Turkish Studies-Comparative Religious Studies, 2023
The work named al-Sawâ'iq al-Ilâhiyya, written by Muhammad Ibn Abd al-Wahhâb's brother, Sulayman,... more The work named al-Sawâ'iq al-Ilâhiyya, written by Muhammad Ibn Abd al-Wahhâb's brother, Sulayman, has an important place among the works that reject Wahhabism. The fact that the work was written by a scholar from the Hanbali sect and brother of Muhammad Ibn Abd al-Wahhâb, the founding name of Wahhabism, significantly impacted his influence and fame. This work of Sulayman Ibn Abd al-Wahhâb is an important study in that it shows that Salafi-Wahhabis do not represent the whole Ahl al-Hadith-Hanbali tradition. Sulayman Ibn Abd al-Wahhâb focused on the issue of "takfir" in his criticism of Wahhabism and dealt with other issues in this context. What arguments do the Wahhabis rely on when making takfir of people other than themselves? Under what conditions and on what grounds can Muslims be declared an unbeliever? What are the views of the past ulamâ about the practices that Wahhabis consider shirk? What was the attitude of the past ulamâ about visiting the graves, the practices carried out during the visit, asking for anything from the dead, and taking the vow to them? Have the Wahhabis acted in accordance with the Qur'an, Sunnah, and the views of the past ulamâ on this issue? This study tries to find answers to these and similar questions based on Sulayman Ibn Abd al-Wahhâb's work named al-Sawâ'iq al-Ilâhiyya. At this point, Sulayman Ibn Abd al-Wahhâb argued that the Wahhabis were not competent in religion. Sulayman tried to reveal the falsity of the takfir understanding adopted by the Wahhabis. He tried to prove that it is wrong to unjustly and unjustifiably blaspheme Muslims, by presenting various pieces of evidence, primarily the Qur'an, Sunnah, and opinions of imams such as Ibn Taymiyya and Ibn Qayyim.
Bektaşi geleneği ve bu geleneğe bağlı olarak gelişen sistematik kurumsal yapı İslâm düşünce ekoll... more Bektaşi geleneği ve bu geleneğe bağlı olarak gelişen sistematik kurumsal yapı İslâm düşünce ekollerinden biridir. Bektaşi öğretisi Mâveraünnehir merkezli olarak Hoca Ahmet Yesevî anlayışı ve ananesi çerçevesinde XIII. yüzyılda Hacı Bektâş-ı Velî ile birlikte Anadolu ve Balkan coğrafyasında etkili olmuş bir tarikat formudur. Tarikat, zamanımıza kadar dönem dönem Osmanlı Devlet idarecilerinden aldığı destek sayesinde yüksek seviyede bir ilgi görmüş, Sultan II. Mahmut döneminde de ilga edilmiştir. Her tarikat formunda olduğu gibi bu teşekkülde de belirli ritüeller, evrat ve rükünler, tarikat geleneğinin gelişmesinde ve müntesiplerinin itikadî, ictimaî ve ahlakî bütünlüğünü sağlayabilmek için önemli misyona sahip olmuştur. Bektaşilik düşüncesinin işlendiği yazılı kaynaklarda yer alan bu ritüellerden birisi de Hz. Peygamber'e, Ehl-i Beytine ve Bektaşilerce takdis edilen On Dört Mâsûmân-ı Pâk ile On Yedi Kemer-Best'e yapılan salatüselamlardır. Bu çalışmamızda Anadolu'da yaşayan Dedegân (Çelebi) koluna ve çoğunlukla da Balkanlarda yerleşik Bâbâgân Bektaşi topluluklarının yazılı literatüründe sıkça görülebilen salavatlar ve çağrıştırdığı dinî-sosyal işlevleri hakkında bilgi vereceğiz. Ayrıca konuyu doğrudan ifade eden Türkiye kütüphaneleri yazma koleksiyonlarının bir parçası Milli Kütüphane 461 Numarada kayıtlı yazma eserin 33a-34b varakları arasındaki salavat-ı şerifenin transkripsiyonunu ve orijinal metnini çalışmamızın sonuna ekleyeceğiz.
Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2023
Tarih; sosyal, siyasal ve dinî yapılanmaların bugünü ve geleceklerini inşa etmek için kullandıkla... more Tarih; sosyal, siyasal ve dinî yapılanmaların bugünü ve geleceklerini inşa etmek için kullandıkları araçlardan biridir. Söz konusu yapılanmalar hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla tarihsel verileri ideolojik bir şekilde ele almakta ve kutsanmış bir geçmiş inşa etmektedirler. Bu durum İslam tarihinde ortaya çıkan mezhebî yapılanmalar ve önemli şahsiyetlerin biyografileri için de geçerlidir. Bu çalışmada İslam tarihinin en tartışmalı isimlerinden biri olan Muâviye b. Ebî Süfyân örneğinde ideolojik bakış açısının yol açtığı anlama sorunları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Mutezili ve Hanbeli müellifler, mensubu oldukları sosyal yapılanmaların ve içerisinde bulundukları şartların etkisiyle Muâviye'yi inceleme konusu yapmışlardır. Her iki mezhebe mensup müellifler aynı kişiyi ele almalarına ve aynı kaynaklardan yararlanmalarına rağmen Muâviye b. Ebî Süfyân ile ilgili birbirine taban tabana zıt iki portre ortaya çıkmıştır. Bir taraftan cenneti garantilediği iddia edilen Muâviye b. Ebî Süfyan, diğer taraftan cehennemlik olduğu iddia edilen Muâviye b. Ebî Süfyan. Her bir grup kendi ideolojik değerleri doğrultusunda bir tarih okuması yapmış ve tarihi geriye doğru inşa etmişlerdir. Bu yaklaşımlar arasında gerçek Muâviye'yi bulmak mümkün mü? Söz konusu yaklaşımlar İslam düşüncesini nasıl etkilemiştir? Eldeki bu malzemeler karşısında bugünün tarihçisi nasıl davranmalıdır? Geçmişteki ideolojik verilere rağmen tarafsız bir tarih veya tarih anlayışı inşa etmek mümkün müdür? Bu çalışma Muâviye örnekliğinde ideolojik tarih anlayışına ve kaynak kritiğinin önemine dikkat çekmeyi hedeflemektedir.
e-Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi/Journal of Oriental Scientific Research (JOSR)
Din, insan hayatına yön veren ve ona anlam katan önemli bir olgudur. Bu açıdan bakıldığında sosyo... more Din, insan hayatına yön veren ve ona anlam katan önemli bir olgudur. Bu açıdan bakıldığında sosyolojik bir olgu olarak din, toplum yapısını şekillendirmekte, kurumsallaşmayı sağlamaktadır. Din söz konusu olduğunda daha çok onun birey ve toplum üzerindeki etkisi üzerinde durulmakta ancak toplumun din üzerindeki etkisi çoğunlukla göz ardı edilmektedir. Dinin birincil muhatabı olan birey ve toplumların kendine has özellikleri, anlama biçimleri bulunmakta, bu özellikler tarihsel süreç içerisinde değişip dönüşebilmektedir. Bu noktada toplumların yapısal özelliklerinin ve değişim yasasının din yorumunu etkileyip etkilemediği önemli bir soru olarak karşımızda durmaktadır. Din anlayışı dediğimiz olgu dini metinlerin bizatihi kendisi midir? Dinlerin ilelebed ortaya çıktığı haliyle kalması mümkün müdür? Tarihsel süreç içerisinde değişen şartlara bağlı olarak din yorumları da değişebilmekte midir? Fıkhi veya itikadi hükümlerin tarihsel boyutları mevcut mudur? Bu çalışmada toplumsal değişimin din yorumu üzerindeki etkisi kabir ziyaretleri bağlamında ele alınmaya çalışılmaktadır. Günümüzde özellikle Hanbeli-Selefi çevrelerde üzerinde çokça konuşulan ve önemli bir tartışma konusu haline gelen kabir ziyaretleri ve bu sırada gerçekleştirilen eylemlere yönelik hükümlerin tarihsel ve sosyolojik arka planı incelenmektedir. Bu bağlamda dinin toplum üzerindeki etkisinden çok toplumsal yapının din veya dini yoruma etkisi irdelenmeye çalışılmaktadır.
