Papers / Gotar by Ömer Delikaya
Nû-varyanteke Mem û Zînê ya Dengbêjê Elaşgirî Kazoyê Garisya: Nirxandineke Pêwendî û Bernivîsandin, 2024
This research examines a newly documented oral variant of the renowned Kurdish destan Mem û Zîn, ... more This research examines a newly documented oral variant of the renowned Kurdish destan Mem û Zîn, performed by Dengbêj Kazoyê Garisya from Eleşkirt and his friend Dengbêj Dursin at a wedding ceremony for a large audience, including other dengbêjs. The study analyzes the socio-cultural and situational context of the performance, including the dengbêj's spontaneous commentary, the audience's contributions to and shaping of the narrative, and their responses to the performance. It moves beyond simple transcription, analyzing how the dynamic nature of the destan performance and its socio-cultural context shape the narrative, generating a collective interpretation. The study offers a context-centered analysis and textualization of the epic text, which has survived in cassette form. Employing Lauri Honko's concept of "textualization," the research explores the conscious intentions and purposes involved in transforming this oral literary material into written form, while acknowledging the dynamic process of performance and the cultural and social dimensions of the context. By understanding the process of textualization, this study investigates the editorial interventions and practices used to create a “master text” in the compilation and textualization of Kurdish epic material; this includes examining how editorial intervention led to the removal of dialect features in various editions, while even more extensive cuts and changes were made concerning the representation of women and religious allusions. The research contributes to a deeper understanding of the cultural significance of the Mem û Zîn narrative within Kurdish society and the complex and often problematic process of textualizing Kurdish oral performances.
Mukaddime, 2024
Dengbêjs are among the most important representatives of Kurdish verbal art, with their unique so... more Dengbêjs are among the most important representatives of Kurdish verbal art, with their unique sound and performance styles, their ability to record and transmit past events as oral historians, and their wide repertoire diversifying around themes such as heroism and love. The kilams, improvised or orally transmitted poetic narratives across generations, are typically performed without instruments and play an important role in transferring social memory. In this article, two Kurdish kilams, namely ‘Geliyê Zîlan’ performed and recorded on the cassette by Dengbêj Reso (1902-1983), and ‘Keremê Elî’ which is on the same topic performed by Dengbêj Nuroyê Meter (1941-2020) are investigated in the context of the power of place names to evoke the memory of traumatic past. It was argued that oral narratives employed spatial representations to preserve the memory while creating an effective narrative resistance towards the act of forgetting. As a result, it turned out that the kilams evolved from a pure poetic narrative into a counter-historical narrative against official state discourse. This study touches on the importance of place names in the Kurdish oral narratives, which are frequently included in the kilams performed by dengbêjs, and points out that the place names in the kilams turn into a kind of verbal monument related to memory and examine social power toponyms to evoke the past, within the framework of Nora's concept, ‘realms of memory’ [lieux de mémoire]. On this basis, Kurdish oral tradition serves to encode social, cultural and historical meaning on the space and place names create and act as the place of memory in the kilams. In addition, while our research benefits from recent oral history studies about Zilan to contribute to the content analysis of the aforementioned kilams, it also refers to the popular practice of commemorative place naming related to places of memory.
Wêje û Rexne, 2019
Edîtorî, Jenerîk û naveroka jimara 11an ya Wêje û Rexneyê. 2019
Wêje û Rexne, 2018
Hikûmeta Ermenistanê piştî mirina yekem romannûsê kurd Erebê Şemo, li ser wî xelateke edebî kifş ... more Hikûmeta Ermenistanê piştî mirina yekem romannûsê kurd Erebê Şemo, li ser wî xelateke edebî kifş dike û Wezirê Eşo ji ber berhemên xwe yên kurdî yên giranbiha dibe yekem xelatgirê Xelata Ereb Şemo ya Yekîtîya Nivîskarên Ermenistanê. Ji hingê heta dawîya emrê xwe Wezîrê Eşo afirandinên xwe yên edebî û lêkolînên xwe yên dîrokî û zanyarî berdewam kir û wekî romannûs û çîroknûsekî edebîyata kurmancî ya Kafkasyayê cihê xwe wergirt. Ev nivîsar lê dixebite ku romana Wezîrê Eşo ya bi navê Sîberê di çarçoveya çend layenên wekî zeman, mekan û avakirina karakteran de binirxîne. Nivîsar ji bilî vê, bi boçûneke rexneyî li tevger û biryarên karaktera bi navê Sîberê, li têkilîya wê ya bi fikra baviksalar û feodalîteyê mêzde dike û berê xwe dide îdealîzekirina karakterên romanê ku wekî “ambalajkirî” tên xuyanê.
