlamaktadır. Toplumsal anlamda önemli bir fenomen olan dinin, birçok alanla olduğu gibi siyaset alanıyla da ilişkisi bulunmaktadır. Din sosyolojisinin ana konuları arasında yer alan din-siyaset ilişkisini bütün yönleriyle ortaya koyabilmek, Cumhuriyet döneminin belli dönemlerinde Türkiye toplumunda önemli bir dönüm noktası oluşturan ve toplumsal, dinsel ve siyasal yaşamda önemli bir yer tutan darbelerin tüm boyutlarıyla incelenmesini gerekli kılmaktadır. Çalışma, bu incelemenin darbe ve din boyutunu ele almaktadır. Çalışmamızın ana konusu, Cumhuriyet döneminde gerçekleşen 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980, 28 Şubat 1997 darbelerinin ve 15 Temmuz 2016 darbe girişiminin din ile ilişkisidir. Cumhuriyet tarihinde gerçekleşen veya girişim aşamasında kalan darbeler, din ve toplum üzerinde önemli ve kalıcı etkiler bırakmıştır. Darbeler, toplum ve dinin dışında siyasî, kültürel, eğitimsel ekonomik vb. birçok farklı boyutta etkili olmuştur. Ancak çalışmanın konusu gereği darbelerin din boyutunun etki ve tepkileri üzerinde durulmaktadır. Çalışma, Cumhuriyet dönemindeki darbe veya darbe teşebbüslerinin din boyutlarını, çok yönlü ve sosyolojik bir perspektifle inceleyip tespit etme, darbe ile din arasındaki zor ve karmaşık ilişkiyi ortaya koyma amacı taşımaktadır. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğundan bu yana birçok darbe ve darbe girişimiyle karşılaşılmış, bunlar ülkede demokrasinin gelişmesini engellemiş, halkın temsil gücünü ve özgürlüklerini daraltmış, özellikle toplumda ve dini hayatta ciddi gerilim, baskılama ve sınırlandırmalara yol açmıştır. Bu nedenle darbe süreçlerini dinî açıdan incelemek son derece önemlidir. Cumhuriyet Dönemi darbelerinin din boyutunu sosyolojik olarak ortaya koymak amacıyla yapılan bu araştırmada dokümantasyon (bilgi-belge toplama) metot ve teknikleri kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgu ve veriler, tarihi, karşılaştırmalı ve metin tarama yöntemleri çerçevesinde anlayıcı ve açıklayıcı bir din sosyolojisi perspektifi ile sunulmuştur. Çalışmamızın başlığında yer alan din kavramı özel olup İslam dinini ifade etmektedir. Araştırmanın salt Türkiye toplumuna yönelik olması, araştırmayı İslamî bir çerçevede ele almayı gerektirmektedir.
Islamofobia oyunu veya Islamofobik oyun, ozellikle Bati’da ve ABD’de Islam’a ve Muslumanlara kars... more Islamofobia oyunu veya Islamofobik oyun, ozellikle Bati’da ve ABD’de Islam’a ve Muslumanlara karsi nefreti, karsitligi, dusmanligi, yani antiislamizmi konu edinen bir oyundur. Bati temelli kuresel aktorler ve gucler, bu oyunu Muslumanlara karsi duzenlemislerdir. Oyle duzenlemislerdir ki, Muslumanlar, kendi iradelerinin disinda kurulan ve kurallarinin konulmasinda rol sahibi olmadiklari bu oyunda figuran olmak durumunda kalmaktadirlar. Tarihsel kokenleri cok gerilere gitse de, modern ve postmodern donemde gittikce kurumsallasan ve endustrilesen Islamofobi, Muslumanlarin Bati’da, Bati disinda ve Bati icin guclu, gucu/etkisi hissedilir denilebilecek duzeye gelmesine paralel olarak artmis, derinlesmistir. Fakat 11 Eylul olaylarindan sonra Islamofobi, cok daha derinlesmistir. Muslumanlar soz konusu oldugunda ozellikle Amerika Birlesik Devletlerinde ve Avrupa’da cogulculuk ve cok-kulturluluk yaklasimindan uzaklasilmaktadir. Iste bu calisma, Muslumanlarin muhatap kilindigi Islamofobi gibi...
