Archaeology

Ninive 5 dönemi, Önasya arkeolojisinin M.Ö. 3. bindeki en önemli kültürel evrelerinden birini temsil etmektedir. Söz konusu kültür bezemesiz, boya bezemeli ve çizi-oyma bezemeli olarak karşımıza çıkan seramik grupları ile tanınmaktadır. Ninive 5 seramiğinin dağılım alanıyla ilgili olarak yapılan değerlendirmelerin büyük bir kısmında, Kuzey Irak ve Kuzeydoğu Suriye bölgelerinin ön plana çıktığı görülmekle beraber, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde de güçlü bir biçimde tanındığı anlaşılmaktadır. Bölgedeki Ninive 5 yerleşmeleri içinde, kazı çalışmaları yapılmış tek merkez Mardin ili Nusaybin ilçesinde yer alan Girnavaz'dır. Bununla beraber, Girnavaz yakınlarında yapılan yüzey araştırmaları, bölgede başka Ninive 5 merkezlerinin bulunduğunu ortaya koymuştur. Bunlara ek olarak, Zergan ve Cırcıp vadilerinde yapılan yüzey araştırmaları da yeni Ninive 5 merkezlerinin tanınmasını sağlamıştır.

Ninevite 5 culture composes one of the most 3rd millennium B.C. phases of North Mesopotamia Norteastern Syria regions. This culture, which is represented in Southeastern Anatolia region, has been identified by plain, painted and incised and excised ware groups. The term of "Ninevite 5" is used as to define the type of the pottery, the period in which the pottery is collected and the culture producing the material in question. Girnavaz, which is located in the Nusaybin county of the province of Mardin, is the only site in which is excavations have been carried out within the Ninevite 5 settlements in the region. The limited survey researches carried out during Girnavaz excavations have identified more Ninevite 5 settlements in the region. The settlements lined to east of Girnavaz are Kertvin, Tell Minar and Giremira. The incised and excised decorated pottery sherds encountered among the Ninevite 5 materials collected from Tell Minar and Giremira, which constitute the subjec...

Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Ağrı iline bağlı Patnos ilçesi, önemli Urartu yerleşmelerine sahip olması ile tanınmaktadır. Bu merkezlerden biri olan Kot Tepe, arkeoloji dünyasına "Aznavur" adı ile tanıtılmıştır (Harita 1). Yörenin kaçak kazılarla tahrip edilmesi üzerine başlatılan arkeolojik çalışmalar, yerleşim yerinin tepe kısmında Urartu panteonunun baş tanrısı Haldi'ye ait olduğu düşünülen bir tapınağın açığa çıkarılması ile sonuçlanmıştır. Söz konusu tapınakla ilgili araştırmalar sonraki yıllarda da devam etmiştir. Ayrıca, tepenin yaklaşık 7 km doğusunda bulunan ve arkeoloji dünyasına "Giriktepe" (Değirmentepe) adı ile tanıtılan Giresor Tepe'de de bir Urartu sarayı saptanmıştır.

