TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 2024
Murat ve Karasu nehirleri Keban önlerinde birleşerek Fırat Nehri'ni oluşturur. Malatya ve Elazığ ... more Murat ve Karasu nehirleri Keban önlerinde birleşerek Fırat Nehri'ni oluşturur. Malatya ve Elazığ arasındaki sınırı da belirleyen bu nehir, aynı zamanda İstanbul'dan Bağdat'a uzanan tarihi yol ağının da güzergâhında bulunmaktadır. Bu güzergâhta yer alan İzoli veya Kömürhan mevkiinde, Fırat Nehri üzerinde doğrudan ulaşımı sağlayacak bir köprü yapma düşüncesi Osmanlı Dönemi'nde yoğunluk kazanmıştır. Nitekim Sultan IV. Murad Bağdat Seferi sırasında Kömürhan'da bir köprü yaptırmak istemiş ancak teknik ve mali zorluklar sebebiyle inşası mümkün olmamıştır. Bilinen bu ilk girişimden sonra, Sultan I. Mahmud ve Sultan II. Abdülhamid dönemlerinde Kömürhan'da bir köprünün inşası için çalışmalar yapılmış ise de her iki girişimden de müspet bir sonuç elde edilememiştir. Fırat Nehri üzerinde doğrudan ulaşımı sağlamak için Osmanlı Dönemi'nde inşa edilen ilk ve tek yapı ise İzoli mevkiinde zamanın Elaziz Valisi tarafından yaptırılarak hizmete açılan ahşap köprüdür. Cumhuriyet Dönemi'nde de bir müddet hizmet vermeye devam eden bu köprü, 1929 yılında yaşanan taşkın sırasında suya kapılarak tamamen yıkılmıştır. * Bu çalışma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 122K421 numaralı proje ile desteklenmiştir. Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK'a teşekkürlerimizi sunarız.
niği kullanılarak betonarme bir köprü yapılmış ve bu köprü uzun süre bölge halkına ve gelip geçme... more niği kullanılarak betonarme bir köprü yapılmış ve bu köprü uzun süre bölge halkına ve gelip geçmekte olan yolculara hizmet verdikten sonra, Keban Barajı'nın yapımı ve su tutulmaya başlanmasıyla birlikte 1974'te baraj gölü altında kalarak tarihi fonksiyonunu tamamlamıştır.
In light of the contents of the 1645 Tahrir Defteri, this study sheds light on the quarters, resi... more In light of the contents of the 1645 Tahrir Defteri, this study sheds light on the quarters, residents, ethnoreligious makeup, and economic circumstances of the coastal city of Tripoli on the East Mediterranean. The documents reveal that Tripoli in the mid 17th century had 26 quarters, with some 12-17,000 Muslims constituting a majority alongside Christian and Jewish minorities. Though the city's economy relied primarily on seaport revenues, berry and olive cultivation took on a prominent position. On this basis, it appears to have made great progress in the silk industry and the production of soap.
Bu çalışmada, Osmanlı nüfus defterleri kaynak olarak kullanılmak suretiyle, Keban ilçesi köylerin... more Bu çalışmada, Osmanlı nüfus defterleri kaynak olarak kullanılmak suretiyle, Keban ilçesi köylerinin 19. yüzyılın ilk yarısındaki idari ve demografik yapısı incelenmiştir.
Öz Muşar, Fırat Nehri kıyısında yer alan ve Ortaçağlarda Minşar ve Masara adlarıyla bilinen bir k... more Öz Muşar, Fırat Nehri kıyısında yer alan ve Ortaçağlarda Minşar ve Masara adlarıyla bilinen bir kaledir. Bu kaleden adını alan Muşar Nahiyesi 16. yüzyılda Malatya Sancağı'na bağlıydı. Nahiyeyi oluşturan köylerden Ataf'ta kelek, Rabat'ta ise gemi işletmesi vardı. Fırat'ın iki yakası arasındaki nehir taşımacılığı da bu köylerdeki gemi ve kelekler vasıtasıyla yapılmaktaydı. Dolayısıyla Muşar, Malat-ya'dan Harput ve Keban'a, oralardan da Diyarbakır ve Erzincan'a ulaşan yolların bağlantı noktaları üzerinde yer alıyordu. Nahiyeye adını veren kale ise nehrin her iki yakası arasındaki geçişleri denetleyen önemli bir garnizon görevini üstlenmişti. Muşar Nahiyesi'nde 1530'da 15 köy ve 23 mezra, 1560'ta ise 16 köy ve 25 mezra bulunmaktaydı. Köylerin en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktı. Köy ve mezralardan sağlanan vergi gelirlerinin yarısı 1530'da malikâne adıyla vakıf ve mülklere, diğer yarısı da divanî adıyla has veya tımar olarak tevcih edilmişti. Yine rüsum-ı örfiyesi de devlet veya temsilcileri tarafından toplanıyordu. Fakat 1560'ta çoğu malikâne hisselerine de devlet adına el konulmuştur. Muşar Nahiyesi köyleri nüfus yoğunluğu bakımından farklılıklar gösteriyordu. Boyahane, gemi ve kelek gibi işletmelere sahip olan köyler ile zaviyesi olan köyler nüfus bakımından kalabalık olan yerleşmelerdi. Bu açıdan Ataf, Berete, Rabat ve Şeyh Hasanlu köyleri diğer köylere nazaran daha fazla gelişmişti. Bu çalışmada Malatya Sancağı tahrir defterleri ışığında Muşar Nahiyesi'nin idarî yapısı, köylerinin nüfusu ve ekonomik kaynakları ile vakıf ve mülkleri incelenmiştir.
