Departamento de Linguística Geral e Românica

Öz Sözlü anlatı türleri, toplumun temel dinamiklerini bünyelerinde barındırarak mey-dana gelirler. Bu ürünlere bakmak o toplumun dünyaya bakış açısını, inançlarını, psikolojisini, sosyolojik yapısını vb. unsurlarını görmenin önemli yollarından biri-sidir. Sözlü anlatı türlerinin tamamında olduğu gibi halk hikâyeleri de oluşum aşa-masında bu gibi birçok unsurun etkisi altında kalmıştır. Anlatı içinde toplumsal cinsiyet algısının sonucu olarak ortaya çıkan " sır cariye " , bu algının izlenmesinde önemli bir parametredir. Kadın başkahraman ile yan yana anılan sır cariye, dikkat çekici bir unsur olarak anlatılarda yer almakta ve gösterdiği anlamın dışında başka işlevlerinin olduğunun ipuçlarını vermektedir. Yapılacak dikkatli bir okumayla sır cariyenin, halk hikâyelerde yer alma şekli ve işleviyle dinleyiciye gösterildiğinin aksine farklı bir kişilik olarak değil de adeta kadın başkahramanın ikinci benliği olarak metin içinde yer aldığı görülecektir. Bu noktada psikanalitik çözümleme devreye girmektedir. Bu makaledeki amaç, halk hikâyelerinde yer alan sır cariyelik olgusunu psikanalitik yöntemle inceleyip gösterilenin ardındaki anlamı yakalamak-tır. Anahtar kelimeler: Halk Hikâyesi, Toplumsal Cinsiyet, Psikanaliz, Sır Cariye  Bu makale 13-15 Mart 2015 tarihleri arasında düzenlenen " Uluslararası Halk Kültüründe Kadın Sempozyumu " nda sunulan tebliğin yeniden ele alınmış şeklidir.

İçinde var olunan ortam ve daha sonra yaşanan süreçler, en küçük yapının bile şekillenmesinde son derece etkili olmaktadır. Bu sebeple kültürel hayata mal olmuş bir unsurun şekillenmesinin ardında yatan nedenleri anlayabilmek için onun kökenine inmek ve daha sonraki gelişim sürecini farklı boyutlarıyla incelemek gerekmektedir. Bu durum, varlığını uzun yıllardır devam ettiren âşık tarzı şiir geleneği için de geçerlidir. Bilindiği üzere gelenek, köken itibarıyla sözlü kültüre dayanmakta ve toplumun yaşamış olduğu değişime bağlı olarak farklı kültürel ortamlarda bulunup değişim ve dönüşüm yaşayarak varlığını devam ettirmektedir. Uzun soluklu yaşam serüveni içerisinde değişim kaçınılmazken gelenek içerisindeki bazı unsurların kendini koruyarak veya en az değişime uğrayarak günümüze kadar geldiği anlaşılmaktadır. Bu unsurlardan biri "ayak" denilen mısralardır. Gelenek içerisinde bu mısraların kullanım nedeni şiire ahenk katma, şiirin çekirdeğini oluşturma, âşıkların şiir üretimini ve usta-malı şiirleri hatırlamasını sağlama vb. çeşitli şekillerde açıklanmaktadır. Ancak bunlara yeni bir işlev daha eklemek mümkündür. Bu eklemenin yapılabilmesi için temele inip sözel zihin yapısının işleyişini kavramak gerekmektedir. Sözün henüz yazıyla sabitlenmediği sözlü kültür yapısında, bilgi aktarımı için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemler içerisinden kalıplaştırma ve tekrarlı kullanımın öne çıkmaktadır. Böyle bir kullanıma sahip olan kafiye ve redifler, şiir içerisinde salt ahenk sağlayıcı olarak değil, duygu ve düşüncenin aktarım aracı alarak da görev almaktadır. Her şeyden önce şiirde bu unsurların tekrarlı kullanımı, karşı tarafın dikkatini bu noktalara çekmesini sağlamakta bu da dinleyici üzerinde istenilen etkinin oluşmasının önünü açmaktadır. Bu makaledeki amaç, âşık tarzı şiir geleneği içinde bir çeşit kafiye olan ayak mısralarının kalıplaştırılıp tekrarlı bir şekilde kullanılmasının ardındaki nedeni görmektedir. Bu amaç doğrultusunda sözlü kültür dinamikleri göz önünde bulundurularak yapılacak yaklaşımla, ayak kullanımın arkasında yatan doğru iletişim kurma gayesi ve bununla birlikte verilmek istenilen mesajın aktarımı ve kalıcılığını sağlama işlevi gösterilmeye çalışılacaktır.
Abstract The environment in which it exists and the processes that are experienced afterwards are extremely effective in shaping even the smallest structure. Therefore, in order to understand the reasons behind the formation of an element that has cost cultural life, it is necessary to go down to its origin and examine the later development process in different dimensions. This is also true of the minstrel-style poetry tradition, which has been in existence for many years. As it is known, tradition is based on oral culture and continues to exist in different cultural settings and through change and transformation depending on the change that society has experienced. While change is inevitable in the long-term adventure of life, it is understood that some elements within the tradition have survived by protecting themselves or by undergoing minimal change. One of these elements is the verse called "foot". The reason for the use of these verses within the tradition is to add harmony to the poem, to create the core of the poem, to make lovers remember poetry production and Master-made poems, etc. it is explained in various ways. However, it is possible to add a new function to them. In order to make this addition, it is necessary to understand the functioning of the verbal mind structure. In this cultural structure, where the word is not yet fixed by writing, various methods have been developed for information transfer. These methods stand out from within stereotyping and repeated use. Rhyming and redifs, which have such a use, are not only responsible for harmony in poetry, but also by taking the means of transmission of emotion and thought. First of all, the repeated use of these elements in poetry enables the other party to draw attention to these points, which in turn leads to the desired effect on the listener. The aim of this article is to see the reason behind the stereotyping and repeated use of foot verses, which are a kind of rhyme within the tradition of minstrel-style poetry. For this purpose, with the approach to be made by considering the dynamics of oral culture, the aim of establishing the correct communication behind foot Use and with it the function of providing the transmission and permanence of the message that is desired to be given will be tried to be shown.