Turkiye' de dindarligin sekillenmesinde pre- modern donemlerle modem donemler arsinda, devlet... more Turkiye' de dindarligin sekillenmesinde pre- modern donemlerle modem donemler arsinda, devlet merkezli bir ayrim la, Osmanli Devleti donemiyle Cumhuriyet donemi arasinda devlet kurumlarinin topluma yon vermesi bakimindan birtakim benzerlikler bulunmakla birlikte yeni rejimin kurulmasindan sonra devletin ulus devlet olmasiyla da dogiudan ilgili olarak toplumu, ozellikle de ideoloji ve din konusunda daha fazla yonlendirmeye ve do nusturmeye calistigi soylenebilir.
Jerusalem has an important place in the history of the three major religions. Historically, and t... more Jerusalem has an important place in the history of the three major religions. Historically, and to this day, Bayt al-Maqdis and its surroundings represent a symbolic geography for Jews, Christians and Muslims. Despite its status as a blessed and holy city for the members of these three faiths, Jerusalem has faced a very different situation following the establishment of the state of Israel. Muslims living in Jerusalem and Palestine have entered into unfavourable conditions from the mid-20th century, and arguably, from even earlier times. It can be said that the Holy City and its vicinity, with its symbolic geography for the members of Judaism, Christianity and Islam, and from the religious, political, social, cultural and historical viewpoints, has existed for a significant time on the basis of a geography of fear. This has affected its politics and sociology, and even its theology and the strategies of various groups. Ever since the emergence of Israel as a state, the relations bet...
Turkiye’nin devlet anlayisi ve idaresinde modernlesme ve laiklesmenin temeli sayilan Tanzimat Fer... more Turkiye’nin devlet anlayisi ve idaresinde modernlesme ve laiklesmenin temeli sayilan Tanzimat Fermani’nin 26 Şa’ban 1255/3 Kasim 1839’da Gulhane Meydani’nda ilani ile resmen acilan Tanzimat, Turkiye’de sosyal, siyasal, kulturel, ekonomik vb. alanlarda bugun gelinen noktayi anlama ve tahlil etmede anahtar bir donem olarak karsimiza cikmaktadir. Turkiye’ye Batili anlamda laiklik anlayisinin, bugunku “kâffe-i nizâmâtin uss-i esasi” olan Tanzimat-i Hayriyye’nin ilaniyla ortaya cikan surec icerisinde girmeye basladigi ve dolayisiyla Turkiye’de ozellikle de siyasal planda meydana gelen degisimin, Batililasma yonunde gerceklesmeye basladigi surecte Tanzimat’in onemli bir noktada durdugu soylenebilir. Tanzimat’i Tanzimat yapan, geleneksel Osmanli Devleti’yle modern Turkiye Cumhuriyeti arasinda kopru olmasidir. Burada koprunun en onemli ayagi, daha dogrusu cimentosu, Tanzimat’in attigi laiklik tohumlaridir. Makro planda Islam ve Osmanli tarihinde, mikro planda ise modern Turkiye’nin tarihind...
To know the sociological dimensions of the opposition against the Tanzimat Movement is as importa... more To know the sociological dimensions of the opposition against the Tanzimat Movement is as important as Tanzimat and crucial in order to understand Turkey's yesterday and today. This study aims to investigate the opposition efforts attempted on The Tanzimat Movement in period of 1839-1856 in the sociological perspective and to make contribution in understanding of the Movement of Tanzimat.
Islamofobia oyunu veya Islamofobik oyun, ozellikle Bati’da ve ABD’de Islam’a ve Muslumanlara kars... more Islamofobia oyunu veya Islamofobik oyun, ozellikle Bati’da ve ABD’de Islam’a ve Muslumanlara karsi nefreti, karsitligi, dusmanligi, yani antiislamizmi konu edinen bir oyundur. Bati temelli kuresel aktorler ve gucler, bu oyunu Muslumanlara karsi duzenlemislerdir. Oyle duzenlemislerdir ki, Muslumanlar, kendi iradelerinin disinda kurulan ve kurallarinin konulmasinda rol sahibi olmadiklari bu oyunda figuran olmak durumunda kalmaktadirlar. Tarihsel kokenleri cok gerilere gitse de, modern ve postmodern donemde gittikce kurumsallasan ve endustrilesen Islamofobi, Muslumanlarin Bati’da, Bati disinda ve Bati icin guclu, gucu/etkisi hissedilir denilebilecek duzeye gelmesine paralel olarak artmis, derinlesmistir. Fakat 11 Eylul olaylarindan sonra Islamofobi, cok daha derinlesmistir. Muslumanlar soz konusu oldugunda ozellikle Amerika Birlesik Devletlerinde ve Avrupa’da cogulculuk ve cok-kulturluluk yaklasimindan uzaklasilmaktadir. Iste bu calisma, Muslumanlarin muhatap kilindigi Islamofobi gibi...
