MAKALE by Ramazan SEZGİN
Millî Folklor, 2024
Anlatma ihtiyacı, insanoğlunun temel ihtiyaçları arasında görülmektedir. Anlatma ihtiyacını karşı... more Anlatma ihtiyacı, insanoğlunun temel ihtiyaçları arasında görülmektedir. Anlatma ihtiyacını karşılayabilmek adına mit, masal, hikâye, fıkra gibi türlerden faydalanılmıştır. Bununla birlikte dedikodu da bu ihtiyacın karşılanması noktasında büyük önem taşımaktadır. Dedikodunun en genel anlamı birilerinin arkasından konuşmaktır. İnsanlar, çeşitli sebeplerden ötürü karşı tarafın yüzüne söylemediği veya söyleyemediği hususları arkalarından konuşmaktadır. Halk arasında yaygın şekilde üretilen ve tüketilen dedikodunun halk bilimi bağlamında üstlendiği önemli işlevler bulunmaktadır. Söz gelimi, kültürel unsurları hatırlatmakta, yaşatmakta ve kuşaktan kuşağa aktarımını sağlamaktadır. Toplum içinde kabul edilen kültürel unsurların uygulanmaması ve/veya aksine hareketler sergilenmesi, olayların faillerini dedikodu konusu yapmaktadır. Dedikodu bünyesinde bu kişilerin sergiledikleri hareketler kınanmakta ve grup üyelerinin kınanan hareketleri sergilememeleri artistik bir şekilde ifade edilmektedir. Bu durum toplum içinde kültürel unsurların dışına çıkılmaması gerektiğinin ve geleneklere bağlı kalınmasının önemini vurgulamaktadır. Bu anlamda dedikodu, içinde bulunulan yörenin kültürüne bağlı kalınması noktasında etkili olmaktadır. Dedikodularda ortaklıklar büyük önem taşımaktadır. Ortak unsurları paylaşan insanlar bir araya gelerek dedikodu üretmekte ve aktarmaktadır. Üretilen bu dedikodular, bireyleri doğrudan veya dolaylı şekilde etkileyen ortak konular üzerinedir. Günlük yaşamın olaylarını, durumlarını, mevzularını konu edinen dedikodu, sözlü tarih açısından elzem roller üstlenmekte ve günlük yaşamın tarihine ulaşma noktasında etkili olmaktadır. Sözlü kültür ürünü olan ve çeşitli kültürel ürünlerin korunması, yaşatılması, kuşaktan kuşağa aktarılması konusunda tesiri bulunan dedikodu, halkın bilgi ve tecrübelerinin iletilmesinde etkili olarak halk bilgisi ürünlerini gelecek kuşaklara aktarmaktadır. Dedikodunun diğer anlatı türleri ile çeşitli benzerlikleri ve farklılıkları söz konusudur. Mesela, diğer anlatı türlerinde (masal, hikâye vb.) olduğu gibi dedikodu da insanların örgütlenmesini sağlamaktadır. Dedikodu, diğer anlatı türleri içinde çeşitli şekillerde yer aldığı gibi dedikodu içinde de çeşitli türlere (hikâye, fıkra, atasözü, alkış, kargış, küfür vb.) yer verilmektedir. Birçoğu halk biliminin işlevleriyle ortak olmakla birlikte dedikodunun örgütlenme, eğlendirme, eğitme, rahatlatma, töre ve törenlere destek verme, protesto gibi çok sayıda işlevi bulunmaktadır. Belirli yörelerin dedikoduları incelenmek suretiyle yöre halkının neleri kınadığı ve neleri desteklediğine bakılarak yörenin kültürü hakkında bilgi sahibi olunabilir. Dedikodu konusunun halk bilimi bağlamında çeşitli yönleriyle incelenmesi ve çalışılması gerekmektedir. Mevcut araştırma içinde dedikodu bahsinde çalışılabilecek kimi konulara yer verilmiştir. Çalışma, dedikodunun içinde bulunulması, metinlerinin dinlenmesi ve gözlemler yapılması sonucunda elde edilen veriler ile teorik olarak sahip olunan düşüncelerden hareketle oluşturulmuştur. Bu çalışmada dedikodunun halk bilimi bünyesindeki yerinden ve öneminden bahsedilmiştir. Bununla birlikte halk bilimi türü olarak dedikodudan söz edilmiş ve yeni bir tanım ortaya koyulmuştur. Bu şekilde çalışmanın dedikodu konusunda yapılacak araştırmalara yol gösterici veya yol açıcı bir rol üstlenmesi hedeflenmektedir. Ayrıca halk bilimi bağlamında bugüne değin yeterince çalışılmamış ve ilgi çekmemiş olan konunun öneminin anlaşılarak çeşitli çalışmalarca desteklenmesi amaçlanmaktadır. Anahtar Kelimeler Halk bilimi, sözlü kültür, anlatı, dedikodu, tür.
