Prokrastinasiya
| Prokrastinasiya | |
|---|---|
 | |
| MeSH | D000075682 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Prokrastinasiya (ing. Procrastination) — vacib işləri yerinə yetirmək əvəzinə, onları təxirə salmaq və daha az əhəmiyyətli, daha rahat və ya xoş fəaliyyətlərlə məşğul olmaq vərdişidir.[1] Bu, şəxsin həm şəxsi, həm də peşəkar həyatına mənfi təsir göstərə bilər. Prokrastinasiya yalnız vaxt idarəetməsində problem deyil, o, çox vaxt emosional vəziyyətlə və ya psixoloji səbəblərlə əlaqəlidir.[2]
Prokrastinasiya, mənfi nəticələrə səbəb ola biləcəyini bildiyi halda bir şeyi lazımsız yerə təxirə salmaq və ya gecikdirmək hərəkətidir. Bu, gündəlik fəaliyyətlərdə gecikmələri və ya hətta yığıncaqda iştirak etmək,[3] iş hesabatını və ya akademik tapşırıqları təqdim etmək və ya bir tərəfdaşla stresli bir məsələni müzakirə etmək kimi vəzifələri təxirə salmağı əhatə edən ümumi insan təcrübəsidir.[4]Depressiya, aşağı özünə hörmət, günahkarlıq və qeyri-adekvatlıq hissləri ilə əlaqəli bir insanın performansına mane olan təsirləri səbəbindən çox vaxt mənfi xüsusiyyət kimi qəbul edilir. Bununla belə, bu, riskli və ya mənfi nəticələrə səbəb ola biləcək və ya yeni məlumatların gözlənilməsini tələb edən müəyyən tələblərə müdrik cavab hesab edilə bilər.[5]
Prokrastinasiya ümumi bir problemdir və insanın həyatına ciddi təsirlər göstərə bilər.[6] Bununla mübarizə aparmaq üçün özünü tanımaq, emosional maneələri müəyyən etmək və vaxt idarəetmə strategiyalarını tətbiq etmək vacibdir. Hər şeydən əvvəl, kiçik addımlarla başlamaq və ardıcıl olmaq bu vərdişi aradan qaldırmağa kömək edir.[7]
Mədəni və sosial baxımdan, həm Qərb, həm də qeyri Qərb mədəniyyətlərindən olan tələbələr akademik prokrastinasiya nümayiş etdirirlər, lakin müxtəlif səbəblərdən. Qərb mədəniyyətlərindən olan tələbələr əvvəlkindən daha pis iş görməmək və ya lazım olduğu qədər əldən verməmək üçün işləri təxirə salmağa meyllidirlər,[8] qeyri Qərb mədəniyyətlərindən olan tələbələr isə başqalarının qarşısında səriştəsiz görünməmək və ya bacarıqsızlıq nümayiş etdirməmək üçün işləri təxirə salmağa meyllidirlər.[9] Vaxtın idarə edilməsinə dair müxtəlif mədəni perspektivlər prokrastinasiyaya təsir edə bilər.[10] Məsələn, zamana çox yönlü baxışı olan mədəniyyətlərdə insanlar işi bitirməzdən əvvəl dəqiq[11] yerinə yetirilməsinə daha çox əhəmiyyət verirlər. Zamana xətti baxışı olan mədəniyyətlərdə insanlar bir tapşırığa müəyyən vaxt ayırmağa və ayrılan vaxt bitdikdən sonra dayanmağa meyllidirlər.[12]
Etimologiyası
[redaktə | vikimətni redaktə et]Prokrastinasiya termini Latın dilindən yaranmışdır və iki əsas hissədən ibarətdir:
- "Pro-" — "irəli, qarşıya" mənasını verir.
- "Cras" — "sabah" anlamını ifadə edir
Birlikdə "procrastinatio" Latınca "sabah üçün təxirə salmaq" mənasında işlədilmişdir.
İlk dəfə termin olaraq Latın dövründə yazılı mənbələrdə istifadə olunub və əsasən hər hansı işi və ya məsuliyyəti bilərəkdən ertələmə mənasını verirdi. Sonradan, termin Avropa dillərinə keçmiş və müasir psixologiya və davranış elmləri sahəsində işlədilməyə başlanmışdır. Hazırda "prokrastinasiya" tənbəllikdən fərqli bir anlayış olaraq daha geniş izah olunur və emosional, motivasion və koqnitiv səbəbləri əhatə edir.
İstinadlar
[redaktə | vikimətni redaktə et]- ↑ Duru, Erdinç; Balkis, Murat. "Procrastination, Self-Esteem, Academic Performance, and Well-Being: A Moderated Mediation Model". International Journal of Educational Psychology. 6 (2). June 2017 [31 May 2017]: 97–119. doi:10.17583/ijep.2017.2584. 2 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 May 2018 – ed.gov vasitəsilə.
- ↑ Bernstein, Peter. Against the Gods: The remarkable story of risk. John Wiley & Sons. 1996. 15. ISBN 9780471121046.
- ↑ Ganesan; və b. "Procrastination and the 2 x 2 achievement goal framework in Malaysian undergraduate students" (PDF). Psychology in the Schools. 51 (5). 2014: 506–516. doi:10.1002/pits.21760.[ölü keçid]
- ↑ Klingsieck, Katrin B. "Procrastination". European Psychologist. 18 (1). January 2013: 24–34. doi:10.1027/1016-9040/a000138. ISSN 1016-9040.
- ↑ Lewis, Richard. "How Different Cultures Understand Time". Business Insider. 2014-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-05.
- ↑ Mazur, James. "Procrastination by Pigeons with Fixed-Interval Response Requirements". Journal of the Experimental Analysis of Behavior. 69 (2). 1998: 185–197. doi:10.1901/jeab.1998.69-185. PMC 1284653. PMID 9540230.
- ↑ Mazur, J E. "Procrastination by pigeons: preference for larger, more delayed work requirements". Journal of the Experimental Analysis of Behavior. 65 (1). January 1996: 159–171. doi:10.1901/jeab.1996.65-159. ISSN 0022-5002. PMC 1350069. PMID 8583195.
- ↑ Surowiecki, James. "Later". The New Yorker (ingilis). 2010-10-04. ISSN 0028-792X. 2023-07-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-07-22.
- ↑ Norman A. Milgram; Barry Sroloff; Michael Rosenbaum. "The Procrastination of Everyday Life". Journal of Research in Personality. 22 (2). June 1988: 197–212. doi:10.1016/0092-6566(88)90015-3.
- ↑ Karen K. Kirst-Ashman; Grafton H. Hull Jr. Empowerment Series: Generalist Practice with Organizations and Communities. Cengage Learning. 2016. səh. 67. ISBN 978-1-305-94329-2.
- ↑ Gallagher, Robert P.; Golin, Anne; Kelleher, Kathleen. "The Personal, Career, and Learning Skills Needs of College Students". Journal of College Student Development. 33 (4). 1992: 301–10. 2022-02-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-03.
- ↑ Solomon, LJ; Rothblum. "Academic Procrastination: Frequency and Cognitive-Behavioural Correlates" (PDF). 1984. 2016-07-29 tarixində arxivləşdirilib (PDF).