Papers by Lazar Atanaskovic
ARHE, Mar 28, 2024
Sažetak: Ovaj rad bavi se mestima u kojima Hegel koristi metaforičku figuru Mnemosine kojom označ... more Sažetak: Ovaj rad bavi se mestima u kojima Hegel koristi metaforičku figuru Mnemosine kojom označava kompleksni karakter zajedničkog pamćenja. U Hegelovom opusu postoje tri značajna mesta na kojima se ova metafora koristi na sličan način, a kojima se ovaj rad podrobnije bavi: 1) Poglavlje o predstavi u Predavanjima iz filozofije subjektivnog duha (1827/28), 2) Odeljak o epici iz Fenomenologije duha (1807), 3) Uvodi za Predavanja iz filozofije svetske istorije (1822/23, 1828/29, 1830/31). Na osnovu čitanja navedenih odeljaka može se zaključiti kako Hegel koristi metaforu Mnemosine kako bi opisao delatnost putem koje nastaje pamćenje zajednice kroz dinamiku posredovanja između pounutrašnjivanja (Erinnerung) predstava i njihovog ospoljavanja u objektima zajedničkog pamćenja (Gedächtnis). Razumevanje ove dinamike od odlučujućeg je značaja za Hegelovo razumevanje istoriografije kao prakse zajedničkog pamćenja, kao i za mapiranje odnosa koji postoje između različitih praksi kojima biva artikulisano pamćenje zajednice.
Arhe, Jan 27, 2022
Sažetak: Pretpostavka istorijske dinamike određene borbom između tiranije i slobode određujuća je... more Sažetak: Pretpostavka istorijske dinamike određene borbom između tiranije i slobode određujuća je za okvire Šilerove istorijske naracije. Iako Šiler već u predgovoru svom prvom istorijskom delu naglašava značaj ove dinamike, njeni tragovi na stranicama Istorije otcepljenja nisu sasvim očigledni. Tiranija i sloboda su apstraktni pojmovi, ali i pojmovi o kojima Šiler pokušava da ispriča priču. Ovaj rad posvećen je aporijama takve filozofsko-istorijske pripovesti o idejama. Primer na kome će ova aporetika biti demonstrirana je karakterologija dva centralna lika pripovesti o Nizozemskom ustanku: Filipa II i Vilhelma Oranskog. Analiza izgradnje karaktera Šilerovih istorijskih junaka potvrđuje značaj apstraktne pretpostavke o borbi između tiranije i slobode za konkretno izvođenje Šilerove istorijske naracije, ali i ukazuje na aporetiku ovakvog filozofsko-istorijskog poduhvata. Ključne reči: Šiler, filozofija, istorija, istoriografija, istorija Nizozemskog ustanka, naracija, filozofija istorije Već u predgovoru za Istoriju otcepljenja Ujedinjene Nizozemske od španske vladavine, Šiler naglašava značaj poznavanja glavnih likova u predstojećoj priči. 2 Ovakav dramsko-psihološki pristup nije samorazumljiv. 3 Opsežno izlaganje karakternih crta istorijskih ličnosti
Arhe, Mar 3, 2022
Sažetak: Ovaj rad predstavlja čitanje Kantove rasprave sa Šloserom koje je usredsređeno na politi... more Sažetak: Ovaj rad predstavlja čitanje Kantove rasprave sa Šloserom koje je usredsređeno na političke pretpostavke i implikacije ove polemike. Prema glavnoj tezi rada Kantovi tekstovi O nedavno povišenom nadmoćnom tonu u filozofiji i Najava uskoro dolazećeg večnog mira u filozofiji -čitani s obzirom na politički i društveni kontekst u kome nastajune predstavljaju filozofsku raspravu u striktnom smislu, već raspravu između filozofa kao zagovornika građanskih političkih vrednosti i pisca čije delovanje u javnoj sferi dovodi u pitanje osnove na kojima počiva postojanje sloboda govora. Kroz ukazivanje na mesta iz tekstova polemike koja upućuju na političko-etički karakter preduslova filozofiranja u okviru slobodne javne sfere, pokazan je paralelizam između pretpostavljenih vrednosti građanske politike i vrednosti koje Kant pretpostavlja kao preduslove svake filozofske rasprave. Na kraju, čitanje upućuje na Kantov radikalni republikanizam u javnoj sferi, koji ne toleriše autoritet pojedinaca ili tradicije. Ključne reči: Kant, Šloser, istorija filozofije, filozofija politike, nemačka klasična filozofija 1. INTELEKTUALNA REPUBLIKA Kantovi Kleine schriften iz osamdesetih i devedesetih godina osamnaestog veka uglavnom su posvećeni političko-pragmatičkim temama koje najčešće izostaju u okvirima triju kritika. 2 Politički okviri su prisutni