Faculty of Letters Journal of Social Sciences, 2023
İnternet ortamı folklor ürünlerinin korunması, yayılması, yaşatılması ve daha geniş kitlelere akt... more İnternet ortamı folklor ürünlerinin korunması, yayılması, yaşatılması ve daha geniş kitlelere aktarılması açısından önem taşımaktadır. Yüzyıllardır varlığını sürdüren âşıklık geleneğinin yaşatılmasında da önemli roller üstlenmektedir. Günümüzde âşıklar; eserlerini, icralarını, şiirlerini, fotoğraflarını, gezip gördükleri yerleri ve bunlara benzer diğer hareketlerini internetin bir getirisi olan sosyal medya aracılığıyla hayranlarıyla paylaşmaktadır. Vefat eden âşıkların ise yakınları veya hayranları tarafından eserleri, icraları, görselleri, anlattıkları hikâyeler ve şiirleri internet ortamında paylaşılarak küresele sunulmaktadır. Bahse konu olan âşıklardan birisi de Âşık Veysel Şatıroğlu’dur. Çalışmada, 2023 yılının “Âşık Veysel Yılı” ilan edilmesi münasebetiyle Âşık Veysel’in internet ortamındaki durumundan bahsedilecektir. Âşık Veysel, vefat edeli 50 yıl olmasına rağmen internet ortamında oldukça canlı bir şekilde varlığını sürdürmektedir. İnternet ortamında onun adına oluşturulan hesaplar, sayfalar, gruplar, yapılan paylaşımlar, şiirlerinin ve icralarının paylaşımı, şiirlerinin başkaları tarafından seslendirilmesi gibi durumlarla sıklıkla karşılaşılmaktadır. Bu durumlar Veysel’in insanlık üzerindeki etkisinin hâlâ devam ettiğini göstermektedir. Çalışma içerisinde Âşık Veysel’in internet ortamındaki durumu Google, Youtube, Facebook, X (‘Twitter’) ve Instagram adlı kaynaklardan veriler toplanarak ortaya koyulmuştur. Âşık Veysel’in ve ortaya koyduğu ürünlerin internet ortamında paylaşımının yaygın olduğu görülmektedir. Bu durum, Veysel’in halk arasında kayda değer bir şekilde iz bırakan âşık olduğunu, toplumsal bellekte canlı bir şekilde varlığını sürdürdüğünü ve dostlarının onu unutmadığını göstermektedir.