![Research paper thumbnail of Berxwedan û Şahidî; Hêmanên Sereke yên Salên 90î di Çîroka Berbang jî Şahid e ya A. Çeko Jiyan de [Wêje û Rexne, 7/2016]](https://attachments.academia-assets.com/55108676/thumbnails/1.jpg)
Têkilîya edebîyat û polîtîkayê ya ku bi rehetî nikare bê înkarkirin, bi awayekî berçav xwe dide d... more Têkilîya edebîyat û polîtîkayê ya ku bi rehetî nikare bê înkarkirin, bi awayekî berçav xwe dide der di reng û rûyê çîroksazîya kurdî de. Jixwe, hemû edebîyatên dinyayê dema ku hewla werara xwe didin, bivê-nevê çepilên wan di astên cuda de –vegêr, şexsibûna vegêranê, teşegirtina fahma nivîskar û hwd.-tên li çeperên polîtîkayê diqelibin. Qesta me ji polîtîkayê ne bi bergeha teng a nêrîtî ye ku bi piranî jê partîzanîya hişk, hewla veguhastina fikrên polîtîk û sîyasetvanan tê fahmkirin. Nivîskar an jî bi navê xwe yê di deqê de, vegêr ku têkilîya di navbera nivîskar û xwendevan de çêdike, helbet wekî endamekî/ê civakê nikare xwe ji tesîr û biryarên sîyasî yên civakê bifilitîne. Wihareng jî, nivîskarê kurd an jî bi nêrîneke giştî edebîyata kurdî ku di rêvitîya xwe de wekî çemekî xwedîyê pir çivanekan e, ji edebîyata li Qefqasyayê heta qonaxa Hawarê bi dînamîkên polîtîk ve serencama xwe berdewam kiriye û bi berxwedana xwe ve heta roja me hatîye.
Kurte
Ev nivîsar lê dixebite ku bi kurtasî toponomiyê pênase bike û pêwendiya wê ya ligel çend f... more Kurte
Ev nivîsar lê dixebite ku bi kurtasî toponomiyê pênase bike û pêwendiya wê ya ligel çend faktorên din yên wekî ziman, dîrok, zanista siyasetê, bîra hevpar û polîtîkayên cihwarnavan (placenames) yên desthilatdariyê nîqaş bike. Navên toponomîk beşeke muhim ya kelepûr û bîra hevpar ya neteweyekê pêk tînin. Wekî binbeşeke toponomiyê, mîkrotoponomî navên erdnîgarî yên biçûktir lê dikole, bo nimûne, navên dehl, newal, gir, çiya, kaniyan.
Di pêwenda navên mîkrotoponomîk de yên li Gundê Qopiza Jorîn (navê fermî: Yukarıkopuz) a ku li ser navçeya Zêtka ya Agiriyê ve ye, ev xebat piştî di derbarê paşxaneya guherîna cihwarnavên kurdî yên li Tirkiyê de zanyariyên gelemper berpêş dike, bi bergeheke zimannasiyê ve, navên mîkrotoponomîk yên herêmî raber dike û hewl dide çend navên berhevkirî yên bi kurdiya kurmancî ku dikarin wekî termên erdnîgarî bêne nirxandin, berçav bike.
Abstract
This paper aims to describe toponymy briefly, and then discuss toponymic names and their the relationship with several other factors such as language, history, political science, collective memory, placename policies of authority. Toponomic names indicate an important part of a nation’s collective memory and cultural heritage. As a subfield toponymy, microtoponymy investigate names of smaller geographical entities such as field names and names of woods, valleys, hills, mounts, springs and so on.
In the context of microtoponomic placenames in the village of Qopiza Jorîn (official name: Yukarikopuz), which is in distric of Eleşkirt, Ağrı, the present paper after giving general background aspects about changing of Kurdish placenames in Turkey, provide a linguistic approach to local microtoponyms and attepmt to give description of several collected names which can be evaluated as geographical terms in the Kurmanji Kurdish.