Bugün Malatya iline bağlı bir ilçe merkezi olan Arapgir,. yüzyılda özellikle kumaş dokumacılığı v... more Bugün Malatya iline bağlı bir ilçe merkezi olan Arapgir,. yüzyılda özellikle kumaş dokumacılığı ve ticaretinde oldukça önemli bir konuma sahipti. Manusa ve gezi adlı kumaşlarıyla ünlü olan bu kasaba, çoğunluğu oluşturan Müslümanların yanı sıra, önemli sayıda gayrimüslim nüfusu da barındırıyordu. Fakat kasabadaki ekonomik faaliyetler (zanaat ve ticaret) ağırlıklı olarak gayrimüslimlerin elindeydi. Arapgir'de aynı işi yapan esnaf, zanaatkâr ve tüccarlar, kendi içlerinden seçtikleri bir şeyh veya kethüdanın yönetiminde teşkilatlanmışlardı. Fakat bu yöneticiler, sadece kendilerinin de mensup oldukları esnaf grubunu değil, aynı zamanda benzer işle meşgul olan birden çok esnaf grubunu da temsil ediyorlardı. Ayrıca kasaba ve köylerdeki bütün esnafları hükümet nezdinde temsil eden bir bazarbaşıları da vardı. İmparatorluk genelinde olduğu gibi, Arapgir'deki bütün esnaf, zanatkâr ve tüccarlar, belirli aralıklarla, kendileri ve işortakları için genellikle meslektaşları arasından birer kefil göstermek zorundaydılar. Ayrıca, yanlarında çalıştırdıkları kalfa ve çıraklarına da kendileri kefil olurlardı. Bu çalışmada, 1847 (Hicrî 1263) tarihli bir esnaf kefalet defteri kaynak olarak kullanılmak suretiyle, Arapgir Kazası esnafı incelenmiştir. Bu bağlamda, Arapgir'de ve bazı köylerinde faaliyet gösteren esnaf çeşitleri, sayıları ve iş ortaklıkları ile her esnaf grubu içinde yer alan usta, kalfa ve çırak sayıları üzerinde durulmuş; bir ustanın yanında yardımcı eleman olarak çalışan çırak ve kalfaların ustalarıyla olan akrabalık bağları da tespit edilmeye çalışılmıştır.
Enver ÇAKAR ÖZET Bu çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu'nun Orta Doğu bölgesinde yer alan ve öneml... more Enver ÇAKAR ÖZET Bu çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu'nun Orta Doğu bölgesinde yer alan ve önemli şehirlerinden biri olan Hama'nın 16. ve 17. yüzyıllardaki mahalleleri, nüfusu ve iktisadî yapısı ile şehirde yer alan sosyal ve iktisadî yapılar kaynakların ışığında tespit edilmeye çalışılmıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda aynı adı taşıyan sancağının yönetim merkezi konumunda bulunan Hama şehri, bugünkü Suriye'nin diğer önemli şehirleri olan Şam ve Haleb'e nazaran nüfus bakımından kalabalık olmadığı gibi, ekonomik bakımdan da yeterince gelişmemişti. Hama şehri idarî bakımdan mahallelere taksim edilmişti ve diğer Osmanlı şehirlerinde olduğu gibi, Hama'da da ekonomik faaliyetlerin cereyan ettiği muhtelif çarşılar ve pazarlar bulunmaktaydı. Fakat, bunlar Haleb ve Şam çarşıları kadar zengin değildi. ABSTRACT This study explores the quarters, population, economic system and besides the social and economic buildings of the city of Hama which was one of the important cities of the Ottoman Empire in the Middle East region in the 16 th and 17 th centuries with using the documents of the Ottoman archive and the other knowledges. The city of Hama was the adminastration center of the same named sanjaq. It hadn't crowded population and inficiant economic activities in comparision to Damascus and Aleppo which are the other important cities of nowadays Syria. The city of Hama was consist of quarters and like other Ottoman cities had shopping centers and bazaars where there were every varios economic activities. But, these were not as rich as Aleppo and Damascus bazaars.
Ümeyye Camii adıyla da bilinen Ulu Camii, Halep şehrinin en geniş ve en eski camisidir. 715 yılın... more Ümeyye Camii adıyla da bilinen Ulu Camii, Halep şehrinin en geniş ve en eski camisidir. 715 yılında Emevi Halifesi I. Velid tarafından başlatılan cami inşaatı, 716 yılında Süleyman bin Abdülmelik tarafından tamamlanmıştır. 11. yüzyılın ikinci yarısında Halep'in kontrolünü ele geçiren Mirdasiler, cami avlusuna kubbeli bir şadırvan inşa ettiler. 1090 yılında ise Selçuklular tarafından caminin minaresi onarıldı. Daha sonra, büyük bir yangında sırasında zarar gören Halep Ulu Camii, 1169'da Nureddin Zengi tarafından restore edildi. 1260 yılında Moğollar tarafından tahrip edildikten sonra 1285 yılında Memlûklar tarafından tekrar onarıldı. Bu çalışmada, Suriye'nin en önemli kentlerinden biri olan Halep'teki Ulu Camii vakfı üzerinde durulmuş, caminin özellikleri, ona tahsis edilen vakfın 1584 yılındaki gelir ve gider kalemleri hakkında bilgi verilmiştir. ABSTRACT The Great Mosque of Aleppo or the Ummayad Mosque of Aleppo is the largest and oldest mosque in the city of Aleppo. The construction of the earliest mosque on the site was commenced by the Ummayad caliph al-Walid I in 715 and was finished by his successor Sulayman ibn Abd al-Malik in 716. In the second half of the 11 th century, the Mirdasids controlled Aleppo and built a single-domed fountain in mosque's courtyard. The minaret of the Great Mosque was restored by Seljuks in 1090. The mosque was restored and expanded by the Zengid sultan Nur al-Din in 1169 after a great fire that had destroyed the earlier Ummayad structure. It was restored again by Mamluks in 1285 after the entire mosque was razed by the Mongols in 1260. In this paper, information given about the functions and income of the foundations allocated to the Great Mosque of Aleppo and its expenditures for variety of jobs in 1584.