Turcology Research, 2023
Yalan, halk arasında yaygın bir şekilde kullanılan sözlü kültür ürünüdür. Günlük hayat içerisinde... more Yalan, halk arasında yaygın bir şekilde kullanılan sözlü kültür ürünüdür. Günlük hayat içerisinde, zor durumda kalındığında, tepki almamak, olayları geçiştirmek, gerçeğin ortaya çıkmasıyla oluşacak sorunlara engel olmak, iyimser görünmek, üzmemek veya mutlu etmek gibi çeşitli amaçlarla bireyler tarafından sıkça kullanılmaktadır. Bu anlamda günlük hayatın vazgeçilmezleri arasında bulunmaktadır. Bununla birlikte yalana çeşitli halk inançlarında, geleneklerde, düzenlenen ritüellerde, anlatılar bünyesinde ve kültürün farklı alanlarında başvurulmaktadır. Bahse konu olan durumlar dahi halk kültürü içerisinde yalanın ne denli yaygın şekilde kullanıldığını gösterir niteliktedir. Yalan sözleri olarak değerlendirilen kalıplaşmış veya halk arasında sıklıkla kullanılan yalanlar ise konunun diğer tarafını oluşturmaktadır. Halk arasında belirli meslek gruplarına, toplumsal statülere ve çeşitli bağlamlara özel ve o alanda yaygınlaşan yalanlar yer almaktadır. Dolayısıyla söylenen kimi yalanlar, bireyin toplum içerisindeki yerini ve rolünü belli eder niteliktedir. Ayrıca belirli bir toplum veya yöre halkı arasında sıklıkla söylenen yalanlar derlenip incelenerek bölge halkı hakkında çeşitli bilgilere ulaşma imkânı mevcuttur. Yalanın kullanım amaçları ve alanları, bağlamları, işlevleri, kullananların toplum içerisindeki rolleri vb. düşünüldüğünde halk bilgisi içerisindeki yeri yadsınamayacaktır. Bahse konu olan hususlar ve bu hususlar gibi diğer bazı konular yalanın halkbilimi türü olup olamayacağını akla getirmektedir. Bu çalışmada yalanın halkbilimi türü olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği incelenecektir. Türler konusunda net bir çalışma bulunamamış, bu konudaki tartışmalar çeşitli şekillerde olmakla birlikte halkbilimi türleri açısından müstakil bir çalışmayla karşılaşılmamıştır. Ayrıca türler üzerine hazırlanan çalışmaların geneli itibariyle anlatılardan (mit, masal, efsane vb.) bahsettiği görülmüştür. Bunlara karşın mevcut çalışmalardan faydalanarak yalanın halkbilimi türü olup olmadığı incelenmiş, hangi açılardan halkbilimiyle ilişk ilend irile bilec eği saptanmış ve halk kültüründeki yeri hakkında bilgi verilmiştir. Çeşitli yönleriyle halkbilimi ile ilişkilendirilebilen ve yakın bir bağı bulunan yalanın, yapılan inceleme ve değerlendirmeler sonucunda halkbilimi türlerinden birisi olarak kabul edilmesi önerilir.
Folklor Akademi Dergisi, 2023
Kahvehaneler, âşıklık geleneğinin en önemli icra mekânıdır. Âşıklar bu mekânlarda saz çalmakta, t... more Kahvehaneler, âşıklık geleneğinin en önemli icra mekânıdır. Âşıklar bu mekânlarda saz çalmakta, türkü söylemekte, hikâye anlatmakta ve geleneğin gerekliliklerini gerçekleştirmektedirler. 16. yüzyıldan bugüne kadar kahvehaneler âşıkların icra mekânı olma görevini sürdürmesine rağmen günümüzde kaybolma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Kahvehanelerde oluşan bu durum âşıklık geleneğini olumsuz şekilde etkilemektedir. Âşıklar, kahvehane ortamında icralarını gerçekleştiremediği gibi gerçekleştirebilecek bir başka mekân da bulamamışlardır. Düzenlenen kimi etkinlikler, anma programları vb. gibi dar icra alanlarında nadir bir şekilde icralarını gerçekleştirmektedirler. Medya ortamının gelişmesi ve âşıklar tarafından tanınmasıyla-tabir yerinde olursa-âşıklar için yeni bir çağ başlamıştır. Bu