
Reza Bagherian
The researcher was born on 21st March 1963 in a small village (Robat) of Shirvan city in North Khorasan of Iran. He started his study in Robat and continued until completed secondary school and then migrated to Shirvan city to continue and received his diploma at high school of Ayatollah Kashani in Shirvan city in 1983. He enrolled in the University of Tehran in 1984 and graduated in the field of social sciences in 1988. After graduation, he worked in Ministry of Jihad Sazandagi as a social sciences expert in socio economic studies in rural area. During that time, he also completed his Master in social sciences in Tehran Azad University in 1993. He was married in 1991, and now he has three children: two boys and one daughter. In August 1995 he was joined to academic member of Soil conservation and watershed managemnt research institute of Ministry of Jihad Sazandagi as a social sciences researcher. In June 2005, he started to continue his study in University Putra Malaysia (UPM) to pursue his PhD in rural advancement. He was defended his PhD thesis in Dec 2009 entitled " FACTORS AFFECTING VARIATION IN LEVELS OF PARTICIPATION IN WATERSHED MANAGEMENT PROGRAM IN IRAN. He is now working in Agricultural Research, education and extension organization (AREEO) in Iran.
Phone: ++989355328175
Address: Tehran, P.O.Box:13445-1136
Phone: ++989355328175
Address: Tehran, P.O.Box:13445-1136
less
Related Authors
Julita Vassileva
University of Saskatchewan
David Kalhous
Masaryk University
David Seamon
Kansas State University
Trias Mahmudiono
Universitas Airlangga
James M. Lepkowski
University of Michigan
Rosa Salzberg
University of Trento
Werner Soors
Institute of Tropical Medicine, Antwerp
Cristy Clark
University of Canberra
Peter Delobelle
University of Cape Town
Uploads
Papers by Reza Bagherian
بررسی قرار گرفته است. منطقه مورد پژوهش در محدوده طرح پخش سیلاب برآبخوان بهاریه در شهرستان کاشمر در استان
خراسان رضوي می باشد که در فاصله 15 کیلومتري شهر کاشمر واقع شده است. جامعه نمونه این تحقیق شامل سرپرستان
80 خانوار روستایی می باشند که از میان ساکنین دو روستاي واقع در حاشیه این طرح (بهاریه و جوردوي) بصورت تصادفی
انتخاب شدند. در این تحقیق داده هاي پژوهش در قالب پرسشنامه ساختار یافته اي تهیه شد و پاسخ سوالات مورد تحلیل
قرار گرفت. بمنظور سنجش روایی پرسشنامه از نظرات کارشناسان اجتماعی و مهندسین منابع آب استفاده شده. براي
سنجش پایایی پرسشنامه از آلفاي کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن 92 درصد بدست آمد. براي تحلیل داد هاي آماري
این پژوهش از روشهاي آماري توصیفی استفاده شده است. یافته هاي تحقیق نشان داد که ارزیابی ساکنین روستاهاي
همجوار از اجراي اثر طرح آبخوانداري در منطقه در کنترل سیل در مجموع مثبت است. نتایج این تحقیق نشان داد که از
نظر 80 درصد پاسخگویان اجراي طرح پخش سیلاب برآبخوان در منطقه در زمینه کنترل و جلوگیري از خسارات سیل به
منازل مسکونی، اراضی کشاورزي و باغات و راههاي ارتباطی روستا مفید بوده است.
انسا نها، توسعه اقتصادي– اجتماعي کشورها و تداوم تولیدات
نقش فو قالعاده ای دارد، منابع آب است. بدون استفاده بهینه از این
منبع گرانسنگ، رشد و شکوفایی امکا نپذیر نیست. هدف از این
تحقیق، شناخت و تحلیل روش سنتی استفاده از پروژه های کوچک
منابع آب به منظور تامین آب کافی برای مصارف مختلف است.
روش تحقیق بر پایه مطالعات اسنادی و کتابخان های، تجربیات و
مشاهدات محلی استوار است. این پژوهش با بررسی 14 مورد از
سازه های سنتی ذخیره آب در آذربایجان غربی و تحلیل فایده–
هزینه آنها انجام شد. نتایج نشان داد این شیوه سنتی نقش اساسي
در تامين آب براي مصارف مختلف ازجمله كشاورزي دارد و
در مكا نهايي كه از اين سازه ها استفاده شده ميزان محصول 2
تا 4 برابرشرايط متعارف است. نسبت فایده به هزینه این ساز هها
حداقل 7/ 1، حداكثر 1/ 7 ودرحالت متوسط 5/ 3 برآورد شد. در
جمع بندی و تحلیل نظر بهر هبرداران یافته ها گویای آن است
كه 1/ 17 درصد افراد مورد مصاحبه، ميزان تأثيرسازه های یاد شده
را در فعاليت هاي روزمره و بهبود وضعيت درآمد خود متوسط
دانسته و 1/ 83 درصد تأثير آن را زياد قلمداد نموده اند و خواهان
مشاركت در بهينه سازي اين سازه ها با بکارگیری دانش نوین اند.
