Öz-Ebû Mansûr Ferâmurz, X. ve XI. yüzyıllar arasında İsfahân, Rey, Hemedân ve Yezd çevresinde hük... more Öz-Ebû Mansûr Ferâmurz, X. ve XI. yüzyıllar arasında İsfahân, Rey, Hemedân ve Yezd çevresinde hüküm sürmüş olan Kâkûyîler'in ikinci hükümdarıdır. Ferâmurz babası ve aynı zamanda hânedanın kurucu olan Ebû Ca'fer Alâüddevle Muhammed b. Rüstem Düşmenziyâr'ın iktidarının sonlarına doğru, Gazneliler'e rehin olarak bırakılmıştı. Fakat Gazneliler'in 1040 yılında meydana gelen Dandanakan Savaşı'nda Selçuklular karşısında yenilmesiyle birlikte, özgürlüğüne kavuşmuş ve Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey tarafından Kâkûyîler'in başına getirilmiştir. Ebû Mansûr Ferâmurz, 1041 yılında babasının ölümünün ardından gerçek anlamda iktidarı eline aldı. Ferâmurz'un iktidarı döneminde Kâkûyîler; Büveyhîler'in ve Gazneliler'in zayıflamasıyla birlikte İran'da önemli bir güç olarak ortaya çıkan Selçuklular ile Kâkûyîler'in ilişkileri bazen dostane bazen de hasmane şeklinde olmuştur. Bu durum ise Ebû Mansûr Ferâmurz'un iktidarının büyük bir kısmını Selçuklular ile mücadele içiresinde geçmesine neden olmuştur. Bu mücadelenin sonucunda ise Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey hânedanın başkenti olan İsfahân şehrini ele geçirmiş ve hânedan üyelerini buradan uzaklaştırarak onları Yezd şehrine yerleştirmiştir. Bu çalışmada İran'nın öenmli bir bölgesi olan ve Rey, Hemedân, İsfâhân gibi önemli şehirleri içinde barındıran Cibâl bölgesinde hâkimiyet kuran Kâkûyîler'in Ebû Mansûr Ferâmurz dönemindeki siyasî faaliyetleri mevcut kaynaklar ışığında değerlendirilecektir.
The Name and The Historical Geography of the Sistan Region Öz Tarihi bir bölge olan ve günümüzde ... more The Name and The Historical Geography of the Sistan Region Öz Tarihi bir bölge olan ve günümüzde İran'ın güneydoğusunda, Afganistan'ın güneybatısında, Pakistan'ın ise kuzeybatısında yer alan Sîstân bölgesi en eski çağlardan itibaren tarihi yazıtlarda, tarih, coğrafya ve edebî kitaplarda farklı isimlerde yer almıştır. M.Ö 550-330 yılları arasında hüküm süren Ahameniş (Pers) İmparatorluğu zamanında yazılan yazıtlarda Zerengâ (Zerenc) şeklinde ifade edilirken Sakalar'ın bölgeye yerleşmesiyle birlikte, Sakalar'ın ülkesi anlamına gelen Sakastân kelimesiyle ifade edilmeye başlanmıştır. Daha sonra ise Arapça kaynaklarda Sicîstân, Horâsân'ın güneyinde yer almasından dolayı, bazı klasik Farsça metinler başta olmak üzere edebî ve coğrafya kaynaklarında Nîmrûz adıyla zikredilmiştir. Bunun yanı sıra bölgenin tarihi coğrafyasına dair bilgi veren ilk dönem İslâm coğrafyacıları Sîstân'ın Horâsân, Sind ve Kirmân arasında kalan büyük bir bölge olduğunu belirtmektedirler.