Bu çalışmada, Hama ve Humus örneğinde, Osmanlı hakimiyetinin ilk dönemlerinde Suriye'de uygulanan... more Bu çalışmada, Hama ve Humus örneğinde, Osmanlı hakimiyetinin ilk dönemlerinde Suriye'de uygulanan timar sistemi incelenmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun Suriye bölgesinde yer alan çoğu ekilebilir toprakların mülkiyeti, İmparatorluğun Rumeli ve Anadolu bölgelerinde olduğu gibi, devlete aitti. Fakat, devlet buradaki topraklarını bizzat kendisi işletmiyor, belirli bir ücret karşılığında üzerinde oturan köylü halka kiraya veriyordu. Buradaki tarlaları ekip biçen çiftçi halk, hem toprağın kirası olarak elde ettiği ürünün belirli bir bölümünü (öşür), hem de besledikleri hayvanlar için belirli bir miktar vergiyi devlete ödemek zorunda idiler. Devlet, bu vergi gelirlerini has, zeamet ve timar adları altında gelirlerine göre gruplara ayırdıktan sonra, bunları toplama işini, onların maaşlarına karşılık olmak üzere, orada görev yapan asker ve memurlarına verirdi. Böylece, imparatorluğun çoğu bölgelerinde uygulanan bu sistem (Timar Sistemi) sayesinde, bir taraftan toprak gelirlerinin önemli bir bölümü devlet veya onun temsilcileri vasıtasıyla toplanırken, diğer taraftan da burada görev yapan asker ve memurların maaşları devlete ilave bir yük getirmeden mahallinde ödeniyordu. ABSTRACT The Ottoman's Timar System of the Early Period in Syria with Hama and Homes Models is researched in this studies.
Öz Bu çalışmada, bugün Tunceli ilinin Çemişgezek ilçesine bağlı bir kırsal yerleşim birimi olan U... more Öz Bu çalışmada, bugün Tunceli ilinin Çemişgezek ilçesine bağlı bir kırsal yerleşim birimi olan Ulukale Köyü'nün Osmanlı dönemindeki, idari, demografik ve ekonomik yapısı incelenmiştir. Çalışmada, başlıca kaynaklar olarak Osmanlı arşiv belgeleri kullanılmıştır. 1515 yılında Çemişgezek'le birlikte Osmanlı yönetimine geçen Ulukale Köyü, aynı adla anılan nahiyenin de merkezi olarak, tarihi kalesi, değirmeni, boyahanesi ve hanıyla çevresindeki köylere nazaran daha üstün bir konumdaydı. Buraya Müslüman Türk nüfusun iskânı 1524-1540 yılları arasında gerçekleşmiştir. Fakat onların nereden geldikleri ve hangi aşirete mensup oldukları konusunda kaynaklar-da bir bilgi yoktur. Osmanlı Döneminde Ulukale, tarım ve hayvancılığın ön planda olduğu tipik bir Anadolu yerleşmesi özelliğini taşıyordu. Köyde vergiye konu olan başlıca ürünler, buğday, arpa, darı, üzüm ve pamuktu. Coğrafi yapısının müsait olması sebebiyle köyde hayvancılık da yaygın olarak yapılmaktaydı. Büyük ve küçükbaş hayvanların yanı sıra, arıcılık köyün ekonomik faaliyetleri arasında yer alıyordu. Ancak bugün Ulukale'nin en önemi geçim kaynağını oluşturan dut yetiştiriciliği Osmanlı döneminde pek yaygın değildi. Dolayısıyla bu ürünün köy ekonomisinde ağırlığını hissettirmesi Cumhuriyet Döneminde mümkün olmuştur. Köyde daha önce mevcut olan bağlar ise zamanla ortadan kalkmıştır. Ulukale'nin tarihi yapıları, eski bir kale kalıntısıyla, cami, kilise, çeşme ve Ferruhşad Bey'e ait bir türbeden ibarettir. Fakat çeşme ve yakın zamanda restore edilen Ferruhşad Bey Türbesi haricindeki yapılar bugün harap durumdadır. Köyde Osmanlı döneminde iki defa cami yaptırılmış, bunlardan ilki zamana yenilerek yıkılırken, ikincisi 1994 yılında meydana gelen terör saldırısı sırasında yakılarak harabeye çevrilmiştir. Bugünkü cami ise köyün yeniden kurulduğu alanda inşa edilmiştir ve tarihi bir vasfı yoktur. Bununla birlikte, sarp bir tepenin altında kurulmuş olan köy yerleşmesi de camisiyle birlikte yandığından, eski evlerden geriye pek bir şey kalmamıştır.