بررسی قرار گرفته است. منطقه مورد پژوهش در محدوده طرح پخش سیلاب برآبخوان بهاریه در شهرستان کاشمر در استان
خراسان رضوي می باشد که در فاصله 15 کیلومتري شهر کاشمر واقع شده است. جامعه نمونه این تحقیق شامل سرپرستان
80 خانوار روستایی می باشند که از میان ساکنین دو روستاي واقع در حاشیه این طرح (بهاریه و جوردوي) بصورت تصادفی
انتخاب شدند. در این تحقیق داده هاي پژوهش در قالب پرسشنامه ساختار یافته اي تهیه شد و پاسخ سوالات مورد تحلیل
قرار گرفت. بمنظور سنجش روایی پرسشنامه از نظرات کارشناسان اجتماعی و مهندسین منابع آب استفاده شده. براي
سنجش پایایی پرسشنامه از آلفاي کرونباخ استفاده گردید که مقدار آن 92 درصد بدست آمد. براي تحلیل داد هاي آماري
این پژوهش از روشهاي آماري توصیفی استفاده شده است. یافته هاي تحقیق نشان داد که ارزیابی ساکنین روستاهاي
همجوار از اجراي اثر طرح آبخوانداري در منطقه در کنترل سیل در مجموع مثبت است. نتایج این تحقیق نشان داد که از
نظر 80 درصد پاسخگویان اجراي طرح پخش سیلاب برآبخوان در منطقه در زمینه کنترل و جلوگیري از خسارات سیل به
منازل مسکونی، اراضی کشاورزي و باغات و راههاي ارتباطی روستا مفید بوده است.
انسا نها، توسعه اقتصادي– اجتماعي کشورها و تداوم تولیدات
نقش فو قالعاده ای دارد، منابع آب است. بدون استفاده بهینه از این
منبع گرانسنگ، رشد و شکوفایی امکا نپذیر نیست. هدف از این
تحقیق، شناخت و تحلیل روش سنتی استفاده از پروژه های کوچک
منابع آب به منظور تامین آب کافی برای مصارف مختلف است.
روش تحقیق بر پایه مطالعات اسنادی و کتابخان های، تجربیات و
مشاهدات محلی استوار است. این پژوهش با بررسی 14 مورد از
سازه های سنتی ذخیره آب در آذربایجان غربی و تحلیل فایده–
هزینه آنها انجام شد. نتایج نشان داد این شیوه سنتی نقش اساسي
در تامين آب براي مصارف مختلف ازجمله كشاورزي دارد و
در مكا نهايي كه از اين سازه ها استفاده شده ميزان محصول 2
تا 4 برابرشرايط متعارف است. نسبت فایده به هزینه این ساز هها
حداقل 7/ 1، حداكثر 1/ 7 ودرحالت متوسط 5/ 3 برآورد شد. در
جمع بندی و تحلیل نظر بهر هبرداران یافته ها گویای آن است
كه 1/ 17 درصد افراد مورد مصاحبه، ميزان تأثيرسازه های یاد شده
را در فعاليت هاي روزمره و بهبود وضعيت درآمد خود متوسط
دانسته و 1/ 83 درصد تأثير آن را زياد قلمداد نموده اند و خواهان
مشاركت در بهينه سازي اين سازه ها با بکارگیری دانش نوین اند.