The Ziyârîds, named after their founder Merdâvic's father Ziyâr b. Verdânşâh, ruled in the region... more The Ziyârîds, named after their founder Merdâvic's father Ziyâr b. Verdânşâh, ruled in the regions of Jibâl and Taberistân between the X th and XI th centuries. The regions of Jibâl and Taberistân, where the Ziyârîds ruled, were the scene of the struggle for dominance between the Zaydîs of Taberistân and the Bâvendîds, Sâmânîds and Abbâsîds who fought against them for many years before the establishment of the Ziyârîds. Merdâvic b. Ziyâr, the founder of the Ziyârî dynasty, was a member of the Sâmânîdd army in this struggle. Later, he entered the service of the Deylemite commander Esfâr b. Şîreveyh, who was in the service of the Sâmânîds, and became his army commander. After entering the service of Esfâr b. Şîreveyh, Merdâvîc b. Ziyâr made a name for himself with his successes against the Zaydîs, especially in the region of Taberistân. However, Merdâvîc b. Ziyâr rebelled against Esfâr b. Şîreveyh and killed him in AH 316 (928-929) due to his successes. After killing Esfâr b. Şîreveyh, Merdâvîc b. Ziyâr captured the cities of Rey, Hemedân and Isfahân, which were important cities of the Jibâl region under his rule. Later, Merdâvic b. Ziyâr also attacked Mâkân b. Kâkî, with whom he had collaborated against Esfâr b. Şîreveyh. Merdâvic b. Ziyâr captured the region of Tabaristân and the important city of Cürcân, which had fallen under the rule of Mâkân b. Kâkî after the murder of Esfâr b. Şîreveyh, and expelled Mâkân b. Kâkî from the region. Thus, after these successes, Merdâvic b. Ziyâr established the dynasty called Ziyârîds in the sources by taking Cürcân and Tabaristân, especially the cities in the Jibâl region, under his rule.
The Commander Esfâr b. Şîreveyh from Deylem and His Activities Öz İran'ın kadim halklarından olan... more The Commander Esfâr b. Şîreveyh from Deylem and His Activities Öz İran'ın kadim halklarından olan Deylemliler'e mensup olan Esfâr b. Şîreveyh, Deylemli başka bir kumandan olan Mâkân b. Kâkî'nin emrinde Taberistân Zeydîleri'ne hizmet etmiştir. Esfâr b. Şîreveyh, Mâkân b. Kâkî'nin hizmetinde bulunduğu sırada Taberîstân Zeydîleri'nde yaşanan iktidar mücadelesine müdahil olmuş ve bu durum onun güçlenmesine olanak sağlamıştır. Fakat Esfâr b. Şîreveyh'in elde ettiği güç onun itaatten çıkmasına ve başına buyruk hareket etmesine neden olmuştur. Bundan dolayı Esfâr b. Şîreveyh, Mâkân b. Kâkî tarafından ordudan atılmıştır. Bunun üzerine Esfâr b. Şîreveyh; Taberistân'dan uzaklaşarak Horâsân'a gidip, Mâkân b. Kâkî ile Taberîstân Zeydîleri'nin düşmanı olan Sâmânîler'e sığınmıştı. Esfâr b. Şîreveyh daha sonra Sâmânîler'in desteğini alarak Mâkân b. Kâkî ve Taberîstân Zeydîleri'nin hükümdarı olan Hasan b. Kâsım ed-Dâî'ye karşı harekete geçerek onları Taberistân bölgesinin önemli şehirlerinden olan Cürcân'dan uzaklaştırmıştır. Esfâr b. Şîreveyh'in ordu kumandanı olan Merdâvîc b. Ziyâr, Hasan b. Kâsım ed-Dâî'yi öldürerek bu başarıda önemli bir rol üstlenmiştir. Esfâr b. Şîreveyh daha sonra Cibâl bölgesine yönelerek başta Rey olmak üzere Kazvîn, Hemedân ve Kum gibi önemli şehirleri kendi hâkimiyeti altına alarak hutbeyi Sâmânîler adına okutmuştur. Fakat tüm bu başarılarına rağmen özellikle Müslüman halka kötü davranması onun sonunu getirmiştir. Zira Esfâr b. Şîreveyh'in bu davranışlarından hoşnut olmayan Merdâvîc b. Ziyâr, orduda bulunan diğer kumandanları kendi saflarına çekerek, Esfâr b. Şîreveyh'e isyan etmiştir. Merdâvîc b. Ziyâr bu isyanın sonucunda 316 (928-929) yılında Esfâr b. Şîreveyh'i öldürerek, Cürcân'a hâkim olmuştur. Böylece Esfâr b. Şîreveyh'in iktidarı kurumsal bir hâl alamadan sona ermiştir. Bu çalışmada Deylemli kumandan Esfâr b. Şîreveyh'in tarih sahnesine çıkması ve Taberistân ile Cibâl bölgesinde yürüttüğü faaliyetler ve sonrasında öldürülmesi ele alınmıştır.