Uluslararası Palu Sempozyumu Elazığ 11-13 Ekim 2018 Bildiriler Kitabı
Her hakkı mahfuzdur. Fırat Üniversitesinin izni olmadan tamamen veya kısmen çoğaltılamaz. Yayınla... more Her hakkı mahfuzdur. Fırat Üniversitesinin izni olmadan tamamen veya kısmen çoğaltılamaz. Yayınlanan bildirilerde ileri sürülen görüşler, yazarlarına aittir. Merkezimizin görüşünü yansıtmaz. Bundan dolayı Merkezimiz mesuliyet kabul etmez. isteme Adresi: Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü, ELAZIĞ
Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, XII/35 (Ankara 2004)
Özet Bu çalışmada, 1645 tarihli mufassal tahrir defterinde yer alan bilgilerin ışığıııda, Akdeniz... more Özet Bu çalışmada, 1645 tarihli mufassal tahrir defterinde yer alan bilgilerin ışığıııda, Akdeniz'in doğu sahilinde yer alan Trablusşam şehrinin mahalleleri, nüfusu ve nüfusun etnik ve dinı yapısı ile şehrin iktisadı durumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Söz konusu deftere göre, XVII. YÜZyılııı ortalarında Trablusşam 'lll 26 mahallesi vardı, 12-17 bin civarında olan şehir nüfusunun çoğunluğunu Müslümanlar meydana getirmekle birlikte, Hıristiyanların da sayısı şehir nüfusuna oranla bir hayli fazlaydl. Ayrıca, şehirde az sayıda Yahudi de yerleşmişti. Trablusşam 'ın ekonomisinde en önemli yeri iskele gelirleri teşkil ediyordu. Diğer taraftan, zeytin ve dut yetiştiriciliğinde önemli bir mevkie sahip olan Trablusşam 'ııı, bunlara bağlı olarak, ipekçilik ve sabun üretiminde de hatırı sayılır bir ilerleme kaydettiği görülmektedir, Abstract This study examines the quarters and the populatin of the city of Tripali in the middle of the seventeenth century, according to the tahrir defteri (the tax register). Tripali had 26 quarters (mahalla) and its population was about 12-17.000 at that time. The most of the urban population were Muslims. But, alsa • Yrd. Doç. Dr. Fırat Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi. [email protected]
ÖZET Merc-i Dabık ve Ridaniye savaşlarından sonra Osmanlı hakimiyetine geçen Mumlûklu toprakları,... more ÖZET Merc-i Dabık ve Ridaniye savaşlarından sonra Osmanlı hakimiyetine geçen Mumlûklu toprakları, biri Şam diğeri de Mısır olmak üzere, iki beylerbeyiliğe taksim edildi. Bunlardan Şam beylerbeyiliği başlangıçta oldukça geniş bir alana yayılıyordu. Fakat, XVI. yüzyılın ortalarından itibaren önce Haleb, daha sonra da Trablusşam beylerbeyilikleri teşkil edilerek Şam beylerbeyiliğinin sınırları gittikçe daraltıldı. Şam beylerbeyiliği, diğer klasik eyaletlerde olduğu gibi, sancaklara, sancaklar da kaza ve nahiye adı verilen alt idarî birimlere ayrılıyordu. ABSTRACT After the wars of Merc-i Dabık and Ridaniye, the Ottamans conguested Bilâd el-Şam and Egypt and estabilished two provinces (or beylerbeyiliks) on these areas, which were Egypt and Damascus. At the begining, the province of Damascus (or Şam beylerbeyiligi) included a very broad area. But, afterwards, the provinces of Aleppo and Tripoli were estabilished on the same area. For this reason, the territory of the province of damascus was narrowed. The Province of Damascus divided into the units of administrative, which named as the sanjak, the qadâ and the nâhiye like the other classic provinces in the empire in the sixteenth century.
* ÖZET Oğuzlar'ın Üç-Ok koluna mensup olan Salur ve Çoğun Türkmenleri XVI. yüzyılda Şam, Haleb, H... more * ÖZET Oğuzlar'ın Üç-Ok koluna mensup olan Salur ve Çoğun Türkmenleri XVI. yüzyılda Şam, Haleb, Hama, Hums ve Trablusşam sancaklarında yaşıyorlardı. Bu Türkmen grupları önemli bir nüfusa sahip oldukları gibi, çok sayıda hayvan da besliyorlardı ve onlara yiyecek temin etmek maksadıyla mevsimden mevsime yerlerini değiştiriyorlardı. Türkmen toplulukları cemâat adı verilen farklı gruplara bölünmüşlerdi ve her cemâat bir kethüda tarafından idare olunuyordu. Salur ve Çoğun Türkmenleri has reayası oldukları için serbest statüde idiler. Bu nedenle sancakbeyi ve subaşıları onlara doğrudan müdahale edemiyorlardı. Türkmenlere ait bütün vergi gelirleri Türkmen eminleri tarafından padişah hesabına toplanıyordu. ABSTRACT The Turkomans of Salur and Çoğun in the branch of Üç-ok of Oğuzs lived in the sanjaks of Damascus, Aleppo, Hamah, Homs and Tripoli as nomadic in the period of Ottomans. They had a significant population and a lot of animals, such as sheep and goats, in the sixteenth century. Because of having animals they needed new fields to survive and so changed their places from season to season. The communities of Turkomans were divided in different units (cemâ'ats). Every subdivision of a great tribe was managed by scoutmaster known as the kethüdâ. The Turkomans of Salur and Çoğun had free statute for being the population of hâs (their revenues were belong to sultan or state directly). So the sanjakbegi (administrator of sancak) and subaşı (police superintendent) didn't have the authority to interfere them. In sixteenth century, the whole revenue that belongs to Turkomans was collected by the Turkoman's emin (tax officer) for state.
TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 2024
Murat ve Karasu nehirleri Keban önlerinde birleşerek Fırat Nehri'ni oluşturur. Malatya ve Elazığ ... more Murat ve Karasu nehirleri Keban önlerinde birleşerek Fırat Nehri'ni oluşturur. Malatya ve Elazığ arasındaki sınırı da belirleyen bu nehir, aynı zamanda İstanbul'dan Bağdat'a uzanan tarihi yol ağının da güzergâhında bulunmaktadır. Bu güzergâhta yer alan İzoli veya Kömürhan mevkiinde, Fırat Nehri üzerinde doğrudan ulaşımı sağlayacak bir köprü yapma düşüncesi Osmanlı Dönemi'nde yoğunluk kazanmıştır. Nitekim Sultan IV. Murad Bağdat Seferi sırasında Kömürhan'da bir köprü yaptırmak istemiş ancak teknik ve mali zorluklar sebebiyle inşası mümkün olmamıştır. Bilinen bu ilk girişimden sonra, Sultan I. Mahmud ve Sultan II. Abdülhamid dönemlerinde Kömürhan'da bir köprünün inşası için çalışmalar yapılmış ise de her iki girişimden de müspet bir sonuç elde edilememiştir. Fırat Nehri üzerinde doğrudan ulaşımı sağlamak için Osmanlı Dönemi'nde inşa edilen ilk ve tek yapı ise İzoli mevkiinde zamanın Elaziz Valisi tarafından yaptırılarak hizmete açılan ahşap köprüdür. Cumhuriyet Dönemi'nde de bir müddet hizmet vermeye devam eden bu köprü, 1929 yılında yaşanan taşkın sırasında suya kapılarak tamamen yıkılmıştır. * Bu çalışma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 122K421 numaralı proje ile desteklenmiştir. Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK'a teşekkürlerimizi sunarız.