Sosyolojiyle Tanri’nin birlikte veya yanyana zikredilmesi yahut birbiriyle baglantilandirilmasi, ... more Sosyolojiyle Tanri’nin birlikte veya yanyana zikredilmesi yahut birbiriyle baglantilandirilmasi, ilk bakista oldukca sasirtici gelebilir. Hatta “sosyolojide Tanri tasavvuru” gibi bir ifadelendirme, paradoksal da gorulebilir. Lakin sosyologlarin din ve toplum yaklasimlarina yakindan bakildiginda, sosyolojinin Tanri ile ne kadar icili disli kilindigi ne kadar yakindan iliskili hale getirildigi gorulebilir. Bu sekilde yaklasildiginda, sosyolojinin “Tanri”ya nasil baktigi, sosyolojinin tanrisinin olup olmadigi, varsa nasil oldugu, sosyolojinin atesit olup olmadigi gibi hususlar, onemli hale gelmektedir. Sosyologlarin Tanri tasavvuru veya inanclarinin neler oldugu, sosyologlarin inanclarindan bagimsiz bir bicimde sosyolojinin tanri veya tanrilarla iliskisi, tanrilara bakisi ele alindiginda, nasil bir bilimin ortaya cikacagi, sosyolojide tanri yoksa ne olacagi, varsa ne olacagi, bir bilim dali olarak sosyolojinin diger bircok bilim dali gibi bilim olmasinin bir geregi olarak zaten tanrisi...
Gunumuzde toplumsal duzen, birlik ve dayanismada degisen siyasi ve ekonomik parametre ve sartlar ... more Gunumuzde toplumsal duzen, birlik ve dayanismada degisen siyasi ve ekonomik parametre ve sartlar sebebiyle gorece olumlu ve olumsuz durumlar tezahur etmektedir. Bu noktada sosyal iliskilerin ve iktisadi eylemlerin odak noktalarindan biri olan esnaf ve sanatkârlarin, kultur ve medeniyetimizde koklu bir gecmise sahip olan ve kardeslik kulturu olarak bilinen esnaf ve sanatkârlik kurumunun ilk hali olan Ahilikle baglantisinin bugun nasil anlasilip yansitildigi onem kazanmaktadir. Ahilik, bireyin tum yonlerini olumlu yonde gelistirmeyi hedefleyen bir ahlak, meslek, inanc, hukuk ve egitim sistemi olarak gorulebilir. Bu cercevede Ahilik, sosyal hayatin dinamik aktorleri olan esnafin bireysel ve toplumsal kisiliginin butunluk saglamasini ve dengeli bir yapiya burunmesini oncelemektedir. Tam da bu nedenle Ahilik kulturunun incelenmesi ve Eskisehir orneginde gunumuz ticaret, esnaflik ve sanatkârlik anlayisi ve pratigine ne gibi guncel yansimalarinin oldugunun arastirilmasi onem arz etmektedir...
Bu makale, Tevilat Dergisinin Din ve Değişim temalı ikinci sayısında yayınlanmıştır. Detaylı bilg... more Bu makale, Tevilat Dergisinin Din ve Değişim temalı ikinci sayısında yayınlanmıştır. Detaylı bilgi için tıklayınız. Makalenin Türkçe aslı ise "İslam, Müslümanlar Ve Toplumsal Değişim" başlığıyla Tevilat Dergisi'nin ilk sayısında yayınlanmıştır.
Mevlânâ Celâlüddîn Rûmî'nin, kitaplarında, toplumsal konulara özel bir önem verdiği görülmekt... more Mevlânâ Celâlüddîn Rûmî'nin, kitaplarında, toplumsal konulara özel bir önem verdiği görülmektedir. Bu çerçevede toplum ve topluluk gibi kavramlar, Mevlânâ'nın ele aldığı konular içinde önemli bir yer tutar. Ayrıca toplum kavramına yüklediği anlam, toplumsal bilince dair yaptığı izah, birey-toplum ilişkisinde birey ile toplumun sahip olduğu ağırlığa ilişkin yaptığı değerlendirme, birlik olmaya getirdiği yorum, toplumsal tabakalar için yaptığı tipoloji ve çözümleme, yöneticiler, yönetilenler ve alimler üzerine yaptığı işlevsel izah, çeşitli hususlara getirdiği sembolik yorumlar, dinin toplumsal boyutları ve dinin toplumla ilişkileri üzerine yaklaşımları vs., Mevlânâ'nın toplumsal konulara verdiği önemi göstermektedir. Bu çalışmada Mevlana'nın Mesnevî'sinde ele aldığı mânâ toplumundan çağdaş topluma sosyolojik yansımalar anlaşılmaya ve yorumlanmaya gayret edilmektedir.