Uygarlık tarihi, aslında doğa ile girişilen mücadelenin bir tarihidir. İnsanın içinde var olduğu çevreyi tanıması ve ardından gelen çevre üzerinde hüküm sürme gayreti, uygarlık tarihinin gelişim çizgisindeki temel noktaları oluşturmaktadır. Doğaya karşı baskın olma çabası içerisinde kazanılan anlık zaferler, sürdürülebilir yaşamı tehdit eder hâle gelince modern dönemde doğa-insan ilişkisi yeniden tartışmaya açılmıştır. Yapılan tartışmalarda ekolojik bilinç esas noktayı oluştururken bu bilincin geliştirilmesi hususunda birçok düşünce ortaya atılmıştır. Böylesi bir bilinci vurgulayan ekoeleştiri, doğaya karşı farkındalık oluşturma gayesi içerisinde insan, doğa ve edebiyatı bir araya getirerek ekoloji ile kültür arasındaki ilişkiye dikkat çeken bir akım olmuştur. Yakın dönemde yapılan çevreci tartışmalarda, modern insanın doğa ile kurduğu temas eleştirilirken geleneksel toplum yapısındaki insandoğa ilişkisi ve buna bağlı olarak gelişen kümülatif bir bilgi olma özelliğindeki geleneksel ekolojik bilgi önem arz eder bir duruma gelmiştir.

ÖZ: 19. yüzyıl kuramcıları modern dönemdeki değişimi anlamak ve bu sürecin istenilen şekilde yönetilmesini sağlayabilmek için çeşitli teoriler ortaya atmışlardır. Bu teoriler doğrultusunda farklı çalışmalar yapılırken 20. yüzyıla gelindiğinde yeni gelişmelerle modernleşme sürecine yönelik teorilerde de çeşitlenme artmıştır. Bu çeşitlilik içerisinde teknolojinin maksatlı veya maksatsız kullanımına yönelik teoriler dikkat çekmektedir. Bu hususta kitle iletişim araçlarının kullanımı üzerinde özellikle durulan bir konu olmuştur. Bu araçlarla iletişim şekli değişmekte ve yenilik hızla topluma enjekte edilebilmektedir. Bu durumda toplumda değişim yaşanırken geleneksel olan ile modern olanın çatışması da beraberinde gelmektedir.