Arhe, Dec 17, 2018
Sažetak: Ovaj rad tematizuje pojam kulture kod Kanta u periodu nastajanja njegovih Kritika, sa hi... more Sažetak: Ovaj rad tematizuje pojam kulture kod Kanta u periodu nastajanja njegovih Kritika, sa hipotezom da kultura igra odlučujuću ulogu pri rešavanju problema složenog odnosa između kauzaliteta prirode i spontaniteta slobode u okvirima Kantove kritičke misli. Kroz komparativnu analizu određenja i uloge pojma kulture u Kritici moći suđenja i tekstu Ideja jedne opšte povesti usmerene ka ostvarenju svetskog građanskog poretka iz 1784. godine, pokazuje se na koji način centralna određenja pojma kulture kod Kanta mogu biti shvaćena s obzirom na njegovo mišljenje povesti. Rezultat istraživanja ogleda se u tome što se kultura, kao sposobnost za svrhe, pokazuje kao osnova povesne dinamike mišljene Kantovom filozofskom povešću, a koja podrazumeva premošćavanje jaza između pojmova o slobodi volje i njenih pojava u prirodi.
Универзитет у Новом Саду, Jun 7, 2021
Ovaj rad bavi se odnosom između Hegelove kritike istorijsko-pravne skole u njegovim Osnovnim crta... more Ovaj rad bavi se odnosom između Hegelove kritike istorijsko-pravne skole u njegovim Osnovnim crtama filozofije prava i kritike Niburovog kritickog pisanja istorije provedene u okvirima Predavanja iz filozofije svetske povesti . S jedne strane, u Osnovnim crtama Hegel je kritikovao pokusaj istorijsko-pravne skole da na osnovu povesti utemelji pravo i institucije – u tom pogledu, pokusao je da pokaže kako se pravne norme ne mogu utemeljiti samo na osnovu pozitivnog prava i povesti, kao i zbog cega je filozofsko misljenje prava nužno. S druge strane, kroz Predavanja iz filozofije svetske povesti, Hegel je kritikovao Niburov pristup povesti rimskog ustava i prava, i pokusao je da ukaže na to kako istorijska refleksija ne može pocivati sama na sebi. Prema tome, može se zakljuciti da je Hegelova kritika Niburovog pisanja istorije iz Predavanja , komplementarna sa kritikom istorijsko-pravne skole iz Osnovnih crta – ukoliko je prva bila kritika juristickog bavljenja povescu, druga je bila k...
Vivian Liska, German-Jewish Thought and Its Afterlife: A Tenuous Legacy, Bloomington, University ... more Vivian Liska, German-Jewish Thought and Its Afterlife: A Tenuous Legacy, Bloomington, University of Indiana Press, 2017 Lazar Atanaskovic
Utopian Studies, Jun 30, 2023
Vivian Liska, German-Jewish Thought and Its Afterlife: A Tenuous Legacy, Bloomington, University ... more Vivian Liska, German-Jewish Thought and Its Afterlife: A Tenuous Legacy, Bloomington, University of Indiana Press, 2017 Lazar Atanaskovic
Arhe
Rad razvija Hegelovu tezu o pisanju reflektujuće istorije kao pisanju o sadašnjosti kroz medijum ... more Rad razvija Hegelovu tezu o pisanju reflektujuće istorije kao pisanju o sadašnjosti kroz medijum prošlosti. Kroz čitanje Livijevog Praefatia, sa posebnim akcentom na praksu pisanja kao moralno-političkog čina koji podrazumeva artikulaciju odnosa između prošlog i sadašnjeg, ispituje se hipoteza o reflektujućem pisanju istorije kao narativnoj praksi. Čitanje je sprovedeno s obzirom na temeljne Hegelove stavove o istoriografiji, skrećući pažnju na problem uklopivosti Hegelove specifične karakterizacije Livija kao kompilatora i preglednog istoričara sa 1) stavom o među-uslovljenosti između političko-etičke zajednice i istoriografije i 2) stavom o reflektujućoj istoriografiji kao naraciji o sadašnjem u životu duha.
