It is not accurate to accept economics as a science akin to physics, chemistry or mathematics whe... more It is not accurate to accept economics as a science akin to physics, chemistry or mathematics where definite results can be generated. Furthermore, it can be misleading to define it as a social science independent of ideologies that are shaped over current class conflicts or the ascribed set of values of the capitalist society or the set of social values which create alternatives for the capitalist system. The reality is that; the systemic reasons of the fundamental issues such as poverty and hunger which arise from the intense labour exploitation and the income and wealth inequality which has reached to colossal levels in the world, are being ignored. Moreover, realities such as global warming and climate destruction which are thrust upon nature by capitalist production and consumerism or determinations regarding the shaping of individual interests mainly by social relations are rejected reasoning that the contain value judgements therefore are ethical issues. This article therefore,will
Öz Türkiye ekonomisinin Covid-19 öncesinde başlayan krizi salgınla birlikte daha da derinleşti. Ö... more Öz Türkiye ekonomisinin Covid-19 öncesinde başlayan krizi salgınla birlikte daha da derinleşti. Öyle ki IMF gibi uluslararası kuruluşlar 2020 yılında ekonominin yüzde 5'e kadar küçülebileceğini öngörüyor. Ülkeden sermaye çıkışlarının artması bir yandan döviz kurunu yükseltirken, diğer yandan da finansal kriz riskini büyütüyor. Salgın sonrasında işsiz sayısının gerçek anlamda 15-16 milyona çıkması ve yoksulluğun artması bekleniyor. Bu yazıda Korona sonrası ekonomik daralma ile ilgili olarak gündeme getirilen iki politika tartışılmaktadır. İlk politika hükümetin kredi genişlemesi yoluyla ekonomiyi canlandırma politikasıdır. Diğeri ise iki akademisyenin yaptığı bir çalışmada yer almaktadır. "Emek gelir destekli kamu politikası" adı verilen bu öneri de asıl olarak ekonomiyi krizden çıkarmaya odaklanmış bir öneridir. Bu önerinin temel zayıflığı ise esas aldığı makro ekonomik genel denge modelidir.
Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde 'yeni rejim' yolculuğunu sürdürürken,... more Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde 'yeni rejim' yolculuğunu sürdürürken, bu yolculukta yalnız olmadığı anlaşılıyor. 2008 Büyük Resesyonunun ardından, özellikle de 2010 yılından bu yana, önce Orta Doğu ve Kuzey Afrika'nın bazı İslamcı rejimleri Arap Baharı yenilgisinin ardından hızla eskisinden daha fazla otoriterliğe yöneldiler. Aynı dönemde Avrupa'da uygulanmaya başlanan kemer sıkma politikaları, AB bünyesinde uygulanmaya başlanan "Mali Anlaşma" gibi anlaşmalar, 2018 yılında İtalya'da ikinci kez gündeme gelen teknokrat hükümetler, Troyka'nın ulusal bütçelere müdahale etmesi gibi olaylar aslında klasik burjuva demokrasilerinden mali oligarşilere doğru bir yönelimin yaşanmakta olduğunu gösterdi. Hatta mülteci sorununun tetiklemesiyle Macaristan gibi bazı ülkelerde ve popülist politikaların iflası ve artan yolsuzluk iddialarının ardından Latin Amerika'nın en büyük, dünyanın yedinci büyük ekonomisine sahip ülkesi olan Brezilya'da ırkçı, homofobik, aşırı sağcı Bolsalar başkanlığa seçildi. ABD'de Trump'ın seçilmesinin ardından yaşanan artan korumacılık, ticaret savaşları, artan küresel çaptaki eşitsizlikler, Brexit tartışmaları ve biriken devasa borç stoklarıyla birlikte dünya ekonomisinde 2017 yılında yaşanan toparlanma eğilimi tersine dönmeye başlarken yeni bir finansal kriz gündemde olabileceği konusundaki uluslararası örgütlerin uyarıları arttı.
Sonuç olarak, açıklanan program (işsizliği düşürmeyi bir kenara bırakın) enflasyonu düşürüp, ekon... more Sonuç olarak, açıklanan program (işsizliği düşürmeyi bir kenara bırakın) enflasyonu düşürüp, ekonomik büyümeyi sürdürülebilir bir düzeyde tutmaktan uzak olduğu gibi, kapıdaki finansal krizi görmediği için böyle bir krizi önlemeyi başaramayacak bir program. Bu program sorunları daha da derinleştirecektir.
Ülkede acilen bir demokratikleşme ve ekonomide demokratik bir planlama altında emek ve doğa dostu, verimli, etkin ve adaletli bir ekonomik ve sosyal kalkınma paradigmasına, buna uygun bir büyüme stratejisine ve bunu hayata geçirebilecek bir siyasal iradeye ve yönetime ihtiyaç var.
Ekonomik, politik, uluslararası ilişkiler gibi neredeyse tüm alanlarda koşullar iktidar açısından... more Ekonomik, politik, uluslararası ilişkiler gibi neredeyse tüm alanlarda koşullar iktidar açısından kötüye giderken, iktidar bloku 24 Haziran'da her iki seçimi de nasıl tekrar kazanabildi? Bu soru iki düzlemde yanıtlanmalı.
Muhalefet partilerinin kuracağı olası bir koalisyon hükümeti, ekonomideki bu büyük tahribatı yöne... more Muhalefet partilerinin kuracağı olası bir koalisyon hükümeti, ekonomideki bu büyük tahribatı yönetmeyi amaçlayan, IMF’li ya da IMF’siz bir programı hayata geçirirken, kemer sıkmayı sürdürüp, bazı kesimlerin kendilerinden beklediği “kestaneleri ateşten almak” görevini mi yerine getirecek, yoksa “siyaset tercih yapmaktır” ilkesinden hareketle, halka değil, devlete, büyük sermaye gruplarına, rantiyeye mi kemer sıktıracak bir program uygulayacak? Böylece faturayı bu krize neden olanlara ödetirken, toplumun büyük bir kesimine ve ekonomiye nefes almasını sağlayabilecek mi? Şu anda geniş kitlelerin merak ettikleri asıl konu bu.
Bu, öncelikle asanın (faiz) Devlet Tanrının mı yoksa Piyasa Tanrının mı elinde olmasına bağlı ola... more Bu, öncelikle asanın (faiz) Devlet Tanrının mı yoksa Piyasa Tanrının mı elinde olmasına bağlı olarak değişir. Asa Devlet Tanrının elindeyse, inşaat, emlak, konut sektöründeki taahhütleri ve dini söylemleri de dikkate alındığında faizin ciddi oranda yükseltilmesini beklemek zor. Piyasa Tanrının elindeyse faiz yükseltilebilir ama bu yeterli olmaz. Zira piyasalar siyasal iktidarın ekonomi yönetimine güvenlerini giderek yitiriyorlar. Artık bu kesimler açısından da gelecek iyice belirsizleşmiş durumda. Yani ciddi bir güven sorunu oluştu. Böyle olduğunda faiz gibi araçlar yetersiz kalıyor.