Haz rlayan: Muhyettin 0aDE 1 Vehhabilik, ça m z n en önemli mezheple(me hareketlerinden biridir. ... more Haz rlayan: Muhyettin 0aDE 1 Vehhabilik, ça m z n en önemli mezheple(me hareketlerinden biridir. Muhammed b. Abdülvehhâb ile Muhammed b. Suud'un 1157/1744 y l nda D r'iye'de yapt klar "ulema-umera" i(birli ine dayal ittifak sözle(mesi, sadece Suud emirliinin devlete dönü(mesinin ilk ad m de il; ayn zamanda, Hanbelî mezhebinin bir devletin resmî mezhebi olarak kabul edili(inin de ilk ad m olmu(tur. Anla(man n yap ld bu tarihten itibaren, Vehhabilik hareketini Suudi Krall 'ndan ayr dü-(ünmek mümkün de ildir. Mehmet Ali Büyükkara'n n kaleme ald ve Ra bet yay nlar ndan ç kan ".hvan'dan Cüheyman'a Suudi Arabistan ve Vehhabilik" isimli kitap, ortaya ç k (ndan bir devletin resmi mezhebi olma sürecine kadar Vehhabili in tarihini bilimsel ve ak c bir (ekilde ele alan nitelikli bir eserdir. Eser, Giri(, Üç Bölüm, Sonuç ve iki ekten olu(maktad r. Eserin; "Ülke, 0nsanlar ve Tarih" ba(l n ta(yan Giri(bölümü, "Ara(t rman n Kaynaklar ", "Ülke, 0klim ve Co rafya", "0nsanlar ve Bedevilik", "Tarihi Arkaplan" (eklinde dört ba(l k alt nda incelenmi(tir. Bu bölümde, konu ile ilgili birinci ve ikinci el kaynaklar tan t lm (, bunlar hakk nda k sa ve önemli bilgiler verilmi(tir. Ayr ca Suudi Arabistan' n kuruldu u Necd bölgesinin co rafi yap s , iklim ve demografik özellikleri, bölgede ya(ayan Bedevi halk n ya(ama biçimleri, psikolojik ve sosyolojik özellikleri hakk nda özet bilgiler verilmi(tir. Yazar, Suudi Arabistan nüfusunun homojenlik arz etti ini, en üstteki iki sosyal tabakan n (ehirlilik ve bedevilik oldu unu belirtmi(tir. Bunlar n yan s ra, orta s n f denebilecek yar (ehirli veya yar bedevi yap lar n da oldu unu, özellikle göçler sonunda (ehre gelen bedevilerin çöl kökenli kabile kimliklerini (ehirde de devam ettirdiklerini vurgulam (t r. Bu ba lamda çöldeki ya(am ko(ullar ve bedevilerin yap lar üzerinde durmu(, çölün, bedevinin yap s üzerindeki etkisine dikkat çekmi(tir. Yazara göre orada ya(ayan biri için çöl, gelene in ve konu(tu u dilin
Haz rlayan: Muhyettin 0aDE 1 Selefilik, E('âri ve Maturidiye ile birlikte Ehl-i Sünnet ekollerind... more Haz rlayan: Muhyettin 0aDE 1 Selefilik, E('âri ve Maturidiye ile birlikte Ehl-i Sünnet ekollerinden birisi olarak bilinmektedir. Selefilik, Selefin mezhebi ve görü(ü anlam na gelir. Akaid konular nda nassta bulunan hususlar oldu u gibi kabul edip te'vile ve aklî yoruma de ba(vurmayan kimseler Selefiyye olarak tan mlanm (t r. Bunlar, Hz. Peygamber ile Sahabenin akaid hususlar nda takip ettikleri yolu oldu u gibi izleyenler diye bilinir. 