niği kullanılarak betonarme bir köprü yapılmış ve bu köprü uzun süre bölge halkına ve gelip geçme... more niği kullanılarak betonarme bir köprü yapılmış ve bu köprü uzun süre bölge halkına ve gelip geçmekte olan yolculara hizmet verdikten sonra, Keban Barajı'nın yapımı ve su tutulmaya başlanmasıyla birlikte 1974'te baraj gölü altında kalarak tarihi fonksiyonunu tamamlamıştır.
In light of the contents of the 1645 Tahrir Defteri, this study sheds light on the quarters, resi... more In light of the contents of the 1645 Tahrir Defteri, this study sheds light on the quarters, residents, ethnoreligious makeup, and economic circumstances of the coastal city of Tripoli on the East Mediterranean. The documents reveal that Tripoli in the mid 17th century had 26 quarters, with some 12-17,000 Muslims constituting a majority alongside Christian and Jewish minorities. Though the city's economy relied primarily on seaport revenues, berry and olive cultivation took on a prominent position. On this basis, it appears to have made great progress in the silk industry and the production of soap.
Bu çalışmada, Osmanlı nüfus defterleri kaynak olarak kullanılmak suretiyle, Keban ilçesi köylerin... more Bu çalışmada, Osmanlı nüfus defterleri kaynak olarak kullanılmak suretiyle, Keban ilçesi köylerinin 19. yüzyılın ilk yarısındaki idari ve demografik yapısı incelenmiştir.
Öz Muşar, Fırat Nehri kıyısında yer alan ve Ortaçağlarda Minşar ve Masara adlarıyla bilinen bir k... more Öz Muşar, Fırat Nehri kıyısında yer alan ve Ortaçağlarda Minşar ve Masara adlarıyla bilinen bir kaledir. Bu kaleden adını alan Muşar Nahiyesi 16. yüzyılda Malatya Sancağı'na bağlıydı. Nahiyeyi oluşturan köylerden Ataf'ta kelek, Rabat'ta ise gemi işletmesi vardı. Fırat'ın iki yakası arasındaki nehir taşımacılığı da bu köylerdeki gemi ve kelekler vasıtasıyla yapılmaktaydı. Dolayısıyla Muşar, Malat-ya'dan Harput ve Keban'a, oralardan da Diyarbakır ve Erzincan'a ulaşan yolların bağlantı noktaları üzerinde yer alıyordu. Nahiyeye adını veren kale ise nehrin her iki yakası arasındaki geçişleri denetleyen önemli bir garnizon görevini üstlenmişti. Muşar Nahiyesi'nde 1530'da 15 köy ve 23 mezra, 1560'ta ise 16 köy ve 25 mezra bulunmaktaydı. Köylerin en önemli geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktı. Köy ve mezralardan sağlanan vergi gelirlerinin yarısı 1530'da malikâne adıyla vakıf ve mülklere, diğer yarısı da divanî adıyla has veya tımar olarak tevcih edilmişti. Yine rüsum-ı örfiyesi de devlet veya temsilcileri tarafından toplanıyordu. Fakat 1560'ta çoğu malikâne hisselerine de devlet adına el konulmuştur. Muşar Nahiyesi köyleri nüfus yoğunluğu bakımından farklılıklar gösteriyordu. Boyahane, gemi ve kelek gibi işletmelere sahip olan köyler ile zaviyesi olan köyler nüfus bakımından kalabalık olan yerleşmelerdi. Bu açıdan Ataf, Berete, Rabat ve Şeyh Hasanlu köyleri diğer köylere nazaran daha fazla gelişmişti. Bu çalışmada Malatya Sancağı tahrir defterleri ışığında Muşar Nahiyesi'nin idarî yapısı, köylerinin nüfusu ve ekonomik kaynakları ile vakıf ve mülkleri incelenmiştir.
Bugün Malatya iline bağlı bir ilçe merkezi olan Arapgir,. yüzyılda özellikle kumaş dokumacılığı v... more Bugün Malatya iline bağlı bir ilçe merkezi olan Arapgir,. yüzyılda özellikle kumaş dokumacılığı ve ticaretinde oldukça önemli bir konuma sahipti. Manusa ve gezi adlı kumaşlarıyla ünlü olan bu kasaba, çoğunluğu oluşturan Müslümanların yanı sıra, önemli sayıda gayrimüslim nüfusu da barındırıyordu. Fakat kasabadaki ekonomik faaliyetler (zanaat ve ticaret) ağırlıklı olarak gayrimüslimlerin elindeydi. Arapgir'de aynı işi yapan esnaf, zanaatkâr ve tüccarlar, kendi içlerinden seçtikleri bir şeyh veya kethüdanın yönetiminde teşkilatlanmışlardı. Fakat bu yöneticiler, sadece kendilerinin de mensup oldukları esnaf grubunu değil, aynı zamanda benzer işle meşgul olan birden çok esnaf grubunu da temsil ediyorlardı. Ayrıca kasaba ve köylerdeki bütün esnafları hükümet nezdinde temsil eden bir bazarbaşıları da vardı. İmparatorluk genelinde olduğu gibi, Arapgir'deki bütün esnaf, zanatkâr ve tüccarlar, belirli aralıklarla, kendileri ve işortakları için genellikle meslektaşları arasından birer kefil göstermek zorundaydılar. Ayrıca, yanlarında çalıştırdıkları kalfa ve çıraklarına da kendileri kefil olurlardı. Bu çalışmada, 1847 (Hicrî 1263) tarihli bir esnaf kefalet defteri kaynak olarak kullanılmak suretiyle, Arapgir Kazası esnafı incelenmiştir. Bu bağlamda, Arapgir'de ve bazı köylerinde faaliyet gösteren esnaf çeşitleri, sayıları ve iş ortaklıkları ile her esnaf grubu içinde yer alan usta, kalfa ve çırak sayıları üzerinde durulmuş; bir ustanın yanında yardımcı eleman olarak çalışan çırak ve kalfaların ustalarıyla olan akrabalık bağları da tespit edilmeye çalışılmıştır.
