İlk çağlardan bu yana yaşamın sürdürülmesini kolaylaştıran en önemli nesnelerden biri iptir. İpte... more İlk çağlardan bu yana yaşamın sürdürülmesini kolaylaştıran en önemli nesnelerden biri iptir. İpten yapılan eşyalarla yeme, giyinme, barınma gibi en temel ihtiyaçlar karşılanmıştır. İnsan yaşamında bu denli önemli olan ipin kullanım alanının genişliği, kavram alanını da genişletmiştir. İpin önemli bir nesne oluşu onun sembolik anlamlar edinmesini de sağlar. Geleneksel dünya görüşlerinde ip, insanın tanrısal katlarla bağlantılarını ifade ederken insanların kendi aralarındaki bağlantılar ile tüm evren ve doğayla ilişkilerini de temsil etmektedir. Öte yandan ipin ve onunla yapılan örgü, dokuma, dikiş gibi uğraşların en eski çağlardan itibaren kadınlarla ilişkilendirildiği görülür. Kadınlar kaos benzeri karışık lifleri düzene sokup düzenli ip elde etmekte yani kozmos oluşturarak yaşamın sürmesini sağlamaktadır. Bu durum geleneksel ve mitolojik düşüncede onları kader iplerinin sahibi tanrıçalarla ilişkili kılmıştır. Bununla birlikte iple aynı semantik çizgide olan saç, göbek bağı, sicim, saçak, kurdele ve benzeri her türlü nesne ile ışık/ışın da bağlantıları temsil eder. Dünya mitolojisinde ip ve dokuma ile ilgili çok sayıda anlatı bulunur. Ancak Türk mitolojisindeki arkaik anlatılarda ipin daha derinlikli ve çok yönlü bir sembolizm içerdiği anlaşılmaktadır. Türklerin hem günlük hayatında hem ritüel ve törenlerinde önemli addettiği ipin, geleneksel dünya anlayışlarıyla örtüşerek mitolojiye de aynı biçimde yansıdığı görülür.
İnsan var oluşuyla birlikte düşünerek ortaya soyut ve somut ürünler çıkarmış, kültürel gelişme gö... more İnsan var oluşuyla birlikte düşünerek ortaya soyut ve somut ürünler çıkarmış, kültürel gelişme göstermiştir. Kültürlerini ileri noktalara taşıyabilen milletlerin bir kısmı hikmet oluşturabilmiştir. İleri bir kültür ve uygarlık düzeyine ulaşan Türkler de kolektif tefekkür eşliğinde kendilerine özgü hikmeti ortaya çıkararak diğerlerine kaynak oluşturacak gerçekçi dünya görüşüne sahip olmuştur. Hikmet bir dünya görüşü olduğundan kozmogoniyle ilişkilidir. Türklerin en eski ve öz kozmogonik anlayışında kâinatın bütün tezahürleri, Gök ve Yer’in temsil ettiği “evrenselci dikotomi” de denilen iki ilkeli sisteme dayanır. Bu sistemi oluşturan iki evrensel nefesin (iki ilke) birbirine zıt olsalar da birbirlerini tamamladıkları, denk bir şekilde uyumlu birlik kurdukları düşünülmektedir. Yaşamın her alanına yansıyan evrenselci dikotomi anlayışı, Türk mitolojik anlatılarında da yerini korumaktadır. Mitolojik anlatılar bir semboller bileşkesidir. Sembollerin çözümlenmesi anlatıların görünür kısmının altındaki anlam katmanlarına ulaşmayı sağlar. Bu çalışmada “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderha’yı Öldürmesi” anlatısındaki sembollerin hermeneutik yöntemle çözümlenip alttaki anlam katmanlarına ulaşmak ve anlatının iki ilkeli sistem üzerine oturduğunu göstermek amaçlanmaktadır. Bunun için iki bölümden oluşan anlatı önce ayrı sonra bütün halinde ele alınarak incelenecek ve sembol çözümlemelerinin oluşturduğu bileşkeler birlikte değerlendirilecektir. Üzerinde çokça araştırma ve inceleme yapılan söz konusu anlatının evrenselci dikotomi bağlamında ilk kez ele alınışı çalışmayı önemli kılmaktadır.