Öz İçinde var olunan ortam ve daha sonra yaşanan süreçler, en küçük yapının bile şekillenmesinde son derece etkili olmaktadır. Bu sebeple kültürel hayata mal olmuş bir unsurun şekillenmesinin ardında yatan nedenleri anlayabilmek için onun kökenine inmek ve daha sonraki gelişim sürecini farklı boyutlarıyla incelemek gerekmektedir. Bu durum, varlığını uzun yıllardır devam ettiren âşık tarzı şiir geleneği için de geçerlidir. Bilindiği üzere gelenek, köken itibarıyla sözlü kültüre dayanmakta ve toplumun yaşamış olduğu değişime bağlı olarak farklı kültürel ortamlarda bulunup değişim ve dönüşüm yaşayarak varlığını devam ettirmektedir. Uzun soluklu yaşam serüveni içerisinde değişim kaçınılmazken gelenek içerisindeki bazı unsurların kendini koruyarak veya en az değişime uğrayarak günümüze kadar geldiği anlaşılmaktadır. Bu unsurlardan biri "ayak" denilen mısralardır. Gelenek içerisinde bu mısraların kullanım nedeni şiire ahenk katma, şiirin çekirdeğini oluşturma, âşıkların şiir üretimini ve usta-malı şiirleri hatırlamasını sağlama vb. çeşitli şekillerde açıklanmaktadır. Ancak bunlara yeni bir işlev daha eklemek mümkündür. Bu eklemenin yapılabilmesi için temele inip sözel zihin yapısının işleyişini kavramak gerekmektedir. Sözün henüz yazıyla sabitlenmediği sözlü kültür yapısında, bilgi aktarımı için çeşitli yöntemler geliştirilmiştir. Bu yöntemler içerisinden kalıplaştırma ve tekrarlı kullanımın öne çıkmaktadır. Böyle bir kullanıma sahip olan kafiye ve redifler, şiir içerisinde salt ahenk sağlayıcı olarak değil, duygu ve düşüncenin aktarım aracı alarak da görev almaktadır. Her şeyden önce şiirde bu unsurların tekrarlı kullanımı, karşı tarafın dikkatini bu noktalara çekmesini sağlamakta bu da dinleyici üzerinde istenilen etkinin oluşmasının önünü açmaktadır. Bu makaledeki amaç, âşık tarzı şiir geleneği içinde bir çeşit kafiye olan ayak mısralarının kalıplaştırılıp tekrarlı bir şekilde kullanılmasının ardındaki nedeni görmektedir. Bu amaç doğrultusunda sözlü kültür dinamikleri göz önünde bulundurularak yapılacak yaklaşımla, ayak kullanımın arkasında yatan doğru iletişim kurma gayesi ve bununla birlikte verilmek istenilen mesajın aktarımı ve kalıcılığını sağlama işlevi gösterilmeye çalışılacaktır.

19. yuzyil kuramcilari modern donemdeki degisimi anlamak ve bu surecin istenilen sekilde yonetilmesini saglayabilmek icin cesitli teoriler ortaya atmislardir. Bu teoriler dogrultusunda farkli calismalar yapilirken 20. yuzyila gelindiginde yeni gelismelerle modernlesme surecine yonelik teorilerde de cesitlenme artmistir. Bu cesitlilik icerisinde teknolojinin maksatli veya maksatsiz kullanimina yonelik teoriler dikkat cekmektedir. Bu hususta kitle iletisim araclarinin kullanimi uzerinde ozellikle durulan bir konu olmustur. Bu araclarla iletisim sekli degismekte ve yenilik hizla topluma enjekte edilebilmektedir. Bu durumda toplumda degisim yasanirken geleneksel olan ile modern olanin catismasi da beraberinde gelmektedir. Bu makalede, kitle iletisim araclarinin toplum uzerindeki hakimiyetini iyiden iyiye kurdugu 20. yuzyilin sonundan itibaren ortaya cikan degisimi, âsik tarzi siir gelenegi uzerinden okumak amaclanmistir.  Burada yeni donemin âsikla ri , gelenegin, kitle iletisim araclar...