şekilde medya ortamı, âşıkların icralarını sergileyebilecekleri, kendilerini tanıtabileceği bir bağlam rolünü üstlenmiştir. Özellikle internet ortamı ve onun ürünü olan sosyal medya bahse konu olan durumda etkili olmuştur. Âşıklar, icralarını medya ortamında gerçekleştirmekle birlikte-bu ortamda-birlik oluşturarak geleneği yaşatmayı ve gelecek kuşaklara aktarmayı amaçlamışlardır. Dijital ortamlardan birisini teşkil etmesinin yanında dünyada yaygın bir şekilde kullanılan sosyal medya platformu olan Facebook'ta, 23 Şubat 2011'de kurulan ve Âşık Cemal Divanî ile Hacer Alioğlu Yakuti'nin sahibi olduğu "Âşıklar Kahvesi" adlı grup/sayfa da âşık kahvehanesi geleneğinin yaşatılması amacına hizmet etmektedir. Grup, kaybolmaya yüz tutan geleneksel âşık kahvehanelerini folklorun yeni araştırma sahası, âşıklık geleneğinin yeni icra bağlamı olan internet ortamında yaşatmaya çalışmaktadır. Geleneğin güncellenmesi veya yeni bir ortama aktarımı bağlamında değerlendirilebilecek olan "Âşıklar Kahvesi", birçok avantajı birlikte getirmektedir. Bu şekliyle âşıklar, icralarını gerçekleştirmekte, örgütlenmekte, birbirleri ve halkla iletişim kurmakta, ücretsiz bir şekilde icralarını daha fazla kişiye ulaştırmak ve kendilerini tanıtmak gibi avantajları elde etmiş olmaktadırlar. Ayrıca yine bahse konu olan ortamda canlı yayınlar aracılığıyla geleneğin yaşama ve yaşatılmasına hizmet etmektedirler. Çalışma içerisinde, "Âşıklar Kahvesi" hakkında elde edilen veriler yorumlanarak bilgi verilmeye çalışılmış, geleneksel âşık kahvehaneleri ile "Âşıklar Kahvesi"nin benzer ve farklı yönleri mevzubahis edilmiştir. Bu kahvehane bünyesinde gerçekleştirilen icralardan bahsedilmiş ve örnek teşkil etmesi açısından bir canlı yayın akışı paylaşılmıştır. Bütün bunlardan yola çıkılarak ele alınan konu bağlamında kimi önerilere yer verilmiştir.
Culture and Civilization, 2022
Kökenleri, ozan-baksı geleneğine dayandırılabilecek olan âşıklık geleneği, dönemin şartlarına gör... more Kökenleri, ozan-baksı geleneğine dayandırılabilecek olan âşıklık geleneği, dönemin şartlarına göre kendisini güncellemektedir. Radyo, televizyon ve internet olanakları ile şekillenen ortam olarak ifade edilebilecek elektronik kültür ortamı sayesinde âşıklar, ulusal hatta uluslararasına seslenme imkânına sahip olmaktadırlar. Bu şekilde hünerlerini daha geniş kitlelere duyurabilmişlerdir/duyurmaktadırlar. İnternetin getirmiş olduğu fırsatları kullanan âşıklık geleneği bu ortamda da varlığını devam ettirmektedir. Bu bağlamda âşıklar, Youtube, Facebook, Instagram gibi alanlarda canlı yayınlar oluşturarak icralarını sergilemekte, karşılaşmalarda bulunmakta, şiirlerini bu ortamlarda paylaşmakta, katıldığı/katılacağı programları duyurmakta ve böylece daha fazla kitleye hitap edebilmektelerdir. İnternet ortamını aktif ve verimli bir şekilde kullanan Âşık Cemal Divanî’nin sosyal medya hesaplarını kullanımı, âşıklık geleneği kapsamında örnek alınabilecek ve uygulanabilecek derecede bir yeterliliğe sahiptir. Cemal Divanî, internet ortamında on yılı aşkın süredir yer almakta, geleneğin yeni sahada yayılması hususunda da çaba sarf etmektedir. Bu kapsamda çalışmada Âşık Cemal Divanî ile ilgili Google, Youtube, Facebook, Instagram mecralarında veriler toplanmış ve bu veriler yorumlanarak Divanî’nin internet ortamındaki durumu mevzubahis edilmiştir. Bu şekilde Divani’nin âşıklık temelinde internet ortamını kullanımına yer verilmiş ve birtakım önerilerde bulunulmuştur.
Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 2022
Nasreddin Hoca, Türk gülmece geleneğinin temel yapı taşlarından birisini oluşturmaktadır. Nasredd... more Nasreddin Hoca, Türk gülmece geleneğinin temel yapı taşlarından birisini oluşturmaktadır. Nasreddin Hoca, hâl ve hareketleri, olaylara karşı verdiği tepkiler ve takındığı tavırlar, kimi konuları eleştirmesi, etmiş olduğu sözler ile Türk halkını yansıtmış, Türk halkı da Hoca’dan aldığı öğütleri asırlar boyunca uygulamış, kendilerinin söyleyemediklerini Nasreddin Hoca’ya söyletmiştir. Türk halkını bu denli güçlü şekilde temsil etme yeteneğine sahip olan Nasreddin Hoca, günümüzde de varlığını sürdürüp insanlığa dersler vermekte ve günümüz koşullarına ayak uydurarak elektronik kültür ortamının en önemli kollarından birisisini oluşturan sosyal medyada da bulunmaktadır. Çalışmada Nasreddin Hoca’nın Twitter, Facebook, Instagram, Youtube, Ekşi Sözlük gibi sosyal medya mecralarındaki durumu, dönüşümü, kullanım amaçları, aktifliği, fıkralarının durumu, Nasreddin Hoca adına oluşturulan yeni fıkralar konu edilmiştir. Nasreddin Hoca tipinin sosyal medyaya yansımaları, örnek veriler ve yorumlarla ortaya konulmuştur. Bu kapsamda Twitter, Facebook, Instagram, Youtube ve Ekşi Sözlük gibi sosyal medya sitelerinde Nasreddin Hoca ile ilgili hesaplar ve paylaşımlar incelenmiştir. Nasreddin Hoca adına oluşturulan hesaplarda kullanıcıların, Hoca’nın adını kullanarak görüşlerine geçerlik kazandırmaya, eleştirilerini onun gölgesi altında yapmaya çalıştıkları görülmüştür. Bunun yanında pek çok Nasreddin Hoca fıkrası dönüşüme uğramış, kimi fıkraları güncel olaylarla ilişkilendirilerek anlatılmış; zeki, hazırcevap ve mizahi kimliğini koruyan Hoca müstehcen bir kimlik de kazanmıştır.
Yazıt Kültür Bilimleri Dergisi, 2021
Dedikodu, belirli bir toplumun üyeleri arasında iletişimi, bilgi – haber aktarımını sağlama ve bu... more Dedikodu, belirli bir toplumun üyeleri arasında iletişimi, bilgi – haber aktarımını sağlama ve bu şekliyle değerlerin, geleneklerin aktarılması ayrıca kültürel özelliklerin de yansıtılması açısından önem taşıyan bir halkbilimi türüdür. Halkın en büyük ve en güncel sözlü kültür ürünlerinden birisi olarak kabul edilebilecek dedikodu, folkloru da yakından ilgilendirmektedir. Ne yazık ki bu konudaki çalışmalarda folklorcular geri planda kalmışlardır. Dedikodu, ortaklıkları paylaşan insanlar tarafından yapılmaktadır. Ortak bir kişiden nefret etme sonucu yapılan dedikodular olduğu gibi iş yerinde insanların patronları hakkında, okulda öğrencilerin hocaları hakkında yaptıkları dedikodular bu duruma örnek teşkil etmektedir. Bu durum da halk oluşumunu dolayısıyla halkbilimini akla getirmektedir. Bu ve bunun gibi yönlerle Türk folkloru açısından da incelenmeye açık bir konunun erkekler örneklemi incelenmeye çalışılacaktır. Bu açıdan dedikodu denildiğinde genellikle kadınların akla geldiği bilinmesine karşın erkeklerin de önemli oranda dedikodu ettiği görülmüş fakat bu dedikodunun sohbet, eleştiri, düşüncelerin ifadesi vb. başlıkları altında gizlendiği gözlemlenmiştir. Bunların yanı sıra erkek dedikodusu ve kadın dedikodusunun
farklarına da değinilmiştir. Çalışmamız içerisinde Türk folklorunda dedikodudan kimi
özelliklerinden (işlevleri, büyüsü vb.) bahsedilmekte; mülakat ve gözlem yöntemiyle erkek dedikodusu hakkında edinilen bilgiler okuyucuya aktarılmaktadır
KİTAP BÖLÜMÜ by Ramazan SEZGİN
Çağdaş Yaklaşımlar Odağında Toplum ve Kültür Araştırmaları - II, 2021
