Kentleşme olgusunun incelenmesi için önceliğimiz kent kavramının incelenmesi olacaktır. Kent, nüf... more Kentleşme olgusunun incelenmesi için önceliğimiz kent kavramının incelenmesi olacaktır. Kent, nüfusun büyük bölümünün ekonomik faaliyet alanı olarak ticaret, sanayi, yönetim ve hizmetle ilgili işlerle geçimini sağladığı, toplumsal ve kültürel bir örgütlenmenin olduğu yerleşim alanı şeklinde ifade edilir. 1 Tarım ve tarım dışı üretimin çoğunluklu olduğu, kompleks bir iş bölümü ve teknolojik gelişmelerin yaşandığı, üretim ve dağıtım sisteminin merkezi bir güce bağlı olduğu sosyo-ekonomik açıdan farklılık gösterip uygarlığın bir ölçütü olarak kabul edilen bir olgudur. Heterojen bir toplumsal yapıdan oluşur, büyüklük, yoğunluk ve entegre olabilme düzeyine ulaşmıştır. 2 Kentlerin ilk olarak Mezopotamya'da ortaya çıktığı bilinmektedir. Alaeddin Şenel'e göre göçebe çoban toplum ile yerleşik çiftçi toplum arasında savaşçı bir ilişki sonucunda gerçekleşen fetih ve yerleşme hareketleriyle büyük köyler birleşip kenti oluşturmuştur. 3 Kentleşmenin Güney Mezopotamya'da Uruk Dönemi'nde ortaya çıktığını kabul gören veriler mevcuttur. Özel mülkiyet ve kontrolün bir göstergesi olan silindir mühürlerin ve yazının kullanılıyor olması, seri üretimi sağlayan çömlekçi çarkının ve sabanın kullanılıyor olması, örgütlenmiş siyasi işlevli anıtsal yapıların oluşturulmuş olması bunlara örnektir. 4
DİYARBAKIR MESUDİYE MEDRESESİ Diyarbakır Mesudiye Medresesi, Sur ilçesinde, Cami-i Kebir mahalles... more DİYARBAKIR MESUDİYE MEDRESESİ Diyarbakır Mesudiye Medresesi, Sur ilçesinde, Cami-i Kebir mahallesinde bulunmaktadır. Ulu Cami yapı topluluğuna bağlıdır ve caminin kuzeydoğusunda yer alır. Medresede farklı dönemlere ait beş kitabe bulunmaktadır. Bulunan en eski kitabe H.590 (m.1193-94) ve en son H.620 (m.1223-24) tarihlerini taşıdığından, yapının bu tarihlerde inşa edildiği anlaşılır. 1 Artuklu Ebu Muzaffer Sökmen II. zamanında inşaatı başlayan yapının mimarı, surlardaki bazı kitabelerde, Ulu Cami'nin onarım kitabelerinde ve Devegeçiti Köprüsü'nde de adı geçen Halepli Mahmut oğlu Cafer'dir. 2 Kitabelerin birinde ise II.Sökmen'in bu medreseyi dört sünni mezhebin öğretimi için yaptırdığı yazmaktadır.3 Taçkapı üzerinde bulunan bir diğer kitabede kapının bitiş tarihi H.596/1200 tarihi yazmaktadır. Dördüncü kitabe ortadaki mihrabın sağdaki pencere üzerinde bulunur. Medresenin yapımına II.Sökmen' in ölümünden sonra Artuklu hükümdarı Mahmut devam etmiştir. 1222 yılında ise Mahmut öldükten sonra da 1223 yılında artık son şeklini almıştır. Giriş kapısının üzerindeki H.1226/1811 ve H.1328/1910 tarihleri de Osmanlı döneminde yapının çeşitli onarımlar geçirdiğini ve eklemeler yapıldığını bizlere göstermektedir. Artuklu dönemi medreselerinde en çok bilinen bu yapıda siyah bazalt taş kullanılmıştır. Medrese iki katlıdır zemin kat ve üst katı iki farklı plana sahiptir. Açık medreseler grubunda incelenir. Medrese doğu-batı yönünde uzanır. Yapının iki tane girişi bulunmaktadır. Asıl giriş yeri yapının kuzeyinde yer alan kemerli ve çapraz tonozlu bölümdendir. Bu girişte bir taç kapı mevcuttur ve bu kapıdan revaklı avluya geçilir. Diğer girişi ise caminin avlusundandır. Bu girişte taç kapı mukarnas kavsaralıdır ve kapıda siyah bazalt taşı ile kalker taşı kullanılmıştır. Kapının dış tarafında silmeler mevcuttur ve silmeler iç tarafa doğru bir kademe halindedir. İki katlı revaklar üç dilimli kemer açıklıklı olarak düzenlenmiştir. Avlu kareye yakın dikdörtgen planlıdır, ana eyvan ve yandaki tonozlu iki oda, üç tarafı revaklarla çevrili olan avlunun doğu bölümdedirler. Odaların boyu birbiriyle eşit değildir bu da yapıda dıştan taşmış, kademeli bir görüntü ortaya çıkarmıştır. Avluda iki katlı revaklar birbirinden taş yazılı frizlerle ayrılmıştır. Oda olarak yalnızca eyvanın iki yanındaki bu mekanlar kullanılmıştır. Batı bölümü ise mescit kısmını oluşturur. Yapıda dikkati çeken bir özellik ise girişin karşısına gelen güney revaktaki süslü mihraptır. Bu mihrap sonradan eklenmiştir. Orta kemerin içerisindedir. Düzgün kesme taş malzeme ile yapılmıştır ve aşağı doğru devam etmektedir, Artuklu taklidi değildir doğrudan onların eseridir.