Filozofska istraživanja
Povijest i tekst Prilog morfologiji odnosa između istine i teksta Sažetak Ovaj rad napisan je kao... more Povijest i tekst Prilog morfologiji odnosa između istine i teksta Sažetak Ovaj rad napisan je kao ogled o morfologiji odnosa između historijskih izvora i povijesti. Odnos između izvora i povijesti od početka je 19. stoljeća fundamentalan za historijsku znanost i šire za historijsku svijest. Ipak, ovaj oblik odnosa podrazumijevao je prethodno razdvajanje između istine i teksta, koje se dogodilo van sfere historijskog ispitivanja, a u sferi interpretacije Svetog teksta. Ovdje analiziramo nekoliko različitih formi odnosa između istine i povijesti, odnosno istine i teksta-počevši od pisanja historije na prelazu iz 18. u 19. stoljeće, pa unazad do postavljanja novih okvira interpretacije teksta Lutherovom reformacijom-da bismo učinili vidljivijom dinamiku i posljedice razdvajanja teksta od istine. Takav pristup trebao bi ukazati na relativnost objektivnog utemeljenja specifične morfologije odnosa izvora i istine karakterističnog za moderno razumijevanje povijesti.
ARHE, 2015
Ovde Ničeu pristupamo preko ideje pretumačenja tradicionalnog pojma Wiederkunft kao nosećeg pojma... more Ovde Ničeu pristupamo preko ideje pretumačenja tradicionalnog pojma Wiederkunft kao nosećeg pojma načina mišljenja karakterističnog za ono što Niče označava kao povest zapadnog nihilizma. Na liniji tog pretumačenja Niče zadobija temelj svoje zrele filozofije u misli o večnom povratku (ewige Wiederkunft). Odatle, moguće je razumeti i Ničeovu ideju prevrednovanja, kao i ostale noseće pojmove zrele Ničeove misli, i sagledati ih u njihovoj povezanosti. Ipak, postavlja se pitanje o karakteru te povezanosti i opravdanosti tvrdnje o eventualnom filozofskom sistemu kod Ničea. Rešenje koje ovde nudimo jeste interpretacija po kojoj se kod Ničea zapravo radi o nečemu što bismo najbliže mogli odrediti kao protiv-sistem, u skladu sa karakterizacijom Ničeove misli – kroz pretumačenje Wiederkunfta – kao protiv-kretanja u odnosu na nihilističku tradiciju.
ARHE, 2015
Ovaj rad tematizuje problem karakterizacije Ničeovog Sokrata kao dekadenta, pokušavajući da pokaž... more Ovaj rad tematizuje problem karakterizacije Ničeovog Sokrata kao dekadenta, pokušavajući da pokaže kako Ničeov Sokrat nije mogao biti dekadent od samog početka Ničeove misli, i kako on to tek „postaje“ sa uvođenjem pojma dekadencije u Ničeovu zrelu misao. Posebna pažnja posvećena je hronologiji pojavljivanja pojma dekadencije i definisanju ovog pojma kod Ničea, kako bi se mogao zadobiti odgovarajući horizont iz koga je tek moguće razumeti Ničeovog Sokrata kao dekadenta. Takođe, izlaganje insistira na tome da je nemoguće isključivo preko Ničeove tematizacije Sokrata valjano razumeti pojam dekadencije, čijim razvićem ideja Sokrata, i njegova simbolička funkcija u Ničeovoj misli, zadobija potpuno novo mesto i značenje.