Sivas İli'ne bağlı Divriği İlçe merkezinin yaklaşık 40 km kuzeybatısında yer alan Gözecik Köyü'nde (eski Mamağan Köyü) yer alan Geç Hitit tepe yerleşmesi ve bazalt bir kapı aslanı Geç Hitit Devri'nin bilinen en kuzeydeki merkezine işaret etmektedir. Demir Çağı yerleşmesi, Gözecik vadisinin kuzeydoğusundaki yüksek bir plato üzerinde yer almaktadır. Yaklaşık 500 X 500 m boyutlarında olduğu tahmin edilen yerleşme, bölgenin en önemli Demir Çağı yerleşmelerinden biri olmalıdır. Yerleşmenin merkezinde, tahrip edilmiş olan bir tümülüs bulunmaktadır. Köylüler tarafından yerleşim yerinde bulunan bazalt bir kapı aslanı köy içine taşınmıştır. Altı kısmen eksik olan kapı aslanı, iki parça halinde korunmaktadır. Bloğun arka yüzünde, çevresi bir oyukla oluşturulmuş, alt kısmı eksik yuvarlak bir kabartma, olasılıkla yarım kalmış bir sütun altlığına aittir. Bazalt bloğun ikincil kullanımı sırasında yapılan kapı aslanında baştaki eksik detaylar, eserin tamamlanmamış olduğunu göstermektedir. Farklı bir üsluba sahip olan kapı aslanı, Geç Hitit sanatından bilinen özellikleri ile Geç Hitit II stil evresi özellikleri göstermektedir. A Late Hittite hill top settlement and a basalt gate lion situated in Gözecik Village (old Mamağan Village), approximately 40 km northwest of Sivas/Divriği, probably point out to the most northeastern center of the known Late Hittite settlements.. The Iron Age settlement is situated on a high plateau in the northeast of the Gözecik valley. The settlement, approximately 500 X 500 m in size, must be one of the most important Iron Age settlements of the region. At the center of the settlement there is a tumulus which has been destroyed. A basalt gate lion which was found in the settlement has been transported into the village by the peasants. The gate lion whose lower part is missing has survived in two parts. A destroyed round relief with a hollow depression on the back side of the basalt block probably belongs to an unfinished column base. The missing details of the lion's head which were created during the secondory usage of the basalt block show that it was never finished. The gate lion which reflects a different style showsfamiliar features of the Late Hittite art in general and the characteristics of the Late Hittite II art style.

Oylum Höyük, Kilis İli, Oylum Mahallesi (eski Oylum Köyü) sınırları içerisinde yer alan 460 x 370 m boyutlarında bir höyüktür. Bölgenin en önemli höyük yerleşmelerinden biri olan Oylum Höyük, Fırat nehri ile Akdeniz arasındaki bölgenin ortasında yer almaktadır. Oylum Höyük'de 2007-2009 yılları arasında, höyüğün kuzeybatı yük-seltisi üzerinde sürdürülen kazı çalışmalarında, J22 Plankaresi'nde Orta Tunç Çağı'na (OTÇ) ait iki evreli bir yapı açığa çıkartılmıştır (Pl. 1-2). Taş temel üzerine kerpiçle inşa edilen her iki evre yapısı da seramik malzeme-ye göre OTÇ II'ye tarihlenmektedir. Kuzeybatı-güneydoğu yönünde uza-nan erken OTÇ yapısı (Pl. 1), bir yangın tahribatı ile son bulduktan sonra, geç evrede eski yapının temelleri üzerine, daha büyük olarak yeniden inşa edilmiştir (Pl. 2). Geç evre yapısında, oda tabanları altına gömülmüş, yetiş-kin ve çocuklara ait toplam 22 basit toprak mezar açığa çıkartılmıştır. OTÇ yapısı, her iki evrede de yapı adak eşyaları ile dikkati çekmekte-dir. J22 Plankaresi'nde 2007 ve 2008 yıllarındaki çalışmalarda, erken evre OTÇ yapısının ÖBY 1 38 no'lu sıkıştırılmış toprak tabanı altında bakır bir balta (Çiz. 1, Pl. 1, Res. 1) ve yapının temel duvarına gömülmüş alt kısmı çivi biçiminde son bulan bir bronz adak heykelciği (Çiz. 2, Pl. 1, Res. 2) ele geçmiştir. Geç evre yapısında ise, yapının ÖBY 23 no'lu mekânının sıkıştı-rılmış toprak tabanı altında iki bronz adak heykelciği (Çiz. 3, Pl. 2, Res. 3) bulunmuştur. Yapı Adak Eşyaları Bakır balta (Çiz. 1, Res. 1), 11 cm uzunluğunda, 2,2-3,9 cm genişli-ğinde ve 0,8 cm kalınlığındadır. Sıkıştırılmış toprak taban seviyesinin he- Yrd. Doç. Dr., Cumhuriyet Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü 58140-Sivas. e-posta: [email protected] 1 Özgün Buluntu Yeri.