Êş û karesatên li erdnîgarîya me rû daye, reh û rîçalên xwe berdane binê erdê me, rastîya ku ji m... more Êş û karesatên li erdnîgarîya me rû daye, reh û rîçalên xwe berdane binê erdê me, rastîya ku ji me ye bi awayekî binerdî, bi me re heta îroro hatîye û bîra me ya hevpar bi tevlîbûna xwe ve, bi bibîranîna qewimînên cihêreng ve ava kirîye. Edebîyata me jî bivê-nevê ji bîra me avê vedixwe, bi wê geş dibe ji pir alîyan ve xwe dispêre tecrube, şahidî, malwêranî, trawmaya fîzîkî û psîkolojîk a vê bîrê; carina wan ji bo vebêja xwe dike babeta sereke û di avakirina karakter û mekanê de ji wan sûdê werdigire
Di edebîyata kurdî de –çi zazakî çi jî kurmancî- hejmara roman û
kurteçîrokên ku komkujîya ermenîyan ji xwe re kirine babet, piştî salên 2000an bi awayekî berçav zêde bûne.2 Lêhûrbûna li ser vê babetê ya nivîskarên kurd tercîheke tabiî ye. Çimkî hem xebatên li ser bîra civakî û hem jî xebatên li ser rengvedana komkujîya ermenîyan di folklora kurdî de nîşanî me didin ku ev babet berî ku were qada edebîyatê di hafizeya civakê de ji alîyê vegotinên devkî û kilaman5 ve cihekî berfireh girtîye. Di vê babetê de dengvedan û hilberîna edebî di heman wextê de wezîfeya pirekî dide li ser milên xwe ya ku dixwaze berdewamîya vegotinên devkî temsîl bike û ji bo neqilkirin û beyankirina rastîya civakî qadeke honakî peyda bike da ku serpêhatîyên ji bavûkalan mane, neyên jibîrkirin. Ev jibîrnekirin an jî bibîranîn deynê rabirdûya me ye, ku daye dema me ya
nika; dema me ya nika bi vegotinên derheqê dema borî ve xwe bi rabirdûyê ve dibestîne û berdewamîya danûstandina di navdera do û îro de xurt dike, dîrokê dikemilîne.
Di sedsala dawîn de texrîbata li ser erdnîgarî, rih û derûniya kurdan hatiye kirin bi demê re bûy... more Di sedsala dawîn de texrîbata li ser erdnîgarî, rih û derûniya kurdan hatiye kirin bi demê re bûye perçeyek ji bîra hevpar a kurdan ku dîroka nêzîk, serpêhatiyên takekesî, hişmendiya zimên a têkçûyî, bişaftinên pirr-alî, karesatên mezin pêkhateyên vê texrîbata domdirêj in. Heta niha kurdan bi nîsbet ji pirraniya gelên din ên cîhanê gellek karesat li ser hesabê bîra xwe ya hevpar tomar kirine. Komkujiyên ku heta niha rû dane yên wekî Qoçgirî, Dersîm, Zîlan, Barzanî, Enfal, Helebceyê û karesatên ku vê taliyê li ber çavên hemû dunyayê qewimîne -Kobanî û Şengal- wekî serencama bi dehan trajediyên ku ji pirr hêlan ve nehatine nirxandin, tomarkirin, şirovekirin, li pêşberî me rawestiyane.
Wêje û Rexne
Kurteçîroka yekemîn ya zimanê kurdî "Şewêş" e, ku ji aliyê Fûad Temoyî ve hatiye nivîsîn û di her... more Kurteçîroka yekemîn ya zimanê kurdî "Şewêş" e, ku ji aliyê Fûad Temoyî ve hatiye nivîsîn û di her du hejmarên pêşîn yên Rojî Kurd de, di sala 1913an de, hatiye weşandin. Herwiha ev kurteçîrok ji ber ku dûmahika wê di hejmarên din yên kovara Rojî Kurd de nehatiye weşandin, bi awayekî nîvcomayî di dîroka wêjeya kurdî de cih girtiye. Dema ku çîrok di Rojî Kurd de derdikeve, sernavê wê tenê wekî "çîrok" bûye ango navek li çîrokê nehatiye kirin. Mehmûd Lewendî piştî ku çîrokê ji tîpên erebî tîpguhêzî latînî dike, navê zarokê serleheng (protagonist) "Şewêş" li çîrokê dike. 1 Çîrok du roj û şevên cuda yên bav û kurekî, ku di jiyana wan de xizanî û tenêtî heye, bi awayekî dramatîk radixe ber çavan. Vebêjer (narrator), rastiya tehl ya civaka wê demê, di perspektîfa jiyana kurê şivanekî destteng de dihûne û bi awayekî ecêb dil li zarokê deh salî dişewitîne. Xwîner di bin vegotina dramatîk ya çîrokê de, zehf li ber bav û kur dikeve, bi wan re xemgîn dibe. Çîrok ji serî heta binî bi hestên dilpêşewitandinê ve hatiye rapêçandin û li gor krîtera "yekîtiya karîgeriyê" (unity of effect) ya E. Allan Poe, di warê raxistina bandorker ya vê hesta dilpêşewitandinê de pirr serkeftî ye.