شروعشد.طرح مدیریت پایدار منابع آب وخاك حوزه حبلهرود یکی از این طرحهاي مشارکتی است که فاز اول آنتوسطمعاونت
بهاجرادرآمد. باتوجه ( UNDP ) آبخیزداري وزارتجهادسازندگی وقت در سال 1377 باهمکاريدفترتوسعهسازمانمللمتحد
به اینکه تاکنون کمتر به جزئیات و ابعاد مشارکت مردمی در طرح هاي آبخیزداري پرداخته شده است. لذا در این تحقیق سعی شده
است تا ابعاد مشارکت مردم در طرح هاي آبخیزداري با استفاده از روش تحلیل عاملیمورد بررسی قرار گیرد.جامعهآماري این
پژوهشساکنین حوزه آبخیزحبله رود میباشند.جامعهنمونهشامل 200 نفراز روستاییان ساکن در حوزه می باشند که درطرح
مشارکتداشتهاند. ابزارجمعآوريدادههادراین پژوهش پرسشنامههايمحققساختهبوده است که اطلاعات لازم بصورت
حضوري از طریق این پرسشنامههاجمعآوريشد. برايسنجشپایاییابزارجمع آوري اطلاعاتازآزمونآلفايکرونباخوبراي
سنجشرواییمتغیرهايموردآزمون،ازروشتحلیل عاملی استفادهشد.نتایجبدستآمدهمویداعتمادواطمینانبالابه
پرسشنامهبودهاست. نتایج تحقیق نشان داد که میزان مشارکت مردم در طرح هاي آبخیزداري متوسط بوده و مشارکت مردم
دراجراي طرح هاي آبخیزداري در سه بعد: اجتماعی ( 37درصد) بعد محیطی یا میدانی ( 16درصد)وبعداقتصادي( 8درصد) بوده
است که این عوامل مجموعا 61 درصد از واریانس مشارکت را تبیین می کنند.
واژههايکلیدي: واژه هاي کلیدي: آبخیزداري، ابعاد مشارکت، اجتماعی، اقتصادي، تحلیل عاملی
مقدمه
منابع طبیعی هر کشور بخش مهمی از سرمایه اصلی آن کشور را تشکیل می دهد و توسعه پایدار کشور نیز تا حد زیادي به کیفیت منابع طبیعی و
چگونگی استفاده از آن بستگی دارد . رشد جمعیت جهان وافزا یش روز افزون تقاضا براي مواد غذایی، پیشرفت فناوري و استفاده بی رویه از آن در
طبیعت به منظور افزایش بازده اقتصادي اراضی کشاورزي و منابع طبیعی در نیمه دوم قرن بیستم چالش هایی را براي منابع طبیعی بوجود آورده
است [ 17 ] . بررسی ها نشان می دهد طی دهه هاي گذشته طرحهايزیاديتوسطنهادهايملیوبینالمللیبرايبهبودشرایط منابع طبیعی و
روستائیانبهاجرادرآمدهاستکهعلیرغمهزینههايزیاد،موفقنبودهاندوبنا به گزارش سازمان بین المللی خوار و بار جهانی فائو 1 اجراي این
طرحهاتاثیرچندانیدربهبودوضعیتروستائیانایجادنکردهاند[ 14 ] . بدنبالاینموضوعتحقیقاتزیاديتوسطنهادهايبینالمللیدرمورد
عللعدمموفقیتاینطرحهادرسطحجهانانجامشدکهنهایتادولتهايجهاندرکنفرانسسال 1979 بهایننتیجهرسیدند کهعاملعدم
موفقیتاینطرحهاعدمدخالتدادنومشارکتمردمدراجرايآنهامیباشد.موضوع مشارکت مردمی در منابع طبیعی نیز ازکنفرانسجهانی
اجراي این طرح ها در اغلب برنامه هاي مدیریت جامع حوزه هاي آبخیز مورد توجه قرار می گیرد. مطالعاتنشاندادهاستکه
اجراي طرح هاي بیولوژیک هم از نظر اقتصادي نسبت به سایر طرح ها مانند طرح هاي مکانیکی با صرفه تر است هم نسبت به سایر
عملیات آبخیزداري تاثیر بیشتري در حفاظت از منابع آب و خاك دارد.طی سال هاي اخیر طرح هاي بیولوژیکی زیادي در سطح
کشور به اجرا در آمده است ولیکن تا کنون مطالعات زیادي بر روي عوامل موفقیت یا شکست اینگونه طرح ها در کشور صورت نگرفته
است. لذا شناسایی و تعیین عوامل موفقیت طرح هاي بیولوژیکی می تواند نقش بسزایی در افزایش میزان موفقیت و اجراي اینگونه
طرح ها در سایر نقاط کشور داشتهباشد. لذا این طرح با این هدف به اجرا درآمده است. منطقهموردمطالعهاین تحقیق حوزه آبخیز
شهید مهدي نوري کاخک در شهرستان گناباد در استان خراسان رضوي می باشد. این حوزهدرفاصله 35کیلومتري جنوب گناباد
106 هکتاراست. برايانجام این تحقیق ضمن بازدید و مشاهده اقدامات صورت گرفته، پرسشنامه / واقع گردیده است و مساحت آن 5
اي حاوي سوالات مختلف در زمینه ارزیابی موفقیت طرح و نیز عوامل موثر بر موفقیت طرح تهیه و از کارشناسان خبره ودست
اندرکاران طرح تکمیل شد. نتایج این تحقیق نشان داد که عملیات بیولوژیک انجام شده در حوزه کاخک نسبتا موفق می باشد.