0slam dü(üncesinin en önemli problemlerinden biri, her (eyin geçmi(te halledildi i, bugünün insan na kalan tek (eyin, geçmi(te ya(ananlar kendine k stas alarak hayat n belirlemesidir. Selefî Dü(ünce veya Selefilik olarak tan mlanabilecek bu zihniyet, gerek tarihte gerekse günümüzde birçok problemin ortaya ç kmas na ve 0slam dü(üncesinin donukla(mas na neden olmu(tur. "Hakikat geçmi(te belirlenmi(tir; Allah ve Resulünün kutsad ilk nesiller eliyle 'din' tamamlanm (t r; Selef asr nda insanlar n ihtiyaçlar na dayanan en faydal meseleler çözülmü(tür; bütün be(eri ihtiyaçlar temin edilmi(, do rudan bizim çözmemize ba l hiçbir mesele b rak lmam (t r" (eklinde özetlenebilecek bu dü(ünce tarz , insan adeta aciz, (ahsiyetsiz, hiçbir (ey yapma kabiliyeti bulunmayan bir varl k kisvesine büründürdü ü belirtilmi(tir. M. Zeki 0$CAN' n kaleme ald ve Kitap yay nlar ndan ç kan "Selefilik .slami Köktencili in Tarihi Temelleri" isimli kitap, bu zihniyet yap s n ele alan önemli bir çal (mad r. Eser giri(, üç bölüm ve sonuçtan olu(maktad r. Giri(, Yöntem Üzerine, Kavramlar Üzerine (Ehlü's-Sünne, Ehlü'l-Eser, Ehlü'l-Hadis, Ashabu'l-Hadis) ve Selefiyye Üzerine (eklinde üç alt ba(l kta incelenmi(tir. Yazar, yöntemle ilgili bölümde, mezhebi yap lanmalar n özelliklerine, klasik mezhepler tarihi kaynaklar n n sorunsallar na de inmi(, mezhep ve benzeri yap lanmalar n sosyo-politik olaylar sonucunda ortaya ç kt n , daha sonra bunlar n kendilerine Kur'an ve hadisten temeller bularak me(ruiyet kazanmaya çal (t klar n , bu nedenle söz konusu yap lanmalar hakk nda "yatay aç klamalar" n yan s ra, "dikey aç klamalar" yapman n ve sosyal bilimlerin yöntemlerini kullanman n da gerekli
Bu çalışma, Ahmed b. Hanbel'in fakihliği ile ilgili tartışmaların sosyo-politik arka planını ... more Bu çalışma, Ahmed b. Hanbel'in fakihliği ile ilgili tartışmaların sosyo-politik arka planını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ahmed b. Hanbel, herkes tarafından bir muhaddis olarak kabul edilmekle beraber, onun fakihliği tartışma konusu olmuştur. Esasında Ahmed b. Hanbel, fakih olmak gibi bir iddiaya sahip olmamış, fıkıh ile ilgili herhangi bir eser telif etmemiş ve yaşadığı dönemde de böyle bir tartışma gündeme gelmemiştir. Mihne sürecinin Ehl-i Hadis'in zaferiyle sonuçlanması, hadis ile fıkhın eşitlenmesine ve Ahmed b. Hanbel'in de fakih olarak şöhret kazanmasına neden olmuştur. Bu durum, Ahmed b. Hanbel'in vefatından birkaç asır sonra bile onun fakih olup olmadığı ile ilgili tartışmaların gündeme gelmesine yol açmıştır. Ahmed b. Hanbel'den sonra oluşumu tamamlanan Hanbeli mezhebinin mensupları, Ahmed b. Hanbel'in fakihliğini ortaya koymaya çalışmış ve bunu kabul etmeyenleri de baskı altına almışlardır. Çalışmamızda öncelikle sözü edilen tartışmaların tarihi ...