Translations / Werger by Ömer Delikaya
Wêje û Rexne, 2016
Çavkaniya Orjinal: “Bölücü Bir Edebiyat mı Bölünmüş Bir Edebiyat mı? : Geç Osmanlı Dönemi Kürt Ed... more Çavkaniya Orjinal: “Bölücü Bir Edebiyat mı Bölünmüş Bir Edebiyat mı? : Geç Osmanlı Dönemi Kürt Edebiyat(lar)ı”, Tanzimat ve Edebiyat Osmanlı İstanbul’unda Modern Edebi Kültür, Mehmet Fatih Uslu, Fatih Altuğ (ed.) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014, rr. 327-357.
Wêje û Rexne
Sirgûnî yek ji wan enînivîsên herî xemgîn e. Di demên pêş-modern de sirgûnî nemaze cezayekî pir x... more Sirgûnî yek ji wan enînivîsên herî xemgîn e. Di demên pêş-modern de sirgûnî nemaze cezayekî pir xerab bû, çimkî ew ne tenê dihat wateya sergerdaniyeke bêarmanc ya ku ji malbat û cihên nas dûr e, lê di heman demê de dihate wateya kesekî der-civakî (outcast) yê ku tu car xwe li malê hîs neke û bi dorhêla xwe re li hev neke, bi rabirdûya xwe re nerihet be, bi halê xwe yê hazir û dahatûya xwe re jî dilsar be. 1 Angaşteke popûler lê bi temamî çewt heye ku dibêje rewşa sirgûniyê lap veqetîn, tecrîd, bi awayekî bêhêvî ji rehên xwe qetîn e. Xwezî ji xêra xweziyan re ev jihevqetîna penî rast bûya, wê demê qet nebe tu yê xwediyê wê teseliyê bûyayî ku tişta ku te li paş xwe hiştiye, bi awayekî, nepêkan e û bi temamî rêya ne-vegerê ye.
Conference Presentations by Ömer Delikaya
![Research paper thumbnail of Cihwar(nav) û Hesta Aîdbûnê di Kilamên Dengbêjan de [ Place(names) and Sense of Belonging in Kilams (recitative ballads) of Dengbêj ]](https://attachments.academia-assets.com/61300192/thumbnails/1.jpg)
Dengbêjlik Kültürü ve Dengbêjler (Uluslararası Sempozyum Bildirileri), 2019
Dengbêjs, who are considered as important representatives of Kurdish oral culture, have played a ... more Dengbêjs, who are considered as important representatives of Kurdish oral culture, have played a very important role in protection and transmission of social memory from generation to generation. The verbal culture formed by the dengbejs not only prevented the extinction of a powerful cultural memory and oral history, but also it carried its own subjectivity and spatial backgrounds into the future.