Doğum, evlilik ve ölüm başta olmak üzere yaşamdaki önemli dönüm noktaları “geçiş dönemi” olarak a... more Doğum, evlilik ve ölüm başta olmak üzere yaşamdaki önemli dönüm noktaları “geçiş dönemi” olarak adlandırılır. İnsan ve toplum için bir eşik sayılan ve temelinde “yeniden doğuş” düşüncesi bulunan bu aşamalarda, kutsal olan ile bağlantı kurularak kut alınmaya ve olumlu bir başlangıç yapılmaya çalışılmaktadır. Türkler ayrıcalıklı görülen bu zamanlarda, kökenleri arkaik düşüncelere dayanan kutlama, törenler düzenleyip ritüeller yapar. “Yeniden doğuş” düşüncesine temellenen geçiş dönemi kutlama, tören ve ritüellerine gerek biçimleri ve yapıldığı maddeler gerekse renkleri ile bu düşünceyi simgeleyen eşya ve nesneler de dahil edilmektedir. Türklerde baş renk olarak bilinen ak/beyaz renk, daima doğaya ait, saf, arınmış ve temiz olma, yücelik anlamları ile bilinmekte ve kutsal olanla ilişkilendirilmektedir. Bu nedenle özellikle doğum, evlilik ve ölüm olmak üzere geçiş dönemi kutlama, tören ve ritüellerinde ak/beyaz renkteki nesneler ve eşyalar tercih edilmekte, bunlar en önemsenen an ve duru...
Türkler kendine özgü bir hikmet oluşturabilmiş milletlerdendir. Hikmet ise kolektif tefekkürün en... more Türkler kendine özgü bir hikmet oluşturabilmiş milletlerdendir. Hikmet ise kolektif tefekkürün en yüce eseridir. Hikmetin bir açıdan dünya görüşü olması onu bir yönüyle kozmogoni ile ilişkilendirmektedir. Türk düşüncesi dünyayı bir bütün olarak algılamakta, evreni oluşturan tüm varlıkları bütünün parçaları saymaktadır. Bununla birlikte Türk düşüncesinde Dünya, Yer ve Göğün birleşiminden oluşur. İkisi zıt karakterde olsalar da birbirine uyum sağlayarak birlik oluştururlar. İkisi birbirine denktir, biri diğerinden üstün değildir. Yer ve Göğün oluşturduğu bu sistem evrenselci dikotomi, evrensel iki ilke, iki ilkeli sistem gibi adlarla anılır. Türk düşüncesinin en temel anlayışı olan evrenselci dikotomi, zıtlıklar içinde uyumu ve birliği oluşturacak şekilde Türk yaşamının her alanında etkisini gösterir. Anlatılar da buna dahildir. Türk mitolojik anlatılarının olay örgüsü içinde yer alan semboller, görünürdeki konunun derinlerinde evrensel iki ilkeyi barındırır. İki ilkenin varlığı ancak semboller çözümlendiğinde ortaya çıkmaktadır ve anlatıların temeli bu sisteme oturmaktadır. Bu çalışmada Tuva Türklerine ait, arkaik özellikleri koruyan Arı Haan Destanı'ndaki sembollerin çözümlenmesi yapılarak birbirleri ile ilişkilendirilmiş ve destan evrenselci dikotomi bağlamında incelenmiştir. İncelemeler, yeraltı kavramının Türk kozmogonisine henüz girmediği arkaik döneme ait olduğu anlaşılan Arı Haan destanının, dikotomiyi alt katmanlarda semboller aracılığı ile barındıran bir destan olduğunu göstermektedir. Sembollerin çözümlenmeleriyle ortaya çıkan anlamların oluşturduğu bileşkeler, evrensel iki ilkenin varlığını açıkça yansıtmaktadır.