Selefilik kökleri İslam'ın ilk dönemlerine kadar uzanan dini-siyasi bir yapılanmadır. Selefiliğin... more Selefilik kökleri İslam'ın ilk dönemlerine kadar uzanan dini-siyasi bir yapılanmadır. Selefiliğin arka planını oluşturan Hanbeli mezhebinin temelleri Ahmed b. Hanbel'in talebeleri tarafından atılmıştır. Hanbelilik Ebû Bekir el-Hallâl ile birlikte sistemli bir mezhep hüviyeti kazanmıştır. Bundan sonraki süreçte de varlığını sürdüren Hanbeli zihniyet, günümüz Selefi Akımların dayanağını oluşturmaktadır. Bu çalışmada oluşumundan bir devletin resmi mezhebi oluşuna dek Hanbeliliğin tarihsel gelişim süreci ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Turkish Studies-Comparative Religious Studies, 2023
The work named al-Sawâ'iq al-Ilâhiyya, written by Muhammad Ibn Abd al-Wahhâb's brother, Sulayman,... more The work named al-Sawâ'iq al-Ilâhiyya, written by Muhammad Ibn Abd al-Wahhâb's brother, Sulayman, has an important place among the works that reject Wahhabism. The fact that the work was written by a scholar from the Hanbali sect and brother of Muhammad Ibn Abd al-Wahhâb, the founding name of Wahhabism, significantly impacted his influence and fame. This work of Sulayman Ibn Abd al-Wahhâb is an important study in that it shows that Salafi-Wahhabis do not represent the whole Ahl al-Hadith-Hanbali tradition. Sulayman Ibn Abd al-Wahhâb focused on the issue of "takfir" in his criticism of Wahhabism and dealt with other issues in this context. What arguments do the Wahhabis rely on when making takfir of people other than themselves? Under what conditions and on what grounds can Muslims be declared an unbeliever? What are the views of the past ulamâ about the practices that Wahhabis consider shirk? What was the attitude of the past ulamâ about visiting the graves, the practices carried out during the visit, asking for anything from the dead, and taking the vow to them? Have the Wahhabis acted in accordance with the Qur'an, Sunnah, and the views of the past ulamâ on this issue? This study tries to find answers to these and similar questions based on Sulayman Ibn Abd al-Wahhâb's work named al-Sawâ'iq al-Ilâhiyya. At this point, Sulayman Ibn Abd al-Wahhâb argued that the Wahhabis were not competent in religion. Sulayman tried to reveal the falsity of the takfir understanding adopted by the Wahhabis. He tried to prove that it is wrong to unjustly and unjustifiably blaspheme Muslims, by presenting various pieces of evidence, primarily the Qur'an, Sunnah, and opinions of imams such as Ibn Taymiyya and Ibn Qayyim.
Bektaşi geleneği ve bu geleneğe bağlı olarak gelişen sistematik kurumsal yapı İslâm düşünce ekoll... more Bektaşi geleneği ve bu geleneğe bağlı olarak gelişen sistematik kurumsal yapı İslâm düşünce ekollerinden biridir. Bektaşi öğretisi Mâveraünnehir merkezli olarak Hoca Ahmet Yesevî anlayışı ve ananesi çerçevesinde XIII. yüzyılda Hacı Bektâş-ı Velî ile birlikte Anadolu ve Balkan coğrafyasında etkili olmuş bir tarikat formudur. Tarikat, zamanımıza kadar dönem dönem Osmanlı Devlet idarecilerinden aldığı destek sayesinde yüksek seviyede bir ilgi görmüş, Sultan II. Mahmut döneminde de ilga edilmiştir. Her tarikat formunda olduğu gibi bu teşekkülde de belirli ritüeller, evrat ve rükünler, tarikat geleneğinin gelişmesinde ve müntesiplerinin itikadî, ictimaî ve ahlakî bütünlüğünü sağlayabilmek için önemli misyona sahip olmuştur. Bektaşilik düşüncesinin işlendiği yazılı kaynaklarda yer alan bu ritüellerden birisi de Hz. Peygamber'e, Ehl-i Beytine ve Bektaşilerce takdis edilen On Dört Mâsûmân-ı Pâk ile On Yedi Kemer-Best'e yapılan salatüselamlardır. Bu çalışmamızda Anadolu'da yaşayan Dedegân (Çelebi) koluna ve çoğunlukla da Balkanlarda yerleşik Bâbâgân Bektaşi topluluklarının yazılı literatüründe sıkça görülebilen salavatlar ve çağrıştırdığı dinî-sosyal işlevleri hakkında bilgi vereceğiz. Ayrıca konuyu doğrudan ifade eden Türkiye kütüphaneleri yazma koleksiyonlarının bir parçası Milli Kütüphane 461 Numarada kayıtlı yazma eserin 33a-34b varakları arasındaki salavat-ı şerifenin transkripsiyonunu ve orijinal metnini çalışmamızın sonuna ekleyeceğiz.
Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2023
Tarih; sosyal, siyasal ve dinî yapılanmaların bugünü ve geleceklerini inşa etmek için kullandıkla... more Tarih; sosyal, siyasal ve dinî yapılanmaların bugünü ve geleceklerini inşa etmek için kullandıkları araçlardan biridir. Söz konusu yapılanmalar hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla tarihsel verileri ideolojik bir şekilde ele almakta ve kutsanmış bir geçmiş inşa etmektedirler. Bu durum İslam tarihinde ortaya çıkan mezhebî yapılanmalar ve önemli şahsiyetlerin biyografileri için de geçerlidir. Bu çalışmada İslam tarihinin en tartışmalı isimlerinden biri olan Muâviye b. Ebî Süfyân örneğinde ideolojik bakış açısının yol açtığı anlama sorunları ortaya konulmaya çalışılmıştır. Mutezili ve Hanbeli müellifler, mensubu oldukları sosyal yapılanmaların ve içerisinde bulundukları şartların etkisiyle Muâviye'yi inceleme konusu yapmışlardır. Her iki mezhebe mensup müellifler aynı kişiyi ele almalarına ve aynı kaynaklardan yararlanmalarına rağmen Muâviye b. Ebî Süfyân ile ilgili birbirine taban tabana zıt iki portre ortaya çıkmıştır. Bir taraftan cenneti garantilediği iddia edilen Muâviye b. Ebî Süfyan, diğer taraftan cehennemlik olduğu iddia edilen Muâviye b. Ebî Süfyan. Her bir grup kendi ideolojik değerleri doğrultusunda bir tarih okuması yapmış ve tarihi geriye doğru inşa etmişlerdir. Bu yaklaşımlar arasında gerçek Muâviye'yi bulmak mümkün mü? Söz konusu yaklaşımlar İslam düşüncesini nasıl etkilemiştir? Eldeki bu malzemeler karşısında bugünün tarihçisi nasıl davranmalıdır? Geçmişteki ideolojik verilere rağmen tarafsız bir tarih veya tarih anlayışı inşa etmek mümkün müdür? Bu çalışma Muâviye örnekliğinde ideolojik tarih anlayışına ve kaynak kritiğinin önemine dikkat çekmeyi hedeflemektedir.
e-Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi/Journal of Oriental Scientific Research (JOSR)
Din, insan hayatına yön veren ve ona anlam katan önemli bir olgudur. Bu açıdan bakıldığında sosyo... more Din, insan hayatına yön veren ve ona anlam katan önemli bir olgudur. Bu açıdan bakıldığında sosyolojik bir olgu olarak din, toplum yapısını şekillendirmekte, kurumsallaşmayı sağlamaktadır. Din söz konusu olduğunda daha çok onun birey ve toplum üzerindeki etkisi üzerinde durulmakta ancak toplumun din üzerindeki etkisi çoğunlukla göz ardı edilmektedir. Dinin birincil muhatabı olan birey ve toplumların kendine has özellikleri, anlama biçimleri bulunmakta, bu özellikler tarihsel süreç içerisinde değişip dönüşebilmektedir. Bu noktada toplumların yapısal özelliklerinin ve değişim yasasının din yorumunu etkileyip etkilemediği önemli bir soru olarak karşımızda durmaktadır. Din anlayışı dediğimiz olgu dini metinlerin bizatihi kendisi midir? Dinlerin ilelebed ortaya çıktığı haliyle kalması mümkün müdür? Tarihsel süreç içerisinde değişen şartlara bağlı olarak din yorumları da değişebilmekte midir? Fıkhi veya itikadi hükümlerin tarihsel boyutları mevcut mudur? Bu çalışmada toplumsal değişimin din yorumu üzerindeki etkisi kabir ziyaretleri bağlamında ele alınmaya çalışılmaktadır. Günümüzde özellikle Hanbeli-Selefi çevrelerde üzerinde çokça konuşulan ve önemli bir tartışma konusu haline gelen kabir ziyaretleri ve bu sırada gerçekleştirilen eylemlere yönelik hükümlerin tarihsel ve sosyolojik arka planı incelenmektedir. Bu bağlamda dinin toplum üzerindeki etkisinden çok toplumsal yapının din veya dini yoruma etkisi irdelenmeye çalışılmaktadır.