The multidimentional folk narratives conveyed by oral tradition are noteworthy in terms of revealing the strong ties established between space and human. This study aims to investigate the relationship between human and space in kilams of the dengbêjs with the help of placenames and the sense of belonging. In this sense, the connection between dengbêj and geography was examined in various narratives and it was revealed which factors were formed in the sense of belonging. It was explained how the use of placenames in kilams contributed to the ways in which the narrative strengthened and
Teqrîz rêgezeke balkêş e ku ji aliye nivîskar an jî helbestvan ve di destpêka berhemê de wek kurt... more Teqrîz rêgezeke balkêş e ku ji aliye nivîskar an jî helbestvan ve di destpêka berhemê de wek kurteyekî, bi armanca pesnê berhemê tê nivîsandin û di serê berhemê de cih digire. Ango teqrîz pesin û medhiyeya wê berhemê ye. Teqrîz li gor lêkolînên hatine kirin, li ser van cureyên wêjeyî hatiye nivîsandin; dîwan, mesnewi, rojname, kovar, tezkîre, ferheng, şîretname, sakînâme, sûrnâme, nasihatnâme, menâkibnâme. Her wiha li ser pirtûkên wek roman, dîrok, belaxat û hwd jî teqrîz hatine nivîsandin. Di wêjeya zimanên cînarê kurdî de, ango di erebî, farisî û tirkî de teqrîz wek binbeşeke wêjeya klasîk cihê xwe girtiye. Her wiha teqrîz hem menzûm hem jî nesîr bûye du şaxan. Di edebiyata kurdî ya klasîk de her çiqas hin malikan de pesnê helbestvan û berhema wî derbas bibe jî, me heta niha nedîtiye ku dîwanek bi rek û pek li ser pesnê berhemên nivîskarekî hatibe honandin. Bi her awayî Teqrîza Xelîfe qada xwe de awarte ye. Teqrîz hem li gor rêgeza xwe nehatiye saz kirin ku divê wek kurteyekî bihata nivîsandin û li ser berhemekî tenê bihata amade kirin; hem menzûm e ku ev cure di wêjeya kurdî ya klasîk de tuneye; hem jî ji aliye nivîskar bi xwe û wek dîwaneke berfireh hatiye nivîsandin. Wek rêbaz me xwe sparte metnê teqrîzê û zêdetir me ji gotar û pirtûkan sûd wergirtin ku di vî warî de hatine amadekirin. Ji bilî berhemên Xelîfe yên din me dîwanên kurdî yên klasîk di vê çarçoweyê de raçav kirin.Her wiha em ê li ser jiyana nivîskar û berhemên wî jî rawestin. Ji ber ku Xelîfe xeleqa dawî ya Ekola Ehmedê Xanî ye û hişmendiya xwe ya kurdînûsîyê jî Xaniyê gewre girtiye.
Draft / Reşnivîs by Ömer Delikaya
Nivîseke biçûk e ku di derbarê Çiyayê Kosedaxê de hatiye nivîsîn. Nivîs bi çend keresteyên folklo... more Nivîseke biçûk e ku di derbarê Çiyayê Kosedaxê de hatiye nivîsîn. Nivîs bi çend keresteyên folklorî ve dixwaze cihê Kosedaxa hezkirî di nav gel de destnîşan bike.
Nivîseke biçûk e li ser Evdalê Zeynikê û Şerê Surmelî Memed Paşa yê li Xozanê hatiye nivîsîn. Ban... more Nivîseke biçûk e li ser Evdalê Zeynikê û Şerê Surmelî Memed Paşa yê li Xozanê hatiye nivîsîn. Bandorên neyînî yên Şerê Xozanê û xirabûna dîwana Surmelî Memed Paşa bi kurtasî hatiye şirove kirin.
Uploads
Papers / Gotar by Ömer Delikaya
Ev nivîsar lê dixebite ku bi kurtasî toponomiyê pênase bike û pêwendiya wê ya ligel çend faktorên din yên wekî ziman, dîrok, zanista siyasetê, bîra hevpar û polîtîkayên cihwarnavan (placenames) yên desthilatdariyê nîqaş bike. Navên toponomîk beşeke muhim ya kelepûr û bîra hevpar ya neteweyekê pêk tînin. Wekî binbeşeke toponomiyê, mîkrotoponomî navên erdnîgarî yên biçûktir lê dikole, bo nimûne, navên dehl, newal, gir, çiya, kaniyan.
Di pêwenda navên mîkrotoponomîk de yên li Gundê Qopiza Jorîn (navê fermî: Yukarıkopuz) a ku li ser navçeya Zêtka ya Agiriyê ve ye, ev xebat piştî di derbarê paşxaneya guherîna cihwarnavên kurdî yên li Tirkiyê de zanyariyên gelemper berpêş dike, bi bergeheke zimannasiyê ve, navên mîkrotoponomîk yên herêmî raber dike û hewl dide çend navên berhevkirî yên bi kurdiya kurmancî ku dikarin wekî termên erdnîgarî bêne nirxandin, berçav bike.