Kapitalizmin kanunu işliyor: Devlet kurtarıcı olarak devrede MUSTAFA DURMUŞ 5 Kasım 2017 Önceki y... more Kapitalizmin kanunu işliyor: Devlet kurtarıcı olarak devrede MUSTAFA DURMUŞ 5 Kasım 2017 Önceki yazımda (1) açıklanan yüksek ekonomik büyüme hızlarını ele almış ve bunların üç ana kaynağının olduğunu belirtmiştim: Alt yapı ve üst yapı biçimindeki büyük inşaat projeleri (bunlarla ilgili kamusal riskleri daha sonra yazacağım), Kredi Garanti Fonu'nun garantisi ile sağlanan 200 milyar lirayı aşkın kredi ve ihracat artışı. Bunlardan ilk ikisini kısaca değerlendirmiştim. Bugün, ihracat (2. çeyrekte yüzde 10,5 artış gösterdi) ile ilgili olarak, tartışmalarda göz ardı edilen bir gerçeği, cari açığı ve asıl olarak da bu açığın değişmekte olan finansman şeklini ve bunun bütçe ve kamu borçlanması üzerindeki olası sonuçlarını ele alacağım. Cari açık: Yapısal olarak dışa bağımlı bir ekonominin temel sorunu Türkiye ekonomisinin dışa bağımlılığının tipik göstergelerinden biri verdiği yüksek düzeydeki cari açık. 2009 yılındaki daralma dışında, cari açık son 15 yıldır GSYH'nin ortalama yüzde 5'i civarında seyrediyor. Dış açığın (kabaca ithalatın ihracattan fazla olması, turizm gelirleri gibi gelirlerin de bu açığı kapatmaya yetmemesi durumu) olarak tanımlanan cari açık Türkiye ekonomisinin büyümesinin ana kaynağı, motoru konumunda. Öyle ki veriler Türkiye ekonomisinin ancak bu açık arttıkça büyüyebildiğini ortaya koyuyor. Cari açığın finansman biçimi değişiyor, sıcak paranın belirleyiciliği artıyor 2016 yılından bu yana (özellikle de son 9 aydır) bu açığın kapatılma (finansman) biçiminde önemli değişiklikler gözlemleniyor. Yani artık sadece yüksek cari açığı nasıl sürdüreceğimiz değil, asıl olarak bu açığın fonlanma-finansman biçimindeki kötüleşme giderek endişe kaynağı oluyor. Kısaca cari açık veren ülkeler bu açıklarını normalde üç yolla yolla kapatıyorlar. Bunların ilk ikisi uzun vadeli, diğeri ise kısa vadeli döviz girişleri anlamına geliyor: Doğrudan yabancı sermaye yatırımları (DYSY), dış krediler ve " sıcak para " olarak da bilinen portföy yatırımları. Türkiye'de buna ilave olarak kayıt dışı döviz girişleri (net hata ve noksan) önemli bir fonlama biçimi oldu. Öyle ki geçen yıl bu açık 33 milyar dolardı ve bunun üçte biri kayıt dışı döviz girişiyle kapatılmış ve bunun Körfez parası olduğu ileri sürülmüştü. Türkiye'ye bu yılbaşından beri sıcak para biçiminde gelen yabancI sermaye girişlerinde rekor bir artış yaşanıyor Merkez Bankası verilerine göre, ilk 9 ayda cari açığın yüzde 70'i portföy
Hükümetin ekonomiye dönük yol haritası referandum sonrasında iyice netleşmeye başladı. Başbakan Y... more Hükümetin ekonomiye dönük yol haritası referandum sonrasında iyice netleşmeye başladı. Başbakan Yardımcısı N. Canikli'nin Perşembe günü Bloomberg'de yayımlanan açıklamalarına göre (1), teknik ayrıntıları tamamlanmış ve bir yasa değişikliği ile hayata geçirilmeyi bekleyen yeni bir program çerçevesinde ticari bankalara, verdikleri krediler üzerinden sınırsız bir biçimde menkul kıymetleştirme yapma olanağı verilecek. Yani ticari bankalar piyasalara, şirketlere, şahıslara verdikleri işletme, yatırım, ihtiyaç ya da uzun vadeli konut (mortgage) kredileri de dâhil olmak üzere tüm kredilerine dayanarak kıymetli kağıtlar çıkartabilecekler, bunları satabilecekler, nakde çevirebilecekler, böylece yeni likidite imkanına kavuşabilecekler. Bir başka anlatımla piyasalardaki batık kredileri de dâhil olmak üzere (ki turizm ve inşaat başta olmak üzere bazı sektörlerde önemli boyutlarda) dağıttıkları ve toplamda 1,83 trilyon lira (515 milyar dolar) tutarındaki kredilerini varlık olarak gösterip bunlar üzerinden çıkarttıkları kıymetli kâğıtları satabilecekler. Böylece belki de tahsil edemeyecekleri alacaklarını dahi hızlıca tahsil etmiş olurken, bu satışlar üzerinden de ayrıca hem kendilerine hem de finans sektöründeki diğer aracı kurumlara ilave para kazandıracaklar. Bu operasyona finans piyasası dilinde " menkul kıymetleştirme " (seküritizasyon) deniyor. T. Varlık Fonu Devrede Bankalar bu çaptaki menkul kıymet satışını kimlere yapabilirler? Alıcıların bir kısmını yabancı yatırımcılar oluşturabilirse de bu garanti olmayacağından daha sağlam bir alıcı gerekiyor. Bakan'ın açıklamasına göre bu kâğıtları T. Varlık Fonu alabilecek. Zaten Fon'un kuruluş kanununda finans piyasalarından bu tür alımlar yapabileceği yazılı. Böylece bir kez daha T. Varlık Fonu'nun temel bir işlevi daha netleşmiş oluyor: Sadece büyük çapta dış kredi ile yapılabilen mevcut onlarca milyar dolarlık alt yapı ve KÖO modeli ile yapılan şehir hastanesi yatırımlarını tamamlatmak ya da Çay Kur örneğinde olduğu gibi hisselerini rehin göstererek dışarıdan borçlanmak değil, bilançoları hızla bozulmakta olduğundan giderek bir krize sürüklenen ticari bankaları da fonlayarak kurtarmak. Sektöre ilişkin veriler bu söylediklerimizi doğrular nitelikte. Ticari bankaların faaliyet kârları esasta mevduat toplayıp bunu kredi olarak satmaktan oluşuyor.
