History

Bu araĢtırmada Orta Asya Türk tarihi konularının öğretiminde karĢılaĢılan sorunların belirlenmesine yönelik öğretmen görüĢ ölçeği ve öğrenci bilgi testi uygulanmıĢtır. ÇalıĢmada ilgili konuların öğretimine iliĢkin bir durum değerlendirmesi yapılmaya çalıĢılmıĢ ve genel tarama modeli kullanılmıĢtır. Bu amaçla, araĢtırmacılar tarafından geliĢtirilmiĢ 10 maddeden oluĢan Cronbach Alpha güvenilirlik katsayısı 0,73 olan "Orta Asya Türk Tarihi Konularının Öğretimine Yönelik Öğretmen GörüĢ Ölçeği" ile 15 maddeden oluĢan ve Kuder-Richardson (21) formülüyle hesaplanan güvenilirlik katsayısı 0,91 olan "Orta Asya Türk Tarihi Konularına ĠliĢkin Bilgi Testi" kullanılmıĢtır. AraĢtırma, çeĢitli illerdeki farklı okul türlerinde görev yapan ve seçkisiz örneklem yoluyla ulaĢılan 17 sosyal bilgiler ve 33 tarih öğretmeni ile bu dersleri alan 180 altıncı sınıf öğrencisi ve 320 dokuzuncu sınıf öğrencisinin katılımıyla gerçekleĢtirilmiĢtir.

“İnsanın, geçmişle arasında kurduğu ilişkiye, biz tarih diyoruz. İlişkinin kah resmi, kah hayali, kah fırtınalı ya da huzurlu oluşu, geçmişten değil, kendimize ve geleceğimize ilişkin karşılaştığımız problemlerden yahut yaptığımız tasarımlardan kaynaklanıyor. Ne de olsa bugün var olan ve yaşayanlar bizleriz. Bununla birlikte varlığımız ile geçmişimiz arasındaki bu ilişkinin etkiye çok da açık olduğunu söylemek kolay değildir. Çünkü bizlerin tanım ve tasarımlarımızın tarihe yüklediği gerilim ile onun bir sosyal bilim olarak metodolojik güvenceleri arasında sürekli bir didişme mevcuttur.”

Mustafa Safran

Bahsedilen bu gerilimin eğitime yansıması tartışılması gereken diğer bir boyuttur. Tarihin neden ve niçin öğretildiği önemli olmakla birlikte, bunlardan daha da önemli olanı tarihin nasıl öğretildiğidir. Tarihin öğretiminde müfredatın, ders kitaplarının ve iktidarın etkisi yadsınamaz. Fakat bu bağlamda belirleyici olan araçlardan birisi de mikro iktidardır. Öğretmenin kurduğu mikro iktidarın etkilerini en aza indirgemenin veya başka bir ifade ile doğrudan demokrasiyi tanımlayan, bireyin/öğrencinin kendi anlatısını oluşturmada en önemli argümanlardan birisi de alan eğitimidir.

Bu kitapta bir tarafıyla tarihin neliğinden, tarih öğretiminin amaçlarına kadar uzanan geniş bir yelpazede teorik tartışmaların yanı sıra, tarihin nasıl öğretileceği gibi uygulamaya/yaşantıya dair makaleler yer almaktadır.