همچنین نتایج تحقیق حاکی از آن است که از بین عملیات بیولوژیک مختلف انجام شده در حوزه، عملیات نهالکاري بیشترین
موفقیت را داشته است. نتایج تحقیق همچنین نشان داد که از مهمترین عوامل موثر بر موفقیت طرح هاي بیولوژیک درحوزه کاخک،
مهارتو تجربه نیروي انسانی شاغل در این طرح بودهاست.
ساکن در حاشیه طرح انجام شده است. از این رو تحقیق حاضر از این لحاظ، پژوهشی کاربردي و از لحاظ کنترل و نظارت از
نوع میدانی می باشد. جامعه آماري این تحقیق روستائیان ساکن در حاشیه طرح آبخوان در پنج استان کشور می باشند که
در آنها طرح پخش سیلاب بر آبخوان اجرا شده است. جامعه نمونه این تحقیق 400 خانوار می باشند که از بین جامعه
آماري پنج استان آذربایجان غربی، خراسان رضوي، بوشهر، یزد و ایلام بصورت تصادفی انتخاب و براي جمع آوري داده هاي
پژوهش مورد سوال قرار گرفتند. ابزار جمع آوري داده ها در این تحقیق پرسشنامه بوده است. بمنظور سنجش روایی
پرسشنامه از نظرات کارشناسان و صاحبنظران طرح آبخوان و آبخیزداري استفاده شد و براي سنجش پایایی پرسشنامه از
آلفاي کرونباخ استفاده گردید. براي تجزیه و تحلیل داده هاي این پژوهش از روشهاي آماري توصیفی و تحلیلی استفاده
شده است. یافته هاي این پژوهش نشان داد که طرح هاي پخش سیلاب بر آبخوان تاثیر زیادي در کنترل و جلوگیري از
خسارات سیل در مناطق اجراي طرح داشته است که این تاثیر مشخصا در موارد زیر بوده است: 1- کنترل و کاهش
خسارات سیل به منازل مسکونی 2 - کنترل وکاهش خسارات سیل به اراضی و باغات و 3- کاهش خسارات سیل به راه هاي
ارتباطی. براساس این نتایج 78 درصد مردم تاثیر طرح پخش سیلاب بر آبخوان را در کنترل و کاهش خسارات سیل به
منازل مسکونی و اراضی و باغات در حد زیاد و خیلی زیاد موثر می دانند و نیز 69 درصد از مردم طرح پخش سیلاب بر
آبخوان را در کاهش خسارات سیل به راه هاي روستایی موثر و مثبت عنوان کرده اند.
ارزیابی فنی، این طرح ها را با شاخصهاي اقتصادي و اجتماعی نیز مورد ارزیابی قرار داد. لذا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی
اثرات اجتماعی و اقتصادي طرح پخش سیلاب بر آبخوان دهلران ازدید روستاییان ساکن در حاشیه آن انجام شده است.
جامعه آماري تحقیق شامل روستاییان ساکن در حاشیه طرح آبخوان دهلران و حجم نمونه نیز شامل 80 خانوار بوده که از
بین جامعه آماري فوق بصورت تصادفی انتخاب شده اند. ابزار جمع آوري داده ها پرسشنامه بوده است که روایی و پایایی آن
به ترتیب با روشهاي اعتبار محتوا و ضریب آلفاي کرونباخ بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که ارزیابی
ساکنین روستاهاي حاشیه از اجراي طرحهاي پخش سیلاب بر آبخوان مثبت ودر حد متوسط به بالا بوده است. مهمترین
نتایج طرح پخش سیلاب بر آبخوان دهلران از دید روستاییان حاشیه طرح عبارتند از: کنترل و جلوگیري از خسارات سیل
به راههاي ارتباطی ، منازل مسکونی و مزارع کشاورزي، افزایش میزان آبدهی چاههاي کشاورزي، افزایش فضاي سبز و
مناطق جنگلی ، افزایش مناطق تفرجگاهی براي مردم ، افزایش سطح اراضی مرتعی روستا ، افزایش تعداد چاههاي آب
کشاورزي منطقه و افزایش سطح اراضی کشاورزي روستا.