Ardı ardına patlayan ve onlarca insanımızın ölümüne neden olan bombaların ve bir komşu ülke büyük... more Ardı ardına patlayan ve onlarca insanımızın ölümüne neden olan bombaların ve bir komşu ülke büyükelçisine yapılan bir suikastın ardından, büyük çaplı alt yapı yatırımlarının önceden planlanmış olduğu anlaşılan açılış programları, " terörün ülke için yapılacak hizmetleri durduramayacağı " açıklamalarıyla, sürdürülüyor. " Avrasya Tüneli Projesi " olarak da bilinen ve yaklaşık 285 milyon doları öz kaynak, 960 milyon doları dış kredi kullanılarak, toplam yaklaşık 1,3 milyar dolarlık bir yatırım ile gerçekleştirilecek bir alt yapı projesi olan 'İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi Projesi'nin dünkü açılışından söz ediyoruz. Hemen belirtelim bu proje 62. Davutoğlu Hükümeti'nin programında da yer aldığı gibi, 2020 yılına kadar yatırım bedeli 350 milyar doları bulacağı ileri sürülen yüzlerde alt yapı yatırımı projesinden sadece biri. Daha da somutlarsak, Dünya Bankası'na göre, sadece 2006-2016 dönemini kapsayan son 10 yıldır toplam 135 milyar dolarlık 48 alt yapı projesi yürütülüyor. Bunların içinde 52 milyar dolarlık yatırım tutarı ile 134 elektrik projesi ilk sırada yer alırken, bunu yaklaşık 42 milyar dolar ile 10 adet havalimanı, 24 milyar dolar ile 27 iletişim-elektronik (telekom), 15 milyar dolar ile 4 adet yol projesi, 3 milyar dolar ile 7 liman projesi, 400 milyon dolar ile 3 doğal gaz projesi takip ediyor (1). Aslında resmin tamamı çok daha büyük. Bu resme son dönem " kazan-kazan " olarak da topluma sunulan Kamu Özel Ortaklıkları (KÖO) çerçevesinde yapılacak olan 400'e yakın alt yapı ve üst yapı inşaat projesini de dâhil etmek gerekir. Milli gelirin yarısı tutarında alt yapı projeleri TÜİK'in çok tartışılan yeni hesaplama yöntemiyle yaklaşık 850 milyar dolarlık bir büyüklüğe erişen ekonomimizin neredeyse yarısına yakın ve bunun da çok önemli bir kısmı devletin teminatında olan, bu nedenle de potansiyel bir risk oluşturan bu denli büyük alt yapı yatırımı sadece " ülkenin alt yapıya olan ihtiyacı " ya da " ülkeye duyulan hizmet aşkı " ile açıklanabilir mi? Ayrıca özellikle de ekonomik kriz ortamlarında bu tür yatırımlar ne derece rasyoneldir? Ya da böyle projelerle ekonomik krizleri ötelemek ya da bu krizlerden çıkmak mümkün müdür? Küresel sermayenin yeni kârlı alanlara olan ertelenemez ihtiyacı Küresel bir finans kapital örgütü olan McKinsey'e göre (2), bugün küresel çapta ulaştırma, enerji, su ve iletişim (telekom) sistemlerine olmak üzere dünya çapında yılda 2,5 trilyon dolar civarında alt yapı yatırımı harcaması yapılıyor. Ancak mevcut küresel ekonomik durgunluktan çıkılabilmesi için dünya çapında 2016-2030 arasında yılda 3,3 trilyon dolarlık yeni alt yapı yapılması ve bunun % 60'ının da bizim gibi azgelişmiş ülkelerde yapılması gerekiyor. Bu çaptaki yatırımlar için kaynak var mı? Rapora göre fazlasıyla var. Tam olarak küresel yatırım fonlarında bu iş için harcanabilecek 120 trilyon dolarlık bir varlığın olduğu ileri sürülüyor. Ama bunun % 87'si Merkez ülkeler adı verilen ABD, AB ve Japonya gibi ülkelerde bulunuyor. İşte raporu hazırlayanlar bu noktada ağzından baklayı çıkartıyor. Kapitalist gelişimin eşitsiz bir biçimde Merkez ülkelere yığdığı para sermayenin yeni kârlı alanlara ihtiyacı var ve bunun
OECD raporuna dayanılarak Türkiye'nin yüksek gelirli ülkeler grubuna girdiği yönündeki açıklama... more OECD raporuna dayanılarak Türkiye'nin yüksek gelirli ülkeler grubuna girdiği yönündeki açıklamaya rağmen, sözü edilen rapor Türkiye'nin sadece büyümesini hızlı bir şekilde sürdürebilen 59 ülke arasında yer alabildiğini, diğer açıklamanın ise son derece tartışmalı bir sanaryo olduğunu ortaya koydu.
Son iki yıldır devlet bütçesi olağan koşullarda yapılmıyor. Geçen yıl yasalaşan 2016 Bütçesine 7 ... more Son iki yıldır devlet bütçesi olağan koşullarda yapılmıyor. Geçen yıl yasalaşan 2016 Bütçesine 7 Haziran – 1 Kasım aylarını kapsayan yenilenen seçim süreci damgasını vurmuş, bu nedenle de 3 aylık bir " Geçici Bütçe " hazırlanmıştı. 'Geçici Bütçe'lerle politik istikrarsızlıklar ya da politik krizler arasında genelde bir paralellik mevcut. Öyle ki tarihi politik çalkantılarla geçen Türkiye'de, günümüze gelinceye kadar toplam 17 adet geçici bütçe kanunu çıkartılmış (sadece 1965 – 2003 arasında 8 adet). Geçen yıl hazırlanan ise AKP Hükümetleri döneminde bir ilki ve bizce bugün yaşanılmakta olan politik krizin de ilk somut mali belgesini oluşturuyor. 2017 Bütçesi ise çok daha ağır politik, jeopolitik ve iktisadi kriz koşullarında hazırlandı ve yasalaştı. Darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL ile gelen yaygın tutuklamalar, KHK'larla kitlesel görevden almalar ve memuriyetten çıkarmalar, Suriye'de tırmanan ve artık ciddi anlamda bir parçası olduğumuz savaşın getirdiği ve içerde patlayan bombaların neden olduğu insan kayıpları ve gazeteci ve milletvekili tutuklamaları Meclis'in sağlıklı bir bütçe yapma konusundaki işlevini önemli ölçüde zayıflattığı gibi, bir kez daha halkın 'bütçe hakkı'nı kullanmasını da engelledi. Üstelik bu bütçenin hazırlandığı süreçte TÜİK milli geliri hesaplama yöntemlerini değiştirdi ve yeni seriye dayanan farklı veriler sundu. Yeni veriler, bir yandan kaçınılmaz olarak önceki yıllarda sunulan verilerin yanlış olduğu sonucunu doğurup, bu veriler baz alınarak hazırlanan bütçelerin gerçekçiliğini iyice tartışılır hale getirirken, diğer yandan 2017 bütçesinin gerçekçiliğinin de önümüzdeki yıllarda sorgulanacağını gösteriyor. Artan bütçe açığı 2016 yılı bütçe tartışmalarına damgasını vurdu! Maliye Bakanı Naci Ağbal, 2017 Merkezi Yönetim Bütçesi Kanun Tasarısını Meclis'te sunarken yaptığı konuşmasında, 2016 yılında 570 milyar lira olarak öngörülen harcamaların yılsonunda 581 milyar lira ve 540 milyar lira olarak öngörülen gelirlerinin 546,5 milyar lira olarak gerçekleşmesinin beklendiğini açıkladı. Böylece bu yıl bütçe açığı, resmi olarak, daha önce öngörülen 29,7 milyar liradan 34,6 milyar liraya çıkacak, yani yaklaşık 5 milyar liralık bir sapma ile açık yüzde-1,6'ya yükselecek. Ancak Orta Vadeli Program (2017-2019) ile bu yıl yüzde-1,6 ve gelecek yıl yüzde-1,9 olacağı belirtilen bu açık AB tarafından kullanılan 'Program Tanımlı Bütçe Açığı' olarak hesaplandığında, bu yıl resmi bütçe açığı iki katına çıkarak yüzde-3,3'e yükseliyor. Yani " özelleştirme gelirleri, Merkez Bankası ve kamu bankalarının kârları ve elde edilen faiz gelirleri " gelir kalemlerine dâhil edilmediğinde (örneğin sadece vergiler ve harçlar dikkate alındığında) düzenli gelirler azaldığından, bütçe açığı iki katına çıkıyor. Bu durumun yıllardır bütçe disiplini ile övünen AKP Hükümetleri açısından sevindirici bir durum olmadığı açık. 2017 yılı bütçe açığının daha da arttığı bir yıl olacak! Bunun kabaca üç temel nedeni var: (i) Dışarıda ve içerde giderek derinleşen savaş harcamaları ve bunun neden olduğu ilave finansman ihtiyacı (ii) OHAL uygulamaları ve Başkanlık oylamasının neden olacağı harcama artışları (iii) giderek derinleşen ekonomik kriz. Bu üç faktör kuşkusuz birbirinden bağımsız değil, tam tersine birbirini karşılıklı olarak etkileyerek bütçe açığının daha da büyük olmasına neden oluyor.