İpek Yolu tarihin en eski ve en uzun süreli ticaret yollarından biridir. Milattan önceki dönemlerden 16. yüzyıla kadar aktif olarak işlemiştir. 16. yüzyıldan sonra bir nevi duraklama dönemine girmiştir. Birçok araştırmacı eski önemini kaybettiğini belirtse de biz duraklama ifadesini kullanmayı tercih ediyoruz. Çünkü 20. yüzyılın sonunda Sovyet Rusya İmparatorluğunun çöküşüyle birlikte İpek Yolu yeniden canlanmaya başlamıştır. Avrupa Birliğinden Çin’e, ABD’ye kadar birçok uluslararası aktörün aktif olarak yer aldığı çeşitli projelerle İpek Yolu’nun tekrar canlandırılması hedeflenmektedir. Karayolu,  demir yolu gibi ulaşıma yapılan yatırımların yanı sıra İpek Yolu’nu gündeme getiren bir diğer husus enerji nakil hatlarıdır.  Son iki asrın en temel enerji kaynakları olan hidrokarbon enerji kaynakları belki de Yeni İpek Yolu’nda taşınan en önemli ticaret maddesi olacaktır. Bu açıdan tarihin ilk devirlerinde olduğu gibi yeni İpek Yolu düşüncesinde kilit noktalardan birisi Hazar Denizi’dir. Hem yolun güzergâhında bulunması hem de sahip olduğu zengin petrol ve doğalgaz kaynakları ile uluslararası ticaret ve rekabetin merkezlerinden biri olarak dikkat çekmektedir. Aslında petrolün de insanoğlunun hayatındaki yeri İpek Yolu kadar eskidir. İnsanoğlu, tarihin ilk devirlerinden itibaren yaşamını sürdürmek, çetin hayat şartlarıyla mücadele etmek için doğanın kendine sunduğu çeşitli imkânlardan yararlanmıştır. İlk Çağlarda kullanılan birçok madde zamanla insanlar için önemini kaybetmiş belki de tamamen hayatımızdan çıkmıştır.  Petrol ise bu genellemenin aksine asırlardır insanoğlunun hayatında var olan ve gittikçe bu yerini sağlamlaştıran bir maddedir.  Tarihî ve arkeolojik verilere göre Hazar Havzası’nda petrol milattan önceki devirlerden itibaren insanlar tarafından bilinmekte ve çeşitli amaçlarla kullanılmakta, ticareti yapılmaktadır.  Bu ticaret 20. yüzyıla kadar bölgesel çapta yapılmakta iken 20. Yüzyıldan itibaren küresel çapta yapılmaktadır.  Petrolün uluslararası pazara ulaştırılmasında en önemli yol boru hatlarıdır. Coğrafi şarlar nedeniyle bu hatların önemli bir kısmı tarihi İpek Yolu ile aynı güzergâhtadır. Bu çalışmada Orta Asya merkezli olarak İpek Yolu ile enerji nakil hatları ilişkisi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: İpek Yolu, Ticaret, Petrol, Enerji Nakil Hatları, Hazar Denizi

ARE THE CENTRAL ASIA ENERGY PIPE LINES THE NEW SILK ROAD?
The Silk Road is one of the oldest and the longest standing trade routes in history. It functioned until the 16th century B.C. and reached a period of stagnation after the 16th century. We prefer to use the term stagnation even though many researchers argue that the Silk Road has lost its importance. This is because the Silk Road started to reactivate after the collapse of Soviet Russia at the end of 20th century. It is aimed to revive the Silk Road with various projects involving many international actors from the European Union to China and the USA. Apart from transportational investments such as highways and railways, another factor that has brought up the Silk Road is the pipe lines. Hydrocarbon energy resources, which have been the fundamental energy sources in the last two centuries will probably become the most important commercial items to be transported on the Silk Road. In this respect, one of the key locations of the Silk Road approach is the Caspian Sea, just like it was in the early periods of history. Located on the route of the Silk Road with rich oil and natural gas resources, the Caspian Sea stands out as one of the centres of international trade and competition. As a matter of fact, the place of oil in human life is as old as the Silk Road. The humankind has made use of various opportunities offered by the nature in order to continue to live and strive against tough challenges in life. Many items that were used in the ancient times has lost their importance in time, and maybe they have been completely eliminated from our lives. Oil, on the contrary, is a material that has continued to exist and has secured its position in our lives for centuries. Historical and archaeological findings suggest that the oil in the Caspian basin has been known and used for various purposes and traded since the times before the birth of Christ. Although this trade was being carried out on a local scale until the 20th century, it was performed on a global scale after the 20th century. The most important means to transport oil to the international market are the pipelines. Thanks to geographical conditions, the majority of these pipelines are in the same route as the Silk Road. The relationship between the Silk Road and power transmission lines will be discussed in a Central Asia-oriented approach in this study.
Keywords: Silk Road, Trade, Oil, Pipe Lines, Caspian Sea