During the drainage work performed by the municipality staff of Oğuzeli, a county of the province of Gaziantep, numerous vessels and human bones came across. Thereupon, the director of the Gaziantep Museum carried out excavations in 30.09.2005-04.10.2005 in this area. The excavations brought out a nearly rectangular rock cut tomb measuring 3.70 m in length and 2-2.4 m in length. The material found in the tomb is dated to the Early Bronze Age II-III, indicating the beginning of the long-term tomb tradition earlier than the EBA III in the region. Moreover, the material indicates cultural continuity from the first to the second half of the Third Millennium BC. Rock cut tombs appear in the Upper and Middle Euphrates regions since the first half of the millennium, indicating a new tradition despite the local stone cist graves. The Oğuzeli tomb determines the earlier emergence of rock cut tombs in the northern part of the Middle Euphrates region. The goods include numerous ceramic vessels, six bronze pins and two bronze earrings. Most of the vessels stowed with the human bones are broken on the floor of the tomb. The sherds and complete pots make a total of over 300 vessels laid into the tomb in different times. Ca. 15 % of the vessels are dated to the EBA II, and 85 % to the EBA III. Keywords: Middle Euphrates Region, Early Bronze Age II-III, burial traditions, rock-cut tombs, long-term use of tombs. BİR ERKEN TUNÇ ÇAĞI II-III KAYA OYUĞU MEZARI VE ORTAYA KOYDUĞU YENİ BULGULAR ÖZET Gaziantep iline bağlı Oğuzeli İlçesi belediye ekiplerinin kanalizasyon çalışmaları sırasında çok sayıda pişmiş toprak kap ve insan kemiklerine rastlanması üzerine, Gaziantep Müzesi tarafından 30.09.2005-04.10.2005 tarihleri arasında bu alanda yapılan kazı çalışmalarında bir kaya oyuğu mezar açığa çıkartılmıştır. Yaklaşık dikdörtgen formlu kaya oyuğu mezar, 3,7 m uzunluğunda ve 2-2,4 m arasında değişen genişliktedir. Mezar malzemesi ETÇ II-III'e tarihlenmektedir. Bu malzeme, bölgede uzun süreli mezar kullanımı geleneğinin ETÇ III'den önce başladığına işaret ederken, MÖ 3. binyılın ilk ve ikinci yarısı arasında kültürel devamlılığı göstermesi açısından da önemlidir. Kaya oyuğu mezarlar, Yukarı ve Orta Fırat bölgelerinde, MÖ 3. binyılın ilk yarısında yaygın görülen taş sanduka mezarlardan farklı bir geleneği yansıtmaktadır. Oğuzeli Mezarı, kaya oyuğu mezarların Orta Fırat Bölgesi'nin kuzeyinde daha erken bir dönemde ortaya çıktığını göstermektedir. Mezar buluntuları arasında çok sayıda pişmiş toprak kap ile altı adet tunç iğne ve iki adet tunç küpe yer almaktadır. Kaya oyuğu mezarın dip kısmında, insan kemikleri ile birlikte istiflenmiş olan kapların büyük bir çoğunluğu kırık durumda ele geçmiştir. Ele geçen parçalardan ve sağlam kaplardan, mezar içerisine farklı zamanlarda 300'ün üzerinde pişmiş toprak kap bırakıldığı anlaşılmaktadır. Seramik malzemenin %15'ini ETÇ II'ye tarihlenen kaplar, %85'ini ise ETÇ III'e tarihlenen kaplar oluşturmaktadır. Anahtar Kelimeler: Orta Fırat Bölgesi, Erken Tunç Çağı II-III, ölü gömme geleneği, kaya oyuğu mezar, uzun süreli mezar kullanımı.