شروعشد.طرح مدیریت پایدار منابع آب وخاك حوزه حبلهرود یکی از این طرحهاي مشارکتی است که فاز اول آنتوسطمعاونت
بهاجرادرآمد. باتوجه ( UNDP ) آبخیزداري وزارتجهادسازندگی وقت در سال 1377 باهمکاريدفترتوسعهسازمانمللمتحد
به اینکه تاکنون کمتر به جزئیات و ابعاد مشارکت مردمی در طرح هاي آبخیزداري پرداخته شده است. لذا در این تحقیق سعی شده
است تا ابعاد مشارکت مردم در طرح هاي آبخیزداري با استفاده از روش تحلیل عاملیمورد بررسی قرار گیرد.جامعهآماري این
پژوهشساکنین حوزه آبخیزحبله رود میباشند.جامعهنمونهشامل 200 نفراز روستاییان ساکن در حوزه می باشند که درطرح
مشارکتداشتهاند. ابزارجمعآوريدادههادراین پژوهش پرسشنامههايمحققساختهبوده است که اطلاعات لازم بصورت
حضوري از طریق این پرسشنامههاجمعآوريشد. برايسنجشپایاییابزارجمع آوري اطلاعاتازآزمونآلفايکرونباخوبراي
سنجشرواییمتغیرهايموردآزمون،ازروشتحلیل عاملی استفادهشد.نتایجبدستآمدهمویداعتمادواطمینانبالابه
پرسشنامهبودهاست. نتایج تحقیق نشان داد که میزان مشارکت مردم در طرح هاي آبخیزداري متوسط بوده و مشارکت مردم
دراجراي طرح هاي آبخیزداري در سه بعد: اجتماعی ( 37درصد) بعد محیطی یا میدانی ( 16درصد)وبعداقتصادي( 8درصد) بوده
است که این عوامل مجموعا 61 درصد از واریانس مشارکت را تبیین می کنند
اجراي این طرح ها در اغلب برنامه هاي مدیریت جامع حوزه هاي آبخیز مورد توجه قرار می گیرد. مطالعاتنشاندادهاستکه
اجراي طرح هاي بیولوژیک هم از نظر اقتصادي نسبت به سایر طرح ها مانند طرح هاي مکانیکی با صرفه تر است هم نسبت به سایر
عملیات آبخیزداري تاثیر بیشتري در حفاظت از منابع آب و خاك دارد.طی سال هاي اخیر طرح هاي بیولوژیکی زیادي در سطح
کشور به اجرا در آمده است ولیکن تا کنون مطالعات زیادي بر روي عوامل موفقیت یا شکست اینگونه طرح ها در کشور صورت نگرفته
است. لذا شناسایی و تعیین عوامل موفقیت طرح هاي بیولوژیکی می تواند نقش بسزایی در افزایش میزان موفقیت و اجراي اینگونه
طرح ها در سایر نقاط کشور داشتهباشد. لذا این طرح با این هدف به اجرا درآمده است. منطقهموردمطالعهاین تحقیق حوزه آبخیز
شهید مهدي نوري کاخک در شهرستان گناباد در استان خراسان رضوي می باشد. این حوزهدرفاصله 35کیلومتري جنوب گناباد
106 هکتاراست. برايانجام این تحقیق ضمن بازدید و مشاهده اقدامات صورت گرفته، پرسشنامه / واقع گردیده است و مساحت آن 5
اي حاوي سوالات مختلف در زمینه ارزیابی موفقیت طرح و نیز عوامل موثر بر موفقیت طرح تهیه و از کارشناسان خبره ودست
اندرکاران طرح تکمیل شد. نتایج این تحقیق نشان داد که عملیات بیولوژیک انجام شده در حوزه کاخک نسبتا موفق می باشد.
همچنین نتایج تحقیق حاکی از آن است که از بین عملیات بیولوژیک مختلف انجام شده در حوزه، عملیات نهالکاري بیشترین
موفقیت را داشته است. نتایج تحقیق همچنین نشان داد که از مهمترین عوامل موثر بر موفقیت طرح هاي بیولوژیک درحوزه کاخک،
مهارتو تجربه نیروي انسانی شاغل در این طرح بودهاست.