İnsanlığın yazgısı olarak değişim, toplumsal planda din ile etkileşim halinde önemli bir gerçekli... more İnsanlığın yazgısı olarak değişim, toplumsal planda din ile etkileşim halinde önemli bir gerçeklik olarak karşımıza çıkar. Bu anlamda toplumsal değişim, toplumun yapısında, kurulu toplumsal sistemde köklü ve kalıcı değişiklikleri ifade eder. Din ise insanlar için bir inanç sistemi ve ona bağlı bir hayat tarzı olarak anlaşılabilir. İnsanın hayatı anlaması, anlamlandırması ve yaşaması konusunda inanç ve uygulama esasları getiren din, toplumsal hayatı tanzim etmeyi amaçlar. Bu amaç temelinde toplumu inanç, düşünce, zihniyet ve pratikte kurmaya, yapılandırmaya veya düzenlemeye, insanlara yol göstermeye çalışır; mevcut toplumsal düzen ve kültürle, istikrarla, ortaya çıkan yeni durumlar ve değişim gerçeğiyle etkileşime girerken onları kendi ilke ve inanç esaslarıyla yeniden tanımlama, inşa etme veya bizzat onların gerçekleşmesinde etken olma yoluna gider. Bu bağlamda din ile toplumsal değişim ilişkisi dini ve toplumsal hayatı anlama ve anlamlandırmada önemli bir konudur. Nitekim bu çalışm...
Türkiye, modern İslâm dünyasında belki de en büyük lâikleşme deneyimidir ve bu deneyimin uzun bir... more Türkiye, modern İslâm dünyasında belki de en büyük lâikleşme deneyimidir ve bu deneyimin uzun bir tarihi vardır. Tanzimat (1839-1856), bu tarih içinde çok önemli bir yere sahiptir. Bu bağlamda Tanzimat, kültür tarihimizin hemen her dalında bir dönüm noktası, bir yenilik zamanı ve geniş anlamda bir sosyokültürel değişim dönemi olarak nitelenebilir. Denilebilir ki Tanzimat'la birlikte gelen yenilik ve değişimde, Türkiye'de eğitim alanında lâikleşmenin zemininin hazırlamasında kendini gösteren değişiklikler, önemli bir yere sahiptir. Türkiye'nin modernizasyon ve lâikleşme sürecinde eğitimdeki değişim, gerçekten de Tanzimat reformlarının dikkate değer bir boyutunu teşkil eder. Osmanlı'nın Tanzimatlı yıllarında eğitimde yapılan reformlar, hem Osmanlı Devleti'nin Tanzimat Dönemi'ni hem de bugünkü lâik Türk eğitim sistemini anlamak bakımından da araştırılmaya değer görünmektedir. Bu makale, makro planda İslâm ve Osmanlı tarihinde, mikro planda ise modern Türkiye'...
Tarihte daha önce meydana gelen pandemilerden büyüklüğü, hızı ve etkileri bakımından farklı boyut... more Tarihte daha önce meydana gelen pandemilerden büyüklüğü, hızı ve etkileri bakımından farklı boyutları olan Covid-19 pandemisi, bireysel ve toplumsal etkileriyle bütün dünyayı çepeçevre kuşatmıştır. Yeni tip koronavirüs hastalığı, tabiatı gereği doğrudan insanlara saldıran, toplumsal hayatları altüst eden, toplumsal yaşamın bütün veçhelerinde olağanüstü şartlarla mücbir sebep durumu hasıl eden toplumsal bir krizdir. "Evde kal, sağlıklı kal'", "Hayat eve sığar'" gibi sloganlar eşliğinde salgın sürecinde evde kalmak ve mümkün olduğunca sokağa, meydanlara, kamusal alanlara çıkmamak, insanlara bu krizle başetmede temel bir çözüm yolu olarak sunuldu. Ev, bu süreçte ortaya konulan tedbir, karar ve uygulamalarda anahtar konum kazandı. Aile de buna göre içinde ve etrafında yeni durumların ortaya çıktığı merkezi bir grup ve kurum haline geldi. Nitekim bu çalışma salgın sürecinde ev ve aileye odaklanmaktadır. Çalışmada salgın sürecinde evde kalma durumuyla pandemi s...