Öz: nsanların eski ça lardan itibaren barınma ihtiyacını kar ılamak üzere edindikleri konutlar, i... more Öz: nsanların eski ça lardan itibaren barınma ihtiyacını kar ılamak üzere edindikleri konutlar, insanı ve toplumu inceleyen disiplinlerin ilgi alanına girmi tir. Özel alan olarak görülüp barınılan bu mekânların birle tirici ve ayırıcı fonksiyonları mevcuttur. Konutların dı dünyayla sınırı ve ba lantısı kapı ile sa lanır. Kapı, özel ya amı dı arıdan soyutlarken, iç ya ama dair verileri dı arıya aktarır. Kapının evin di er bölümlerinden farklı konumda olu u dikkat çeker. Özellikle toplumun en küçük birimini olu turan ailenin sınırlarını belirleyen kapı, maddi ve manevi yönüyle ön plana çıkmaktadır. Kapıların farklı özelliklerinin, yönlerinin ve i levlerinin ele alındı ı bu incelemede Türk çadır kapı örnekleri üzerinden de erlendirme yapılmı tır. Konar-göçer Türk toplulukları barınma ihtiyaçlarını ya am artlarına uygun ekilde, çadırlarla kar ılarken, kapılarını geleneksel dünya görü leri do rultusunda düzenlemi lerdir. Bunun için çadır giri lerinde ah ap kanatlar yanında kapatmak, süslemek ve korunmak için halı, kilim ve keçe örtülerden de yararlanılmı tır. Ailenin korunmasına yönelik unsurlara özellikle yer verilmi tir. Çalı mada Anadolu'da alan ara tırması yapılarak ula ılan maddi veriler üzerinden de erlendirme yapılmı ve sözlü kaynaklardan yararlanılmı tır. Kapının Türk ailesi ve toplum yapısıyla olan ili kisi, kapıda kullanılan tekstil ürünlerinin i levleri ile kullanım amaçları incelenmi , bunların kültürel ögeleri ta ıma, aktarma ve Türk boyları arasındaki kültür birli ini yansıtmadaki rolleri sergilenmeye çalı ılmı tır.
İlk çağlardan bu yana yaşamın sürdürülmesini kolaylaştıran en önemli nesnelerden biri iptir. İpte... more İlk çağlardan bu yana yaşamın sürdürülmesini kolaylaştıran en önemli nesnelerden biri iptir. İpten yapılan eşyalarla yeme, giyinme, barınma gibi en temel ihtiyaçlar karşılanmıştır. İnsan yaşamında bu denli önemli olan ipin kullanım alanının genişliği, kavram alanını da genişletmiştir. İpin önemli bir nesne oluşu onun sembolik anlamlar edinmesini de sağlar. Geleneksel dünya görüşlerinde ip, insanın tanrısal katlarla bağlantılarını ifade ederken insanların kendi aralarındaki bağlantılar ile tüm evren ve doğayla ilişkilerini de temsil etmektedir. Öte yandan ipin ve onunla yapılan örgü, dokuma, dikiş gibi uğraşların en eski çağlardan itibaren kadınlarla ilişkilendirildiği görülür. Kadınlar kaos benzeri karışık lifleri düzene sokup düzenli ip elde etmekte yani kozmos oluşturarak yaşamın sürmesini sağlamaktadır. Bu durum geleneksel ve mitolojik düşüncede onları kader iplerinin sahibi tanrıçalarla ilişkili kılmıştır. Bununla birlikte iple aynı semantik çizgide olan saç, göbek bağı, sicim, saçak, kurdele ve benzeri her türlü nesne ile ışık/ışın da bağlantıları temsil eder. Dünya mitolojisinde ip ve dokuma ile ilgili çok sayıda anlatı bulunur. Ancak Türk mitolojisindeki arkaik anlatılarda ipin daha derinlikli ve çok yönlü bir sembolizm içerdiği anlaşılmaktadır. Türklerin hem günlük hayatında hem ritüel ve törenlerinde önemli addettiği ipin, geleneksel dünya anlayışlarıyla örtüşerek mitolojiye de aynı biçimde yansıdığı görülür.