X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak'ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem'de hüküm sür... more X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak'ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem'de hüküm süren mahalli hanedanların hizmetinde bulunmaktaydılar. Ancak zamanla İran ve Irak bölgesinde meydana gelen iktidar boşluğunu iyi değerlendirerek geniş bölgeleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Nitekim Büveyhî hâkimiyetine giren bölgelerden birisi olan Cibâl bölgesi her ne kadar Sâmânî emîrleri tarafından yönetilmiş olsa da bölgedeki iktidar boşluğunu iyi değerlendiren Rüknüddevle (Ebû Ali Hasan b. Büveyh) ilk olarak 323 (934-935) yılında İsfahân'ı daha sonra ise 331 (943) yılında Rey'i ele geçirerek Rey merkezli Cibâl Büveyhîleri'ni kurmuş ve ölünceye kadar bölgenin hâkimiyeti için Sâmânîler ile uzun süreli bir mücadelenin içinde olmuştur.
Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2019
Lubb et-Tevârih ve Yazarı Hakkında Lubb et-Tevârîh; 1 Yahya b. Abdullatif Kazvînî tarafından Şâh ... more Lubb et-Tevârih ve Yazarı Hakkında Lubb et-Tevârîh; 1 Yahya b. Abdullatif Kazvînî tarafından Şâh İsmâil'in dördüncü oğlu Ebû el-Feth Behrâm Mirzâ için 948 (1541) senesinde kaleme alınmış genel bir tarih kitabıdır. Eser dört bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde, Hz. Muhammed ve On İki İmam, İkinci bölümde Pişdadiler, Keyaniler, Eşkâniler (Mülükü't-Tavaif) ve Sasaniler'e dair bilgiler anlatılmaktadır. Eserin üçüncü bölümü ise iki fasıla ayrılmış olup ilk fasılda Hulefa-yı Raşidin, Emeviler ve Abbâsiler'e dair bilgiler zikredilmektedir. İkinci fasıl ise alt kısımlara ayrılarak sırasıyla;
Deylem kökenli olan Kâkûyîler 1007-1119 yılları arasında Cibâl (Batı İran) ve Yezd’de hüküm sürmü... more Deylem kökenli olan Kâkûyîler 1007-1119 yılları arasında Cibâl (Batı İran) ve Yezd’de hüküm sürmüşlerdir. Hanedanın kurucusu Ebû Ca’fer Alâüddevle Muhammed b. Rüstem Düşmenziyâr’dır. Alâüddevle’nin babası Rüstem Düşmenziyâr, Cibâl Büveyhîleri hükümdarı Fahrüddevle b. Rüknüddevle’nin eşi Seyyide Hatun’un kardeşiydi. Alâüddevle bu akrabalık ilişkisi sonucunda İsfahân’a vali olarak tayin edilmiş ve bu göreve getirildikten sonra bölgedeki otorite boşluğunu kendi lehine kullanarak İsfahân başta olmak üzere bölgede bulunan birçok yeri kendi hâkimiyetine alarak bağımsız hareket etmiştir. Ancak Gazneliler’in Rey’e hâkim olup Cibâl Büveyhîleri’ni yıkmaları sonucunda bu durum fazla uzun sürmemiş ve Alâüddevle İsfahân’da Gazneliler’in hâkimiyetini tanımak zorunda kalmıştır. Bununla birlikte Alâüddevle İsfahân hâkimiyeti için Gazneliler’e isyan ederek, bulduğu her fırsatta onlara saldırmış ve bu durum her iki hanedan arasında uzun yıllar sürecek bir mücadelenin başlamasına neden olmuştur.
X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak'ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem'de hüküm sür... more X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak'ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem'de hüküm süren mahalli hanedanların hizmetinde bulunmaktaydılar. Ancak zamanla İran ve Irak bölgesinde meydana gelen iktidar boşluğunu iyi değerlendirerek geniş bölgeleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Nitekim Büveyhî hâkimiyetine giren bölgelerden birisi olan Cibâl bölgesi her ne kadar Sâmânî emîrleri tarafından yönetilmiş olsa da bölgedeki iktidar boşluğunu iyi değerlendiren Rüknüddevle (Ebû Ali Hasan b. Büveyh) ilk olarak 323 (934-935) yılında İsfahân'ı daha sonra ise 331 (943) yılında Rey'i ele geçirerek Rey merkezli Cibâl Büveyhîleri'ni kurmuş ve ölünceye kadar bölgenin hâkimiyeti için Sâmânîler ile uzun süreli bir mücadelenin içinde olmuştur.