Toplumsal cinsiyet olgusu, çeşitli mecralarda tartışılan popüler bir konudur. Gündelik hayatta popülaritesini her geçen gün artıran bu konunun sosyal bilimlerin çeşitli dallarınca ele alınıp süreç ve sonuç tanımlaması yapması kaçınılmazdır. Söz konusu tartışma alanı incelendiğinde tartışmaların bir bölümünün, geleneksel toplumsal cinsiyet rollerinin değişmesi gerekliliği üzerinde ilerlediği görülmektedir. Hâl böyle olunca bir taraftan değişmesi gerektiği vurgulanan geleneksel kadın ve erkek rolleri çeşitli araçlar vesilesiyle geniş kitlelere işlenmeye çalışılırken diğer taraftan değişimin sonucu kaygılı ifadelerle gelenek savunucuları tarafından dile getirilmektedir. Söz konusu değişimin topluma empoze edilmesi ise çeşitli araçlarla yapılmaktadır. Böylesi araçlar içerisinde geleneksel kültürel ürünlerin kullanımı dikkat çekmektedir. Yakın dönemde değişim savunucularının geleneksel ürünler üzerinden konuyu ele alarak hedef kitlelere ulaşma yolunu tuttukları anlaşılmaktadır. Bu ürünlerden biri masallardır. Masalların özellikle genç nesiller üzerindeki eğitimsel işlevi, söz konusu türün belirli amaçlar doğrultusunda kullanılmasını uygun kılmaktadır. Masallar yapısı gereği karşı tarafa bir yandan olağanüstü bir dünyanın kapısının açarken bir yandan da çeşitli iletilerin aktarılmasını sağlamaktadır. Hâl böyle olunca toplumsal cinsiyet rollerinin genç nesillerde yeniden inşa edilmesi sürecinde masallar uygun bir araç olarak görülmektedir. Yakın dönemde böylesi çalışmalardan biri "Eşit Masallar" projesidir. Bu projede çeşitli isimler bir araya gelmiş ve dünya genelinde popüler olan masallar yeni dönemdeki toplumsal cinsiyet eşitliği düşüncesi üzerinden yeniden kurgulanmıştır. Ortaya çıkan ürünler, Odeabank desteği ile Can Sanat Yayınları tarafından yayınlanmıştır. Bu çalışmada söz konusu proje dâhilinde yayınlanan Kırmızı Başlıklı Kız, Rapunzel, Sindirella'nın Bilmecesi, Kurbağa Prens ve Pamuk Kalpli Prens ve Yedi Cüceler adlı anlatılar içerik analizi ile değerlendirilmiştir. Söz konusu değerlendirme kahraman, olay örgüsü ve temalar, ileti ve son/bitiş başlıkları altında yapılmıştır. Yapılan incelemede, masallardaki cinsiyet üzerindeki ataerkil odaklı beğeni kültürünün eleştirildiği ve masallar vesilesi ile aktarıldığı iddia edilen geleneksel cinsiyet kalıpyargılarının değiştirilmeye çalışıldığı görülmektedir. Bunu yaparken kadın ve erkek ilişkisi, beden, geleneksel roller, cinsiyete dayalı statü, iş bölümü gibi toplumsal cinsiyet rollerini yansıtan hususlarda ciddi değişimlerin yapıldığını söylemek mümkündür. Bütün bunları "cinsiyetsizleştirme" temelli yaklaşımın yansımaları olarak değerlendirmek mümkündür.

Globalization, when evaluated along with the culture, points out the effort of a dominant cultural structure to be universal. The process of being universal consists of the emergence of innovation, its diffusion, and its interaction with the local. At the end of this process, it is inevitable to experience some changes and transformations in both the global and the local. As is realized, at the beginning of the globalization process, what claims to be global should exist as "innovation" and should diffuse. Then, the processes of the innovative and global one to confront the local and make itself accepted can be mentioned. The response of the local against the innovative one determines the direction of change and transformation. Therefore, the diffusion of innovation and the response of local are extremely significant in terms of seeing how the change process will take shape. When this is realized, it is also revealed that some strategies are implemented for the diffusion of innovation. What stands out among these is that the innovation must pay regard to the local while it diffuses, to suppress the response of the local and prevent the emergence of resistance. However, such regard should not be one-sided. The local's recognition of the innovation and its strategies will provide some advantages in attaining desirable outcomes on behalf of itself. In this study, the emergence of the fast-food chain called McDonald's, which has a global scale and contains various elements, as an innovation in Turkey and the cultural strategies it has applied while gaining a place in the Turkish market has been evaluated. For this purpose, the content analysis of McDonald's advertisements in Turkey has been carried out and the themes covered in the analysis have been examined under four titles: local cultural elements, local taste elements, national sentiment-oriented elements and taste elements belonging to different cultures. In each topic title, the references to the themes in question have been brought to the forefront and then what is emphasized and how is done have been examined. In conclusion, it has been tried to see how a global company utilizes local food memory and what changes it makes to this memory.