Enver ÇAKAR ÖZET Bu çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu'nun Orta Doğu bölgesinde yer alan ve öneml... more Enver ÇAKAR ÖZET Bu çalışmada, Osmanlı İmparatorluğu'nun Orta Doğu bölgesinde yer alan ve önemli şehirlerinden biri olan Hama'nın 16. ve 17. yüzyıllardaki mahalleleri, nüfusu ve iktisadî yapısı ile şehirde yer alan sosyal ve iktisadî yapılar kaynakların ışığında tespit edilmeye çalışılmıştır. 16. ve 17. yüzyıllarda aynı adı taşıyan sancağının yönetim merkezi konumunda bulunan Hama şehri, bugünkü Suriye'nin diğer önemli şehirleri olan Şam ve Haleb'e nazaran nüfus bakımından kalabalık olmadığı gibi, ekonomik bakımdan da yeterince gelişmemişti. Hama şehri idarî bakımdan mahallelere taksim edilmişti ve diğer Osmanlı şehirlerinde olduğu gibi, Hama'da da ekonomik faaliyetlerin cereyan ettiği muhtelif çarşılar ve pazarlar bulunmaktaydı. Fakat, bunlar Haleb ve Şam çarşıları kadar zengin değildi. ABSTRACT This study explores the quarters, population, economic system and besides the social and economic buildings of the city of Hama which was one of the important cities of the Ottoman Empire in the Middle East region in the 16 th and 17 th centuries with using the documents of the Ottoman archive and the other knowledges. The city of Hama was the adminastration center of the same named sanjaq. It hadn't crowded population and inficiant economic activities in comparision to Damascus and Aleppo which are the other important cities of nowadays Syria. The city of Hama was consist of quarters and like other Ottoman cities had shopping centers and bazaars where there were every varios economic activities. But, these were not as rich as Aleppo and Damascus bazaars.
Ümeyye Camii adıyla da bilinen Ulu Camii, Halep şehrinin en geniş ve en eski camisidir. 715 yılın... more Ümeyye Camii adıyla da bilinen Ulu Camii, Halep şehrinin en geniş ve en eski camisidir. 715 yılında Emevi Halifesi I. Velid tarafından başlatılan cami inşaatı, 716 yılında Süleyman bin Abdülmelik tarafından tamamlanmıştır. 11. yüzyılın ikinci yarısında Halep'in kontrolünü ele geçiren Mirdasiler, cami avlusuna kubbeli bir şadırvan inşa ettiler. 1090 yılında ise Selçuklular tarafından caminin minaresi onarıldı. Daha sonra, büyük bir yangında sırasında zarar gören Halep Ulu Camii, 1169'da Nureddin Zengi tarafından restore edildi. 1260 yılında Moğollar tarafından tahrip edildikten sonra 1285 yılında Memlûklar tarafından tekrar onarıldı. Bu çalışmada, Suriye'nin en önemli kentlerinden biri olan Halep'teki Ulu Camii vakfı üzerinde durulmuş, caminin özellikleri, ona tahsis edilen vakfın 1584 yılındaki gelir ve gider kalemleri hakkında bilgi verilmiştir. ABSTRACT The Great Mosque of Aleppo or the Ummayad Mosque of Aleppo is the largest and oldest mosque in the city of Aleppo. The construction of the earliest mosque on the site was commenced by the Ummayad caliph al-Walid I in 715 and was finished by his successor Sulayman ibn Abd al-Malik in 716. In the second half of the 11 th century, the Mirdasids controlled Aleppo and built a single-domed fountain in mosque's courtyard. The minaret of the Great Mosque was restored by Seljuks in 1090. The mosque was restored and expanded by the Zengid sultan Nur al-Din in 1169 after a great fire that had destroyed the earlier Ummayad structure. It was restored again by Mamluks in 1285 after the entire mosque was razed by the Mongols in 1260. In this paper, information given about the functions and income of the foundations allocated to the Great Mosque of Aleppo and its expenditures for variety of jobs in 1584.
Bu çalışmada, Hama ve Humus örneğinde, Osmanlı hakimiyetinin ilk dönemlerinde Suriye'de uygulanan... more Bu çalışmada, Hama ve Humus örneğinde, Osmanlı hakimiyetinin ilk dönemlerinde Suriye'de uygulanan timar sistemi incelenmiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun Suriye bölgesinde yer alan çoğu ekilebilir toprakların mülkiyeti, İmparatorluğun Rumeli ve Anadolu bölgelerinde olduğu gibi, devlete aitti. Fakat, devlet buradaki topraklarını bizzat kendisi işletmiyor, belirli bir ücret karşılığında üzerinde oturan köylü halka kiraya veriyordu. Buradaki tarlaları ekip biçen çiftçi halk, hem toprağın kirası olarak elde ettiği ürünün belirli bir bölümünü (öşür), hem de besledikleri hayvanlar için belirli bir miktar vergiyi devlete ödemek zorunda idiler. Devlet, bu vergi gelirlerini has, zeamet ve timar adları altında gelirlerine göre gruplara ayırdıktan sonra, bunları toplama işini, onların maaşlarına karşılık olmak üzere, orada görev yapan asker ve memurlarına verirdi. Böylece, imparatorluğun çoğu bölgelerinde uygulanan bu sistem (Timar Sistemi) sayesinde, bir taraftan toprak gelirlerinin önemli bir bölümü devlet veya onun temsilcileri vasıtasıyla toplanırken, diğer taraftan da burada görev yapan asker ve memurların maaşları devlete ilave bir yük getirmeden mahallinde ödeniyordu. ABSTRACT The Ottoman's Timar System of the Early Period in Syria with Hama and Homes Models is researched in this studies.