İnsan var oluşuyla birlikte düşünerek ortaya soyut ve somut ürünler çıkarmış, kültürel gelişme gö... more İnsan var oluşuyla birlikte düşünerek ortaya soyut ve somut ürünler çıkarmış, kültürel gelişme göstermiştir. Kültürlerini ileri noktalara taşıyabilen milletlerin bir kısmı hikmet oluşturabilmiştir. İleri bir kültür ve uygarlık düzeyine ulaşan Türkler de kolektif tefekkür eşliğinde kendilerine özgü hikmeti ortaya çıkararak diğerlerine kaynak oluşturacak gerçekçi dünya görüşüne sahip olmuştur. Hikmet bir dünya görüşü olduğundan kozmogoniyle ilişkilidir. Türklerin en eski ve öz kozmogonik anlayışında kâinatın bütün tezahürleri, Gök ve Yer’in temsil ettiği “evrenselci dikotomi” de denilen iki ilkeli sisteme dayanır. Bu sistemi oluşturan iki evrensel nefesin (iki ilke) birbirine zıt olsalar da birbirlerini tamamladıkları, denk bir şekilde uyumlu birlik kurdukları düşünülmektedir. Yaşamın her alanına yansıyan evrenselci dikotomi anlayışı, Türk mitolojik anlatılarında da yerini korumaktadır. Mitolojik anlatılar bir semboller bileşkesidir. Sembollerin çözümlenmesi anlatıların görünür kısmının altındaki anlam katmanlarına ulaşmayı sağlar. Bu çalışmada “Salur Kazan’ın Yedi Başlı Ejderha’yı Öldürmesi” anlatısındaki sembollerin hermeneutik yöntemle çözümlenip alttaki anlam katmanlarına ulaşmak ve anlatının iki ilkeli sistem üzerine oturduğunu göstermek amaçlanmaktadır. Bunun için iki bölümden oluşan anlatı önce ayrı sonra bütün halinde ele alınarak incelenecek ve sembol çözümlemelerinin oluşturduğu bileşkeler birlikte değerlendirilecektir. Üzerinde çokça araştırma ve inceleme yapılan söz konusu anlatının evrenselci dikotomi bağlamında ilk kez ele alınışı çalışmayı önemli kılmaktadır.
Doğum, evlilik ve ölüm başta olmak üzere yaşamdaki önemli dönüm noktaları “geçiş dönemi” olarak a... more Doğum, evlilik ve ölüm başta olmak üzere yaşamdaki önemli dönüm noktaları “geçiş dönemi” olarak adlandırılır. İnsan ve toplum için bir eşik sayılan ve temelinde “yeniden doğuş” düşüncesi bulunan bu aşamalarda, kutsal olan ile bağlantı kurularak kut alınmaya ve olumlu bir başlangıç yapılmaya çalışılmaktadır. Türkler ayrıcalıklı görülen bu zamanlarda, kökenleri arkaik düşüncelere dayanan kutlama, törenler düzenleyip ritüeller yapar. “Yeniden doğuş” düşüncesine temellenen geçiş dönemi kutlama, tören ve ritüellerine gerek biçimleri ve yapıldığı maddeler gerekse renkleri ile bu düşünceyi simgeleyen eşya ve nesneler de dahil edilmektedir. Türklerde baş renk olarak bilinen ak/beyaz renk, daima doğaya ait, saf, arınmış ve temiz olma, yücelik anlamları ile bilinmekte ve kutsal olanla ilişkilendirilmektedir. Bu nedenle özellikle doğum, evlilik ve ölüm olmak üzere geçiş dönemi kutlama, tören ve ritüellerinde ak/beyaz renkteki nesneler ve eşyalar tercih edilmekte, bunlar en önemsenen an ve duru...