Folklor, uzun yıllar boyunca geçmişi araştıran bir bilim olarak görülmüştür oysa folklor gelişebi... more Folklor, uzun yıllar boyunca geçmişi araştıran bir bilim olarak görülmüştür oysa folklor gelişebilir yapısı ile günümüzü ve günümüzdeki kültürel unsurları da araştırıp değerlendirmektedir. Bu açıdan günümüzde oldukça yaygın bir şekilde varlığını sürdüren medya ile folklorun önemli bir ilişkisi de bulunmaktadır. Kemal Sunal filmleri de folklor-medya ilişkisini önemli düzeyde açıklar niteliktedir. Kemal Sunal filmleri, halkın durumunu medyaya taşıması açısından önem taşımakla birlikte halkın yaşadığı zorlukları, onların sömürülmeye çalışılmasını da anlatmaktadır. Bu filmlerinden birisi de Osman F. Seden yönetmenliğinde 1978 yılında izleyiciye sunulan Yüz Numaralı Adam filmidir. Bu film reklamlarla, halkın sömürülmeye çalışılmasını anlatmaktadır. Adı geçen film içerisinde yapılan reklamlarda pek çok folklor mahsulüne rastlamaktayız ve
bunların da halk üzerindeki etkilerini görmekteyiz. Konuyu ilk ve en güzel yansıtan filmlerden birisi olması hasebiyle folklor ve reklam ilişkisini açıklayabilmek adına Yüz Numaralı Adam filmi incelemeye uygun görülmüştür. Bahsi geçen konuları başarılı bir şekilde yansıtan filmlerden birisi olarak düşündüğümüz ve Anadolu halkının durumunu yansıtması, birlik ve dirliğini göstermesi aynı zamanda reklam olgusunun önemi ile arka planında yatan durumları sergilemesi açısından da önem taşıyan Yüz Numaralı Adam filmi, folklor ile reklam ilişkisi merkeze alınarak incelenmeye çalışılacaktır.
KİTAP TANITIMI by Ramazan SEZGİN
ADİL ÇELİK, TÜRK FOLKLORUNDA LEVİRAT, ÇANAKKALE 2022, PARADİGMA AKADEMİ, 2022
This article was checked by Turnitin.
Uploads
MAKALE by Ramazan SEZGİN
farklarına da değinilmiştir. Çalışmamız içerisinde Türk folklorunda dedikodudan kimi
özelliklerinden (işlevleri, büyüsü vb.) bahsedilmekte; mülakat ve gözlem yöntemiyle erkek dedikodusu hakkında edinilen bilgiler okuyucuya aktarılmaktadır
KİTAP BÖLÜMÜ by Ramazan SEZGİN
bunların da halk üzerindeki etkilerini görmekteyiz. Konuyu ilk ve en güzel yansıtan filmlerden birisi olması hasebiyle folklor ve reklam ilişkisini açıklayabilmek adına Yüz Numaralı Adam filmi incelemeye uygun görülmüştür. Bahsi geçen konuları başarılı bir şekilde yansıtan filmlerden birisi olarak düşündüğümüz ve Anadolu halkının durumunu yansıtması, birlik ve dirliğini göstermesi aynı zamanda reklam olgusunun önemi ile arka planında yatan durumları sergilemesi açısından da önem taşıyan Yüz Numaralı Adam filmi, folklor ile reklam ilişkisi merkeze alınarak incelenmeye çalışılacaktır.
KİTAP TANITIMI by Ramazan SEZGİN
farklarına da değinilmiştir. Çalışmamız içerisinde Türk folklorunda dedikodudan kimi
özelliklerinden (işlevleri, büyüsü vb.) bahsedilmekte; mülakat ve gözlem yöntemiyle erkek dedikodusu hakkında edinilen bilgiler okuyucuya aktarılmaktadır
bunların da halk üzerindeki etkilerini görmekteyiz. Konuyu ilk ve en güzel yansıtan filmlerden birisi olması hasebiyle folklor ve reklam ilişkisini açıklayabilmek adına Yüz Numaralı Adam filmi incelemeye uygun görülmüştür. Bahsi geçen konuları başarılı bir şekilde yansıtan filmlerden birisi olarak düşündüğümüz ve Anadolu halkının durumunu yansıtması, birlik ve dirliğini göstermesi aynı zamanda reklam olgusunun önemi ile arka planında yatan durumları sergilemesi açısından da önem taşıyan Yüz Numaralı Adam filmi, folklor ile reklam ilişkisi merkeze alınarak incelenmeye çalışılacaktır.