Dealing with the concept of god in philosophy, theology, kalām etc. is necessary, aside being sur... more Dealing with the concept of god in philosophy, theology, kalām etc. is necessary, aside being surprising, since it is among one of the most essential topics of these disciplines. But when it comes to deal with the concept of god in Sociology or when "the concept of god in Sociology" is talked about, it is considered at first glance that the two things which should not be together are used together in a paradoxical way and with a meaningless force. However, if the issue is seen a little more closely, it will be understandable that the situation is not so. Because research-ing social dimensions of religion or reverse that society's religious dimensions, So-ciology has directly or indirectly been interested with the concept or subject of god; by carrying the subject on further aspects, some sociologists have even argued that society generates a god or gods, the society and God are the same thing, and god or gods are the reflections of society or groups. Thus, in Sociology...
Jama'ahthe Community of Tradition and Congregation) is a concept which the present powerful and s... more Jama'ahthe Community of Tradition and Congregation) is a concept which the present powerful and sovereign group invented and employed to validate their presence, to support, to justify, namely to legitimatize their religious, social and political reality. So, from 73 sect stated in a hadith does it come out that the Community of Tradition and Congregation, the Saved Sect (Firqatun-Najiyah) was created or produced as an instrument of legitimacy. This study tries to investigate the meaning contents of production of the Ahl as-Sunnah wa al-Jama'ah as an instrument of legitimacy from the social, political and cultural viewpoint. In the study, the matter is considered in its sociological dimensions and an understanding approach, and with determinations, descriptions and interpretations. "Ehlu's-Sunne ve'l-Cemâ'a" kavramsallaştırmasının siyasal, itikâdî, tarihsel, sosyal ve kültürel temelleri bilinmektedir. "Sünnet ve Cemaat Mensupları" anlamında bu isim, güçlü ve hâkim grubun, çoğunluğun desteğini almak, kendi varlık zeminini sağlamlaştırmak, kendi varlığını çoğunluk katında geçerli kılmak, kendi dinsel, sosyal ve siyasal gerçekliğini desteklemek ve haklılaştırmak, yani meşrûlaştırmak için üretip icat ettiği bir kavramdır. Ehl-i Sünnet ve'l-Cemâat işaret etmektedir ki, İslam toplumunun ana bünyesi veya çoğunluk "Sünnet" üzere birleşip bütünleşerek "cemaat"i teşkil etmektedir. O halde egemen çoğunluk Sünnet'te birlik oluşturan cemaat, bu çoğunluğa dâhil olmayanlar ise ehl-i firkat, mübtedia, ehl-i ehva, firak-ı dâlle, ehl-i dalâl, itizalci, ayrılıkçı, tefrikacı, zındık sıfatlarıyla ana dinî bünyeden ayrılmış sapık grup, ehl-i bid'a veya örneğin Tahavî'nin ifadesiyle 1 "Sünnet ve Cemaat'e muhalefet eden reddiye mezhebi" olmaktadır 2 Ehl-i Sünnet, çoğunluğa tâbî Doç.Dr., Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi.
Din, hem toplumsal değişim hem de toplumsal çatışma ve uyum ile etki-leşimi açısından önemli bir ... more Din, hem toplumsal değişim hem de toplumsal çatışma ve uyum ile etki-leşimi açısından önemli bir toplumsal olgudur. Bu bağlamda tarihi süreçte din olgusunun çatışma olgusuyla da çatışma çözümü olgusuyla da sürekli etkileşim halinde olduğu görülmektedir. Birbirinden farklı niteliklerdeki toplumsal çatışmaların var olduğu günümüzde de bazı çatışma örneklerinde ve çatışma çözüm çabalarında din merkezi konumda yer almaktadır. Ayrıca 20. yüzyılda başlayan birden fazla toplumu ve toplumsal çevreyi olumsuz yönde etkileyen bazı önemli dirençli çatışmalar hala varlığını sürdürmektedir. Birden fazla faktörün etkili olduğu bireyler, gruplar veya topluluklar arasındaki farklı özellikteki çatışmaları çözümleme çabaları farklı şekillerde sonuçlanmaktadır. Ancak doğru çatışma yönetimiyle çatışma süreci kontrol altında tutulabilirse, tarafları ve çatışmanın kendisini anlama yoluyla, çözüm sürecinde gerekli ve uygun yöntemlerin uygulanmasıyla birçok çatışmanın olumlu biçimde sonuç-landırılması mümkü...