Haz rlayan: Muhyettin 0aDE 1 Vehhabilik, ça m z n en önemli mezheple(me hareketlerinden biridir. ... more Haz rlayan: Muhyettin 0aDE 1 Vehhabilik, ça m z n en önemli mezheple(me hareketlerinden biridir. Muhammed b. Abdülvehhâb ile Muhammed b. Suud'un 1157/1744 y l nda D r'iye'de yapt klar "ulema-umera" i(birli ine dayal ittifak sözle(mesi, sadece Suud emirliinin devlete dönü(mesinin ilk ad m de il; ayn zamanda, Hanbelî mezhebinin bir devletin resmî mezhebi olarak kabul edili(inin de ilk ad m olmu(tur. Anla(man n yap ld bu tarihten itibaren, Vehhabilik hareketini Suudi Krall 'ndan ayr dü-(ünmek mümkün de ildir. Mehmet Ali Büyükkara'n n kaleme ald ve Ra bet yay nlar ndan ç kan ".hvan'dan Cüheyman'a Suudi Arabistan ve Vehhabilik" isimli kitap, ortaya ç k (ndan bir devletin resmi mezhebi olma sürecine kadar Vehhabili in tarihini bilimsel ve ak c bir (ekilde ele alan nitelikli bir eserdir. Eser, Giri(, Üç Bölüm, Sonuç ve iki ekten olu(maktad r. Eserin; "Ülke, 0nsanlar ve Tarih" ba(l n ta(yan Giri(bölümü, "Ara(t rman n Kaynaklar ", "Ülke, 0klim ve Co rafya", "0nsanlar ve Bedevilik", "Tarihi Arkaplan" (eklinde dört ba(l k alt nda incelenmi(tir. Bu bölümde, konu ile ilgili birinci ve ikinci el kaynaklar tan t lm (, bunlar hakk nda k sa ve önemli bilgiler verilmi(tir. Ayr ca Suudi Arabistan' n kuruldu u Necd bölgesinin co rafi yap s , iklim ve demografik özellikleri, bölgede ya(ayan Bedevi halk n ya(ama biçimleri, psikolojik ve sosyolojik özellikleri hakk nda özet bilgiler verilmi(tir. Yazar, Suudi Arabistan nüfusunun homojenlik arz etti ini, en üstteki iki sosyal tabakan n (ehirlilik ve bedevilik oldu unu belirtmi(tir. Bunlar n yan s ra, orta s n f denebilecek yar (ehirli veya yar bedevi yap lar n da oldu unu, özellikle göçler sonunda (ehre gelen bedevilerin çöl kökenli kabile kimliklerini (ehirde de devam ettirdiklerini vurgulam (t r. Bu ba lamda çöldeki ya(am ko(ullar ve bedevilerin yap lar üzerinde durmu(, çölün, bedevinin yap s üzerindeki etkisine dikkat çekmi(tir. Yazara göre orada ya(ayan biri için çöl, gelene in ve konu(tu u dilin
Haz rlayan: Muhyettin 0aDE 1 Selefilik, E('âri ve Maturidiye ile birlikte Ehl-i Sünnet ekollerind... more Haz rlayan: Muhyettin 0aDE 1 Selefilik, E('âri ve Maturidiye ile birlikte Ehl-i Sünnet ekollerinden birisi olarak bilinmektedir. Selefilik, Selefin mezhebi ve görü(ü anlam na gelir. Akaid konular nda nassta bulunan hususlar oldu u gibi kabul edip te'vile ve aklî yoruma de ba(vurmayan kimseler Selefiyye olarak tan mlanm (t r. Bunlar, Hz. Peygamber ile Sahabenin akaid hususlar nda takip ettikleri yolu oldu u gibi izleyenler diye bilinir. 