On the night of the 15 July, when the first set of information was relayed regarding the military... more On the night of the 15 July, when the first set of information was relayed regarding the military mobilization in Istanbul and Ankara the first thing that came to my mind was that, with the impact of the Nice massacre, the military was holding certain points in order to avert a possible ISIS terror attack. Yet, as a person who experienced the 12 September 1980 coup, I knew that coups were made in the wee hours of the morning during wool gathering (not after peak hour and limited to two cities) However, the skirmishes in Ankara that happened right within our earshot, the noise of guns, the constant sound of airborne Skorsky helicopters and fighter planes and the bombs dropped over the National Assembly and of course the official and unofficial statements revealed that this was a coup attempt. As frightening was the curfew, the crowding of all the streets with soldiers, tanks and the rounding up and detainment of people from certain sieged neighborhoods onwards from the morning of 12 September 1980, the low-approach of fighter planes and the bombs they dropped and the fire opened from the tanks which went on for hours on 15-16 July was as frightening too. Once more, I internalized what people, children and women felt in some of the Kurdish cities in Turkey like Cizre, Şırnak, Nusaybin, Sur or Syria confined at their homes, shelters and felt the need to confront myself. The feeling I had due to the terrifying bombing of the National Assembly, opening fire on civilians regardless of the dispersing justification was the same when surrendered private soldiers were beaten, and tried to be thrown of the bridge and one of them having his throat cut and I hated both situations thus once more felt utterly concerned about the future of our people and children.
“Merkez bankası bağımsızlığı” sanki bir gerçeklikmiş ya da gereklilikmiş gibi tartışılmaktadır. T... more “Merkez bankası bağımsızlığı” sanki bir gerçeklikmiş ya da gereklilikmiş gibi tartışılmaktadır. Türkiye’de ise bu konu faiz oranlarının yüksekliği tartışmasıyla gündeme geldi. Bu makalede bu konu, para ve kredi mekanizmaları ile ilişkisi anlamında, sırasıyla ana akım iktisat ve eleştirel-radikal iktisadi bakış çerçevesinde ele alınmaktadır. Ana akım açısından merkez bankasının bağımsız olması; bu kurumun piyasadaki para arzının, kaydi paranın oluşumunun, faiz oranlarının ve döviz kurlarının belirleyicisi olması ve enflasyon ve kamu borç stoku üzerindeki etkilerinin büyüklüğü açılarından son derece önemlidir. Eleştirel akıma göre ise bir ülkede uygulanan para politikaları, faiz oranlarının belirlenmesi ve bu konudaki merkez bankasının rolü, teknik bir tartışmadan ziyade, toplumsal sınıflar arasındaki mücadele ile ilgili olarak ele alınmalıdır. Pratikte ise merkez bankaları ve faiz mekanizması ne devletten ne de finansal piyasalardan bağımsızdır. Doğru olan bu kurumun doğrudan devletçe belirlenmesine olduğu kadar, uluslararası finans piyasalarına bağımlı hale getirilerek, toplumun çıkarlarına sırtını çevirmesine de karşı çıkmaktır.
KÜRESEL EKONOMİ-Kriz, Eşitsizlikler ve Otoriterleşme, 2018
ÖZET
Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde ‘yeni rejim’ yolculuğunu sürdürü... more ÖZET Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde ‘yeni rejim’ yolculuğunu sürdürürken, bu yolculukta yalnız olmadığı anlaşılıyor. 2008 Büyük Resesyonunun ardından, özellikle de 2010 yılından bu yana, önce Orta Doğu ve Kuzey Afrika’nın bazı İslamcı rejimleri Arap Baharı yenilgisinin ardından hızla eskisinden daha fazla otoriterliğe yöneldiler. Aynı dönemde Avrupa’da uygulanmaya başlanan kemer sıkma politikaları, AB bünyesinde uygulanmaya başlanan “Mali Anlaşma” gibi anlaşmalar, 2018 yılında İtalya’da ikinci kez gündeme gelen teknokrat hükümetler, Troyka’nın ulusal bütçelere müdahale etmesi gibi olaylar aslında klasik burjuva demokrasilerinden mali oligarşilere doğru bir yönelimin yaşanmakta olduğunu gösterdi. Hatta mülteci sorununun tetiklemesiyle Macaristan gibi bazı ülkelerde ve popülist politikaların iflası ve artan yolsuzluk iddialarının ardından Latin Amerika’nın en büyük, dünyanın yedinci büyük ekonomisine sahip ülkesi olan Brezilya’da ırkçı, homofobik, aşırı sağcı Bolsalar başkanlığa seçildi. ABD’de Trump’ın seçilmesinin ardından yaşanan artan korumacılık, ticaret savaşları, artan küresel çaptaki eşitsizlikler, Brexit tartışmaları ve biriken devasa borç stoklarıyla birlikte dünya ekonomisinde 2017 yılında yaşanan toparlanma eğilimi tersine dönmeye başlarken yeni bir finansal kriz gündemde olabileceği konusundaki uluslararası örgütlerin uyarıları arttı.
It is not accurate to accept economics as a science akin to physics, chemistry or mathematics whe... more It is not accurate to accept economics as a science akin to physics, chemistry or mathematics where definite results can be generated. Furthermore, it can be misleading to define it as a social science independent of ideologies that are shaped over current class conflicts or the ascribed set of values of the capitalist society or the set of social values which create alternatives for the capitalist system. The reality is that; the systemic reasons of the fundamental issues such as poverty and hunger which arise from the intense labour exploitation and the income and wealth inequality which has reached to colossal levels in the world, are being ignored. Moreover, realities such as global warming and climate destruction which are thrust upon nature by capitalist production and consumerism or determinations regarding the shaping of individual interests mainly by social relations are rejected reasoning that the contain value judgements therefore are ethical issues. This article therefore,will
Öz Türkiye ekonomisinin Covid-19 öncesinde başlayan krizi salgınla birlikte daha da derinleşti. Ö... more Öz Türkiye ekonomisinin Covid-19 öncesinde başlayan krizi salgınla birlikte daha da derinleşti. Öyle ki IMF gibi uluslararası kuruluşlar 2020 yılında ekonominin yüzde 5'e kadar küçülebileceğini öngörüyor. Ülkeden sermaye çıkışlarının artması bir yandan döviz kurunu yükseltirken, diğer yandan da finansal kriz riskini büyütüyor. Salgın sonrasında işsiz sayısının gerçek anlamda 15-16 milyona çıkması ve yoksulluğun artması bekleniyor. Bu yazıda Korona sonrası ekonomik daralma ile ilgili olarak gündeme getirilen iki politika tartışılmaktadır. İlk politika hükümetin kredi genişlemesi yoluyla ekonomiyi canlandırma politikasıdır. Diğeri ise iki akademisyenin yaptığı bir çalışmada yer almaktadır. "Emek gelir destekli kamu politikası" adı verilen bu öneri de asıl olarak ekonomiyi krizden çıkarmaya odaklanmış bir öneridir. Bu önerinin temel zayıflığı ise esas aldığı makro ekonomik genel denge modelidir.
Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde 'yeni rejim' yolculuğunu sürdürürken,... more Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde 'yeni rejim' yolculuğunu sürdürürken, bu yolculukta yalnız olmadığı anlaşılıyor. 2008 Büyük Resesyonunun ardından, özellikle de 2010 yılından bu yana, önce Orta Doğu ve Kuzey Afrika'nın bazı İslamcı rejimleri Arap Baharı yenilgisinin ardından hızla eskisinden daha fazla otoriterliğe yöneldiler. Aynı dönemde Avrupa'da uygulanmaya başlanan kemer sıkma politikaları, AB bünyesinde uygulanmaya başlanan "Mali Anlaşma" gibi anlaşmalar, 2018 yılında İtalya'da ikinci kez gündeme gelen teknokrat hükümetler, Troyka'nın ulusal bütçelere müdahale etmesi gibi olaylar aslında klasik burjuva demokrasilerinden mali oligarşilere doğru bir yönelimin yaşanmakta olduğunu gösterdi. Hatta mülteci sorununun tetiklemesiyle Macaristan gibi bazı ülkelerde ve popülist politikaların iflası ve artan yolsuzluk iddialarının ardından Latin Amerika'nın en büyük, dünyanın yedinci büyük ekonomisine sahip ülkesi olan Brezilya'da ırkçı, homofobik, aşırı sağcı Bolsalar başkanlığa seçildi. ABD'de Trump'ın seçilmesinin ardından yaşanan artan korumacılık, ticaret savaşları, artan küresel çaptaki eşitsizlikler, Brexit tartışmaları ve biriken devasa borç stoklarıyla birlikte dünya ekonomisinde 2017 yılında yaşanan toparlanma eğilimi tersine dönmeye başlarken yeni bir finansal kriz gündemde olabileceği konusundaki uluslararası örgütlerin uyarıları arttı.
Sonuç olarak, açıklanan program (işsizliği düşürmeyi bir kenara bırakın) enflasyonu düşürüp, ekon... more Sonuç olarak, açıklanan program (işsizliği düşürmeyi bir kenara bırakın) enflasyonu düşürüp, ekonomik büyümeyi sürdürülebilir bir düzeyde tutmaktan uzak olduğu gibi, kapıdaki finansal krizi görmediği için böyle bir krizi önlemeyi başaramayacak bir program. Bu program sorunları daha da derinleştirecektir.
Ülkede acilen bir demokratikleşme ve ekonomide demokratik bir planlama altında emek ve doğa dostu, verimli, etkin ve adaletli bir ekonomik ve sosyal kalkınma paradigmasına, buna uygun bir büyüme stratejisine ve bunu hayata geçirebilecek bir siyasal iradeye ve yönetime ihtiyaç var.
Ekonomik, politik, uluslararası ilişkiler gibi neredeyse tüm alanlarda koşullar iktidar açısından... more Ekonomik, politik, uluslararası ilişkiler gibi neredeyse tüm alanlarda koşullar iktidar açısından kötüye giderken, iktidar bloku 24 Haziran'da her iki seçimi de nasıl tekrar kazanabildi? Bu soru iki düzlemde yanıtlanmalı.
Muhalefet partilerinin kuracağı olası bir koalisyon hükümeti, ekonomideki bu büyük tahribatı yöne... more Muhalefet partilerinin kuracağı olası bir koalisyon hükümeti, ekonomideki bu büyük tahribatı yönetmeyi amaçlayan, IMF’li ya da IMF’siz bir programı hayata geçirirken, kemer sıkmayı sürdürüp, bazı kesimlerin kendilerinden beklediği “kestaneleri ateşten almak” görevini mi yerine getirecek, yoksa “siyaset tercih yapmaktır” ilkesinden hareketle, halka değil, devlete, büyük sermaye gruplarına, rantiyeye mi kemer sıktıracak bir program uygulayacak? Böylece faturayı bu krize neden olanlara ödetirken, toplumun büyük bir kesimine ve ekonomiye nefes almasını sağlayabilecek mi? Şu anda geniş kitlelerin merak ettikleri asıl konu bu.
Bu, öncelikle asanın (faiz) Devlet Tanrının mı yoksa Piyasa Tanrının mı elinde olmasına bağlı ola... more Bu, öncelikle asanın (faiz) Devlet Tanrının mı yoksa Piyasa Tanrının mı elinde olmasına bağlı olarak değişir. Asa Devlet Tanrının elindeyse, inşaat, emlak, konut sektöründeki taahhütleri ve dini söylemleri de dikkate alındığında faizin ciddi oranda yükseltilmesini beklemek zor. Piyasa Tanrının elindeyse faiz yükseltilebilir ama bu yeterli olmaz. Zira piyasalar siyasal iktidarın ekonomi yönetimine güvenlerini giderek yitiriyorlar. Artık bu kesimler açısından da gelecek iyice belirsizleşmiş durumda. Yani ciddi bir güven sorunu oluştu. Böyle olduğunda faiz gibi araçlar yetersiz kalıyor.
Kapitalizmin kanunu işliyor: Devlet kurtarıcı olarak devrede MUSTAFA DURMUŞ 5 Kasım 2017 Önceki y... more Kapitalizmin kanunu işliyor: Devlet kurtarıcı olarak devrede MUSTAFA DURMUŞ 5 Kasım 2017 Önceki yazımda (1) açıklanan yüksek ekonomik büyüme hızlarını ele almış ve bunların üç ana kaynağının olduğunu belirtmiştim: Alt yapı ve üst yapı biçimindeki büyük inşaat projeleri (bunlarla ilgili kamusal riskleri daha sonra yazacağım), Kredi Garanti Fonu'nun garantisi ile sağlanan 200 milyar lirayı aşkın kredi ve ihracat artışı. Bunlardan ilk ikisini kısaca değerlendirmiştim. Bugün, ihracat (2. çeyrekte yüzde 10,5 artış gösterdi) ile ilgili olarak, tartışmalarda göz ardı edilen bir gerçeği, cari açığı ve asıl olarak da bu açığın değişmekte olan finansman şeklini ve bunun bütçe ve kamu borçlanması üzerindeki olası sonuçlarını ele alacağım. Cari açık: Yapısal olarak dışa bağımlı bir ekonominin temel sorunu Türkiye ekonomisinin dışa bağımlılığının tipik göstergelerinden biri verdiği yüksek düzeydeki cari açık. 2009 yılındaki daralma dışında, cari açık son 15 yıldır GSYH'nin ortalama yüzde 5'i civarında seyrediyor. Dış açığın (kabaca ithalatın ihracattan fazla olması, turizm gelirleri gibi gelirlerin de bu açığı kapatmaya yetmemesi durumu) olarak tanımlanan cari açık Türkiye ekonomisinin büyümesinin ana kaynağı, motoru konumunda. Öyle ki veriler Türkiye ekonomisinin ancak bu açık arttıkça büyüyebildiğini ortaya koyuyor. Cari açığın finansman biçimi değişiyor, sıcak paranın belirleyiciliği artıyor 2016 yılından bu yana (özellikle de son 9 aydır) bu açığın kapatılma (finansman) biçiminde önemli değişiklikler gözlemleniyor. Yani artık sadece yüksek cari açığı nasıl sürdüreceğimiz değil, asıl olarak bu açığın fonlanma-finansman biçimindeki kötüleşme giderek endişe kaynağı oluyor. Kısaca cari açık veren ülkeler bu açıklarını normalde üç yolla yolla kapatıyorlar. Bunların ilk ikisi uzun vadeli, diğeri ise kısa vadeli döviz girişleri anlamına geliyor: Doğrudan yabancı sermaye yatırımları (DYSY), dış krediler ve " sıcak para " olarak da bilinen portföy yatırımları. Türkiye'de buna ilave olarak kayıt dışı döviz girişleri (net hata ve noksan) önemli bir fonlama biçimi oldu. Öyle ki geçen yıl bu açık 33 milyar dolardı ve bunun üçte biri kayıt dışı döviz girişiyle kapatılmış ve bunun Körfez parası olduğu ileri sürülmüştü. Türkiye'ye bu yılbaşından beri sıcak para biçiminde gelen yabancI sermaye girişlerinde rekor bir artış yaşanıyor Merkez Bankası verilerine göre, ilk 9 ayda cari açığın yüzde 70'i portföy