Abstract
This paper aims to describe toponymy briefly, and then discuss toponymic names and their the relationship with several other factors such as language, history, political science, collective memory, placename policies of authority. Toponomic names indicate an important part of a nation’s collective memory and cultural heritage. As a subfield toponymy, microtoponymy investigate names of smaller geographical entities such as field names and names of woods, valleys, hills, mounts, springs and so on.
In the context of microtoponomic placenames in the village of Qopiza Jorîn (official name: Yukarikopuz), which is in distric of Eleşkirt, Ağrı, the present paper after giving general background aspects about changing of Kurdish placenames in Turkey, provide a linguistic approach to local microtoponyms and attepmt to give description of several collected names which can be evaluated as geographical terms in the Kurmanji Kurdish.
Di edebîyata kurdî de –çi zazakî çi jî kurmancî- hejmara roman û
kurteçîrokên ku komkujîya ermenîyan ji xwe re kirine babet, piştî salên 2000an bi awayekî berçav zêde bûne.2 Lêhûrbûna li ser vê babetê ya nivîskarên kurd tercîheke tabiî ye. Çimkî hem xebatên li ser bîra civakî û hem jî xebatên li ser rengvedana komkujîya ermenîyan di folklora kurdî de nîşanî me didin ku ev babet berî ku were qada edebîyatê di hafizeya civakê de ji alîyê vegotinên devkî û kilaman5 ve cihekî berfireh girtîye. Di vê babetê de dengvedan û hilberîna edebî di heman wextê de wezîfeya pirekî dide li ser milên xwe ya ku dixwaze berdewamîya vegotinên devkî temsîl bike û ji bo neqilkirin û beyankirina rastîya civakî qadeke honakî peyda bike da ku serpêhatîyên ji bavûkalan mane, neyên jibîrkirin. Ev jibîrnekirin an jî bibîranîn deynê rabirdûya me ye, ku daye dema me ya
nika; dema me ya nika bi vegotinên derheqê dema borî ve xwe bi rabirdûyê ve dibestîne û berdewamîya danûstandina di navdera do û îro de xurt dike, dîrokê dikemilîne.
Translations / Werger by Ömer Delikaya
Conference Presentations by Ömer Delikaya
The multidimentional folk narratives conveyed by oral tradition are noteworthy in terms of revealing the strong ties established between space and human. This study aims to investigate the relationship between human and space in kilams of the dengbêjs with the help of placenames and the sense of belonging. In this sense, the connection between dengbêj and geography was examined in various narratives and it was revealed which factors were formed in the sense of belonging. It was explained how the use of placenames in kilams contributed to the ways in which the narrative strengthened and
Draft / Reşnivîs by Ömer Delikaya
Ev nivîsar lê dixebite ku bi kurtasî toponomiyê pênase bike û pêwendiya wê ya ligel çend faktorên din yên wekî ziman, dîrok, zanista siyasetê, bîra hevpar û polîtîkayên cihwarnavan (placenames) yên desthilatdariyê nîqaş bike. Navên toponomîk beşeke muhim ya kelepûr û bîra hevpar ya neteweyekê pêk tînin. Wekî binbeşeke toponomiyê, mîkrotoponomî navên erdnîgarî yên biçûktir lê dikole, bo nimûne, navên dehl, newal, gir, çiya, kaniyan.
Di pêwenda navên mîkrotoponomîk de yên li Gundê Qopiza Jorîn (navê fermî: Yukarıkopuz) a ku li ser navçeya Zêtka ya Agiriyê ve ye, ev xebat piştî di derbarê paşxaneya guherîna cihwarnavên kurdî yên li Tirkiyê de zanyariyên gelemper berpêş dike, bi bergeheke zimannasiyê ve, navên mîkrotoponomîk yên herêmî raber dike û hewl dide çend navên berhevkirî yên bi kurdiya kurmancî ku dikarin wekî termên erdnîgarî bêne nirxandin, berçav bike.
Abstract
This paper aims to describe toponymy briefly, and then discuss toponymic names and their the relationship with several other factors such as language, history, political science, collective memory, placename policies of authority. Toponomic names indicate an important part of a nation’s collective memory and cultural heritage. As a subfield toponymy, microtoponymy investigate names of smaller geographical entities such as field names and names of woods, valleys, hills, mounts, springs and so on.