0slam dü(üncesinin en önemli problemlerinden biri, her (eyin geçmi(te halledildi i, bugünün insan na kalan tek (eyin, geçmi(te ya(ananlar kendine k stas alarak hayat n belirlemesidir. Selefî Dü(ünce veya Selefilik olarak tan mlanabilecek bu zihniyet, gerek tarihte gerekse günümüzde birçok problemin ortaya ç kmas na ve 0slam dü(üncesinin donukla(mas na neden olmu(tur. "Hakikat geçmi(te belirlenmi(tir; Allah ve Resulünün kutsad ilk nesiller eliyle 'din' tamamlanm (t r; Selef asr nda insanlar n ihtiyaçlar na dayanan en faydal meseleler çözülmü(tür; bütün be(eri ihtiyaçlar temin edilmi(, do rudan bizim çözmemize ba l hiçbir mesele b rak lmam (t r" (eklinde özetlenebilecek bu dü(ünce tarz , insan adeta aciz, (ahsiyetsiz, hiçbir (ey yapma kabiliyeti bulunmayan bir varl k kisvesine büründürdü ü belirtilmi(tir. M. Zeki 0$CAN' n kaleme ald ve Kitap yay nlar ndan ç kan "Selefilik .slami Köktencili in Tarihi Temelleri" isimli kitap, bu zihniyet yap s n ele alan önemli bir çal (mad r. Eser giri(, üç bölüm ve sonuçtan olu(maktad r. Giri(, Yöntem Üzerine, Kavramlar Üzerine (Ehlü's-Sünne, Ehlü'l-Eser, Ehlü'l-Hadis, Ashabu'l-Hadis) ve Selefiyye Üzerine (eklinde üç alt ba(l kta incelenmi(tir. Yazar, yöntemle ilgili bölümde, mezhebi yap lanmalar n özelliklerine, klasik mezhepler tarihi kaynaklar n n sorunsallar na de inmi(, mezhep ve benzeri yap lanmalar n sosyo-politik olaylar sonucunda ortaya ç kt n , daha sonra bunlar n kendilerine Kur'an ve hadisten temeller bularak me(ruiyet kazanmaya çal (t klar n , bu nedenle söz konusu yap lanmalar hakk nda "yatay aç klamalar" n yan s ra, "dikey aç klamalar" yapman n ve sosyal bilimlerin yöntemlerini kullanman n da gerekli
Bu çalışma, Ahmed b. Hanbel'in fakihliği ile ilgili tartışmaların sosyo-politik arka planını ... more Bu çalışma, Ahmed b. Hanbel'in fakihliği ile ilgili tartışmaların sosyo-politik arka planını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ahmed b. Hanbel, herkes tarafından bir muhaddis olarak kabul edilmekle beraber, onun fakihliği tartışma konusu olmuştur. Esasında Ahmed b. Hanbel, fakih olmak gibi bir iddiaya sahip olmamış, fıkıh ile ilgili herhangi bir eser telif etmemiş ve yaşadığı dönemde de böyle bir tartışma gündeme gelmemiştir. Mihne sürecinin Ehl-i Hadis'in zaferiyle sonuçlanması, hadis ile fıkhın eşitlenmesine ve Ahmed b. Hanbel'in de fakih olarak şöhret kazanmasına neden olmuştur. Bu durum, Ahmed b. Hanbel'in vefatından birkaç asır sonra bile onun fakih olup olmadığı ile ilgili tartışmaların gündeme gelmesine yol açmıştır. Ahmed b. Hanbel'den sonra oluşumu tamamlanan Hanbeli mezhebinin mensupları, Ahmed b. Hanbel'in fakihliğini ortaya koymaya çalışmış ve bunu kabul etmeyenleri de baskı altına almışlardır. Çalışmamızda öncelikle sözü edilen tartışmaların tarihi ...
Selefilik kökleri İslam'ın ilk dönemlerine kadar uzanan dini-siyasi bir yapılanmadır. Selefiliğin... more Selefilik kökleri İslam'ın ilk dönemlerine kadar uzanan dini-siyasi bir yapılanmadır. Selefiliğin arka planını oluşturan Hanbeli mezhebinin temelleri Ahmed b. Hanbel'in talebeleri tarafından atılmıştır. Hanbelilik Ebû Bekir el-Hallâl ile birlikte sistemli bir mezhep hüviyeti kazanmıştır. Bundan sonraki süreçte de varlığını sürdüren Hanbeli zihniyet, günümüz Selefi Akımların dayanağını oluşturmaktadır. Bu çalışmada oluşumundan bir devletin resmi mezhebi oluşuna dek Hanbeliliğin tarihsel gelişim süreci ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Uploads
Papers by Muhyettin İğde