Early on, the Buyids, who ruled in Iran and Iraq in the X. and XI. centuries, were in the service... more Early on, the Buyids, who ruled in Iran and Iraq in the X. and XI. centuries, were in the service of the local dynasties that ruled in Deylem. However, over time, they took wide regions under their governance by utilizing the authority gap that occurred in Iran and Iraq. As a matter of fact, although Cibal region, one of the regions under Buyid governance, was ruled by Samani khans; Rüknüddevle (Ebu Ali Hasan b.Büveyh), who utilized the authority gap in the region very well, established Cibal Buyids, centered in Ray, by conquering Esfahan first in year 323 (934-935) then Rey in 331 (943) and until he died he had been in a longtime struggle for the sovereignity of the region with Samanis.
X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak’ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem’de hüküm süren mahalli hanedanların hizmetinde bulunmaktaydılar. Ancak zamanla İran ve Irak bölgesinde meydana gelen iktidar boşluğunu iyi değerlendirerek geniş bölgeleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Nitekim Büveyhî hâkimiyetine giren bölgelerden birisi olan Cibâl bölgesi her ne kadar Sâmânî emîrleri tarafından yönetilmiş olsa da bölgedeki iktidar boşluğunu iyi değerlendiren Rüknüddevle (Ebû Ali Hasan b. Büveyh) ilk olarak 323 (934-935) yılında İsfahân’ı daha sonra ise 331 (943) yılında Rey’i ele geçirerek Rey merkezli Cibâl Büveyhîleri’ni kurmuş ve ölünceye kadar bölgenin hâkimiyeti için Sâmânîler ile uzun süreli bir mücadelenin içinde olmuştur.
Kutlug Terken Hatun; XIII. ve XIV. yüzyıllar arasında İran'ın Kirmân eyaletinde hüküm sürmüş, yer... more Kutlug Terken Hatun; XIII. ve XIV. yüzyıllar arasında İran'ın Kirmân eyaletinde hüküm sürmüş, yerel bir hanedanlık olan Kutlughanlılar'ın dördüncü ve aynı zamanda ilk kadın hükümdarıdır. Kutlughanlılar en parlak dönemini bu kadın hükümdar döneminde yaşamıştır. Kutlug Terken Hatun saltanat dönemi buyunca üvey oğullarıyla giriştiği amansız mücadelelere rağmen İlhanlı hanlarıyla kurduğu akrabalık bağları neticesinde Kutlughanlı tahtını muhafaza etmeyi başarmıştı. Bu akrabalık bağlarının olumlu bir sonucu da onun döneminde Kirmân halkının çok rahat bir dönem geçirmesidir. Bu çalışmamızda Kutlug Terken'in 26 yıllık saltanat hayatı boyunca karşılaştığı güçlükler ve bu güçlüklere karşı gösterdiği direncin Kutlughanlılar üzerindeki etkisi ortaya konulacaktır.