ARHE, 2015
&... more <p>Patočkini <em>Jeretički eseji iz filozofije povesti </em>svakako predstavljaju unikatan pokušaj pisanja filozofske povesti u formi svojevrsnog <em>Grand Narrative-a </em>– inače već uveliko ozloglašene forme za ukus savremenog čitaoca. Ipak, pored hrabrosti koju je češki filozof preuzeo na sebe poduhvatajući se jednog takvog zadatka, naime, sagledavanja povesti u njenoj celovitosti, njegovo izvođenje često je opterećeno teškoćama, čije poreklo bismo najpre trebali tražiti u njegovom razumevanju vlastitih filozofskih uzora. Najveći problem u čitavom Patočkinom pristupu nastaje sa oslanjanjem na hajdegerijansko shvatanje <em>povesnosti </em>kao ontološke strukture koja je prioritetnija u odnosu na bilo kakvu konkretnu tematizaciju same povesti, i na osnovu koje je uopšte povest kao takva tek moguća. Tako inspirisane Patočkine refleksije ponekad mogu voditi do problematičnog zaključka kako je sama <em>povest </em>kao <em>konkretno događanje </em>nešto čiji se dublji smisao treba tražiti na nivou specifično shvaćene <em>povesnosti </em>kao egzistencijalne instance, na koju se filozofsko promišljanje povesti ima usredsrediti. Ovaj rad predstavlja pokušaj izlaganja nekih osnovnih problema koji sleduju iz takvog pristupa.</p>
ARHE, 2015
&... more <p>Patočkini <em>Jeretički eseji iz filozofije povesti </em>svakako predstavljaju unikatan pokušaj pisanja filozofske povesti u formi svojevrsnog <em>Grand Narrative-a </em>– inače već uveliko ozloglašene forme za ukus savremenog čitaoca. Ipak, pored hrabrosti koju je češki filozof preuzeo na sebe poduhvatajući se jednog takvog zadatka, naime, sagledavanja povesti u njenoj celovitosti, njegovo izvođenje često je opterećeno teškoćama, čije poreklo bismo najpre trebali tražiti u njegovom razumevanju vlastitih filozofskih uzora. Najveći problem u čitavom Patočkinom pristupu nastaje sa oslanjanjem na hajdegerijansko shvatanje <em>povesnosti </em>kao ontološke strukture koja je prioritetnija u odnosu na bilo kakvu konkretnu tematizaciju same povesti, i na osnovu koje je uopšte povest kao takva tek moguća. Tako inspirisane Patočkine refleksije ponekad mogu voditi do problematičnog zaključka kako je sama <em>povest </em>kao <em>konkretno događanje </em>nešto čiji se dublji smisao treba tražiti na nivou specifično shvaćene <em>povesnosti </em>kao egzistencijalne instance, na koju se filozofsko promišljanje povesti ima usredsrediti. Ovaj rad predstavlja pokušaj izlaganja nekih osnovnih problema koji sleduju iz takvog pristupa.</p>
ARHE, 2015
&... more <p>Patočkini <em>Jeretički eseji iz filozofije povesti </em>svakako predstavljaju unikatan pokušaj pisanja filozofske povesti u formi svojevrsnog <em>Grand Narrative-a </em>– inače već uveliko ozloglašene forme za ukus savremenog čitaoca. Ipak, pored hrabrosti koju je češki filozof preuzeo na sebe poduhvatajući se jednog takvog zadatka, naime, sagledavanja povesti u njenoj celovitosti, njegovo izvođenje često je opterećeno teškoćama, čije poreklo bismo najpre trebali tražiti u njegovom razumevanju vlastitih filozofskih uzora. Najveći problem u čitavom Patočkinom pristupu nastaje sa oslanjanjem na hajdegerijansko shvatanje <em>povesnosti </em>kao ontološke strukture koja je prioritetnija u odnosu na bilo kakvu konkretnu tematizaciju same povesti, i na osnovu koje je uopšte povest kao takva tek moguća. Tako inspirisane Patočkine refleksije ponekad mogu voditi do problematičnog zaključka kako je sama <em>povest </em>kao <em>konkretno događanje </em>nešto čiji se dublji smisao treba tražiti na nivou specifično shvaćene <em>povesnosti </em>kao egzistencijalne instance, na koju se filozofsko promišljanje povesti ima usredsrediti. Ovaj rad predstavlja pokušaj izlaganja nekih osnovnih problema koji sleduju iz takvog pristupa.</p>
Uploads
Papers by Lazar Atanaskovic