Öz Bu çalışmada, bugün Tunceli ilinin Çemişgezek ilçesine bağlı bir kırsal yerleşim birimi olan U... more Öz Bu çalışmada, bugün Tunceli ilinin Çemişgezek ilçesine bağlı bir kırsal yerleşim birimi olan Ulukale Köyü'nün Osmanlı dönemindeki, idari, demografik ve ekonomik yapısı incelenmiştir. Çalışmada, başlıca kaynaklar olarak Osmanlı arşiv belgeleri kullanılmıştır. 1515 yılında Çemişgezek'le birlikte Osmanlı yönetimine geçen Ulukale Köyü, aynı adla anılan nahiyenin de merkezi olarak, tarihi kalesi, değirmeni, boyahanesi ve hanıyla çevresindeki köylere nazaran daha üstün bir konumdaydı. Buraya Müslüman Türk nüfusun iskânı 1524-1540 yılları arasında gerçekleşmiştir. Fakat onların nereden geldikleri ve hangi aşirete mensup oldukları konusunda kaynaklar-da bir bilgi yoktur. Osmanlı Döneminde Ulukale, tarım ve hayvancılığın ön planda olduğu tipik bir Anadolu yerleşmesi özelliğini taşıyordu. Köyde vergiye konu olan başlıca ürünler, buğday, arpa, darı, üzüm ve pamuktu. Coğrafi yapısının müsait olması sebebiyle köyde hayvancılık da yaygın olarak yapılmaktaydı. Büyük ve küçükbaş hayvanların yanı sıra, arıcılık köyün ekonomik faaliyetleri arasında yer alıyordu. Ancak bugün Ulukale'nin en önemi geçim kaynağını oluşturan dut yetiştiriciliği Osmanlı döneminde pek yaygın değildi. Dolayısıyla bu ürünün köy ekonomisinde ağırlığını hissettirmesi Cumhuriyet Döneminde mümkün olmuştur. Köyde daha önce mevcut olan bağlar ise zamanla ortadan kalkmıştır. Ulukale'nin tarihi yapıları, eski bir kale kalıntısıyla, cami, kilise, çeşme ve Ferruhşad Bey'e ait bir türbeden ibarettir. Fakat çeşme ve yakın zamanda restore edilen Ferruhşad Bey Türbesi haricindeki yapılar bugün harap durumdadır. Köyde Osmanlı döneminde iki defa cami yaptırılmış, bunlardan ilki zamana yenilerek yıkılırken, ikincisi 1994 yılında meydana gelen terör saldırısı sırasında yakılarak harabeye çevrilmiştir. Bugünkü cami ise köyün yeniden kurulduğu alanda inşa edilmiştir ve tarihi bir vasfı yoktur. Bununla birlikte, sarp bir tepenin altında kurulmuş olan köy yerleşmesi de camisiyle birlikte yandığından, eski evlerden geriye pek bir şey kalmamıştır.
Uluslararası Palu Sempozyumu Elazığ 11-13 Ekim 2018 Bildiriler Kitabı
Her hakkı mahfuzdur. Fırat Üniversitesinin izni olmadan tamamen veya kısmen çoğaltılamaz. Yayınla... more Her hakkı mahfuzdur. Fırat Üniversitesinin izni olmadan tamamen veya kısmen çoğaltılamaz. Yayınlanan bildirilerde ileri sürülen görüşler, yazarlarına aittir. Merkezimizin görüşünü yansıtmaz. Bundan dolayı Merkezimiz mesuliyet kabul etmez. isteme Adresi: Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürlüğü, ELAZIĞ
Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi, XII/35 (Ankara 2004)
Özet Bu çalışmada, 1645 tarihli mufassal tahrir defterinde yer alan bilgilerin ışığıııda, Akdeniz... more Özet Bu çalışmada, 1645 tarihli mufassal tahrir defterinde yer alan bilgilerin ışığıııda, Akdeniz'in doğu sahilinde yer alan Trablusşam şehrinin mahalleleri, nüfusu ve nüfusun etnik ve dinı yapısı ile şehrin iktisadı durumu tespit edilmeye çalışılmıştır. Söz konusu deftere göre, XVII. YÜZyılııı ortalarında Trablusşam 'lll 26 mahallesi vardı, 12-17 bin civarında olan şehir nüfusunun çoğunluğunu Müslümanlar meydana getirmekle birlikte, Hıristiyanların da sayısı şehir nüfusuna oranla bir hayli fazlaydl. Ayrıca, şehirde az sayıda Yahudi de yerleşmişti. Trablusşam 'ın ekonomisinde en önemli yeri iskele gelirleri teşkil ediyordu. Diğer taraftan, zeytin ve dut yetiştiriciliğinde önemli bir mevkie sahip olan Trablusşam 'ııı, bunlara bağlı olarak, ipekçilik ve sabun üretiminde de hatırı sayılır bir ilerleme kaydettiği görülmektedir, Abstract This study examines the quarters and the populatin of the city of Tripali in the middle of the seventeenth century, according to the tahrir defteri (the tax register). Tripali had 26 quarters (mahalla) and its population was about 12-17.000 at that time. The most of the urban population were Muslims. But, alsa • Yrd. Doç. Dr. Fırat Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi. [email protected]
ÖZET Merc-i Dabık ve Ridaniye savaşlarından sonra Osmanlı hakimiyetine geçen Mumlûklu toprakları,... more ÖZET Merc-i Dabık ve Ridaniye savaşlarından sonra Osmanlı hakimiyetine geçen Mumlûklu toprakları, biri Şam diğeri de Mısır olmak üzere, iki beylerbeyiliğe taksim edildi. Bunlardan Şam beylerbeyiliği başlangıçta oldukça geniş bir alana yayılıyordu. Fakat, XVI. yüzyılın ortalarından itibaren önce Haleb, daha sonra da Trablusşam beylerbeyilikleri teşkil edilerek Şam beylerbeyiliğinin sınırları gittikçe daraltıldı. Şam beylerbeyiliği, diğer klasik eyaletlerde olduğu gibi, sancaklara, sancaklar da kaza ve nahiye adı verilen alt idarî birimlere ayrılıyordu. ABSTRACT After the wars of Merc-i Dabık and Ridaniye, the Ottamans conguested Bilâd el-Şam and Egypt and estabilished two provinces (or beylerbeyiliks) on these areas, which were Egypt and Damascus. At the begining, the province of Damascus (or Şam beylerbeyiligi) included a very broad area. But, afterwards, the provinces of Aleppo and Tripoli were estabilished on the same area. For this reason, the territory of the province of damascus was narrowed. The Province of Damascus divided into the units of administrative, which named as the sanjak, the qadâ and the nâhiye like the other classic provinces in the empire in the sixteenth century.