Kilis 7 December University Journal of Theology, 2020
Toplum, karşılıklı etki ve tepkiler bütünüdür. Bu bakımdan dinin, birçok alanla münasebeti bulunm... more Toplum, karşılıklı etki ve tepkiler bütünüdür. Bu bakımdan dinin, birçok alanla münasebeti bulunmaktadır. Bunlar, din sosyolojisinin ana konuları arasında yerini almaktadır. Söz konusu münasebetlerden biri de siyasettir. Türkiye bağlamında din-siyaset ilişkisini incelemek, Türk toplumunun belli dönemlerde kırılma noktasını oluşturan darbelerin etraflıca bilinmesini gerekli kılmaktadır. Cumhuriyet dönemi toplumsal, dinî ve siyasî yaşamında darbeler önemli bir yer tutmaktadır. Çalışma, bu münasebetin darbe ve din boyutunu ele almaktadır. Cumhuriyet dönemi darbe ve darbe girişimlerini analiz edebilmek, dönemin sosyal ve din konjonktürünü bilmeyi gerekli kılmaktadır. Esasen Türkiye' deki tüm darbeler, dinî ve toplumsal hayat üzerinde önemli ve kalıcı etkiler bırakmıştır. Darbelerin sosyal ve dinî etkisinin dışında siyasî, kültürel, ekonomik, eğitimsel vb. birçok farklı boyutta da etkili olduğu bilinmektedir. Ancak incelemenin konusu gereği darbelerin sadece toplumun din boyutundaki etki ve tepkileri üzerinde durulacaktır. Darbe ve din boyutuyla öne çıkan bu makale, Cumhuriyet dönemindeki darbe ve darbe girişimlerini din ekseninde tarihi ve güncel kaynaklardan yararlanarak sosyolojik bir perspektifle ele almayı ve anlamayı amaçlamaktadır. Toplumsal anlamda önemli bir fenomen olan dinin, birçok alanla olduğu gibi siyaset alanıyla da ilişkisi bulunmaktadır. Din sosyolojisinin ana konuları arasında yer alan din-siyaset ilişkisini bütün yönleriyle ortaya koyabilmek, Cumhuriyet döneminin belli dönemlerinde Türkiye toplumunda önemli bir dönüm noktası oluşturan ve toplumsal, dinsel ve siyasal yaşamda önemli bir yer tutan darbelerin tüm boyutlarıyla incelenmesini gerekli kılmaktadır. Çalışma, bu incelemenin darbe ve din boyutunu ele almaktadır. Çalışmamızın ana konusu, Cumhuriyet döneminde gerçekleşen 27 Mayıs 1960, 12 Mart 1971, 12 Eylül 1980, 28 Şubat 1997 darbelerinin ve 15 Temmuz 2016 darbe girişiminin din ile ilişkisidir. Cumhuriyet tarihinde gerçekleşen veya girişim aşamasında kalan darbeler, din ve toplum üzerinde önemli ve kalıcı etkiler bırakmıştır. Darbeler, toplum ve dinin dışında siyasî, kültürel, eğitimsel ekonomik vb. birçok farklı boyutta etkili olmuştur. Ancak çalışmanın konusu gereği darbelerin din boyutunun etki ve tepkileri üzerinde durulmaktadır. Çalışma, Cumhuriyet dönemindeki darbe veya darbe teşebbüslerinin din boyutlarını, çok yönlü ve sosyolojik bir perspektifle inceleyip tespit etme, darbe ile din arasındaki zor ve karmaşık ilişkiyi ortaya koyma amacı taşımaktadır. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğundan bu yana birçok darbe ve darbe girişimiyle karşılaşılmış, bunlar ülkede demokrasinin gelişmesini engellemiş, halkın temsil gücünü ve özgürlüklerini daraltmış, özellikle toplumda ve dini hayatta ciddi gerilim, baskılama ve sınırlandırmalara yol açmıştır. Bu nedenle darbe süreçlerini dinî açıdan incelemek son derece önemlidir. Cumhuriyet Dönemi darbelerinin din boyutunu sosyolojik olarak ortaya koymak amacıyla yapılan bu araştırmada dokümantasyon (bilgi-belge toplama) metot ve teknikleri kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgu ve veriler, tarihi, karşılaştırmalı ve metin tarama yöntemleri çerçevesinde anlayıcı ve açıklayıcı bir din sosyolojisi perspektifi ile sunulmuştur. Çalışmamızın başlığında yer alan din kavramı özel olup İslam dinini ifade etmektedir. Araştırmanın salt Türkiye toplumuna yönelik olması, araştırmayı İslamî bir çerçevede ele almayı gerektirmektedir.