Hükümetin ekonomiye dönük yol haritası referandum sonrasında iyice netleşmeye başladı. Başbakan Y... more Hükümetin ekonomiye dönük yol haritası referandum sonrasında iyice netleşmeye başladı. Başbakan Yardımcısı N. Canikli'nin Perşembe günü Bloomberg'de yayımlanan açıklamalarına göre (1), teknik ayrıntıları tamamlanmış ve bir yasa değişikliği ile hayata geçirilmeyi bekleyen yeni bir program çerçevesinde ticari bankalara, verdikleri krediler üzerinden sınırsız bir biçimde menkul kıymetleştirme yapma olanağı verilecek. Yani ticari bankalar piyasalara, şirketlere, şahıslara verdikleri işletme, yatırım, ihtiyaç ya da uzun vadeli konut (mortgage) kredileri de dâhil olmak üzere tüm kredilerine dayanarak kıymetli kağıtlar çıkartabilecekler, bunları satabilecekler, nakde çevirebilecekler, böylece yeni likidite imkanına kavuşabilecekler. Bir başka anlatımla piyasalardaki batık kredileri de dâhil olmak üzere (ki turizm ve inşaat başta olmak üzere bazı sektörlerde önemli boyutlarda) dağıttıkları ve toplamda 1,83 trilyon lira (515 milyar dolar) tutarındaki kredilerini varlık olarak gösterip bunlar üzerinden çıkarttıkları kıymetli kâğıtları satabilecekler. Böylece belki de tahsil edemeyecekleri alacaklarını dahi hızlıca tahsil etmiş olurken, bu satışlar üzerinden de ayrıca hem kendilerine hem de finans sektöründeki diğer aracı kurumlara ilave para kazandıracaklar. Bu operasyona finans piyasası dilinde " menkul kıymetleştirme " (seküritizasyon) deniyor. T. Varlık Fonu Devrede Bankalar bu çaptaki menkul kıymet satışını kimlere yapabilirler? Alıcıların bir kısmını yabancı yatırımcılar oluşturabilirse de bu garanti olmayacağından daha sağlam bir alıcı gerekiyor. Bakan'ın açıklamasına göre bu kâğıtları T. Varlık Fonu alabilecek. Zaten Fon'un kuruluş kanununda finans piyasalarından bu tür alımlar yapabileceği yazılı. Böylece bir kez daha T. Varlık Fonu'nun temel bir işlevi daha netleşmiş oluyor: Sadece büyük çapta dış kredi ile yapılabilen mevcut onlarca milyar dolarlık alt yapı ve KÖO modeli ile yapılan şehir hastanesi yatırımlarını tamamlatmak ya da Çay Kur örneğinde olduğu gibi hisselerini rehin göstererek dışarıdan borçlanmak değil, bilançoları hızla bozulmakta olduğundan giderek bir krize sürüklenen ticari bankaları da fonlayarak kurtarmak. Sektöre ilişkin veriler bu söylediklerimizi doğrular nitelikte. Ticari bankaların faaliyet kârları esasta mevduat toplayıp bunu kredi olarak satmaktan oluşuyor.
Ardı ardına patlayan ve onlarca insanımızın ölümüne neden olan bombaların ve bir komşu ülke büyük... more Ardı ardına patlayan ve onlarca insanımızın ölümüne neden olan bombaların ve bir komşu ülke büyükelçisine yapılan bir suikastın ardından, büyük çaplı alt yapı yatırımlarının önceden planlanmış olduğu anlaşılan açılış programları, " terörün ülke için yapılacak hizmetleri durduramayacağı " açıklamalarıyla, sürdürülüyor. " Avrasya Tüneli Projesi " olarak da bilinen ve yaklaşık 285 milyon doları öz kaynak, 960 milyon doları dış kredi kullanılarak, toplam yaklaşık 1,3 milyar dolarlık bir yatırım ile gerçekleştirilecek bir alt yapı projesi olan 'İstanbul Boğazı Karayolu Tüp Geçişi Projesi'nin dünkü açılışından söz ediyoruz. Hemen belirtelim bu proje 62. Davutoğlu Hükümeti'nin programında da yer aldığı gibi, 2020 yılına kadar yatırım bedeli 350 milyar doları bulacağı ileri sürülen yüzlerde alt yapı yatırımı projesinden sadece biri. Daha da somutlarsak, Dünya Bankası'na göre, sadece 2006-2016 dönemini kapsayan son 10 yıldır toplam 135 milyar dolarlık 48 alt yapı projesi yürütülüyor. Bunların içinde 52 milyar dolarlık yatırım tutarı ile 134 elektrik projesi ilk sırada yer alırken, bunu yaklaşık 42 milyar dolar ile 10 adet havalimanı, 24 milyar dolar ile 27 iletişim-elektronik (telekom), 15 milyar dolar ile 4 adet yol projesi, 3 milyar dolar ile 7 liman projesi, 400 milyon dolar ile 3 doğal gaz projesi takip ediyor (1). Aslında resmin tamamı çok daha büyük. Bu resme son dönem " kazan-kazan " olarak da topluma sunulan Kamu Özel Ortaklıkları (KÖO) çerçevesinde yapılacak olan 400'e yakın alt yapı ve üst yapı inşaat projesini de dâhil etmek gerekir. Milli gelirin yarısı tutarında alt yapı projeleri TÜİK'in çok tartışılan yeni hesaplama yöntemiyle yaklaşık 850 milyar dolarlık bir büyüklüğe erişen ekonomimizin neredeyse yarısına yakın ve bunun da çok önemli bir kısmı devletin teminatında olan, bu nedenle de potansiyel bir risk oluşturan bu denli büyük alt yapı yatırımı sadece " ülkenin alt yapıya olan ihtiyacı " ya da " ülkeye duyulan hizmet aşkı " ile açıklanabilir mi? Ayrıca özellikle de ekonomik kriz ortamlarında bu tür yatırımlar ne derece rasyoneldir? Ya da böyle projelerle ekonomik krizleri ötelemek ya da bu krizlerden çıkmak mümkün müdür? Küresel sermayenin yeni kârlı alanlara olan ertelenemez ihtiyacı Küresel bir finans kapital örgütü olan McKinsey'e göre (2), bugün küresel çapta ulaştırma, enerji, su ve iletişim (telekom) sistemlerine olmak üzere dünya çapında yılda 2,5 trilyon dolar civarında alt yapı yatırımı harcaması yapılıyor. Ancak mevcut küresel ekonomik durgunluktan çıkılabilmesi için dünya çapında 2016-2030 arasında yılda 3,3 trilyon dolarlık yeni alt yapı yapılması ve bunun % 60'ının da bizim gibi azgelişmiş ülkelerde yapılması gerekiyor. Bu çaptaki yatırımlar için kaynak var mı? Rapora göre fazlasıyla var. Tam olarak küresel yatırım fonlarında bu iş için harcanabilecek 120 trilyon dolarlık bir varlığın olduğu ileri sürülüyor. Ama bunun % 87'si Merkez ülkeler adı verilen ABD, AB ve Japonya gibi ülkelerde bulunuyor. İşte raporu hazırlayanlar bu noktada ağzından baklayı çıkartıyor. Kapitalist gelişimin eşitsiz bir biçimde Merkez ülkelere yığdığı para sermayenin yeni kârlı alanlara ihtiyacı var ve bunun
OECD raporuna dayanılarak Türkiye'nin yüksek gelirli ülkeler grubuna girdiği yönündeki açıklama... more OECD raporuna dayanılarak Türkiye'nin yüksek gelirli ülkeler grubuna girdiği yönündeki açıklamaya rağmen, sözü edilen rapor Türkiye'nin sadece büyümesini hızlı bir şekilde sürdürebilen 59 ülke arasında yer alabildiğini, diğer açıklamanın ise son derece tartışmalı bir sanaryo olduğunu ortaya koydu.