Öz-Ebû Mansûr Ferâmurz, X. ve XI. yüzyıllar arasında İsfahân, Rey, Hemedân ve Yezd çevresinde hük... more Öz-Ebû Mansûr Ferâmurz, X. ve XI. yüzyıllar arasında İsfahân, Rey, Hemedân ve Yezd çevresinde hüküm sürmüş olan Kâkûyîler'in ikinci hükümdarıdır. Ferâmurz babası ve aynı zamanda hânedanın kurucu olan Ebû Ca'fer Alâüddevle Muhammed b. Rüstem Düşmenziyâr'ın iktidarının sonlarına doğru, Gazneliler'e rehin olarak bırakılmıştı. Fakat Gazneliler'in 1040 yılında meydana gelen Dandanakan Savaşı'nda Selçuklular karşısında yenilmesiyle birlikte, özgürlüğüne kavuşmuş ve Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey tarafından Kâkûyîler'in başına getirilmiştir. Ebû Mansûr Ferâmurz, 1041 yılında babasının ölümünün ardından gerçek anlamda iktidarı eline aldı. Ferâmurz'un iktidarı döneminde Kâkûyîler; Büveyhîler'in ve Gazneliler'in zayıflamasıyla birlikte İran'da önemli bir güç olarak ortaya çıkan Selçuklular ile Kâkûyîler'in ilişkileri bazen dostane bazen de hasmane şeklinde olmuştur. Bu durum ise Ebû Mansûr Ferâmurz'un iktidarının büyük bir kısmını Selçuklular ile mücadele içiresinde geçmesine neden olmuştur. Bu mücadelenin sonucunda ise Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey hânedanın başkenti olan İsfahân şehrini ele geçirmiş ve hânedan üyelerini buradan uzaklaştırarak onları Yezd şehrine yerleştirmiştir. Bu çalışmada İran'nın öenmli bir bölgesi olan ve Rey, Hemedân, İsfâhân gibi önemli şehirleri içinde barındıran Cibâl bölgesinde hâkimiyet kuran Kâkûyîler'in Ebû Mansûr Ferâmurz dönemindeki siyasî faaliyetleri mevcut kaynaklar ışığında değerlendirilecektir.
The Name and The Historical Geography of the Sistan Region Öz Tarihi bir bölge olan ve günümüzde ... more The Name and The Historical Geography of the Sistan Region Öz Tarihi bir bölge olan ve günümüzde İran'ın güneydoğusunda, Afganistan'ın güneybatısında, Pakistan'ın ise kuzeybatısında yer alan Sîstân bölgesi en eski çağlardan itibaren tarihi yazıtlarda, tarih, coğrafya ve edebî kitaplarda farklı isimlerde yer almıştır. M.Ö 550-330 yılları arasında hüküm süren Ahameniş (Pers) İmparatorluğu zamanında yazılan yazıtlarda Zerengâ (Zerenc) şeklinde ifade edilirken Sakalar'ın bölgeye yerleşmesiyle birlikte, Sakalar'ın ülkesi anlamına gelen Sakastân kelimesiyle ifade edilmeye başlanmıştır. Daha sonra ise Arapça kaynaklarda Sicîstân, Horâsân'ın güneyinde yer almasından dolayı, bazı klasik Farsça metinler başta olmak üzere edebî ve coğrafya kaynaklarında Nîmrûz adıyla zikredilmiştir. Bunun yanı sıra bölgenin tarihi coğrafyasına dair bilgi veren ilk dönem İslâm coğrafyacıları Sîstân'ın Horâsân, Sind ve Kirmân arasında kalan büyük bir bölge olduğunu belirtmektedirler.
The Ziyârîds, named after their founder Merdâvic's father Ziyâr b. Verdânşâh, ruled in the region... more The Ziyârîds, named after their founder Merdâvic's father Ziyâr b. Verdânşâh, ruled in the regions of Jibâl and Taberistân between the X th and XI th centuries. The regions of Jibâl and Taberistân, where the Ziyârîds ruled, were the scene of the struggle for dominance between the Zaydîs of Taberistân and the Bâvendîds, Sâmânîds and Abbâsîds who fought against them for many years before the establishment of the Ziyârîds. Merdâvic b. Ziyâr, the founder of the Ziyârî dynasty, was a member of the Sâmânîdd army in this struggle. Later, he entered the service of the Deylemite commander Esfâr b. Şîreveyh, who was in the service of the Sâmânîds, and became his army commander. After entering the service of Esfâr b. Şîreveyh, Merdâvîc b. Ziyâr made a name for himself with his successes against the Zaydîs, especially in the region of Taberistân. However, Merdâvîc b. Ziyâr rebelled against Esfâr b. Şîreveyh and killed him in AH 316 (928-929) due to his successes. After killing Esfâr b. Şîreveyh, Merdâvîc b. Ziyâr captured the cities of Rey, Hemedân and Isfahân, which were important cities of the Jibâl region under his rule. Later, Merdâvic b. Ziyâr also attacked Mâkân b. Kâkî, with whom he had collaborated against Esfâr b. Şîreveyh. Merdâvic b. Ziyâr captured the region of Tabaristân and the important city of Cürcân, which had fallen under the rule of Mâkân b. Kâkî after the murder of Esfâr b. Şîreveyh, and expelled Mâkân b. Kâkî from the region. Thus, after these successes, Merdâvic b. Ziyâr established the dynasty called Ziyârîds in the sources by taking Cürcân and Tabaristân, especially the cities in the Jibâl region, under his rule.