In the context of microtoponomic placenames in the village of Qopiza Jorîn (official name: Yukarikopuz), which is in distric of Eleşkirt, Ağrı, the present paper after giving general background aspects about changing of Kurdish placenames in Turkey, provide a linguistic approach to local microtoponyms and attepmt to give description of several collected names which can be evaluated as geographical terms in the Kurmanji Kurdish.
Di edebîyata kurdî de –çi zazakî çi jî kurmancî- hejmara roman û
kurteçîrokên ku komkujîya ermenîyan ji xwe re kirine babet, piştî salên 2000an bi awayekî berçav zêde bûne.2 Lêhûrbûna li ser vê babetê ya nivîskarên kurd tercîheke tabiî ye. Çimkî hem xebatên li ser bîra civakî û hem jî xebatên li ser rengvedana komkujîya ermenîyan di folklora kurdî de nîşanî me didin ku ev babet berî ku were qada edebîyatê di hafizeya civakê de ji alîyê vegotinên devkî û kilaman5 ve cihekî berfireh girtîye. Di vê babetê de dengvedan û hilberîna edebî di heman wextê de wezîfeya pirekî dide li ser milên xwe ya ku dixwaze berdewamîya vegotinên devkî temsîl bike û ji bo neqilkirin û beyankirina rastîya civakî qadeke honakî peyda bike da ku serpêhatîyên ji bavûkalan mane, neyên jibîrkirin. Ev jibîrnekirin an jî bibîranîn deynê rabirdûya me ye, ku daye dema me ya
nika; dema me ya nika bi vegotinên derheqê dema borî ve xwe bi rabirdûyê ve dibestîne û berdewamîya danûstandina di navdera do û îro de xurt dike, dîrokê dikemilîne.
The multidimentional folk narratives conveyed by oral tradition are noteworthy in terms of revealing the strong ties established between space and human. This study aims to investigate the relationship between human and space in kilams of the dengbêjs with the help of placenames and the sense of belonging. In this sense, the connection between dengbêj and geography was examined in various narratives and it was revealed which factors were formed in the sense of belonging. It was explained how the use of placenames in kilams contributed to the ways in which the narrative strengthened and
Place names have a significant place in Kurdish oral narratives, especially in kilams (a kind of Kurdish folkloric song). Kurdish kilams involve ‘oral maps’ and narrative forms created by place names. This study aims to reveal the roles and functions of the placenames in the Kurdish oral culture. ‘Topogeny’, the term coined by James Fox to refer an ordered succession of place names in regard to the spatial flow of the story, is seen in some Kurdish kilams. Topogenic narrative forms emerged in Kurdish oral narrations function as transmitting the knowledge that has cultural and historical importance and encoding that knowledge on the space. This study, which emphasizes on the importance of historical and topogenic narrations treated through the names, examines the long kilam «Eli Xarza» (Eli the Nephew, include 160 place names) whose topic is on the breaking out of prisoner Eli in the later 19th century. The travel from Maku city of Iran to Erzurum through which the names of the villages, towns, rivers and highlands are sung and narrated in an ordered sequence is an example of what Fox has named a ‘topogeny’.
Dema meriv li naveroka van vegêranan dinêre ku li dor navê wî ava dibin, tê dîtin ku ew bi şîret, ders û hikmetan ve dagirtî ne. Ev xebat dixwaze wê hizrê pêş bixe ku nirxandina vegêranên bi formên cihê yên derheq Feqiyê
Teyran de, bi qasî wan agahiyên nivîskî girîng in ku di pêwendeke dîrokî de bi belgeyan ve tên nîqaşkirin. Bi vê armancê, ev nivîsar lê dixebite nîşan bide bê ka Feqî di efsane, metelok û serhatiyan de ji aliyê tebeqeyên cuda yên civakê ve çawa hatiye temsîlkirin û xeyalkirin. Di vê çarçoveyê de,
xêncî vekolîna efsane, serhatî û metelokên nivîskî yên derheq Feqî de, ji bo vê xebatê hin berhevkarî jî hatine kirin. Pirsa ku ev xebat li bersiva wê digere ev e: “Gelo ew çi ye bûye sebeb ku Feqî bibe fîgûrekî ewqas xurt yê bîra civakî ya kurdan?”