Türkler kendine özgü bir hikmet oluşturabilmiş milletlerdendir. Hikmet ise kolektif tefekkürün en... more Türkler kendine özgü bir hikmet oluşturabilmiş milletlerdendir. Hikmet ise kolektif tefekkürün en yüce eseridir. Hikmetin bir açıdan dünya görüşü olması onu bir yönüyle kozmogoni ile ilişkilendirmektedir. Türk düşüncesi dünyayı bir bütün olarak algılamakta, evreni oluşturan tüm varlıkları bütünün parçaları saymaktadır. Bununla birlikte Türk düşüncesinde Dünya, Yer ve Göğün birleşiminden oluşur. İkisi zıt karakterde olsalar da birbirine uyum sağlayarak birlik oluştururlar. İkisi birbirine denktir, biri diğerinden üstün değildir. Yer ve Göğün oluşturduğu bu sistem evrenselci dikotomi, evrensel iki ilke, iki ilkeli sistem gibi adlarla anılır. Türk düşüncesinin en temel anlayışı olan evrenselci dikotomi, zıtlıklar içinde uyumu ve birliği oluşturacak şekilde Türk yaşamının her alanında etkisini gösterir. Anlatılar da buna dahildir. Türk mitolojik anlatılarının olay örgüsü içinde yer alan semboller, görünürdeki konunun derinlerinde evrensel iki ilkeyi barındırır. İki ilkenin varlığı ancak semboller çözümlendiğinde ortaya çıkmaktadır ve anlatıların temeli bu sisteme oturmaktadır. Bu çalışmada Tuva Türklerine ait, arkaik özellikleri koruyan Arı Haan Destanı'ndaki sembollerin çözümlenmesi yapılarak birbirleri ile ilişkilendirilmiş ve destan evrenselci dikotomi bağlamında incelenmiştir. İncelemeler, yeraltı kavramının Türk kozmogonisine henüz girmediği arkaik döneme ait olduğu anlaşılan Arı Haan destanının, dikotomiyi alt katmanlarda semboller aracılığı ile barındıran bir destan olduğunu göstermektedir. Sembollerin çözümlenmeleriyle ortaya çıkan anlamların oluşturduğu bileşkeler, evrensel iki ilkenin varlığını açıkça yansıtmaktadır.
Öz: nsanların eski ça lardan itibaren barınma ihtiyacını kar ılamak üzere edindikleri konutlar, i... more Öz: nsanların eski ça lardan itibaren barınma ihtiyacını kar ılamak üzere edindikleri konutlar, insanı ve toplumu inceleyen disiplinlerin ilgi alanına girmi tir. Özel alan olarak görülüp barınılan bu mekânların birle tirici ve ayırıcı fonksiyonları mevcuttur. Konutların dı dünyayla sınırı ve ba lantısı kapı ile sa lanır. Kapı, özel ya amı dı arıdan soyutlarken, iç ya ama dair verileri dı arıya aktarır. Kapının evin di er bölümlerinden farklı konumda olu u dikkat çeker. Özellikle toplumun en küçük birimini olu turan ailenin sınırlarını belirleyen kapı, maddi ve manevi yönüyle ön plana çıkmaktadır. Kapıların farklı özelliklerinin, yönlerinin ve i levlerinin ele alındı ı bu incelemede Türk çadır kapı örnekleri üzerinden de erlendirme yapılmı tır. Konar-göçer Türk toplulukları barınma ihtiyaçlarını ya am artlarına uygun ekilde, çadırlarla kar ılarken, kapılarını geleneksel dünya görü leri do rultusunda düzenlemi lerdir. Bunun için çadır giri lerinde ah ap kanatlar yanında kapatmak, süslemek ve korunmak için halı, kilim ve keçe örtülerden de yararlanılmı tır. Ailenin korunmasına yönelik unsurlara özellikle yer verilmi tir. Çalı mada Anadolu'da alan ara tırması yapılarak ula ılan maddi veriler üzerinden de erlendirme yapılmı ve sözlü kaynaklardan yararlanılmı tır. Kapının Türk ailesi ve toplum yapısıyla olan ili kisi, kapıda kullanılan tekstil ürünlerinin i levleri ile kullanım amaçları incelenmi , bunların kültürel ögeleri ta ıma, aktarma ve Türk boyları arasındaki kültür birli ini yansıtmadaki rolleri sergilenmeye çalı ılmı tır.
Uploads
Papers by Berna Özpinar