The Commander Esfâr b. Şîreveyh from Deylem and His Activities Öz İran'ın kadim halklarından olan... more The Commander Esfâr b. Şîreveyh from Deylem and His Activities Öz İran'ın kadim halklarından olan Deylemliler'e mensup olan Esfâr b. Şîreveyh, Deylemli başka bir kumandan olan Mâkân b. Kâkî'nin emrinde Taberistân Zeydîleri'ne hizmet etmiştir. Esfâr b. Şîreveyh, Mâkân b. Kâkî'nin hizmetinde bulunduğu sırada Taberîstân Zeydîleri'nde yaşanan iktidar mücadelesine müdahil olmuş ve bu durum onun güçlenmesine olanak sağlamıştır. Fakat Esfâr b. Şîreveyh'in elde ettiği güç onun itaatten çıkmasına ve başına buyruk hareket etmesine neden olmuştur. Bundan dolayı Esfâr b. Şîreveyh, Mâkân b. Kâkî tarafından ordudan atılmıştır. Bunun üzerine Esfâr b. Şîreveyh; Taberistân'dan uzaklaşarak Horâsân'a gidip, Mâkân b. Kâkî ile Taberîstân Zeydîleri'nin düşmanı olan Sâmânîler'e sığınmıştı. Esfâr b. Şîreveyh daha sonra Sâmânîler'in desteğini alarak Mâkân b. Kâkî ve Taberîstân Zeydîleri'nin hükümdarı olan Hasan b. Kâsım ed-Dâî'ye karşı harekete geçerek onları Taberistân bölgesinin önemli şehirlerinden olan Cürcân'dan uzaklaştırmıştır. Esfâr b. Şîreveyh'in ordu kumandanı olan Merdâvîc b. Ziyâr, Hasan b. Kâsım ed-Dâî'yi öldürerek bu başarıda önemli bir rol üstlenmiştir. Esfâr b. Şîreveyh daha sonra Cibâl bölgesine yönelerek başta Rey olmak üzere Kazvîn, Hemedân ve Kum gibi önemli şehirleri kendi hâkimiyeti altına alarak hutbeyi Sâmânîler adına okutmuştur. Fakat tüm bu başarılarına rağmen özellikle Müslüman halka kötü davranması onun sonunu getirmiştir. Zira Esfâr b. Şîreveyh'in bu davranışlarından hoşnut olmayan Merdâvîc b. Ziyâr, orduda bulunan diğer kumandanları kendi saflarına çekerek, Esfâr b. Şîreveyh'e isyan etmiştir. Merdâvîc b. Ziyâr bu isyanın sonucunda 316 (928-929) yılında Esfâr b. Şîreveyh'i öldürerek, Cürcân'a hâkim olmuştur. Böylece Esfâr b. Şîreveyh'in iktidarı kurumsal bir hâl alamadan sona ermiştir. Bu çalışmada Deylemli kumandan Esfâr b. Şîreveyh'in tarih sahnesine çıkması ve Taberistân ile Cibâl bölgesinde yürüttüğü faaliyetler ve sonrasında öldürülmesi ele alınmıştır.
X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak'ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem'de hüküm sür... more X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak'ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem'de hüküm süren mahalli hanedanların hizmetinde bulunmaktaydılar. Ancak zamanla İran ve Irak bölgesinde meydana gelen iktidar boşluğunu iyi değerlendirerek geniş bölgeleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Nitekim Büveyhî hâkimiyetine giren bölgelerden birisi olan Cibâl bölgesi her ne kadar Sâmânî emîrleri tarafından yönetilmiş olsa da bölgedeki iktidar boşluğunu iyi değerlendiren Rüknüddevle (Ebû Ali Hasan b. Büveyh) ilk olarak 323 (934-935) yılında İsfahân'ı daha sonra ise 331 (943) yılında Rey'i ele geçirerek Rey merkezli Cibâl Büveyhîleri'ni kurmuş ve ölünceye kadar bölgenin hâkimiyeti için Sâmânîler ile uzun süreli bir mücadelenin içinde olmuştur.