Son iki yıldır devlet bütçesi olağan koşullarda yapılmıyor. Geçen yıl yasalaşan 2016 Bütçesine 7 ... more Son iki yıldır devlet bütçesi olağan koşullarda yapılmıyor. Geçen yıl yasalaşan 2016 Bütçesine 7 Haziran – 1 Kasım aylarını kapsayan yenilenen seçim süreci damgasını vurmuş, bu nedenle de 3 aylık bir " Geçici Bütçe " hazırlanmıştı. 'Geçici Bütçe'lerle politik istikrarsızlıklar ya da politik krizler arasında genelde bir paralellik mevcut. Öyle ki tarihi politik çalkantılarla geçen Türkiye'de, günümüze gelinceye kadar toplam 17 adet geçici bütçe kanunu çıkartılmış (sadece 1965 – 2003 arasında 8 adet). Geçen yıl hazırlanan ise AKP Hükümetleri döneminde bir ilki ve bizce bugün yaşanılmakta olan politik krizin de ilk somut mali belgesini oluşturuyor. 2017 Bütçesi ise çok daha ağır politik, jeopolitik ve iktisadi kriz koşullarında hazırlandı ve yasalaştı. Darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL ile gelen yaygın tutuklamalar, KHK'larla kitlesel görevden almalar ve memuriyetten çıkarmalar, Suriye'de tırmanan ve artık ciddi anlamda bir parçası olduğumuz savaşın getirdiği ve içerde patlayan bombaların neden olduğu insan kayıpları ve gazeteci ve milletvekili tutuklamaları Meclis'in sağlıklı bir bütçe yapma konusundaki işlevini önemli ölçüde zayıflattığı gibi, bir kez daha halkın 'bütçe hakkı'nı kullanmasını da engelledi. Üstelik bu bütçenin hazırlandığı süreçte TÜİK milli geliri hesaplama yöntemlerini değiştirdi ve yeni seriye dayanan farklı veriler sundu. Yeni veriler, bir yandan kaçınılmaz olarak önceki yıllarda sunulan verilerin yanlış olduğu sonucunu doğurup, bu veriler baz alınarak hazırlanan bütçelerin gerçekçiliğini iyice tartışılır hale getirirken, diğer yandan 2017 bütçesinin gerçekçiliğinin de önümüzdeki yıllarda sorgulanacağını gösteriyor. Artan bütçe açığı 2016 yılı bütçe tartışmalarına damgasını vurdu! Maliye Bakanı Naci Ağbal, 2017 Merkezi Yönetim Bütçesi Kanun Tasarısını Meclis'te sunarken yaptığı konuşmasında, 2016 yılında 570 milyar lira olarak öngörülen harcamaların yılsonunda 581 milyar lira ve 540 milyar lira olarak öngörülen gelirlerinin 546,5 milyar lira olarak gerçekleşmesinin beklendiğini açıkladı. Böylece bu yıl bütçe açığı, resmi olarak, daha önce öngörülen 29,7 milyar liradan 34,6 milyar liraya çıkacak, yani yaklaşık 5 milyar liralık bir sapma ile açık yüzde-1,6'ya yükselecek. Ancak Orta Vadeli Program (2017-2019) ile bu yıl yüzde-1,6 ve gelecek yıl yüzde-1,9 olacağı belirtilen bu açık AB tarafından kullanılan 'Program Tanımlı Bütçe Açığı' olarak hesaplandığında, bu yıl resmi bütçe açığı iki katına çıkarak yüzde-3,3'e yükseliyor. Yani " özelleştirme gelirleri, Merkez Bankası ve kamu bankalarının kârları ve elde edilen faiz gelirleri " gelir kalemlerine dâhil edilmediğinde (örneğin sadece vergiler ve harçlar dikkate alındığında) düzenli gelirler azaldığından, bütçe açığı iki katına çıkıyor. Bu durumun yıllardır bütçe disiplini ile övünen AKP Hükümetleri açısından sevindirici bir durum olmadığı açık. 2017 yılı bütçe açığının daha da arttığı bir yıl olacak! Bunun kabaca üç temel nedeni var: (i) Dışarıda ve içerde giderek derinleşen savaş harcamaları ve bunun neden olduğu ilave finansman ihtiyacı (ii) OHAL uygulamaları ve Başkanlık oylamasının neden olacağı harcama artışları (iii) giderek derinleşen ekonomik kriz. Bu üç faktör kuşkusuz birbirinden bağımsız değil, tam tersine birbirini karşılıklı olarak etkileyerek bütçe açığının daha da büyük olmasına neden oluyor.
On the night of the 15 July, when the first set of information was relayed regarding the military... more On the night of the 15 July, when the first set of information was relayed regarding the military mobilization in Istanbul and Ankara the first thing that came to my mind was that, with the impact of the Nice massacre, the military was holding certain points in order to avert a possible ISIS terror attack. Yet, as a person who experienced the 12 September 1980 coup, I knew that coups were made in the wee hours of the morning during wool gathering (not after peak hour and limited to two cities) However, the skirmishes in Ankara that happened right within our earshot, the noise of guns, the constant sound of airborne Skorsky helicopters and fighter planes and the bombs dropped over the National Assembly and of course the official and unofficial statements revealed that this was a coup attempt. As frightening was the curfew, the crowding of all the streets with soldiers, tanks and the rounding up and detainment of people from certain sieged neighborhoods onwards from the morning of 12 September 1980, the low-approach of fighter planes and the bombs they dropped and the fire opened from the tanks which went on for hours on 15-16 July was as frightening too. Once more, I internalized what people, children and women felt in some of the Kurdish cities in Turkey like Cizre, Şırnak, Nusaybin, Sur or Syria confined at their homes, shelters and felt the need to confront myself. The feeling I had due to the terrifying bombing of the National Assembly, opening fire on civilians regardless of the dispersing justification was the same when surrendered private soldiers were beaten, and tried to be thrown of the bridge and one of them having his throat cut and I hated both situations thus once more felt utterly concerned about the future of our people and children.
“Merkez bankası bağımsızlığı” sanki bir gerçeklikmiş ya da gereklilikmiş gibi tartışılmaktadır. T... more “Merkez bankası bağımsızlığı” sanki bir gerçeklikmiş ya da gereklilikmiş gibi tartışılmaktadır. Türkiye’de ise bu konu faiz oranlarının yüksekliği tartışmasıyla gündeme geldi. Bu makalede bu konu, para ve kredi mekanizmaları ile ilişkisi anlamında, sırasıyla ana akım iktisat ve eleştirel-radikal iktisadi bakış çerçevesinde ele alınmaktadır. Ana akım açısından merkez bankasının bağımsız olması; bu kurumun piyasadaki para arzının, kaydi paranın oluşumunun, faiz oranlarının ve döviz kurlarının belirleyicisi olması ve enflasyon ve kamu borç stoku üzerindeki etkilerinin büyüklüğü açılarından son derece önemlidir. Eleştirel akıma göre ise bir ülkede uygulanan para politikaları, faiz oranlarının belirlenmesi ve bu konudaki merkez bankasının rolü, teknik bir tartışmadan ziyade, toplumsal sınıflar arasındaki mücadele ile ilgili olarak ele alınmalıdır. Pratikte ise merkez bankaları ve faiz mekanizması ne devletten ne de finansal piyasalardan bağımsızdır. Doğru olan bu kurumun doğrudan devletçe belirlenmesine olduğu kadar, uluslararası finans piyasalarına bağımlı hale getirilerek, toplumun çıkarlarına sırtını çevirmesine de karşı çıkmaktır.