Islamofobia oyunu veya Islamofobik oyun, ozellikle Bati’da ve ABD’de Islam’a ve Muslumanlara kars... more Islamofobia oyunu veya Islamofobik oyun, ozellikle Bati’da ve ABD’de Islam’a ve Muslumanlara karsi nefreti, karsitligi, dusmanligi, yani antiislamizmi konu edinen bir oyundur. Bati temelli kuresel aktorler ve gucler, bu oyunu Muslumanlara karsi duzenlemislerdir. Oyle duzenlemislerdir ki, Muslumanlar, kendi iradelerinin disinda kurulan ve kurallarinin konulmasinda rol sahibi olmadiklari bu oyunda figuran olmak durumunda kalmaktadirlar. Tarihsel kokenleri cok gerilere gitse de, modern ve postmodern donemde gittikce kurumsallasan ve endustrilesen Islamofobi, Muslumanlarin Bati’da, Bati disinda ve Bati icin guclu, gucu/etkisi hissedilir denilebilecek duzeye gelmesine paralel olarak artmis, derinlesmistir. Fakat 11 Eylul olaylarindan sonra Islamofobi, cok daha derinlesmistir. Muslumanlar soz konusu oldugunda ozellikle Amerika Birlesik Devletlerinde ve Avrupa’da cogulculuk ve cok-kulturluluk yaklasimindan uzaklasilmaktadir. Iste bu calisma, Muslumanlarin muhatap kilindigi Islamofobi gibi...
Turkiye' de dindarligin sekillenmesinde pre- modern donemlerle modem donemler arsinda, devlet... more Turkiye' de dindarligin sekillenmesinde pre- modern donemlerle modem donemler arsinda, devlet merkezli bir ayrim la, Osmanli Devleti donemiyle Cumhuriyet donemi arasinda devlet kurumlarinin topluma yon vermesi bakimindan birtakim benzerlikler bulunmakla birlikte yeni rejimin kurulmasindan sonra devletin ulus devlet olmasiyla da dogiudan ilgili olarak toplumu, ozellikle de ideoloji ve din konusunda daha fazla yonlendirmeye ve do nusturmeye calistigi soylenebilir.
Jerusalem has an important place in the history of the three major religions. Historically, and t... more Jerusalem has an important place in the history of the three major religions. Historically, and to this day, Bayt al-Maqdis and its surroundings represent a symbolic geography for Jews, Christians and Muslims. Despite its status as a blessed and holy city for the members of these three faiths, Jerusalem has faced a very different situation following the establishment of the state of Israel. Muslims living in Jerusalem and Palestine have entered into unfavourable conditions from the mid-20th century, and arguably, from even earlier times. It can be said that the Holy City and its vicinity, with its symbolic geography for the members of Judaism, Christianity and Islam, and from the religious, political, social, cultural and historical viewpoints, has existed for a significant time on the basis of a geography of fear. This has affected its politics and sociology, and even its theology and the strategies of various groups. Ever since the emergence of Israel as a state, the relations bet...
Turkiye’nin devlet anlayisi ve idaresinde modernlesme ve laiklesmenin temeli sayilan Tanzimat Fer... more Turkiye’nin devlet anlayisi ve idaresinde modernlesme ve laiklesmenin temeli sayilan Tanzimat Fermani’nin 26 Şa’ban 1255/3 Kasim 1839’da Gulhane Meydani’nda ilani ile resmen acilan Tanzimat, Turkiye’de sosyal, siyasal, kulturel, ekonomik vb. alanlarda bugun gelinen noktayi anlama ve tahlil etmede anahtar bir donem olarak karsimiza cikmaktadir. Turkiye’ye Batili anlamda laiklik anlayisinin, bugunku “kâffe-i nizâmâtin uss-i esasi” olan Tanzimat-i Hayriyye’nin ilaniyla ortaya cikan surec icerisinde girmeye basladigi ve dolayisiyla Turkiye’de ozellikle de siyasal planda meydana gelen degisimin, Batililasma yonunde gerceklesmeye basladigi surecte Tanzimat’in onemli bir noktada durdugu soylenebilir. Tanzimat’i Tanzimat yapan, geleneksel Osmanli Devleti’yle modern Turkiye Cumhuriyeti arasinda kopru olmasidir. Burada koprunun en onemli ayagi, daha dogrusu cimentosu, Tanzimat’in attigi laiklik tohumlaridir. Makro planda Islam ve Osmanli tarihinde, mikro planda ise modern Turkiye’nin tarihind...
To know the sociological dimensions of the opposition against the Tanzimat Movement is as importa... more To know the sociological dimensions of the opposition against the Tanzimat Movement is as important as Tanzimat and crucial in order to understand Turkey's yesterday and today. This study aims to investigate the opposition efforts attempted on The Tanzimat Movement in period of 1839-1856 in the sociological perspective and to make contribution in understanding of the Movement of Tanzimat.