Cihannüma: Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 2019
Lubb et-Tevârih ve Yazarı Hakkında Lubb et-Tevârîh; 1 Yahya b. Abdullatif Kazvînî tarafından Şâh ... more Lubb et-Tevârih ve Yazarı Hakkında Lubb et-Tevârîh; 1 Yahya b. Abdullatif Kazvînî tarafından Şâh İsmâil'in dördüncü oğlu Ebû el-Feth Behrâm Mirzâ için 948 (1541) senesinde kaleme alınmış genel bir tarih kitabıdır. Eser dört bölümden meydana gelmektedir. Birinci bölümde, Hz. Muhammed ve On İki İmam, İkinci bölümde Pişdadiler, Keyaniler, Eşkâniler (Mülükü't-Tavaif) ve Sasaniler'e dair bilgiler anlatılmaktadır. Eserin üçüncü bölümü ise iki fasıla ayrılmış olup ilk fasılda Hulefa-yı Raşidin, Emeviler ve Abbâsiler'e dair bilgiler zikredilmektedir. İkinci fasıl ise alt kısımlara ayrılarak sırasıyla;
Deylem kökenli olan Kâkûyîler 1007-1119 yılları arasında Cibâl (Batı İran) ve Yezd’de hüküm sürmü... more Deylem kökenli olan Kâkûyîler 1007-1119 yılları arasında Cibâl (Batı İran) ve Yezd’de hüküm sürmüşlerdir. Hanedanın kurucusu Ebû Ca’fer Alâüddevle Muhammed b. Rüstem Düşmenziyâr’dır. Alâüddevle’nin babası Rüstem Düşmenziyâr, Cibâl Büveyhîleri hükümdarı Fahrüddevle b. Rüknüddevle’nin eşi Seyyide Hatun’un kardeşiydi. Alâüddevle bu akrabalık ilişkisi sonucunda İsfahân’a vali olarak tayin edilmiş ve bu göreve getirildikten sonra bölgedeki otorite boşluğunu kendi lehine kullanarak İsfahân başta olmak üzere bölgede bulunan birçok yeri kendi hâkimiyetine alarak bağımsız hareket etmiştir. Ancak Gazneliler’in Rey’e hâkim olup Cibâl Büveyhîleri’ni yıkmaları sonucunda bu durum fazla uzun sürmemiş ve Alâüddevle İsfahân’da Gazneliler’in hâkimiyetini tanımak zorunda kalmıştır. Bununla birlikte Alâüddevle İsfahân hâkimiyeti için Gazneliler’e isyan ederek, bulduğu her fırsatta onlara saldırmış ve bu durum her iki hanedan arasında uzun yıllar sürecek bir mücadelenin başlamasına neden olmuştur.
X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak'ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem'de hüküm sür... more X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak'ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem'de hüküm süren mahalli hanedanların hizmetinde bulunmaktaydılar. Ancak zamanla İran ve Irak bölgesinde meydana gelen iktidar boşluğunu iyi değerlendirerek geniş bölgeleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Nitekim Büveyhî hâkimiyetine giren bölgelerden birisi olan Cibâl bölgesi her ne kadar Sâmânî emîrleri tarafından yönetilmiş olsa da bölgedeki iktidar boşluğunu iyi değerlendiren Rüknüddevle (Ebû Ali Hasan b. Büveyh) ilk olarak 323 (934-935) yılında İsfahân'ı daha sonra ise 331 (943) yılında Rey'i ele geçirerek Rey merkezli Cibâl Büveyhîleri'ni kurmuş ve ölünceye kadar bölgenin hâkimiyeti için Sâmânîler ile uzun süreli bir mücadelenin içinde olmuştur.
Early on, the Buyids, who ruled in Iran and Iraq in the X. and XI. centuries, were in the service... more Early on, the Buyids, who ruled in Iran and Iraq in the X. and XI. centuries, were in the service of the local dynasties that ruled in Deylem. However, over time, they took wide regions under their governance by utilizing the authority gap that occurred in Iran and Iraq. As a matter of fact, although Cibal region, one of the regions under Buyid governance, was ruled by Samani khans; Rüknüddevle (Ebu Ali Hasan b.Büveyh), who utilized the authority gap in the region very well, established Cibal Buyids, centered in Ray, by conquering Esfahan first in year 323 (934-935) then Rey in 331 (943) and until he died he had been in a longtime struggle for the sovereignity of the region with Samanis.