KÜRESEL EKONOMİ-Kriz, Eşitsizlikler ve Otoriterleşme, 2018
ÖZET
Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde ‘yeni rejim’ yolculuğunu sürdürü... more ÖZET Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde ‘yeni rejim’ yolculuğunu sürdürürken, bu yolculukta yalnız olmadığı anlaşılıyor. 2008 Büyük Resesyonunun ardından, özellikle de 2010 yılından bu yana, önce Orta Doğu ve Kuzey Afrika’nın bazı İslamcı rejimleri Arap Baharı yenilgisinin ardından hızla eskisinden daha fazla otoriterliğe yöneldiler. Aynı dönemde Avrupa’da uygulanmaya başlanan kemer sıkma politikaları, AB bünyesinde uygulanmaya başlanan “Mali Anlaşma” gibi anlaşmalar, 2018 yılında İtalya’da ikinci kez gündeme gelen teknokrat hükümetler, Troyka’nın ulusal bütçelere müdahale etmesi gibi olaylar aslında klasik burjuva demokrasilerinden mali oligarşilere doğru bir yönelimin yaşanmakta olduğunu gösterdi. Hatta mülteci sorununun tetiklemesiyle Macaristan gibi bazı ülkelerde ve popülist politikaların iflası ve artan yolsuzluk iddialarının ardından Latin Amerika’nın en büyük, dünyanın yedinci büyük ekonomisine sahip ülkesi olan Brezilya’da ırkçı, homofobik, aşırı sağcı Bolsalar başkanlığa seçildi. ABD’de Trump’ın seçilmesinin ardından yaşanan artan korumacılık, ticaret savaşları, artan küresel çaptaki eşitsizlikler, Brexit tartışmaları ve biriken devasa borç stoklarıyla birlikte dünya ekonomisinde 2017 yılında yaşanan toparlanma eğilimi tersine dönmeye başlarken yeni bir finansal kriz gündemde olabileceği konusundaki uluslararası örgütlerin uyarıları arttı.
Türkiye ekonomisi son 13 yıldır, bazı yıllar dışında ortalama % 5 civarında büyüdü. Bu büyümenin... more Türkiye ekonomisi son 13 yıldır, bazı yıllar dışında ortalama % 5 civarında büyüdü. Bu büyümenin sonucunda kişi başı gelir ve servet miktarında bir artış olsa da, gerek ekonomisinin büyüklüğü, gerekse de servetinin dünya servet stoku içindeki payı cinsinden gözle görülür bir artış sağlanamadı. Daha da önemlisi bu gelir ve özellikle de servet ülke içinde sosyal sınıflar arasında son derece adaletsiz bölüşüldü. Bunun sonucunda Türkiye OECD ülkeleri içinde gelir dağılımı açısından en adaletsiz üçüncü ülke konumunda kalırken, servet bölüşümündeki adaletsizlik gelirdekinin iki katından fazla oldu.
Trump'ın başkan seçilmesinin ardından ABD'de ve Avrupa'da yayımlanan birçok gazetede onun " faşis... more Trump'ın başkan seçilmesinin ardından ABD'de ve Avrupa'da yayımlanan birçok gazetede onun " faşist " ya da " neo faşist " biri olduğundan sıklıkla söz edilmeye başlandı (aslında seçim kampanyası sırasında da bu tür nitelemeler yapılıyordu). Örneğin Truth-out adlı internet
Uploads
Papers by Mustafa Durmuş
Ülkede acilen bir demokratikleşme ve ekonomide demokratik bir planlama altında emek ve doğa dostu, verimli, etkin ve adaletli bir ekonomik ve sosyal kalkınma paradigmasına, buna uygun bir büyüme stratejisine ve bunu hayata geçirebilecek bir siyasal iradeye ve yönetime ihtiyaç var.
Drafts by Mustafa Durmuş
Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde ‘yeni rejim’ yolculuğunu sürdürürken, bu yolculukta yalnız olmadığı anlaşılıyor. 2008 Büyük Resesyonunun ardından, özellikle de 2010 yılından bu yana, önce Orta Doğu ve Kuzey Afrika’nın bazı İslamcı rejimleri Arap Baharı yenilgisinin ardından hızla eskisinden daha fazla otoriterliğe yöneldiler. Aynı dönemde Avrupa’da uygulanmaya başlanan kemer sıkma politikaları, AB bünyesinde uygulanmaya başlanan “Mali Anlaşma” gibi anlaşmalar, 2018 yılında İtalya’da ikinci kez gündeme gelen teknokrat hükümetler, Troyka’nın ulusal bütçelere müdahale etmesi gibi olaylar aslında klasik burjuva demokrasilerinden mali oligarşilere doğru bir yönelimin yaşanmakta olduğunu gösterdi. Hatta mülteci sorununun tetiklemesiyle Macaristan gibi bazı ülkelerde ve popülist politikaların iflası ve artan yolsuzluk iddialarının ardından Latin Amerika’nın en büyük, dünyanın yedinci büyük ekonomisine sahip ülkesi olan Brezilya’da ırkçı, homofobik, aşırı sağcı Bolsalar başkanlığa seçildi. ABD’de Trump’ın seçilmesinin ardından yaşanan artan korumacılık, ticaret savaşları, artan küresel çaptaki eşitsizlikler, Brexit tartışmaları ve biriken devasa borç stoklarıyla birlikte dünya ekonomisinde 2017 yılında yaşanan toparlanma eğilimi tersine dönmeye başlarken yeni bir finansal kriz gündemde olabileceği konusundaki uluslararası örgütlerin uyarıları arttı.
Ülkede acilen bir demokratikleşme ve ekonomide demokratik bir planlama altında emek ve doğa dostu, verimli, etkin ve adaletli bir ekonomik ve sosyal kalkınma paradigmasına, buna uygun bir büyüme stratejisine ve bunu hayata geçirebilecek bir siyasal iradeye ve yönetime ihtiyaç var.
Türkiye derinleşen ekonomik ve politik krizinin paralelinde ‘yeni rejim’ yolculuğunu sürdürürken, bu yolculukta yalnız olmadığı anlaşılıyor. 2008 Büyük Resesyonunun ardından, özellikle de 2010 yılından bu yana, önce Orta Doğu ve Kuzey Afrika’nın bazı İslamcı rejimleri Arap Baharı yenilgisinin ardından hızla eskisinden daha fazla otoriterliğe yöneldiler. Aynı dönemde Avrupa’da uygulanmaya başlanan kemer sıkma politikaları, AB bünyesinde uygulanmaya başlanan “Mali Anlaşma” gibi anlaşmalar, 2018 yılında İtalya’da ikinci kez gündeme gelen teknokrat hükümetler, Troyka’nın ulusal bütçelere müdahale etmesi gibi olaylar aslında klasik burjuva demokrasilerinden mali oligarşilere doğru bir yönelimin yaşanmakta olduğunu gösterdi. Hatta mülteci sorununun tetiklemesiyle Macaristan gibi bazı ülkelerde ve popülist politikaların iflası ve artan yolsuzluk iddialarının ardından Latin Amerika’nın en büyük, dünyanın yedinci büyük ekonomisine sahip ülkesi olan Brezilya’da ırkçı, homofobik, aşırı sağcı Bolsalar başkanlığa seçildi. ABD’de Trump’ın seçilmesinin ardından yaşanan artan korumacılık, ticaret savaşları, artan küresel çaptaki eşitsizlikler, Brexit tartışmaları ve biriken devasa borç stoklarıyla birlikte dünya ekonomisinde 2017 yılında yaşanan toparlanma eğilimi tersine dönmeye başlarken yeni bir finansal kriz gündemde olabileceği konusundaki uluslararası örgütlerin uyarıları arttı.