Kentleşme olgusunun incelenmesi için önceliğimiz kent kavramının incelenmesi olacaktır. Kent, nüf... more Kentleşme olgusunun incelenmesi için önceliğimiz kent kavramının incelenmesi olacaktır. Kent, nüfusun büyük bölümünün ekonomik faaliyet alanı olarak ticaret, sanayi, yönetim ve hizmetle ilgili işlerle geçimini sağladığı, toplumsal ve kültürel bir örgütlenmenin olduğu yerleşim alanı şeklinde ifade edilir. 1 Tarım ve tarım dışı üretimin çoğunluklu olduğu, kompleks bir iş bölümü ve teknolojik gelişmelerin yaşandığı, üretim ve dağıtım sisteminin merkezi bir güce bağlı olduğu sosyo-ekonomik açıdan farklılık gösterip uygarlığın bir ölçütü olarak kabul edilen bir olgudur. Heterojen bir toplumsal yapıdan oluşur, büyüklük, yoğunluk ve entegre olabilme düzeyine ulaşmıştır. 2 Kentlerin ilk olarak Mezopotamya'da ortaya çıktığı bilinmektedir. Alaeddin Şenel'e göre göçebe çoban toplum ile yerleşik çiftçi toplum arasında savaşçı bir ilişki sonucunda gerçekleşen fetih ve yerleşme hareketleriyle büyük köyler birleşip kenti oluşturmuştur. 3 Kentleşmenin Güney Mezopotamya'da Uruk Dönemi'nde ortaya çıktığını kabul gören veriler mevcuttur. Özel mülkiyet ve kontrolün bir göstergesi olan silindir mühürlerin ve yazının kullanılıyor olması, seri üretimi sağlayan çömlekçi çarkının ve sabanın kullanılıyor olması, örgütlenmiş siyasi işlevli anıtsal yapıların oluşturulmuş olması bunlara örnektir. 4
DİYARBAKIR MESUDİYE MEDRESESİ Diyarbakır Mesudiye Medresesi, Sur ilçesinde, Cami-i Kebir mahalles... more DİYARBAKIR MESUDİYE MEDRESESİ Diyarbakır Mesudiye Medresesi, Sur ilçesinde, Cami-i Kebir mahallesinde bulunmaktadır. Ulu Cami yapı topluluğuna bağlıdır ve caminin kuzeydoğusunda yer alır. Medresede farklı dönemlere ait beş kitabe bulunmaktadır. Bulunan en eski kitabe H.590 (m.1193-94) ve en son H.620 (m.1223-24) tarihlerini taşıdığından, yapının bu tarihlerde inşa edildiği anlaşılır. 1 Artuklu Ebu Muzaffer Sökmen II. zamanında inşaatı başlayan yapının mimarı, surlardaki bazı kitabelerde, Ulu Cami'nin onarım kitabelerinde ve Devegeçiti Köprüsü'nde de adı geçen Halepli Mahmut oğlu Cafer'dir. 2 Kitabelerin birinde ise II.Sökmen'in bu medreseyi dört sünni mezhebin öğretimi için yaptırdığı yazmaktadır.3 Taçkapı üzerinde bulunan bir diğer kitabede kapının bitiş tarihi H.596/1200 tarihi yazmaktadır. Dördüncü kitabe ortadaki mihrabın sağdaki pencere üzerinde bulunur. Medresenin yapımına II.Sökmen' in ölümünden sonra Artuklu hükümdarı Mahmut devam etmiştir. 1222 yılında ise Mahmut öldükten sonra da 1223 yılında artık son şeklini almıştır. Giriş kapısının üzerindeki H.1226/1811 ve H.1328/1910 tarihleri de Osmanlı döneminde yapının çeşitli onarımlar geçirdiğini ve eklemeler yapıldığını bizlere göstermektedir. Artuklu dönemi medreselerinde en çok bilinen bu yapıda siyah bazalt taş kullanılmıştır. Medrese iki katlıdır zemin kat ve üst katı iki farklı plana sahiptir. Açık medreseler grubunda incelenir. Medrese doğu-batı yönünde uzanır. Yapının iki tane girişi bulunmaktadır. Asıl giriş yeri yapının kuzeyinde yer alan kemerli ve çapraz tonozlu bölümdendir. Bu girişte bir taç kapı mevcuttur ve bu kapıdan revaklı avluya geçilir. Diğer girişi ise caminin avlusundandır. Bu girişte taç kapı mukarnas kavsaralıdır ve kapıda siyah bazalt taşı ile kalker taşı kullanılmıştır. Kapının dış tarafında silmeler mevcuttur ve silmeler iç tarafa doğru bir kademe halindedir. İki katlı revaklar üç dilimli kemer açıklıklı olarak düzenlenmiştir. Avlu kareye yakın dikdörtgen planlıdır, ana eyvan ve yandaki tonozlu iki oda, üç tarafı revaklarla çevrili olan avlunun doğu bölümdedirler. Odaların boyu birbiriyle eşit değildir bu da yapıda dıştan taşmış, kademeli bir görüntü ortaya çıkarmıştır. Avluda iki katlı revaklar birbirinden taş yazılı frizlerle ayrılmıştır. Oda olarak yalnızca eyvanın iki yanındaki bu mekanlar kullanılmıştır. Batı bölümü ise mescit kısmını oluşturur. Yapıda dikkati çeken bir özellik ise girişin karşısına gelen güney revaktaki süslü mihraptır. Bu mihrap sonradan eklenmiştir. Orta kemerin içerisindedir. Düzgün kesme taş malzeme ile yapılmıştır ve aşağı doğru devam etmektedir, Artuklu taklidi değildir doğrudan onların eseridir.
Uploads
Papers by Özge Üstüay