Islamofobia oyunu veya Islamofobik oyun, ozellikle Bati’da ve ABD’de Islam’a ve Muslumanlara kars... more Islamofobia oyunu veya Islamofobik oyun, ozellikle Bati’da ve ABD’de Islam’a ve Muslumanlara karsi nefreti, karsitligi, dusmanligi, yani antiislamizmi konu edinen bir oyundur. Bati temelli kuresel aktorler ve gucler, bu oyunu Muslumanlara karsi duzenlemislerdir. Oyle duzenlemislerdir ki, Muslumanlar, kendi iradelerinin disinda kurulan ve kurallarinin konulmasinda rol sahibi olmadiklari bu oyunda figuran olmak durumunda kalmaktadirlar. Tarihsel kokenleri cok gerilere gitse de, modern ve postmodern donemde gittikce kurumsallasan ve endustrilesen Islamofobi, Muslumanlarin Bati’da, Bati disinda ve Bati icin guclu, gucu/etkisi hissedilir denilebilecek duzeye gelmesine paralel olarak artmis, derinlesmistir. Fakat 11 Eylul olaylarindan sonra Islamofobi, cok daha derinlesmistir. Muslumanlar soz konusu oldugunda ozellikle Amerika Birlesik Devletlerinde ve Avrupa’da cogulculuk ve cok-kulturluluk yaklasimindan uzaklasilmaktadir. Iste bu calisma, Muslumanlarin muhatap kilindigi Islamofobi gibi...
Sosyolojiyle Tanri’nin birlikte veya yanyana zikredilmesi yahut birbiriyle baglantilandirilmasi, ... more Sosyolojiyle Tanri’nin birlikte veya yanyana zikredilmesi yahut birbiriyle baglantilandirilmasi, ilk bakista oldukca sasirtici gelebilir. Hatta “sosyolojide Tanri tasavvuru” gibi bir ifadelendirme, paradoksal da gorulebilir. Lakin sosyologlarin din ve toplum yaklasimlarina yakindan bakildiginda, sosyolojinin Tanri ile ne kadar icili disli kilindigi ne kadar yakindan iliskili hale getirildigi gorulebilir. Bu sekilde yaklasildiginda, sosyolojinin “Tanri”ya nasil baktigi, sosyolojinin tanrisinin olup olmadigi, varsa nasil oldugu, sosyolojinin atesit olup olmadigi gibi hususlar, onemli hale gelmektedir. Sosyologlarin Tanri tasavvuru veya inanclarinin neler oldugu, sosyologlarin inanclarindan bagimsiz bir bicimde sosyolojinin tanri veya tanrilarla iliskisi, tanrilara bakisi ele alindiginda, nasil bir bilimin ortaya cikacagi, sosyolojide tanri yoksa ne olacagi, varsa ne olacagi, bir bilim dali olarak sosyolojinin diger bircok bilim dali gibi bilim olmasinin bir geregi olarak zaten tanrisi...
Gunumuzde toplumsal duzen, birlik ve dayanismada degisen siyasi ve ekonomik parametre ve sartlar ... more Gunumuzde toplumsal duzen, birlik ve dayanismada degisen siyasi ve ekonomik parametre ve sartlar sebebiyle gorece olumlu ve olumsuz durumlar tezahur etmektedir. Bu noktada sosyal iliskilerin ve iktisadi eylemlerin odak noktalarindan biri olan esnaf ve sanatkârlarin, kultur ve medeniyetimizde koklu bir gecmise sahip olan ve kardeslik kulturu olarak bilinen esnaf ve sanatkârlik kurumunun ilk hali olan Ahilikle baglantisinin bugun nasil anlasilip yansitildigi onem kazanmaktadir. Ahilik, bireyin tum yonlerini olumlu yonde gelistirmeyi hedefleyen bir ahlak, meslek, inanc, hukuk ve egitim sistemi olarak gorulebilir. Bu cercevede Ahilik, sosyal hayatin dinamik aktorleri olan esnafin bireysel ve toplumsal kisiliginin butunluk saglamasini ve dengeli bir yapiya burunmesini oncelemektedir. Tam da bu nedenle Ahilik kulturunun incelenmesi ve Eskisehir orneginde gunumuz ticaret, esnaflik ve sanatkârlik anlayisi ve pratigine ne gibi guncel yansimalarinin oldugunun arastirilmasi onem arz etmektedir...
Uploads
Papers by Ejder Okumuş