* ÖZET Oğuzlar'ın Üç-Ok koluna mensup olan Salur ve Çoğun Türkmenleri XVI. yüzyılda Şam, Haleb, H... more * ÖZET Oğuzlar'ın Üç-Ok koluna mensup olan Salur ve Çoğun Türkmenleri XVI. yüzyılda Şam, Haleb, Hama, Hums ve Trablusşam sancaklarında yaşıyorlardı. Bu Türkmen grupları önemli bir nüfusa sahip oldukları gibi, çok sayıda hayvan da besliyorlardı ve onlara yiyecek temin etmek maksadıyla mevsimden mevsime yerlerini değiştiriyorlardı. Türkmen toplulukları cemâat adı verilen farklı gruplara bölünmüşlerdi ve her cemâat bir kethüda tarafından idare olunuyordu. Salur ve Çoğun Türkmenleri has reayası oldukları için serbest statüde idiler. Bu nedenle sancakbeyi ve subaşıları onlara doğrudan müdahale edemiyorlardı. Türkmenlere ait bütün vergi gelirleri Türkmen eminleri tarafından padişah hesabına toplanıyordu. ABSTRACT The Turkomans of Salur and Çoğun in the branch of Üç-ok of Oğuzs lived in the sanjaks of Damascus, Aleppo, Hamah, Homs and Tripoli as nomadic in the period of Ottomans. They had a significant population and a lot of animals, such as sheep and goats, in the sixteenth century. Because of having animals they needed new fields to survive and so changed their places from season to season. The communities of Turkomans were divided in different units (cemâ'ats). Every subdivision of a great tribe was managed by scoutmaster known as the kethüdâ. The Turkomans of Salur and Çoğun had free statute for being the population of hâs (their revenues were belong to sultan or state directly). So the sanjakbegi (administrator of sancak) and subaşı (police superintendent) didn't have the authority to interfere them. In sixteenth century, the whole revenue that belongs to Turkomans was collected by the Turkoman's emin (tax officer) for state.
Jableh which was an ancient settlement founded on the piedmont of Al-Nusayriyah Mountains, and La... more Jableh which was an ancient settlement founded on the piedmont of Al-Nusayriyah Mountains, and Latakia which was re-founded during the Seleucid period, were two important port towns of the Syrian geography. Both were brought under Ottoman rule in 1516. Between 1516 and 1564, Jableh and Latakia, which also formed the sub-districts of the Tripoli Sanjaq with the same name, consisted of central towns and many villages and hamlets. Of these, Jableh is also a district center, and it was probably separeted from Tripoli by making an independent sanjaq in 1564. Latakia, on the other hand, took its place in this administrative structure as the second district center of Jableh Sanjaq. In this study, in the light of archival documents, the piers, neighborhoods, population structures and economic conditions of Jableh and Latakia, which are two port towns in the Eastern Mediterranean, are emphasized, Tripoli, Beirut and Sidon piers and town populations in the same region were compared and their importance in the region was tried to be explained. The date range of the study covers the year 1564, which we estimate as the establishment date of the Jableh Sanjaq, and 1645, when the sanjaq was last registered in tahrir register.
Bu kitapta yer alan bölümlerde kullanılan kaynak, görüş, bulgu, sonuç, tablo, şekil, resim ve içe... more Bu kitapta yer alan bölümlerde kullanılan kaynak, görüş, bulgu, sonuç, tablo, şekil, resim ve içerik ile ulusal ve uluslararası telif haklarına konu olabilecek mali ve hukuki sorumluluklar Yazar veya yazarlara aittir.
Eyalet of Tripolis in the First Half of the Seventeenth Century:
Administrative Division, Eyalet ... more Eyalet of Tripolis in the First Half of the Seventeenth Century: Administrative Division, Eyalet and Sanjak Administration
Osmanlı Toplumunda Değişim Eğilimleri (Harput Örneği) 10 adlı Doktora çalışmalarını zikretmek ger... more Osmanlı Toplumunda Değişim Eğilimleri (Harput Örneği) 10 adlı Doktora çalışmalarını zikretmek gerekir.
Uploads
Papers by Enver Çakar
In this study, in the light of archival documents, the piers, neighborhoods, population structures and economic conditions of Jableh and Latakia, which are two port towns in the Eastern Mediterranean, are emphasized, Tripoli, Beirut and Sidon piers and town populations in the same region were compared and their importance in the region was tried to be explained. The date range of the study covers the year 1564, which we estimate as the establishment date of the Jableh Sanjaq, and 1645, when the sanjaq was last registered in tahrir register.
Administrative Division, Eyalet and Sanjak Administration