X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak’ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem’de hüküm süren mahalli hanedanların hizmetinde bulunmaktaydılar. Ancak zamanla İran ve Irak bölgesinde meydana gelen iktidar boşluğunu iyi değerlendirerek geniş bölgeleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Nitekim Büveyhî hâkimiyetine giren bölgelerden birisi olan Cibâl bölgesi her ne kadar Sâmânî emîrleri tarafından yönetilmiş olsa da bölgedeki iktidar boşluğunu iyi değerlendiren Rüknüddevle (Ebû Ali Hasan b. Büveyh) ilk olarak 323 (934-935) yılında İsfahân’ı daha sonra ise 331 (943) yılında Rey’i ele geçirerek Rey merkezli Cibâl Büveyhîleri’ni kurmuş ve ölünceye kadar bölgenin hâkimiyeti için Sâmânîler ile uzun süreli bir mücadelenin içinde olmuştur.
Kutlug Terken Hatun; XIII. ve XIV. yüzyıllar arasında İran'ın Kirmân eyaletinde hüküm sürmüş, yer... more Kutlug Terken Hatun; XIII. ve XIV. yüzyıllar arasında İran'ın Kirmân eyaletinde hüküm sürmüş, yerel bir hanedanlık olan Kutlughanlılar'ın dördüncü ve aynı zamanda ilk kadın hükümdarıdır. Kutlughanlılar en parlak dönemini bu kadın hükümdar döneminde yaşamıştır. Kutlug Terken Hatun saltanat dönemi buyunca üvey oğullarıyla giriştiği amansız mücadelelere rağmen İlhanlı hanlarıyla kurduğu akrabalık bağları neticesinde Kutlughanlı tahtını muhafaza etmeyi başarmıştı. Bu akrabalık bağlarının olumlu bir sonucu da onun döneminde Kirmân halkının çok rahat bir dönem geçirmesidir. Bu çalışmamızda Kutlug Terken'in 26 yıllık saltanat hayatı boyunca karşılaştığı güçlükler ve bu güçlüklere karşı gösterdiği direncin Kutlughanlılar üzerindeki etkisi ortaya konulacaktır.
Uploads
Papers by Cihan Gençtürk
X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak’ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem’de hüküm süren mahalli hanedanların hizmetinde bulunmaktaydılar. Ancak zamanla İran ve Irak bölgesinde meydana gelen iktidar boşluğunu iyi değerlendirerek geniş bölgeleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Nitekim Büveyhî hâkimiyetine giren bölgelerden birisi olan Cibâl bölgesi her ne kadar Sâmânî emîrleri tarafından yönetilmiş olsa da bölgedeki iktidar boşluğunu iyi değerlendiren Rüknüddevle (Ebû Ali Hasan b. Büveyh) ilk olarak 323 (934-935) yılında İsfahân’ı daha sonra ise 331 (943) yılında Rey’i ele geçirerek Rey merkezli Cibâl Büveyhîleri’ni kurmuş ve ölünceye kadar bölgenin hâkimiyeti için Sâmânîler ile uzun süreli bir mücadelenin içinde olmuştur.
X. ve XI. yüzyıllarda İran ve Irak’ta hüküm süren Büveyhîler ilk dönemlerinde Deylem’de hüküm süren mahalli hanedanların hizmetinde bulunmaktaydılar. Ancak zamanla İran ve Irak bölgesinde meydana gelen iktidar boşluğunu iyi değerlendirerek geniş bölgeleri hâkimiyetleri altına almışlardır. Nitekim Büveyhî hâkimiyetine giren bölgelerden birisi olan Cibâl bölgesi her ne kadar Sâmânî emîrleri tarafından yönetilmiş olsa da bölgedeki iktidar boşluğunu iyi değerlendiren Rüknüddevle (Ebû Ali Hasan b. Büveyh) ilk olarak 323 (934-935) yılında İsfahân’ı daha sonra ise 331 (943) yılında Rey’i ele geçirerek Rey merkezli Cibâl Büveyhîleri’ni kurmuş ve ölünceye kadar bölgenin hâkimiyeti için Sâmânîler ile uzun süreli bir mücadelenin içinde olmuştur.