Uzun zamandır üniversitelerde verdiğimiz derslerde tarih bölümüne devam eden ya da bölümü bitirmiş genç arkadaşlarda, genel olarak tarihçiler özel olarak da Türk tarihçileri hakkında büyük bir malumat eksikliği olduğunu fark ettik. Yine gözlemlediğimiz kadarıyla bu gençlerimizin çoğunluğu, neredeyse sadece lisans düzeyinde ders kitabı olarak okudukları tarihçileri tanımaktadır. Hatta daha somut örnekler üzerinden söylemek gerekirse, belki İbrahim Kafesoğlu’nu, kitabını okumuş olmaktan dolayı ismen duymakta, ama genel Türk tarihi alanının kurucusu olan Zeki Velidi Togan’ı hiç tanımamaktadır. Okutulan ders kitabı yazarı olan iktisat tarihçisi X bilinmesine karşın, bir Barkan, bir Akdağ, bir Ülgener hiç işitilmemiş olabilmektedir. Ya da meslekten tarihçi olmamasına karşın eski Türk ve Osmanlı tarihyazımına büyük katkılar sağlamış Sencer Divitçioğlu ismi de neredeyse hiç duyulmamaktadır. Bu durum genç tarihçilerin, Türkiye’de var olan büyük tarih birikimine nüfuz etmeleri önünde bir engel olmanın yanısıra tarih bilgi ve görgülerini de ciddi sınırlayan bir olumsuzluk olarak belirmektedir. Oysa disiplinleri büyüten, onları kuran öncü kişiler ve onların yaptıklarını bilmekle başlar. Onların açtıkları yolun genişletilmesi, ancak mevcut birikimin hakkıyla bilinmesi ve bunlara yönelik yapılacak eleştiri ve katkılarla mümkündür. Bu durum hem disiplinin geliştirilmesi için bir zorunluluk hem de ‘ahde vefa’ yönüyle bir gerekliliktir. Türk Tarihçileri kitabımız, lisans öğrencileri başta olmak üzere konuya ilgi duyan herkese, öncü tabir ettiğimiz Türk tarihçilerini belli açılardan inceleyerek onların kısa hayat hikayeleri yanında, tarihçiliklerini göstermek amacıyla hazırlanmıştır.

ÖZET Genel Türk Tarihi'nin birinci el ve ikinci el kaynaklarının yanında bu kaynakları içinde barındıran süreli yayınlardan çıkan birçok dergi yer almaktadır. Ö� zellikle yaklaşık son asrı kapsayan bu dergilerin birçoğu bu alana önemli katkılar yapmıştır. Türk Yurdu, Türkiyat Mecmuası, İ� stanbul Ü� niversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Türk Kültürü, Bilig, Belleten ilk göze çarpan dergilerdendir. Bunların yanında yayınlandığı dönemlerde Türk tarihine büyük hizmetler vermiş fakat kısa süre sonra yayın hayatından çekilmiş dergilerde bulunmaktadır. Bunlardan biriside 2 Mayıs 1918 ile 15 Mayıs 1919 tarihleri arasında yirmi üç sayı olarak neşredilen, Kırım ve Türk dünyasıyla alakalı ilmı� , edebı� , dinı� , ictimaı� ve tarihı� mevzuları işleyen, Kırım'la ilgili her türlü olayı Türk dünyasına ve Avrupa'ya hemen duyurmaya çalışan Kırım Mecmuası'dır. Bu dergi Kırım Ahali Cumhuriyeti'nin Bolşevikler tarafından ortadan kaldırılmasından sonra İ� stanbul'da Kırım'ın bağımsızlığını savunan bir dergidir. Dergide yer alan ve genel Türk tarihi alanında birinci el kaynak özelliği taşıyan birçok görsel, harita vb. önemli bir kaynak hazinesidir. Bugün Kırım'ın tekrar Rusya tarafından ilhakının gündemde olduğu bir zamanda bu derginin gündeme getirilmesinin ve tanıtılmasının önemli olduğu da düşünülmektedir. Çalışmada, bu derginin yayınlanmasına sebep olan olaylar silsilesine, bu